장음표시 사용
111쪽
OB ORATI O IV. Huie debentur novem Planetae, Jovis Saturnique Satellites, ut 5c Saturni annulus, Gle piorum ope detecti. Huic d bentur maculae Solarcs, Lunae declivia ac prominentiae , Pl netarum omnium distantiae, phases, mensurae, theoriar. accuratissime descriptae ; Imo de motus Cometarum , qui erratici ante putabantur, verisimilis admodum ad periodos certas allugatio. Huic debcntur regulae Astronomicae, tabulae, mappae, ephemerides. ad usum accommodatissimae. Huic debentur nota vae Longitudinum statuendarum methodi. Geographiam recemtiorem supra vererem longe extollentes. Huic debentur novi
Eclipsium, inde ab Orbe condito, calculi, in Chronologicis utilissimi. Jam , per Horologia oscillatoria, pulcherrimo artitacio a Nobilis imo Hugemo inventa, & aequabilius quam umquam antea tempora distribuuntur, Ac certiores motuum cci testium observationes habentur, Ac locorum Longitudines, in mediis Oceani fluctibus, tam commode atque a urate quam
fieri potest mensurantur: Quibus quidcm quantum persectionis, de Astronomiae, de Geographiae, & rei Nauticae, accesserit, nemo nisi plane hospes in his artibus potcst ignorare. Iam,
Observati Τclcscopiorum auxilio, corpora coelestia plusquὶm quadringem tibis a. tis vel quingentis vicibus majora, quam oculis, conspiciuntur.
'Acad. Iam innotescit, quot vicibus globus Solaris terrestrem superci, L. EP nempe decies centenis millibus. Iam planum fit quod vereor ut suadeam quo temporis spatio, tum Sol, tum reliqua: SiclinΗutemi Iae, ex hac terra adiri possint; Nempe, si eandem adhibeas,
X-- quam tormenti bellici globus, velocitatem, intra 2 s. annos ad
I. pag. Solem usque progredieris ; intra septingenta annorum millia so immenlitatem Divini operIst o nostram exilitatem in intra septingenta annorum millia, ad proximas Stellarum fixarum. Adebui, si non corpore, quod pennas plusquam Daedaleas & aevum plusquam Nestoreum requireret, Certe mente Bc cogitatione, ducibus Hugenio, Casmo, Mintono, atque illo patriae nostrae, imo Europae Iumine, millerio, per immensa orbis spatia per grinari iam liceat. Caeterum & multa de Mechanices, Archi-uctonices, Oprices, Gnomonices, rei bellicae atque nauticae pera
112쪽
Dκ SAE euho XVII. ERUDITO. Io sectione adjungi possent, si Mathematicos omnes progressus
enumerare per tempus liceret. In Mgni Cies A porro, quid non auxit, quid non promo. Manam
vit,' quid non illustravit novissimi temporis industria 3 Certe vel unum de sanguinis moru dc circularione arcanum, qu6 t in feth continetur Mimalis oeconomia, veteribus prorsus igno. tum, sive ab Herveo Anglo, sive a Paulo Vmeto retectum , tanti momenti est, tantae praestantiae, ut digne satis praedicari nequeat. Et quis nescit. venas lacteas, ebli receptaculum, dω-ctus hepaticos, vasa jmpharisa, multa de glandulis, de viseruribus, de animalium oυis, de tota generationis ratione, sive crebris dissectionibus, sive microscopii auxilio, sive ingenii sia .gacitate, a Medicorum filiis prolata st Et quis ignorat rem B
ranicam non minoribus augmentIs crevisse, novamque in prumis Plantarum disponendarum mcthodum, adjuvandae memo-
riae aptissimam, non ita pridem adinventam esse ' Quid, qubdab ultimis usque Indis valetudinis subsidia quaesita ; duaeque iaprimis Plantae, emcaciae prorsus divinae, auroque Contra aestumandae; Quarum altera, Mim ina dicta, sebris certissime deis bellatur ; Altera, Hi pecacuhana, sanguinis profluvia sistuntur; Digniores, non dicam, extructis Templis, arisque consecratis, quam Febris Pavorque ab iis devicti, quibus ab insana Antiquutate Templa olim extructa constat; sed dignae tamen ob quas immortales Numini agantur gratiae, tanquam ob praesentis mam Humano Generi salutem concessam. Porrh , de cistmicos praetereo, de Messicinae Practicie auctores, quorum Omnium, inst. de Iadc nomina, de merita, amici calami diligentiae isi modo eru- - DSI. dirum opus ad umbilicum unquam perducat exponenda r C Rς-
