장음표시 사용
291쪽
testas est, num os semel percussos inuti Iese cere, ac reddere. Haec A ristoteles,a quo
Iibet non temere argumentari. Nam si non
natura ipsa , sed a principe numismatavim&potestatem accipiunt: ab ipsoque
Ibgem reuocante inutilia effici possunt, profecto non tanti aestimatur materia ipsa auri, vel argenti, quanti num iis ipse: cum si tanti aestimaretur, natura ipsa non lege, precium & vim num us haberet . Huic rationi Plutarchus suffraga uri, Phocionis vita scribens, num oscos ense prs statiores, qui in minori materia plus valoris, ac precij complectantur. Simili fere ratione suffragatur textus inl.Titiae.ff. de auro& argento legati ubi Iurisconsultus respondet, legatis alicui decem pondo auri, satis iuste legatum solui,si vel aurum, vel precium auri praest
tur. Idem probatur in I. i.6. vl n. F. eo d.
ii tui. Etenim si pecunia, qua aurum ipsum aestimatur, aurea quidem tanti ponderis esset, quanti ipsum aurum, nulla suta esset ratio, cur haec ut diuersa ab ipso It risconsulto nominentur siquidem nullo discrimine constant. Sed nec istae rationes aduersus principum censores omnino Vrgent. Locus equidem iurisconsulti diuersa censet aurum & pecuniam, vel ni mos aureos,& merito: quia numi propter
sormam & characterem publicum a mansa & materia rudi distinguuntur: quemadmodum statim probabitur. . Sic locus Aristotclis recte intellectus eum sensum habet, ut plurimum intersit, Sitne massa metalli insorinis & rudis, an in num os redacta. Hoc enim & ipse Ariastoteles explicat eleganter in dicio ea. 6. Nam cum inquit, quaeque necessaria non facile posset ultro & citrδ comportari, publico gentium consensu constitutum est ad permutationes facie das, ut tale quidam inter se darent& acciperent, quod
eum esset ipsum ex genere rerum accommmodatum ad usum vitae, facili tractari posset: cuius modi est ferrum & argem
charactere suit percusium, ut homines liberi essent a sollicitudine examinandi, nam charactere quantitas num i fgnifica tur. His Aristoteles . Ex quo primum adnotandum est, aut horitate publica eis cium fuisse , ut numi certam habeant raponderis, S aestimationis rationem, quavdi ipso charactere, forma constet ab Gque alio examine, quod quidem necessa. rium foret, si massa auri, vel argenti dar tur absque publica forma pro aliqua aliare ad humanum usum necessaria. Quo sit , ut licet num iis eiusdem ponderis cuculus & ipsa materia, ex qua constat: at tamen admodum utilis fuerit num sim ais tum usus, ut absque alia hominum solli eitudine constet ex publico charactere,. quanta sit eius niateriae aestimatio, quod manifestissime Aristoteles eaplicat. D
inde constat ex eodem , num iam ipsum authoritate publica constare, non tam ex substantia,quam ex quantitate: ita enim ipse legendum esse centeo, in l. 1.ff. de contrahenda emptione.
Etiamsi Budaeus inibi; ex qualitate gerit. Est enim sensus,quhd i in numisiam
ipsa subitantia materialis non consideratur, sed quantitas: id est, valor imposititius publice & perpetiit, coulli tutus: quam equidem quantitatem, publicam &pe petuam aettimationem vocavit paulo ante idem Iurisconsultus. Quantitas igitur ab eodem appellatur publica illa numismatum aestimatio, qua intelligitur, 'resignificatlar,quanti numisma quodlibet locabile fit. Hinc sane deducitur illius quaestion is definitio, an aliquod aureu numisma pose 3
sit permutari,aut vendi pro numis argenteis, pluribus tamen quam lege, aut putalica aestimatione fuerint definiti Et, quia in haec aestimatio numismatum publica est , & precia cuiusque rei publica lege constituta, non liceat peruertere,
quibusdam visum est, non posse vendi pecuniam carius, quam lege valeat: nisi excessus ille recipiatun ratione officii, vel conluetudimo, vel eius, quod vere in tersit
292쪽
tersit ipsius recipientis illum excessum ratione damni emergentis, vel probatissimi
lucri cessantis. sic etenim censet doctissimus Ioannes Ioannes a Medina de restitutione: ubi de cambiis agit. solio is . sed ut haec quaestio facilius intelligatur, aliquot
subij clam conclusiones. Priina conclusio. Pecunia duplici ratione in in precio habetur: scilicet tanquares & tanquam signatum numisma. Probatur haec assertio, quia valor metalli, nec
I etit, nec mutatur propterea, quod sigilum publicum imprcssum habeat: siqui. dem aestimatio publica in id tendit, ut ea obseruanda sit, quoties illud aurum, vel
auri massa, ut numisma expenditur. Hanc denique conclusionem eleganter expo-mit Dominicus Soto libro septimo de iustitia& iure, quaestione α. cui suffragatur Iocus insignis apud Iurisconsultum in l. numismatum. ff.de usu fruet. quo in loco eteres numi ex auro forsan purissimo percussi, ut gemmae, & preciosiores res ita seruantur, & culto diuntur, ac aestimatur,quod usus fructus potest in eis constitui: sicuti & in rebus usu non consum
Secunda conclusio. Secundum metalli naturam poterit iuste numisma aureu, ut aurum , permutari, aut vendi maiori
