장음표시 사용
371쪽
infra aestimationem ordinatione Ducis Philippi comprehensam. Preterea ut demus eam Budaei aestimatione in ac Ducis I 'hilippi ordinationem, Dium procedere in solidis Turonensibus simpliciter appellatis, nec ex te di ad hac
contientionem aut horitate Urbani Pontificis factam, aut ad Constitutionem illam Pontificis, quae legein siimpinariam praescribit. Doctoralia insignia suscipietibus. d. cic m. v. ob id quod utroque loco non sint in dispositione solidi Iuronenses simpliciter, sed solidi Turonenses argentei, qui meliores in materia & valore
tui sie videntur illis,qui simpliciter sol,
di Turonenses dicebantur,&tris partem habebant admixtam, ut refert Didac. de
eo II ei. nu. cap. I. num . . negari tamen no
potest plures lyecies argenteorum TurOnensium in diuerso valore, ut indicat diuersa eoru inaestimatio, commentarijs interpretum prodita in d .cIe. 1.&eui ctius Intelligit ex Extra uaganti Benedicti duodecim subiit. de cons. c. Vnic. g. porro, in qua Turonenses argutei sic examinantur& taxantur, ut duodecim argentei Turonenses constituant fio renum florentinu,
quod in specie proposita quoq; obseruadu invidetur, ad exemplum dictae extra- uagantis, quae est Benedicti duodecimi, quem in Apostolatu secutus est Vrbanus
quintus circiter 27. vel 28. ann OS, Vt ex
lupputatione annorum , & successione Pontificum, manifestum ea,vbi omnia dicta extra uagantis , quoniam proprie ad casum prasentem pertinere videtur,subhcienda duxi. Porro, inquit Pontifex.Tu roncses prς- dictos nam de Turonensibus argenteis egerat tales fere inteIligimus,qubd duo. decim ipsorum valeant v nuin forenum auri, honi puri, ac legalis ponderis,& c ne i Forentini. Quantum vero ad conarentionem propositam attinet , quae non simpIiciter de argenteis Turonensibus concepta est, sed
ad analogiam N proportione florent fiorentini, non erit difficilis exitus,fi deprehendi possit valor florent florentini, qua
Didac .dae. s. scripse octaua parte maiore floreno Aragolico , qui valet octo argenteos Regales, secundum quam obseruat Ionem florenus florentinus ad summum non excederet nouem argenteos Reg Ies, qui nostrate pecunia,constituunt tri
ginta de unum stu seros cum dimidio. Et hunc modum & rationem refert Did. Panor. in d. clea. tria milia argenteorum ruronensium, sumptibus Doctoralis dignitatis desputatis, dedux isse adduceistos quinqua tinta tare nos de Camera, quos Didaeus reducit adducentos simplices aureos Castellae, quorum quirit, et undecim argenteis regalibus aestimatur: cundum quae satis manifestum est. Flor tinum ultra viginti unum stu seros, cum dimidio produci non posse, quamuis copertum sit, eos qui antiquos habent creditus in aureis tarentinis constitutos, infra eam quantitatem accipere, ut scilicet noplures stu seri pro quolibet florentino solui debeant, quam ab initio soluti fueruli
consideratione habita ad cursum&valorem extrinsecu, respectu monetae, qui erat tempore reditus ceu praestationis costitutae, quam in annuis praestationibus consideramus, non habito habito respectu ad bonitatem aurei seu valorem intrinsecum, cuius ratio in sola decurtati one,& sortis restitutione pecuniaque habetur.
Finu conficii Leonini. v. IO AN
372쪽
PRO MULTUM MAG. D. AUGUSTO DE MULto Ferrariensi, priore Hospitalis.
ARGUMENTUM. In materia mutationis monetarum, an inspiciatur tempus ci ntractus , Vel
tempus solutionis, pret sertim in emphyleuticis obligationibus: & multa de clarata scitu necessaria. sv M M ARIA. a Solutio fieri debet de pecunia Uuali. a Pecunia minuta pro ducatu solui pus Oeconuerso degenerali conssuetudine. 3 Ducati ad rationem solidorum taxati,
possint solui iuxta aestimationem. Monita qui ndo selui potest siflorent saluatur accipiuntursecundum valorem temporissolutionis.
I Noni ta aurei boni o iusti ponderis si urio promissa, non potest fieri de moneta a
ε Promisso defluendis ducatis boni auri ct Iuo ponderis ad rationem solidorum s . pro ducato no inducit laxationem ut posimi Diui solidi s . producato. Ducatus quomodo psit laxari, ad hoc, ut moneta solui debeat. r Moneta solutio fit secundum tempus cen.
tractus, non autem solutio . ρ Solutio annua ex contractu debita, sua ui debet secundum valorem moneta cur
D Monet agrossa aestimatur, o taxatur per
ιι Moneta noua si pro veteri soluatur, debet ιri statio secundum emastimationemra Conssuetudo generis, quos pro amro mone. rasolui post, cessat, quotis ungi partes
conuenerunt ut omnino aurum soluatur.