linquimus. His TORIAM verb, AUDITOR Es, quanta censetis acem Hraetostrispisse, ipsa hac aetate, incrementa Historiam, dico, omnis generis ; sive sacram, sive profanam 3 sive veterem, sue novam tb sive generalem, ad omnes aetatos omnessique populos sese existendentem , sive certis temporum vel gentium finibus ad Gaam. Generali Historiae, quis plus lucis intulit, quis certiores
113쪽
Io4 ORATIO IV. . temporum notas adsignavit, quam Se aliger, Calυἰ i, peta
vius, inferius, istorumque sequaces ρ Graeca Romanaque Amtiquitas, quantum illustratae a GDabone, Salmasio, Graevio, Gronoυio, aliisque, quorum munere jam nobis licet Clauilian. Tecum, Grora, loqui, recum, Romana Vetustas. Concii. Byzaurinarum rerum quot Scriptores ε tenebris educti, atque Hs r, elegantissimis typis, & do tissimis notis commendatiρ Francorum Annales edidere Pirhoeus, Euerceran s , Valesius, Meteraeus, aliique ; illeque in primis nunquam satis laudandus, tum ob Latini sermonis elegantiam, tum ob fidem atque candorem, Historicorum sere postremus, sed & vere Princeps, Thκanus.. Res Britannieae a Camdeno, Seldem, Usserio, &c. Res Germa
m. Res Belgicae 1 Grorio ; aliae ab aliis collectae vel scriptae. Mitto innumeras, sive Urbium, sive Provinciarum Historias, suis plures meritis conspicuas. Mitto privatos , sive Ducum, sive aliorum insignium virorum, de rebus, vel a se ipsis , vel ab aliis gestis, Commentarios. Mitto Codices Diplomaticos, Instrumentorum Publicorum tabulas, magno Historiae bono publicatas ; quibus non ex scribentium libidine, non ex amore vel odio , sed ex certissimis documentis, rerum gestarum Veritas adstruitur. Mitto hine aria quamplurima, quibus Globi Terraquci status mirum in modum illustratus, imb & viae novae ad remotissimas gentes detectae. Mitto denique rem Nummariam, summo Historiae commodo excultam, a Tristano, Patino, Sponio, Mediobarbo , missantio, Begero, duobusque, quorum alter Genevam, alter Bernam patriam illustrat, Span hemio atque Morellis. - . ὲDM1 Iis. Ut Vero multa lux Historiae , ita N: ex Historia non mInoria ι .z lux JUR1 accessit; Quod, quam accurate traditum, quam C ero a pi d expositum, quam erudite inlustratum, hac postrema -- te fuerit , dieant, nobis tacentibus, dicant illi Sacerdotes Themidis, quibus tum Geneva nostra, tum hic ipse Consessus abundat. De Jure Naturae & Gentium, quis nescit eximias Grorii de Pessendosi lucubrationes ζ quibus si quid par
114쪽
Da Sucento XVII. ERUDI eo. ros vel secundum in tota vetustate reperias, nae oculos habes plus quam lynceos. De Jure Hebraeo Sel denus, de Iure Attico Petitus, de Iure Romano Gotho redi nostri, quam erudith commentati sint, & quam eximiae sint 4n primis, quam Genevae nostrae honorificae , illae Iacobi Gorbo fredi in Theodosi Codicem vigiliae, equidem vobis injurius sim, si vel suspicer vos ignor re. Ut jam mittam innumeros alios, a quibus, vel Jus Civile, vel Regnorum Consuetudines, vel Principum Edicta, vel Pontificum Decreta , odita sunt aut illustrata ; vel etiam qui Caussis actis, aut Controversiis definitis, aut Consiliis citam dubia datis, de Legum studio bene meriti senti Quibus de ille accensendus, qui perturbatas atque indiginas Romani Iuris