precio,quam sit illi a Republica pr taxatum . modo augmentum i liud sit exiguum. Hanc opinionem tenuerunt Sylvester verbo, sura. . f. . Dominicus Soto in dicta quaest. t. Caietanus, licet dubius in tractatu de Cambijs cap. 6. Huius casus erit exemplum, quoties numismata aurea dantur, & venduntur ad deaurandum, ad omnamentum,ad annulos, inaures, torques,
rei his similia conficienda, in hac etenim specie locus non est publico precio,quod
tantum obtinet, ubi numismata permutantur, & in commercijs expenduntur. Qua ratione tollitur loannis Medinae opinio, quae contrariam huic sententiam potius admittit. Quod est maxime notandum. His adde Aymonem Crauet tam consi.6. nume. iI.dc sequen. qui hac de re no
Tertia concluso. Licitum nihilominus est, numismata ut numismata sunt,& sea ratione, permutare aut cambire, nonnullo ab alterutra parte cocessa alteri precto. Haec probatur. Nam licὰt primus scproprius usus pecuniae sit ad mendum divendendum, ut sit alterius rei precium,
iuxta l. i. ff.d 2 contrahend. emptione. Aristotelem libro i. Politic. cap. 6. & quoad hanc partem nulli liceat transgredi eius
aestimationem a lege taxatam: est tamen& alter pecuniae usus improprius, nem-pEvt permutetur pecunia cum pecunia,S: ad hoc non habet a lege taxatam ce tam quantitatem, nec valorem, ut docent Sanctus Thomas libro secundo, de regimine princi p. cap. 1 . Sylvester verb. vii ra, 4. quaestione a. & 3. sic sane licet proprius usus calcei sit ad tegendum pedem: alter tamen eius usus improprius est, ut cum alia re permutetur, scuti ex eodem
Aristotele deducitur in dicto cap. 6. de cap. 7. Hoc ipsum hac in re & Caietanus
adnotauit in tractat. de cambijs,cap. .deinde commutatio ista pecuniae admodum utilis est Reipublicae, dum num utarius auream pecuniam dat pro minuto argento,
aut vice versa minutum argetum pro a
rea pecunia. Contingit enim saepissimhutiliores esse alicui minores numos a genteos ad faciliorem usum, & expensas, quam aureum numisma: atque itidem alteri erit utilius numisma aureum ad translationem, quam argentei minuti num LQua ratione ob faciliorem ac commodi
rem usum,est utilis valde isthaec in Republica permutatio. Ideo mirum non est, si permittatur, mercedem aliquam dari his, squi labore proprio, & industria paratosi abent nurnos aureos, & minutos argenteos ad huiusmodi eambia , modo preci uhoc tenue sit, ne fraudibus locus aperi tur. Praesertim constat, hoc licere pii licis campsoribus, minisi ris Reipublicae,
ab eaque conlii tutis. His etenim hoc licere asseuerant no
293쪽
p. in c. per Vestras. notab. 6. ing. 9.nume. is. de donatio. inter virum de uxorem.
Florentinus a. parte, titu. .cap. I. g. 7. On
radus de contractibus, quaeit. 99. quorum opinio communis est, lecundum Sy luestrum verb. usura . g. r. ini tamen & si raemittant se tractare re ilia quoad pub-cos campsores e non tamen negant exis
pressam, idem licere priuatis perionis.Sed Caietan . in tracta.de cambi)s,cap. F. in specie asserit, non esse hoc cambium licitum priuatis, sed tantum his, qui ab ipsa Republica lunt ad id munus electi: cuius co-eratium by luester ind. verb. usura 4. s. I. probare mihi visus est, & idem tenet maxima ratione Dominicus Soto ind. quae
Etenim si haec permutatio genere suo pecunia aestimabilis est, ut constat, nihil urget, cur non sit licita cuicunque, etiam priuato, quod equidem verum est ex ipsa naturaret: nisi lex huius cambii usum priuatis interdixerit: tunc etenim nemo poterit officium hoc exercere, nisi is, qui a Republica fuerit electus: alioqui mortale
crimen is committeret,& teneretur ad restitutionem lucri ex ea re percepti, sicuti ipse Domini.Soto probat ind. q. a. sic lege regia I. tittu. 3. lib. s. ordin. interdictum est
officium istud priuatis, & omnib', nisi incuria principis habentibus ab eo speci Iein commistionem de licentiam: in alijs vero ciuitatibus& locis permittitur his, qui a collegio incurionum fuerint nominati & electi. Hac sane ratione dicti sunt ab initio Campinres hi, qui paratas habebant pecunias ad permutandum minores pro maioribus, de vice versa mai res pio minoribus seruata compensationis aequalitate. Habuit verb haec dictio riginem a verbo: ambio, id eli, per mutor de inde vetera illa: campsi, campium,&camplo, campi as: ea deni significatione auth. te Prisciano lib. to .cap. i. qui ex Ennio citat. Leucatem campiant, id est permutant. tradit Andr.Tira qu. lib. inse retractu. f.,ο . in princ inde camplores. Cambium autem dictio non est a Latinis recepta: tametsi , latur eadem libri seudorum V ARRVVIAS. est
author in c. i. g. si quis dominus, quo tem-PO. miles. de in c. i. s. cum autem . da contro. inuestit. ubi Ba ld. notat, Cambium esse permutationem non tantum speciei ad speciem, quae proprie est permutatio: sed de speciei ad genus: ut domus cu frumento,&etiam generis ad genus, notat Iason in l. ι .colum. vlt. ff. de rerum permuta. cc& regia Partitarum lex. l. tit.6. Part. . per mutationem cambium appellat. Illa verbmerces, quae campsori datur pro permuta
tione pecuniarum, dicta est a Graecis Collubus:& inde capso res Collybistae, quod Budaeus adnotauit in I. vltim. ff. de pignorat. action.