AGgentes pro insigni hospitali S.
Annae ciuitatis Ferraris,anno 1 6 . iure usus inuestiuerunt Franciscucognominatum Cetho tum de Rhodigio, d e aliquibus bonis, qui nomine usus promisit soluete omni anno ducatos 4 . Venitos. boni auri & iusti ponderis valoris solidorum s .marcii. ad monetam Ferrariae, pro quolibet Ducato, in ciuitate Per- rariae, siue in dicto hospitali. Modo cum debitores ex causa praedicta vellent nunc soluere ducatos in tanta moneta ad ra. tionem solidorum s .march. monetae hodie currentis in hac Ferrariae ciuitate: Ipsi autem domini creditores, nomine dicti hospitalis agentes, asserant sbi ipsis soluendo esse ducatos .auri in auro, boni auri & tum ponderis vel saltem tantam monetam veterem vel nouam habito respectu ad aestimationem Veteris,quae currebat tempore contractus. Quaeritur quid iuris. aEt prima consideratione videbantur praedicti debitores se posse soluere mon tam iuxta hodiernum cursum, dummodo huius monetae hodie currentis soluant solidos 37.pro quolibet ducato. Et primispergi & Doct. in cle. r. de decim.& in ca . t. infi. de maled. ubi satis videtur i solutione x fieri de pecunia usuali. Nam ut dicit Zabare. in cle. si beneficior. 3. q. de decimi bonitas monetae cosideratur respectu sesus, no aute materiae. Asilic. dec. i' . nu. . secum
373쪽
i secundo, nam quicquid sit de iure, t degenerali consuetudine pro ducatis potest solui pecunia minuta,& econuerso, glos. notab. I. si quis argentum, in princip. C.de donat. Barto. l. si quis stipulatus fuerit decem in melle.colum. r. versi. sed pone. s. lesolu ti. Brun. de augment. monet.I. limita.
consuetudo in hoc est obseruanda, Barto. l. i.ad fin .de auro Sc argen .leg. in I. Paulus, Colum. i. post medium, s. de solutio.& ibi etiam Iinol. postprinci p. Et hanc esse generalem consuetudinem tradit Ioan . de PIatea l. i. C. de argen.praed. libr. Io. refert Mabe. consi. l 3. num. i. Vςrsic. secundo facit, & sic semper tacite inter partes videtur actum, ut secundum loci consuetudinem pecunia soluatur. Affict.de seu d. ti- tui. quae sint regalia, in verbo, monetae, nu
s Terti b,l quia ducati in proposito fuerunt laxati ad rationem solidorum s . pro singulis monetae Ferrariensis. ideo maior est alio quam fuerit taxata, non videtur
Prin.& q. 3.ubi dicit, quod si debeantur florent aurei, secundum taxationem factam so tu i debent, & s eorum aestimatio aucta sit, pauciores sunt soluendi, qui summam
conuentam constituant.' Postremo i praedictacsiclusio confirmari videtur ex traditis per Bart. in d. l. Paulus, prope fine. ubi quando moneta solui potest. si soluantur florent, accipi utur pro eorum valore, inspecto solutionis tempore,ut ibi per eum in I .cum certum, de aur.& argen .lega.& alibi, ut per Areti. in coms. ii. qui attestatur esse communem. Idem
1 Praemissis tamen non obstantibus ego arbitror totu oppositum verius esse, quod inadducati . Veneti, boni auri & iussi ponderis, sint soluendi singulis annis, iuxta promissonis formam, habitam in inuestiturae instrumento, adeo ut nec pecunia
argentea solui possit, ' & hoc ob illa verba boni auri,& iusti ponderis,quae haud- dubie fuissent superilua. Partol. in Lu iliae Ag PHALI III pulatus sim decem in melle, de solutioni ubi ita in simili concludit, quando quis
promist dare centum in pecunia minuta, non poterit so Iuere de pecunia grosia, noobstante, ut de consuetudine una pecunia pro alia solui positi,& in terminis nostris ubi promissio fuit de ducatis boni auri Miusti ponderis, ut omnino ducati sunt soluendi, ita cocludit Brun. tracta. augmen.& diminu. monetarum, ultima conclusio.
in secundo praemissis, versi aliquando, nu. . ubi asserit, se putare hanc elle veritate,& plures allegat. de quibus ibi per eum. Idem tradit Atalet. ubi supra, tit quae sine. .