constitui Mnes juxta naturae ordinem digessi. Verum, AUDITORES, quid humana moror, cum Divina in primis Scientia, issa Scientiarum Princeps THEOLOGIA, ex reliquarum incrementis, fructum uberrimum sit consecutal Non quod Divinis humana misceri, ac pro temporum diveris sitate variam esse Fidem conveniat; sed qubd Divinorum perceptioni multa subinde obstacula noceant, muIta contra subsidia desint, quae dies selicior referat ini melius. Absit vero, A DITOR Es, absit, ut magnis illis Viris, sue Primitivae Ecestasiae Patribus, sive Rcformatoribus nostris, justas unquam laudes detrahamus; Quorum pietati, eruditioni, ac pro Christo sius ceptis laboribus, qurcunque pretium ponet, Nos non solum adsentientes, sed licitantes experietur. Attamen illud asserere ausim, longe plura nobis subsidia, plura longe compendia, ad divina tractanda sippetere ; sive ob Linguarum peritiam isve ob sacrae Critices iniim; sive ob ipsam denique Tatiocinam di artem ad accuratiores regulas exactam : Unde, si magna iula nomina in luminis auras redirent, minarentur quantum lucis, posterorum diligentia, dicam an felicitate, rebus sacris imporistatum sit. Enimvero, quantis thesauris ditatae sunt, inde a Saeculo., Theologorum Bibliothecae editiones Bibliorum, de antiquarum versionum, accuratae atque emendatae, tum in
Polyglottis conjunctae, tum separatim emissae uot Versiones,
115쪽
Ioε ORATIO IV. tum latinae, tum variarum gentium vernacular, non a nostris
tantummodo , scd & ab ipsis Pontificiis, certatim quasi comcinnatae uot Commentarii Critici, infinita eruditione, Scexquisito judicio conscripti 3 Quot denique, sive de Dogmatibus, sive de ossiciis, tractatus, quos scripsisse spareant vel
rum manes in Veterum neminem pudere debeat. Nomina sileo, ne odio vel gratiae, his laudatis, illis omissis, quicquam a me datum videatur. Falcor equidem opinionum monstra numquam sorte tot exstitisse: Verum Alcidae simu exorti sunt, a quibus monstra illa debellata. Αtheisimus horrcsco referens suos linc aetate habuit Doctores: verum Religionis veritas, numquam tot argumentis, nunquam tot auctoribus, nunquam ta to successit, asserta. Antichristus, quid non tentavit, quas artes non adhibuit, ut errores suos tueretur Certe , numquam subtilius controversiae agitatae sunt; Nunquam tot σοφα, de Ecclesiae auctoritate, de examinis dissicultate, devocatione Resormatorum , de Eucharistiae sacris, aliisque Huc modi. Verum nunquam etiam majores triumphi a veritate actis ini ; Et qui vel unius Dallaei in Gallis, Calixti in Germanis, Sillinx'eri in Anglis, disputationes ponderabit, vanas Et
bitur SInonis artes, & causta nostrae victoriam cura Omnem aleam politam agnosceri Ut ne verti illorum obliti videamur Studiorum , quae peculiari ratione nostra sunt, quam cxcultae postremo hoc aevo omnes ECCLEsi AE ANTIQUITAT Est Quanta lux Euscbio,
aliisque Historicis Ecclesiasticis , a Scaluero , Valesio , aliisque , ministrata ' Quot veterum Patrum editiones, anterioribus Ionisge potiores, de eruditissimis notis illustratae Imo quot nova Patrum Scripta, sive Historica, sive Dogmatica, e tenebris educta, & multa quidem luce dignissimae quae Canisti, Sirmo di , Coteleris, Labbei, Combemii , Dacherii, Balatii, Mabillonis, aliotumque , diligentiae ae fidei tabentur. Vis totam EGcletiae Christianae Historiam 3 Habes Baronium, Betovium , Raris naidum, servos quidem de caussae addictos, sed ob laborem tamen commendandos, dign6sque Icctu, si modo accedant facis
116쪽
Dκ SA cutio XVII. ERODITO. Iortae In illos icastigationes. Us Gallicanae Ecclesiae Annales HMbes Sammarrhanos; Habes Coinrium. Vis Britannicat Ecclesiae
ei auctores , Imarronum, nec non illustrissimum illum Re forismationis Anglicae Scriptorem , Gilbertum Bur nerum dico, S risburiensium Antistitem, quem, ringente licet invidia, aere perennius monumcntum struxisse , postcrorum ultimi agnoscent.