Dicti etiam fuere Numulari j. sed re
argentarij qui traperitae, di mensulari j appellantur, non tantum pecuniarii permutationi dedere opera maiorem : siquidem simul negotiationem exercebant. Nam pecunias custodiendas accipiebant, pr priasque& alienas foenori dabant. Vnda apud Plautum argentarius pro foenerat re accipitur. His solebant in publico ad longum tempus tabernae locari,q. qui tabernas argentarias. ff. de contrahend. emption. quo in loco labitur Accursus, dum interpretatur argctarias tabernas, in quibus argentum venditur. Iidem argentarii
mensas publicas & officinas Romae in f ro habebant, prope Castoris aedem, ex Plauto in Gurgulione: in Persa de in Atanaria. Terentio item in Phormione. Qua ratione argentarij fore cedere dicebantur, cum tabernis, id est,mensis suis cedentes, alio fugientes habitatum migrabant, fallebantque creditores: quod longius exisplicat Guillelmus Budaeus in l. si homine. ff. deposi. s. quoties. ubi Iurisconsultus huius loquutionis meminit. Dicti etiam
fuere argentarij collectar ij a coli igendis
numis in l. quisquis. C. si certum petat. vii explicat Alciatus in libro 4. dispunctio. cap. . ex Suida. Horum autem argentariorum officium & ministerium causam publicam habebat, i .argentarius. in princi p. ff. de edendo. Nam Se alij rationes conficiebant, ad quarum fidem recurrobatur, l. Praetor ait. cum l. qu. g. de eden.
294쪽
notat & de his aliqua Carol. Molinae. de
Ad propos tam ab initio quaestionem
rursus accedens illud ex multis adnotabo prς maxima aut horitat ex . in c. quans to. de iureiurando. numismata expensis publicis esse cudenda, nee pluris fore ae-iliananda, quam materia ipla ab e putalico charactere ae liniaretur. Hanc sententiam probat glosi . in d. l. r. ff.de contra heud. emption Bar tot in l. i aulus. s. de solutio. 2. colum. Idem Bartol. in l. qui falsam. T de falsis, & in l. i. g. vltim .sside auro5 argen. legat. cuius opinionem Communem esse asseuerat Curtius Iunior in
l. t.f. mutui, num e. it. T si certum peta. ubi
Bartol. eandem opinionem probat, & tener, quam etiam sequuntur Matthae. AD sict. decisio.ςo. & Petr.Vel iuga in speculo principum, titu. de mutatione monetae,
Nihilominus contrariam exponimus conclusionem, qua constanter afferimus, P0sse principem in cudendis numis eam obseruare legem, ut aliquid lucri percipiat pro ratione expensarum, quae fiunt in apsa moneta signanda. Non enim tenetur princeps proprijs expensis num os percutere. Idcirco poterit a principe numismatum precium taxari ultra ipsus materiar aestimationem: quod consuetudo iam diu toto in orbe Christiano recepit, secundum Innocen. Abba. num .ii. imo t. colum . . ex ibi Doct. ind. c. quanto.de iureiurand. Imol. ind. hPaulus. s. de solutioni. imb de hac con- suetudine Bartol. ipse testatur ind. l. z.f. mutui. ac Martinus Laudens. in tracta. de
monetis colum. i. Petr.Vellu . in d. num . . Boer. decis327. nume.3. & Albertus Bru-nus in tracta.de augmen.& diminuti. conci usione ultima,colum. i. qui eandem ain
probat, ubi lucrum id fit exiguum.
Ego vero hac in re non video, admodum urgere contra principes, text. ind. c.
quanto. potuit enim in ea specie detrimentum in numismate contigi sie eopa, cto , ut praeter valorem materiae, & mo, dum lestitimum expensarum precium s rei coniti tutum, quod illicitum est: deinde consultius est, num ilinata expensis publicis percuti, & eundem habere valorem, quem ipsa habet materia: & tamen consuetudinem , cuius paulo ante meminimus: non ita contrariam iuta opinamur, ut admittenda non sit. Ea cienim princi pes iplos excusabit omnino.