Tegalia, verbo,monetae,num. M. vers. huc
tamen fallit. Non obstat,t quod promissio ista sue erit ac sit de .ducatis, valoris solidorum II. monetae Ferrariensis pro quolibet d cato, quoniam ob illam monetae expressionem non puto su iste taxatos ducatos, neque debitori fuisse concessam facultatem soluendi monetam, sed credo illam monetae expressionem factam fuisse, gratia cla- monstrationis, ut partes ipsae ostenderene clarius, de quibus ducatis sentiebant. Cum enim ducatorum variae species, v riusque valor reperiretur. Barto l. s. l. Paulus, in princi p. probatur l. nummis. de legat. I. cum sini lib. ided voluerunt partes ipsae declarare , de quibus ducatis senserunt, vel voluerunt specificare valorem ducati tunc currentem. Promissio tamen& obligatio continet ducatos Venetos, boni & iusti valoris, ac ponderis. Non autem continet ducatorum aestimationem, quam non video esse in facultate soluendi. Iuxta tradita per Bart. d. l. Paulus, Pro pe fi n. Angel .du. si stipulatus sim decem in melle. . , Tunc enim esset in potestate soluendi aestimationem, i quando partes dixi sient, νquod soluerentur ducati . auri, boni ac iust i ponderis, in tanta moneta, ut C conuerso concludit stari. d. l. Paulus,vel ditiissent ut soluerentur ducati .vel lata m ne ta,ad rationem solidorum s . pro quolibet ducato, tunc Ocatus esset taxatus, ta
374쪽
ubi darentur solidi s . vicibus 4 . satis sol
uerentur dilcati . valoris solidorum s .
pro quo libet ducato. lux ta distusἰ tradita per Bar.& Castr. laed ad des, f. si dominus,
lib. . de alibi per Doct. Si neuter est catus
noster, ut cernere est,ergo,2 c.
Secundo posito,quod solutio in monea ta argentea vela rea fieri posset, i dico inspiciendum este valorcm monetae, habito respectu ad tempus coluractus. i. - - non autem solutionum faciendarum, iuxta Part.& communiter caetero, l. cu quid, prope sin .st. si cert. pc t. in d. t Paulus, col. l. Aret .conscia.& m. in prin. Socin. cons. 29slib. i. A. b. II caeteri, c.olrin,& c. pcnuit .d censi. Iler n. d. tit . quae snt rogat. Verbo, nam ne tae,col. 3. in vi. b. ud. ubi etiam Afflict. subnu.l3.i . t nu. zo. ubi citat Bal .d. l. C.de non numerata pecunii. Old r. cons.3 . Thema tale est. Specul. tit de Oblig. & lolui. f. nunc aliqua, in s n.& ibidem Ioan . And.&Bald. in addit. Bal est. 3.num . . C.commvn. de lega. in l. illud. vlti quaest. C. de lacios.
Mi. libr. i. nouissimorum Guid. Pap.quaest. ρῖ. si fiat monetarum mutatio. Asnici. de-- cis. 9o.& is . Rubeus confit 3. Decs. quod . te,num. 8.is.cert. pet. Abb consis f. quod so
penult. de iureiurand. ubi attestatur esse communem opinionem Canon istarum delegistarum. Sequitur Soci n. d. cons. 2 3. SI D. Crail. cons. 7. nu.6. Non enim ex huiulinodi so- lutione condit io creditoris est deterior facienda Praei. Papiens. in forma libelli,in actione hypothecaria, vers relaxandum iure pignoris, nu. . Quae conclusio i procedit etiam inan- ' nuis solutionibus ex contractu debitis, ut
in casu nostro, exi. est in c.olim , decensi.
configi. Ratio est,quia partes videntur sensisse, ut fiat solutio, habito respectu ad tempus contractus, ita mnes locis supr aic rapti S.
Debent gitur solui vel ducati ἡ . V laeti boni auri,& iusti ponderis, vel in tanta moneta solidi s . pro quolibet ducato illorum solidorvin ,.& eiusdem bonitatis.