Sic in his regnis apparet ex pragmaticis constitutionibus , quarum in primis huius operis capitibus mentionem secimus, consuetudinem istam plane seruariis numis argenteis,& aureis tametsi modo ob auri penuriam pluris aestimemus, e faciamus aurei numismatis materiam,
quam num iis ipse lege regia sit aestim
tus: atque ita hanc ientcntiam, quam recepit consuetudo, crebriorem esse assi rit Carolus Molinaeus de Contractibus, quaestio. ioo. numer. 798. quam probare videtur Gabii et in .senten. deciso. is. quaestion. 9.c Olum. r. quin & idem innoc-
cere arbitrantur vltra expensas neces
rias, quae fiunt in cudendis numis, si ipse princeps sit in aliqua inopia constitat-
Nam ad subueniendum publicae neceL stati, publicisque impensis, poterit pluri, monetam aestimare, quam numismatum materia aesti inetur. imo S hoc ipsum
quandoque utile Reipublicae est, ne pecunia aurea, vel argentea extra regnum, aut .
extra prouinciam exportetur, quem a modum admonent i pie Innocen.& Gui LPap. in d c.quanto. colum. r. constat sanae
ex constitutionibus Henrici Regis secundi, S: Ioannis primi, ob publicas nece ita tales ab ipsis Regibus numismatum precia augmentum accepisse. 5cd & co sensu populi, aut ciuitatum regni, etiam
absque publica inopia poterit idem pri
ceps efficere, secundum Innocen. Pano initan.&alios ind. c. quanto . Ronaae itidem hoc facto olim finge ob publicam inopiam ab ipso senatu, testatur Plinius librα
295쪽
libro 33. cap.3. Hinc denique' poterit & alteri quae-s stioni responderi: an princeps possit mutare pecuniae valorem,& aestimationem qua in re Aristoteles inquit libr. i. Politi c. cap.6. & 3. Ethico. cap.f. esse in potestate
Reipublicae & principis, numismata semel signata mutare, & reddere ac efficere inutilia Mutata siquidem voluntate utentium numis, ut num um valere nolint, ipse num us, ut num us est, inutilis efficitur.
Hic enim est sensus Aristotelis, tametsi Michael Ephesius ind. c. s. aliter interpretetur locum illum: scilicet ex usu permutationis. Ita equidem inquit. Nam si voluerimus ea, quae habemus dare, & quae non habemus accipere, inutilis prorsus usus num i euadet: ipse tamen opinor, non esie hunc sensum proprium Aristotelis, sed eum. quem modo tradidimu S. Mutatio vero pecuniae, si fiat ex consensu populi, erit plane licita, utcunque
fiat: cum accedat consensus eorum, quibus praeiudicium ex ea mutati sie fit: quod fatentur Hostie n. in titui. de censb. g. ex quibus. Innocen. & Doctores in d. c.quanto. A lbert. Brunus in tracta.de augment. conclus vltim .colum. a. qui expressim admittunt mutationem monem, ut licitam,
quoties ea fit ex iusta causa: nempe quia materia numismatum facta est vilior, vel preciosior communi hominum aestimati. oner vel quia non habet iustam alimationem seruata proportione materiae, ex qua ipsa constat. quod St Andr. Iser n. scribit
in c. i. quae sint regat. numer. 18.& sequen. qui,nume. et . etiam probat, licere principibus precium monere augere tempore
publicae necessitatis: modo ea cessante fiat subditis restitutio damni illati ab ipso principe, qui posset id restituere. Quod si mutatio monetae fiat absque iusta causa pro principum libidine, id est
omnino illicitum secundum omnes, quos modbcitauimus. quamobrem dum Ioan . Fab. in princi p. Instit. quib. mod. tolli. Obli. S: Boerius decisone 32 . numer.6. scribunt, posse principem absque consensu populi mutare monetam, est intelligendum, modb fiat ex iusta eausa, vel absque populi praeiudicio. Qua ratioue S.Thom.
in tracta. de regi. princi p. libr. 2 cap. 3. ad
monet principes, ne numismata pro libidine propria mutent. De eadem re multa tradit Carol. Molinae .de contra. qus stio. 92. SI 9s. qui num.
696. conatur improbare communem in O-
dum loquendi: dum pecuniae bonitas distinguitur in extrinsecam & intrinsecam: bonitas enim intrinseca dicitur substantia ipsa metallor u tam in bonitate, quam in quantitate, seu pondere: bonitas vero extrinseca appellatur valor imposititius, ut scribunt omnes in d. l. Paulus f. de solutioni.& in I. cum quid .ffisi certum peta.& indicto c. quanto. Etenim existimat Carolus, bonitatem intrinsecam pecuniae
esse publicam illam aestimationem,& valorem imposititium : quia est eius propria, specifica. substantialis & formalis bonitas, & essentia, quae dat ei esse, qua sublata, publica videlicet approbatione
remota, desinit esse pecunia, l. eleganter. 6.qui reprobos. 1Lde pignorati.acti Ol. I lianus.g. si quis. F. ad exhibe n. bonitas autem extrinseca secunddm eum dicitur ipsa num orum materia : scribitque is au thor, ita loquutos fuisse olim Aronem, Iacob. de Bellovis Odosred. ac Cyn. in s. in minorum, colun . .C. in qui b.caus in integrum restitutio non est necessaria. Et tamen ad intellectum eorum, quae in hac materia tractantur, obseruandus est communis dicendi modus: quem etiam sequitur Albertus Brunus indicta conclusione ulti m. colum. s.
Ex M. sequenti. SUMMARIAι Obligatus soluere in certa ramorumst
ci an possit in aliasioluere' a Pecunia bonitas intrinseca, an sit confideranda iuxta tempus contractas, vel solatiaonis Θs Num malum bonitas extrinseca, quom
296쪽
VETERUM NUMISMATVM COLLATIOD ' Obserranda quoad solutionem de
vel prosit creditora'I Promisso solutionis in certa pecunia subcerra aestimatione , quo pacto sit obse
uanda unicus. SV perest modo ex Bart. in d. l. Paulus aliquot conclusit, nes deducere, ut breui quodam examine quae ipse adnot uit, explicentur: saltem iuxta communem. aliorum traditionem. Prima conclusio. Quoties obligatio. concepta fuit sub certa thecie monetae, non tenetur creditor recipere quamlibetat am monetam, etiam probam, ad monetae promissae aestimationem, si si alterius materiae. Hanc conclusionem quidam Probant ex eo, quhd aliud pro alio multo creditore nonsolimur, l. 1.g. l. s. si certum petat. SI I. cum a quo. ff.eo. titul .denique in specie assertionem istam tenent Bart. in d. l. Paulus, nume. I. idem Bart. In l. 3. S. vltim .is. de auro & argent. legat. idem Bartol. Alexand. Aretin.& alij ind. l. . s. t. . ff. si certum peta. Imol.& Do t. ln d. l. Paulus. Antoni. & Abb. colum. Ultim. Ind.c. quanto. Bal. in l. si quin argentum .il pri n. . . de donatio. & in l. libera.C. de sente n-tia.& inter loci omni . iudi c. Bocr. decisi O. 3: I. colum. s. qui tamen unanimi consen- su fatentur,consuetudine contrarium receptum esse. Quod cliam asserit gloss. in d. l. si quis argentum. Curti .Senior Intracta. monetarum, super t. cum quid, quaest. s. is. si certum petat. Afflict. decision. ye. de qua consuetudine scribit Carolus Mo
omninb obligare eam echm ex ciuilitate,& benignitate creditorum processerit, non ex Iaecelsitate, nisi in hi casibus, in quibus nihil imereti creditoris: quod est notandum ex mu itis, quae tradidit Alber. .
Brimus in s. conclusion. vltim. colum. 7.
hanc tamen conluetudinem IuIe Proc de re, conatur probare Curti .Iun. in d. l.civ quid, nu. as. Secunda conclusio, etiam ubi obligatio concepta suit sub certa specie monerae, cogitur creditor monetam diuerset sormae,&charceteris recipere, modb eiusdemateriae sit, Si ad eandem aestimationem, quae debetur, solutio fiat: Hoc expressim Barto. & omnes pau tb ante citati probant ex d. l. Paulus.quae est secundum hanc con. clusionem intelligenda. Tertia conclusio. Pecunia mutata in bonitate intrinseca r nempe in materia, vel pondere, soluenda est secundum eam bonitatem, quam habuerat tempore comtractus, non aut secundum illi qua habet tempore solutionis, probatur ex ratione, l .cum quid is si cert. petat. ubi eam tenent Docto. & in c. olim. de censibus. notant Bartol. de ali j in d. l. Paulus, colum. 3. text. . ad idem in c.cum Canonicis. de censibus. suam opinionem fatentur communem ese. Panormitae. in c.quanto. de iureiur. c lum . penult. Iason in l. i.quaest.36 C. deiu re emphyteu.socin . . Iunior consit. I S. lib. . . nume.9 . idem fatentur omnes, qui hanc materiam tractauerunt, praesertim Curti. . Iun. in l. cum quid .is.srcer t. peta. nume.*I. . Gratus consi i t. num .3o. & cons. 3. SP iε. r.
col. Alber. Brunus in tract. de augm.& dimi. Conclusio. vlti. i. ver. His sic praemissis, qui late hac materiam examinat,& Boer. deciso . eandem sententiam constat communem esse ex his, quae latissime tradit Andr.T iraque l. lib. io . de utroque retractia.
Contrariam in hoc opinionem tenet Ioan. Faber in auth .Hoc nisi.C. de solutio.
Idem in principio insti. ibus modis tot
li.obligat. ad finem: eiulque sententiam. pluribus rationib.conatur defendere C rol. Molin intractae econtract. quq st. I C. . quem legito. Nam pulchre expendit i tellectu in text. in d. c. olim. & c. cana ca .nonicis. de censibus , de eleganter , a
que erudite probat, solutionem debitae pecuniae recte fieri, si fiat ex pecunia probatam in materia, quam in sorma , quae ex publico decreto valet summa,& quantitates
297쪽
titatem debitam, etiam si certa species pecuniae, aut monetae dcbeatur. Etenim si centum Castellam deberentur ea contractu,
via alias: et si sorent publica aut horitate diminuti in materia, vel in pondere,nouitique percussi eiusdem valoris,& precis publica aut hol ita te constituti: satis esset, cetum num os aureos ex nouis soluere: nec
teneretur debitor centum Castellanos veteris pondet is creditori dare. Sed & hanc sententiam aduersus communem latissime ampliat,& limitat ipse Carol. sicuti &communem diffus explicat Alberi. Bru-nus Ind. conclul. vlti. Quod si veteres nu- mi non es lent tantum in pondere,& mat ria mutati, sed simul& in valore,ac precio publico: tunc & conueniunt omneS, esse omnino distinctos numos nouos a V teribusn id eis soluendos esse veteres num Os,aut eorum propriam,ac veterum istimationem. Quod est rationi ad eb congru.
um, Ut te me Iu contrarium admittatur. Et
enim haec est propria species,& casus c.cucanonicis.de cens. Vt ipse Carolus. Probat eleganter: cum inibi diffiitum sit; non iteneri d ebitorem soluere creditori iuxta nouorum num limatum sitimationem,sed
iuxta veterum qualitatem , & valorein, quoties veteres extrinlecus, &intrins cus fuere mutati. Quod Ioan. Faber notat
in prin. Instit. quibus modis tolli.obligat. .