intrinsecae,cuius solidi erat co tempore, ut aperte tradit Bruta dicto tractat. vltim. conclusione, in quinta particula, seu in quinta declaratisne, prope finem, vel sic. . secunda consideratio . Quorum sol id rum ob eorum bonitalcm ducatus non co faba m si ex num .s . de Testonis non capiebat nisi lex de illis solutis, & sc de si gulis. Vnde si hodie ' ducatus plus valeat,
id est ob detectorationem pecuniae minu- . per quam grosia aestina a tur & taxatur, Par t. d.l. Pati Ius,coluui. r. veis. aduertatis & vers uem dico. ubi etiam caeteri,st de so
liat. Apparet et go quod i ii solida antiqui. sunt dcteri orati, ac in bonitate intrinseca diminuti, id ed proniissionis templi, omnino est inspiciendii & fi solidi qui eo tepore currebant, inueniantur , soluendistini ex i psis quinquagintaseptu pro quolibet ducat . Si veto antiqui solidi reperiantur, de nouis facienda est lolutio, vel de alia moneta, secundum tamen aestimationem ac valorem dictorum antiquorum solidorii, . Socin. s.cons .i9ου. cum caeteris supra scriptis. Ideo sinioneta vel solidi noui,& h diu currentes fiat deteriores,nu uerus debet augeri, & sic numerus debet bonitato. supplere: si vero sunt meliores . pauci res numero soluendi stunt, ut declarat Bru.ntis d. tractat. conclu sione ultima, declaratione viti m. colum .fin. versicu .ex praefatis , infertur. Non obst. contraria, quoniam ex prodictis extat responsio. Nam fateor pecunia am usualem esse soluendam, non tollitur
Lamen, quia ex usualibua Llla sit soluenda,
375쪽
quae fuit promissa, Amici. in d. verbo, mo
bus colligo hanc conclusionem, & propterea, cum ducati aurei suerunt promissi, ducati sunt lolue di. Vel esto quod ducati aurei necessarib no sint soluendi, sed etiam tanta moneta sol ur possit, dico tamen
monetae aestimationem prout tunc,non autem prout nunc esse faciendam.
Si enim de illis solidis 1 antiquis fieri
potest, bene quidem si vere fiat de moneta noua, debet fieri ad monetae veteris aestimationem, Soci n. d. cons. 29 & hoc ab omnibus est approbatum, ut ex praedictis facile constat. Non obstat, quod de cosuetudine pos-st fieri solutio in moneta, nam procedit consuetudo, quando ducatorum promisso simpliciter fuit facta, secus quando fuerunt alia adiuncta, quibus colligitur ines part Him,ut omnino 1 oluatur ducati . prout in proposito illa verba, boni auri,& iusti ponderis, arguunt partium fuisse intentionem, ut ducati tales soluerentur, t ideo hoc cas u cessat generalis consuetudo, ut pro auro solui moneta possit. Ita Brunus post alios, quos alleg. di et o tracta. de augment. monetae, ultima conclusione, secundo praemisso, versi . aliquando, nume. I. ubi infinitos a negat,& res est indubitata, ni si in loco reperiretur obseruantia, ut etiam moneta solui posset, tametsi promisso facta suit de ducatis de auro in auro, vel boni auri & iusti poderis, ubi per Bru-num, quae obseruantia est facii, nec praesumitur nisi probetur, l. in bello , s. factae. F. de captiuis, c. cum in iure, de ostic. deleg. cum alijs per Iasonem adductis, i. admonendi, colum. r. in lectura , de iureiuran
Nec est verum, quod ducati fuerint taxati, sed solumad demonstrationem solidorum s . facta fuit mentio, ut supra dixi in primo landamento & posito, salua viritate, quhd taxatio suisset facita, adeo visaia solidi solui possint pro quolibet duca-CAE PHALI.to, dico tamen solidos esse solliendos ad
rationem bonitatis, in qua erant tem p 'repromissionis. Neque hoc inliciatur Soci.
d. cons. 298. neque Brun. in contrarium adductus. Fateor ergo maiorem aestimatione
non esie soluendam, quam suerit summas . solidorum, adet, ut si hodie ducatus Venetus boni auri & iusti ponderis excedit valorem 17. solidorum monetae antiquae, illud plus, S illoexcessus concernat commodum debitoris, quemadmodum etiamsi ducatus hodie non ascenderet ad lummam praedictam solidorum s r. damnu de bitoris esset.
Et istud est quod dixerunt Socin. ge
Brun. omnino tamen oportet, de mente Omnium, ut solidi s .monetae veteris, & illius bonitatis, cuius erant solidi tempore promissionis, exsoluantur ,& hoc penes me verissimum est de mente iuris. Alioquin, si si liceret soluere solid. 17. pro quolibet ducato , cuiuscunque moneta minoris etiam valoris ac bonitatis e vel ponderis, quam essent solidi tempore promissionis, quod tempus partes ipsae , Vepraedixi, respexerunt, nempe sequeretur, ut minus solueretur, quam esset promis sum. quod dictit absurdit simum est,& coatra naturalem aequitatem,l. i. l. iuris gentium, I praetor, si depact. cum vulga.& prPterea voluit Soci n. d. cons. 1ς8.&caeteri supra scripti, quod si non possit reperiri in laeta vetus , & noua sit deterior tantum plus soluatur, ad et stimationem monets Vetteris, ut per eos.
Ad ultimum respond. quod Barto .d. I. Paulus, procedit, quando in obligatione est moneta minuta, & aurei sunt in facultate soluendi. tunc soluuntur aurei secundum valorem suum solutionis tempore. Ita Bartolus, ibi Aretin. plene consi. it.
Curi. Iun. l. consi. 24. num. s. f. Non tamen
negant,quin numerus monetae prina ae perfecte sit ibi uendus, habita ratione ad qualitatem ac bonitatem, in qua erat moneta minuta tempore promissionis, immo v rb hoc fatentur, si recte considerentur,& ita praecise respondet Brunus dicto tracta.& dicta ultima conclusione,in quinta
376쪽
particula versic.in hoc passu, numer . Et ri soluatur illa monetae summa, quaere rationem ibi subiungit,in versic. secunda ritur in obligatione,ut per eum. Conci conclusio,quoniam nihil creditoris inter do igitur ad fauore Hospitalis fatuo semest, ut dentur plures vel minoris florent, per saniore iudicio. siue aurei,& ut pro eorum valore attendatur tempus solutionis, dummodo credito Ioannes Caephalus Ferrariae legens.
De reNumaria,quibusque legibus num orum depraua. tioni sacHE occurratur. a VM MARI s. n Rei mimaria cumam diligentem habendam
in Republica.α Nummatum mutatio Reipuli. mgnum adfert incommodum. a Gratidiam Tribuni plabis edictum, decem to precia in numis constituendo. . Princeps an morum corruptela Lbet a sinere.
a Philippo Bello Regi Gallorum vitio datum fuit,quod numiserata corrupisset. Numisivata in pondere non debent defc
γ Neta erum confusio Reipublicapernici μa auream ct argenteam supellectilem expuramaniafabricandam.' auro as G argentum sese missetis. r. Heraclijseu L 3 lapidis vi summa.ti Confusiomateriar facit, ut adulterinimmisaepe m. υ Aurum o argentum ut sitfimpio e purupulum es vi non posse. . a Metallorum mistura risit aequabilis, o
p. auri ad argent proportio duodecupla. υ Falsitas numi aliquando in eius extremitate nos elucet,lues natilominu sub t in
ib Mdiηi consilium in numis feriendis, ut ea dem metallisit analogia. argentum Regium, cui tantlan vigesima quarta auri deest. ιι Ludaei error taxatur qui minati Bedracb ima denarium aqualem esse parauit. 0 Labrarum ct unciarii parietas summa est. quod exemplis demo ratur. aο Numi si eadem msura proportione, pomiare ct charactere eodem percurlantur,. ponderum varietate secanatam Bodinum,
ar Princeps Iingentium tollere nequit. aa Anglia Regina ex argenta fera puro mas fecit. M Namos exsola ne non Nandos. a Germania metallis omnibus, praterquam
a' Auri libra. quot argenti libris aestimetur. ab avri pondo aliquandos argenti libri ιμ- isse adaequatum. ar Nero admodumsuit dei carus in aurea'- ριssectile. ar Numi aurei ct argentes, ut eiusem po deris,nisure, Ostura at,ex cot lis B idini. αρ mstania leges nummarias exactis . Uer.
377쪽
at Vocabulorum obscuritate arasces nummiari' alios decipiunt. 3a Monetarios Bodinus propter peregrina vocabula , quibus utuntur , reprehendit.
33 Libra ra olidos comprehendit. . 3. Solidus nonast sed assiditate voca
Π Ducatos pasem quarta parte ceratir apu-rismo auro distare. 34 Pontificem Bodimu taxat, quia aureum fecerit caractorum 2IT. v argentum facilius quam aurum depro
3 Aurum ct argentum Principum legibus cauetur, ne extrasnes Imperi, eueba
39 Numi alapara percurienda, ita tamen ut a culmine rige a quarta parte dμsent. a Consi me metallarum sublata, impost ris aurifabrorum milium satis Accusesam Badmus censiuIt. cinam numariam unam in Imperio ordinandam. Romani unum tantummodo octinam n morumpercutiendorumhabuerunt, Iuno nis templum. 3 Moneta deprauationem ex multitudineo vinarum prouenire.