id finem . . Quarta cones usio ex Bart. hunc in mo , dum colligitur. 1 Quoties pecunia codem pondere,& materia manentibus,vel augetur vel minuitur extrinsecus quo ad eιus. precium & aestimationem, ea mutatio ante moram & nocet, & prodest creditori . . Haec conclasio communis est,& probatur ab his, qui proxima probauere pauci Sexceptis, quorum itatim metionem agemus. Barto. etenim & omnes alij expressim eam veram esse censent in locis pauid ante citatis. Nam simul has duas cones usiones iuris utriusq; interpretes exponunt, & ex plicant. istiui in hac specie satis erat creditori, quod debitor ei soluat centum C stellanos, quos in couentionem de Quxit,
etia si hi num i modo publice minorabisti.
mentu r, qua tempore contractus. Eademque ratione debitor tenebitur centsi Castellanos reddere creditori ,etiamsi hi modo pluris publico decreto aestimentur, L. tempore obligationis fuerint aestimati: a
que ita omnium contensu receptum est, praesertim eorum, qui citantur ab Andrea Tyraquel. in d. gli .nu. 27. de A iber. BIun. . de augmento & dimin. conesus. vlt. limit. i.& alijs.Caeterum Carol. Molinae. de contractibus. q. 91. doctissime prosecto hanc quaestionem examinat, multis ad huius coclusionis probationem , ad eiusq; impugnationem adductis, quae subtilia sunt, tantique viri iudicio,& ingenio digna.tandepropositis pluribus quaestionibus in specie: nempe in mutuo, in dote, testamento, .& contractu emptionis & venditionis, exist imat, ubi nullum aderat tempore coir ctae obligationis periculum crebrae mutationis monetae,variationisq; sordidae, minime admittendam esse communem sentetiam: imo mutationem pecunis quoad bo nitatem extrinsecam nocere, & prodesse etiam ante. moram ipsi creditori. Sic sandiuxta opinionem istam,qui teneretur soluere creditori cctum aureos Castellanos, .& hi essent post coiit ractam ob l igationem extrinsecus diminuti, tenetur omnino soluere creditor aestimationem illam,quam tempore contractua habebant centum Castellani,& sc numerum auger Quod si
Castellanorum valor e stet auctus, satis esset,& satis fit creditori, si debitor soluat
pauciores Castellanos, qui iuxta nouum augmentum aequi pollent centum illis in . obligationem deductis. am sentetiam
veram esse opinantur, praeter Carolum latissime eam probantem, Anton. de Abb. in
d. c. quanto, co lum . penu It im. Curi. Senior colim .3.& Iunior nume. a .in l. cum quid ..is. si certum petat. in eamque inclinat Antonius Burgens. in c. cum dilecti , de emptione, nurire r. 39. quos omni lab legito: si qui .
dem hi latissime rationes Vtriusque partis expendunt longiori prosectbex an Mne quam locus hic nostra tractatus expostulet. In pecunia tamen tradita ex mutuo, .
vel dote, similive causa seinper aduerte
298쪽
V ET ER UM NUMISMATUM COLLATIO
ad id, quod notat ipse Carolus ind. quae
vero in re olim in his Castellae regnis latae fuere leges quaedam ab Henrico secundo
Tauri Aera. M. CCCC.XI.& a rege Ioanne primo Biruiescae anno domini M. CCC. LXXX UI i. qu ibus, ut opinor, legibus plurimum comprobatur opinio ista posteria
Quinta conclusio, t Mutatio pecuniae promissae,& in obligationem deductae co- tingens post moram, ipsi omnino nocet, qui in moram inciderit, probatur in l.3. infin. f .de actio. empti. quam conclusionem
in hac specie Barti alij probant in dicta
l. Paulus,colum. Im in d. l. cum quid. Dd. item in d .c. quanto. imo licet Bartol. ipse, α plerique alij, hanc conclusionem vera
esse censeant, ubi mutatur moneta maior, quae per minorem aestimatur: c ontrarium
probantes, ubi mutata fuerit moneta ita minuta, quod per aliam minutiorem aestimari non possit. Etenim tunc minime n cet variatio et,qui est in mora. Nam cum moneta haec minuta per aliam aestimari non possit, licet mutetur eius valor, no dicitur mutata respectu aestimationis suae, quia non habet aliquid,quo aestimetur.Idcircὶ, creditor lucrum amitteret, non autem pateretur damnum: qua ratione debitori moroso non imputatur amissio lucri creditoris. l. si sterili, S. cum per venditorem,s .de actio. empl. nec oberit t. numis.s . de in litem iuran. ubi constat, in numis dari interesse extrinsecum. Quia id obtinet in dano,no in lucro .vnde qui esset debitor certae qualitatis soluedae in pecunia minuta, & post moram coligerit mutatio huius monetae minutae, nihil obesset debitori, quia pecunia non censetur effecta deterior. Haec sane sunt Bart. verba in d. l. Paul us, nume. 8. quem inibi,& in d. l. cum quid, sequuntur Doc. magis communiter: vi constat ex Alberto Bruno indicto trac. de augmento .conclus. vltim. limit. i. Qui tamen contrariam opinionem existimat veriorem esse, sequutus Ant. Abb. SI Imo- Iam in d. c.quanto. Curtium Seniorem ind. l.cum quid. t. quaestα Mart.Laudensem in tra c.monetarum,q. .&prosectb nulla congrua ratio constitui verὰ potest, quae Barioli opinionem probet : siquidem pecunia minuta potest,ut plane constat, per