Aureos minos extitisse ad centesimam pseque partem purissimos. I aereos ramos ad beneplacitum Principum tolerari pose. ι Misturam etiam in ramis minutioribuι Loferendam. Figura circularis in numis praeferim. M Numorum fionempercu ura confert Po
6 argemum volumine corporis duplo maius
γ Aeris ratis ad argentum quae sit, ct a genti ad aurum quo ad rotamen corpo
rea,tamina argentea siverducta. 13 Numi hoc tempore simino artificio ama
dumi celeriter orbicularitura secuntur Ostunt.1. Medicina cla omnium fiunt salutares, qua dolorem aliquem pariunt, ct ita s
Rerum publicaru munimenta cotemplanti, rei nummariae curatio non tantum Hilis, sed etiam ciuitatibus talopere neceLlaria videtur, ut sine. ea commode. consistere no possint: de quo maior necessitas est, eo magis numinora deprauationi prospiciendum : cum ea res, incredibile alserat uniuersis ac singulis detrimentum. At non modo corrumpi mo neta, sed ne mutari quidem potest sine i comodo ciuitatis: quoniam mutatio pr cij ac materiae mimismatum,census etiam ac bonorum cuiusque dubitationem a Dfert.quo fit ut nemo quantum in bonis habeat,constituere possit.incerta sunt pacta, conuenta, quae versantur in societatibus, . tutelis, fiducijs, mandatis, rebus emptis, Venditis, conductis, locatis, quibus vitα societas contineturrincerti reditus,Vecti galla, tribu ta: denique poenae ipsae ac prae mia quae a legibus & iudicibus irrogatur,incerta sunt futura postremo aerariJ OPes,
ac multa tum in publicis, tum in priuatis rebus rationibusque dubia ac suspensa, sore necesse est. argumento fit Alius Gra- stidiani Tribuniplebis edictum, qui cum de collegarum sententia victoriati pr cium indicta poena Romae constituisset, tantum sibi ac posteritati gloriae peperit,
ut ei vicis omnibus statuae dicarentur, ad eas thus ac cerei accenderentur.certae quidem Μ. Tullius ait nemine unquamultitudini propter id unu fuisse chariorem. I, Mab 3. E
378쪽
rs DE R E NU MARIA Ex quo intelligitur nummis a princire ipso lege & auctoritate publica corruptis, quanta pernicies ad Rempublicam η peruentura sit. Quanquam principi non
magis licet improba numismata cudere, quam occidere, quam grassari: nec a iure gentium, quo quidem auri& argenti pr cium constitutum est, discedere: nisi regis nomen ac splendorem amittere, ac falsae monetae fabricator quam princeps appellari malit: quod a Dante poeta Philippos Bello regi Fracorum 1 probrodatum est: quod primus inter principes nostros quitum quidem intelligo, numismata corru- pisset, ac dimidiam aeris partem argento miscuisset: unde frequentes in tota Gallia tumultu saeuius facti cum regem sero por nituist et, ac nummos pristinae bonitati restituisset, Ludovicum filium admonuit, ne deinceps adulterari numismata pateretur. Neque Vero P trus IHI. rex Aragonii in ullam diripiendi restis Balearii probabilem caulam arripuisti edicitur, quam quod numismatum precia mutasset ac deteriorata fecisset: tametsi reges ipsi Arra-gonenses eodem vitio laborasse seruntur: cum Innocenti j III. Pontificis Max. in te dictis numismata legitimo pondere leuiora facere prohibeantur, in c.quanto. de ου iureiurando. hinc regest Aragonum more a maioribus accepto cum Imperij sacris initiantur, iurant. Petrus Bel iuga in speculo princi p. anno Ir s.& i3ὶ6. se antiquae monetae leges minime violaturos. At non satis est his verbis iusiurandum concipi, ni si prius nummorum pr cium ac pondus legitime sit constitutum,ta ita constitutum, ut nec principes, nec subditi nummos deprauare si velint, posisint. improbis autem voluntas nunquam defutura est, quandiu metalla, ex quibus
nummos conflari oportet, miscebuntur. viam ex ea metallorum confusione pecuniarum corruptoribus deprauandorum numismatum materia sempiterna datur, etenim natura ipsa serre no potest, ut in
talium simplex alterius loco substituatur:
propter metallorum naturas colore, s
Nitu, Volumine,pondere plura inu inter se
iactam ob re Taciti Augusti Vopiscus in
Tacito legere novari necesse est: qua omnem omnino metallor u confusione proli ibuit,indicta capitali poena. id aute squc in argento facto atq; infecto caueri oportet. Sed a metallis excipienda est fris & 6triusq; plumbi mistura, unde Capana, tintinabula ac tormeta bellica veter ibus inusitata conflantur. In caeteris omnibus i terdicto locum esse oportet,no tantum in nunus cudendis, verum etia in omni argentea aureaq; supellectile. in qua tam multa 1 peccantur, ut quid maxime no sacile dici possit.& quia materia saepe superat op ipsum, probat o difficili me fieri potest, in quo Archimedes ipse ingeniosissimus h mo sua spe et comento fraudatus est: neq; enim Heraclij lapidis usus plane cognitus
erat cum eius aurificis qui corona aureῆHieronis regis conflauei at, furtum deprehendere sine operis detrimeto iuberetur. unam auri massam, alteram argenti eiusdem poderis in vas aqua plenum vicissimina mersit: & ex aqua ei suis utriusque massae, voluminis auri et argenti proportione utcunq; intellecta vas rursum aqua repleuit,& in eo corona immersit, unde minus aquae quam ex argentea massa, & plus qua ex aurea effusum est: ex quo iudicare sese poste putauit quatum auri ex ipsa corona detractum esset: quintam scilicet partem,
sed iudicium illud fallax erat: quia posuit
misturam ex argento puro suisse, cum t
men fris& argenti in istura simul cum auro sippissime etiam inuitis aurificibus fieri
soleat: es enim non sollini utilius est auro miscere, verum etia auri colorem reddit magis vividit ac splendore clariorem: a gentii vero auri colore efficit pallidiore. Est autem voluminis argenti.& aeris tantum discrimen, quantum distat i3. abii. ita fit ut duabus partibus algenti macta eiusdem ponderis miniis aquae ei sun dat, quam aeris. quod si coronae mistura fuit ex aere& argcnto certe iudicari nullo modo potuit, quantum auri ab opifice detractum esset, nisi plane intelligeretur, quantum utriusque metalli auro admistu sui L.
379쪽
set. acta meis penitus id perceptum e siet
ror tame peccare necesse est in aque m. sura, ut ponderis ac voluminis inetalloruproportio eliciatur. Certet qu i dem Her esto lapide subtilius argentari j ac nulla u-larii utuntur qua vetere, memo tamen est, qui quantum fris aut argenti auio adnii Dceat, ex Heraclio lapide percipere possit. At improbe aurificesquSm so ent, &antea s*pe qus sti l unt aurea vasa sine iactura conssari no poste ex auio,cui ad lumina bonitate duo tantum ceratia desint, ctiali cerati; quarta pars lege anno is . o.Francisci I. Francoru regis detrimento tribuatur: ac legibus neglectis auro sexta, interdum quintam aeris argentive part cm admiscet: quo fit ut quae vulgo putatur aurea lis pellex, ei ceratia quinque desint, quae in massa librarum 1. . quis li libi mae. isculnauro contusi est iciunt decursu 1 vero temporis nummi ex eius inodi auro conitantur adulterini. Qi iam obiena nccesse est candein auro facto ec infecto aeque ac in numis
auri proportionem es adnustionem seuerisii in is legibus seruari. Aurum autem argentumve ita expurgari & excoqui, ut simplex sit 1 5 ab omni sorde ac mistura purum, negant aurifices plerique quanquaadhuc sub iudice lis est: I ut puris finium reddatur, sine graui tamen dii pendio non potest . quin etiam auri optimi puritas nostris aeque ac Hispanorum legibus definitur ceratiorum M. & dodrantis cerati , cum det Amento partis octauae celati; unius, id ell, aurum eiusmodi, cuius massassuerit 192. partium, tres partes auri desint, argenti vero Parisieni s bonitas omnium laudatissima putatur: quippe qua dragesima sexta pars tantum aeris ad miliae est argento Hispanico optimo fere trigesima sexta
Ut igitur certa sit ac perpetua auri&argenti proportio sine iactura, necesse est legibus caueri, i ut utriusq; metalli mistura aequabilis sit, tum in nummis, tum in supellecti e partis scilicet vigesimae quaris:
qua ratione auri & argenti materia, tum ad nummos, tum ad vasa costanda satis solidant ura est, quae s purior sit, aut qua B D INI. Nis
tur,aut sensim usu deteritur. Cum autem auri l ad argetum ratio toto fere terrarum orbe duodecupla sit, utilissimum erit utriusque metalli nummos. eiusdem ponderis cudere: modo ne libra in pauciores a . nummos diuidatur: unctiales enim aurei,quales in Lu sitania,& a gentei quales in Germania feriuntur, facile coriumpi pollunt, nec de parauatio sectione aut Heraclio Q apide percipitur, t quoniam circularis portio exterior, qua in bonitatis periculum fit, ex auro arget ove pu ro e sse pote st: interiora Verb corrupta, ut saeptis me deprehensum est. Acilius stram deprauantur bilibres nummi, ut ait rei Heliogabali, de quos Imperator Grae- eorum Tiberius bessalescudiaussit, qu les quinquaginta Chil derico FLancor uim regi dono de sit. Liccbit igitur libram vis
triui quernetalli primum in nummOS 2 . . deinde in 36. tum in s. post etiam in 7r . postremo in , 6. aut etiam subtilius diuitii re, ac duodecim argenteos aurco nummo eiusdem ponderis ac figulae commutare , ut regalis argenteus Hispanorum , qui fere drachmalis est, aureum nummum a Francorum aequat pondere: ac gropterea duodecim argentei aureo nummo commutantur. quid malu m, obstat, quominus omnes argcnt ei nummi aureis pondere
snt aequalesy cur item eiul dein ponderis, Viri utque metalli eodem diuersi ponderis dissimili l charactere non ferientur λ cur Icanon erit eadem utriusque metallianal
giaὸ hoc si fiat, quod & facile est, & al
quando spero futurum, omnibus deprauandorum nummorum omnibus occasio, praeripiatur. .