monetam maiorem aestimari: cum etsi Gnus num us minor non possit aestimari perplures num os maiorra, nec per Vnum
ruidem: plures tamen numi minores ponunt per unum maiorem aestimari. Quod satis est,ut constituamus interesse damni. Quin & unus num iis minor respectu maioris,quo ad commutationem, potest pluris, vel minoris aestimari. Et ided damnum proculdubio contingit in mutatione pocuniae minutae.Quod palam Barioli rati nem euertit. Unde non est praedicta quinta coclusio ex Barioli distinctione restringenda: praesertim quia ratio lucri qud ad interesse obseruanda est: quoties id lucra est certum: ut in hac specie, vel verisimile
secundum ea, quae traduntur in l. i. C. de senten.quae pro eo, quod interest. pergio. Bartol. SI Doctor. in I. i. g. vltimo. st . de eo,
quod certo loco. Sed quod attinet intellectum l. numis,ff. dein litem iurand. non vacat modis examinare, licet illic Iuris. consultus censeat, in numis non esse locuturi iurando in litem , ea quidem rati ne, qudd dum in numis ex Aristotele, &eodem Iurisconsulto in I. i. st. de contrahenda emptione uniformis, & perpetua durat aestimatio, non potest affectio contingere, nec aliud interesse intrinsecum: qu bd si numi mutentur, non potest cotr uerti, nec ambigi, contingere posse in numis interesse iuxta ipsius mutationis qualitatem, non tamen affectionis rationem habendam, ex d. l. numis. Sexta conclusio. Mutatio numismatu, quae modico, & breui tempore durauit, nullo pacto consideranda est, nec eius erit habenda ratio. Hanc tenet Bartol. in dicta l. Paulus,colum .penulti m. quem communiter alij sequuntur, ut Panormitanus fatetur in d.c.quantb , column. penulti m. text. optimus in i .precia rerum. U.ad lege
Falcid. Septima conclusio.Quoties t ab initio
in contractu, vesia alia quacunque dispo vstione
299쪽
stione ob metum mutationis monetarii, sit cautum de pecunia sub certa aestimatione soluenda: ea pactio plane seruanda exit mec mutatio numismatum contrahentibus nocebit, nec proderit textus optinius in I. penulti m. g. si mancipia,ts. lutomatrimo n. notant Bartol. indicta l. Pau-
Ius . in fine. ff. de solutioni b. Imol. & Alex.
in dicto g. si mancipia.& plures alij, quos
resert Alberi. Brunus in tradi. de augmen-& diminut. vltim .conelusio. versicu. Octa-ub fallit. Eandem opinionem scribit communem est e Carolus Molinaeus de contractibus,quaest. 97. numer. 733. quidquid ipse Barto l. scripserit in dicto f. si mancipia. Exit sane huius conclusionis duplex exemplum constituendum. Primum quidem,
quoties ita concepta sunt verba. Promitto soluere centum num os aureos Casleli nos ad aestimationem quadringentorum octuaginta quinque marauedinorum pro quolibet Castellano. Etenim etsi creuerit,
vel diminutus fuerit valor Castellani publica aut horitate, nihilominus tolutio fieri debet secundum aestimationem taxata ab initio contractus: atque ita exemplum hoc aptat Carolo Molin. in dicto num. 7,s Est ia alterum exemplum,quod Barto. scilicet depono apud te centum libras in florenis hoc pacto, quod reddas in florenis sub eadem aestimatione. tunc enim soluendae sunt centum librae in florenis iuxta veterem aestimationem, quae tempore depositi vigebat. Et ne quis in exponendo hoc Bart. exemplo quandoque haestet, illud
rursus aperiam ex ipsius authuris mente,
in hunc modum, ut tot fiore ni sint soluendi omnin b,quot iuxta veterem aestimationem efficiunt centum libras : licet inodo tempore solutionis pauciores florent efficerent centum libras: vel qui olim tempore contractus efficiebant centum libras, tempore solutionis non efficiunt octuaginta. Hic sane sensus ex Bariolo deprehenditur perpensis his, quae in quaestione
ditoris. qua ratione hic idem sensus nomobtinet in primo exemplo: ut patet ex traditis per ipsum Carolum Molinsum:quia in illo augmentum & diminutio Castellanorum cedit lucro, & damno debitoris.. Sensus autem exempli traditi a Bariolo, plane ita explicatur per Albertum Bru-
num in d. cones usione viti m. limitat. 8.cO
Octaua conclu sto. obligatio soluendi
certam quantitatem in certa num orum
specie, nulla constituta illorum aestimati one, ita intelligenda est, ut illa quantitas soluatur in numis nominatim designatis sub incerto numero, iuxta eam aestimationem,quae viget tem pyre solutionis. ita sane visum est Bartol. in dicta l. Paulus, ad
finem. Cuius opinio communi omnium sententia probata videtur. notat Alberi. Brunus in dicta 8. limitatio. h. colum. Et in . eadem cones usione ultima s. ampliatione.