Dissimilium autem poderum nummo dissimili charactere signari oportet, ne inviperiti ac rustici incommutatio e nummo rum qui pondere ac pretio non multu disserunt, falli possunt, ut in regalibus HispM norum, & in argenteis nummos Henrici. I II. Francorum regis eiusdem characi ris, imperiti saepe lebuntur. Quod si liabram in96. nummos diuidamus, argent, quidem drachma singuloria existet, qualiac sint Auicorum de Me za Hebraeorum
380쪽
qui proxime ad regalem Hispanicum accedit: denario Romano tribus scripulis minor: quia septem denari j Romanorum perinde ut octo drachmae Atticae unciam cost ituunt: nos grosum appellamus,qualis fuit maiorum nostrorum aetate grossus Turonensis argenti optimi regalis, id est, cui tantum vigesima quarta pars ad purissimi argenti bonitatem deesset. Et quoniam nullus erat ea aetate nummus argenteus materiae bonitate nostra drachma,
seu grosso Turonensi su perior, etiam po-vuli finitimi in foederibus & rationibus
contrahendis eo nummorum genere v-tebantu r: ut in eo faedere, quod Bernates
cum minoribus pagis Helvetiorum percusserunt, grosso Turonensi stipendium peditis diurnum aestimatur e cuiusmodi Attica drachma Grscis, ut est apud Pollucem : vel denarius Romanus, ut est apud Τacitum, diurnum fuit peditis stipendiu, etiam Augusti principatu: ac fere opificudi rusticorum operae diurnae tali aestimantur in sacris literis, Matth. 2O. Iam enim pridem error Budari deprehensus, Georgius Agricola Plini j, Appiani, Celsi, ac Tranquilli testimonio comprobauit)est, tametsi non sine Grscorum ac Latinorum au ctori tate lapsus esset, qui minam librae drachmae denarium aequalem esse putauit, tametsi enim uncia ubique aequalis esset, fuit tamen drachma Attica unciae pars octaua , denarius vero septima: & cum libra caperet denarios 8 . mina tamen centum drachmas aequabat. His vero temporibus incredibilis apud omnes populos librae & unciae varietas existit imo vero in eodem Imperio infinita sunt prope genera librarum. Vt enim pauca de multis, centum librae Paris enses efficiunt Lugduni iis . libras,
sibus cum Argentinensibus& verum inisconuenit, item Bernatibus, Basiliensibus, Nurenaburgens bus ac Francosurdiensibus inter se, rursum Tolosatibus. MOn- speliensibus & Auenionensibus congru-
utit eadem pondera. At etiam Turonensis prout pcia libram habet Parisiensibus
leuiorem: nam quindecim unciae Parisiemses sexdecim efficiunt Turonenses. In mriente Sr Africa non minor & certὰ m ior est ponderum dissimilitudo. centum enim rotuli Thessalonicenses efficiuntqulibras Parisienses. totidem rotuli Damasceni libras Parisienses costituunt 2 o. centum rotuli Syriaci libras Parisiensessos.& M. uncias pendunt. centum librae in Arachi pelago libras Pari senses constituunt sti. in oris Africae H6. pondo complectu turceirium Parisie n. in Asia minore centum rotuli Parisienses libras ita.& uncias quatuor constituunt. leuissima libra est Neapolitana, quoniam centum librae Neapolitanae quatuor tantum ac septuaginta Parisienses pendunt.
At quibusdam in oppidis duo, triάθ,
interdum quatuor pondera pro rerum quae V aeneunt varietate , constituuntur.
Oranum Africae oppidum quatuor habet pondera varietate discrepantia: quorum grauissimum est quo aes appenditur: qui Ppe centum pondo efficiunt tis Pariasiens id vero quo species& aromata vae
neunt, aliquanto leuius est: centum enim
pondo costituunt libras Parisiensi et
tertium, quo triticum & cera pendi solet, cuius ponderis centum efficiunt Parisienses libras iri. leuissimum denisue , quoxilum appenditur: cuius ponderis centum librae constituunt 181. libras Parita
Sed omnis illa varietas ac discrepantia i ponderum conciliari facile potest in nummis, si eodem pondere de charactere aurei.& argentei eadem misturae propo tione feriantur: cu in ubique sere terrarum duodecu pia sit auri ad argutum proportio, ut superius diximus. Huic t gentium iuri derogari non debet, ne Princeps sine summa sui nominis ac famae iactura ius illud populorum omnium commune perrumpere potest . pria uati vero ac publici nummorum corruditores