Nona concluso. In contractibus & alijs similibus actionibus, haec verba : centum librae traduntur in florenis: vel ista, centum millia inarauedinorum in Castellanis: eam significationem habent, quod
illi mimi aurei Castellani, aut illi florent
traditi, aut depositi, nec pluris, nec min ris aes fimantur, nec unquam aestimandi sunt, quam centum libris, vel centum mi Llibus marauedinorum. Haec est opinio Bartoli in dicta I . Paulus, penult. quaest. cuius sententiam magis communem esse fatetur
Albertus Brianus in dicta limit. 8.& probatur ex his, quae notantur in I. si stipulatus sum decem in melle. s. de solutioni b.Et i-deb his conceptis verbis tot illi florent, vel Castellant,quod traditi fuere tem p . re contractus,& obligationis pro illis centum libris, vel centum millibus naarauedinorum , venditi videntur ad aestimatio-tionem tot librarum marauedinorum. Et ea ratione satis erit, quocunque tempore
reddi centum libras,vel centum mille marauedinos, etiam si florent, vel castellani, tempore solutionis pluris aestimentur, qua eo tempore, quo traditi sunt, fuerint aestimati contrahentiu conuentione. Atq;
300쪽
ita est accipienda haec communis conclu- ioperi adiiciens ut S inniam, infamemq; fio. Decima conclusio. Quoties certae sp elei numismata non sunt in obligatione, sed in facultate soluendi, de sic in tolutio. ne debitor liberatur illa numismata reddens,etiam in precto,scaestimatione diminuta. Hic conclusio traditur per Curtium
lib. i. Angelum in t .s stipulatus sim decem in melle. s de solutio. Albertum Brun. ind. limitatio. s. ubi ipse, & Curtius luni. in hoc conantur deducere ex Bartes. in d. I. Paulus, quaeli. penulti. quas velint hi Doctores, quod in casu proximae conclusionis sit in facultate debitoris, soluere flore- nos, vel Castellanos sibi traditos secundueam aestimationem,quae solutionis tempore vigebat,& viget,additque Brunus, hac esse communem opinionem, quae etiam obtineret, ubi numicertae speciei essent in obligatione, iuxta conclusionem octauam paulo ante expostam, quae tamen obtinet, ubi numismatum incertus numerus est promi sius: quasi secus sit, quoties certus numorum numerus, & certat speciei est in obligatione. Sed & his omnibus addere Lector poterit Aretin. in const. dc cost. I. Antonium Rubeum in consit. 71. glosin regul. CanceI. 3.
THEMA CAP. VIII De salsa moneta, & eius auth ribus puniendis.sVM MARIA.ι Qua dicitur fessa moneta. a Numi falsi latiis, O grace qvibri dictioni bis si nificent aer.3 studii hum criminu poena.
, rima expendentu falsam moneram. 1 Tondens inoi tam,radens,aut ringes fraliter puniatur.
CAPUT VIII. Ostremi, de crimine falsae monetae paucis agam, veluti coronidem huic numismatuni mutatio'e itidem perstringam. Est enim falsi t moneta illa, quae cuditur ab eo,qui non habet publicam cudedi aut horitatem. quod Bart. notat in l. qui falsam,fide salsis. Nam authoritas Reipublicae, vel Principis vires tribuit numis: secundum Iurisconsultum in L. F. de comtrahe n. empl. in princ. Aristotelem libr. s. Et h icor. ca p. s. & I ib. i. Polit. c.o . qua ratio ne obtentum est,ad Principem , dc Rem p. pertinere hoc ius cudendi monetam, ca. .& ibi Doct. quae sint regaliae,l. l. partita. 2. I. r. litui . . libr. Ordinat. Quhd ad ebiure receptum est, ut minime sit ulterius necessario probandum. Igitur nemo praeter principem monetam cudere potest, & idcirco falsi censendi sunt numi, qui non fuerint regia aut horitate percum,text. ptimus in I. penu It. titu. . pari. . Dicuntur item numi falsi, qui ex adulterina materia
fiunt,etiam si facti sint,& signati ab his, qui huic fabricae, & muneri sunt a Rege pri positi,& instituti. Sicuti & hi, qui non habent sormam a lege, vel principe stat tam :& hi, qui pondus legitimum non adipendunt ex Baldo in Margarita Innocentia. Verbo, moneta. Angel. in I. i. C.de falsa monet.Platea in l. t. C.de veteris numism. potest. Matthaeo Afflict. in constitutioni Neapolitan. libro tertio. titu. o. columna secunda.
Numismata vero falsa, latine dicuntur adulterina: ita etenim ea appellat Consi tinus Imp. in l. i. C.de falcmonet. li.9. Cod. Theodol. tireri.& in l. ι.eod.tit.quae est prima titui. de fals monet. in C. iustiniani. sc& huius criminis author dicitur adulter solidorum, de num o iu in l. r.C.denis monet.quae deducatur a l. .eo. tit. sub C.The dosiano Cic. lib. s. de offic. Si sapiens, inruit, adulterinos numos acceperit impruens pro bonis. Est etenim adulterare, arte aliqua quid pia pro vero assimilare,derem synceram corrumpere. Graece aut falsi numi aut falsa numismata dicu tur paralypa, de paracharagmata: de ipsi qui cudunt tauios numos Paracharactae vocantur.dicuntur etia hi numi paraseni: qF Ludovicus