Vis Italiam Sacram 8 Habes inhellum. Vis Siciliam Sacram Habes Pirrum. Vis Belgium Sacrum Habes Miraeum: Et sic de caetcris Ecclesiae partibus. Quaeris Conciliorum Acta Habes
amplissimas collectiones; Gallica a Sirmondo, Britannica a Spe manus, Hispanica ab Aguirro, universa a Labbeo edita. Rurissus, quot Libri ad res Ecclesiasticas tantum non manu duce
tes 3 Quot Bibliothecae instructissimae, quibus Auctorum notutia habetur Quot Lexica, quot Glossaria, quibus eorum senissus a ritur uot eximii Tractatus, de Dogmatibus, de Rittibus, de Regimine, de Disciplina, quorum ut vel titulos enaris
rem , eos a neC oratione complecti, nec memoria adsequi v
leam Fucum fecerant orbi Christiano ementitae Pontificum Epistolae, aliaque non pauca thenus Pontificiae caussae firm menta: Nunc spuriis illis stetibus tanto successu Iarva dere cta cst, ut jam confitcntes reos habeamus. Sibi illudi passa fuerat superioris aevi credulitas, fabulis Innumeris atque commemtis, quibus Ecclesiae Annales scatebant: Nunc illa, si non omnia , Certe pleraque, explosa videmus, & ab emunctioris nasi Criticis in sumo abire jussa. Dcnique, ne in immensum orationem vagati sinamus, quanti aestimatis pretii, quae de Trudentinis arcanis i ,8c Paulus Samius. & Pureantis, α ille muper editus Vargas, in vulgus emisere ρ Quibus si paria multa exstarent, o quam persectior ecti atque utilior Ecclesiae Hist Lia l terum, AUDITORES, ne quicquam deesset, quo Litta
rarum incrementis novissimum Saeculum faveret, qum C m ctis cesseris Musarum Sacraria , quot BIBLIOTHECARUM penus, vel f
Unditas hoc tempore, vel non leviter adauctas fuisset Res
117쪽
nam, mctiliam , Maetarinani, , berainam, Tellerianam, alias magno numero, crectas 3 Dicam-ne Italicas lita aricanam Palat na auctam. Mediolanensem Pinelliana locuplatatam, Mediceam , aliasque, quibus non pauca accessere ρ Enarre ne Isndosone .sem quae, si non nata. Certe e. situ & squallore in lucem protractas' Pergam-ne ad Belgicas,. potissimum Lugdunensam, Vocsanis opibus nuper ampliatam Excurramine ad B irannicas' Bodleianam omnium principem , quam, de Comes Pembrockiensis ,
dc Arcti. Laudius, & Johannes Selilenus, suis adjectis non parum
auxere; Couorisnam, gener e nuper Anglicano Populo d
natam ; εc illam quam hodiernus Cantuariensis Praesul. Thomas Tenssonius, pro eximia sua pietate, Afficillimis temporibus, in
Cleri gratiam, publicam sucita Denique, ut caeteras mittam, non per totam modo Europam, sed & in orbe Novo exstructas Commemoretmne Helveticas, Basilleensem Amrabachiana auctam, Tigurinam ac Bernensiem, pia Fratrum cura instauratas e tum si de nos vestigia pressimus, si B a B La o T M E CAE: C E N E-vEN si novum quasi ortum dedimus, si eam in loco amoeni Lmo atque amicissimo Musis collocavimus, si, tum Libris ediatis, tum Maia scripKs Codicibus, tum Iconibus, tum Numis. matibus , tum exquisita supellcctile, plus aucta est uno hoc an no quam per centum annos suerat, si denique ita ordinata, ita.
Legibus constituta est , ut brevi , felicibus auspiciis, publici juris sit faci da, secit Amplissimi Senatus, fecit plurimorum
ex Patribus Conscriptis , secit plurimorum ex Pastoribus atque Ptosessoribus, secit aliorum Virorum praestantium, tum Hospiatum, tum Civium, nunquam satis praedicanda, nunquam satis
Posterorum momoriae commendanda munificentia. VERuM, ut ad rem. redeamus, ex dinis abunde constat, Am
118쪽
Da SAEc u Lo XVII. E RUDITO. Te,3BITORES, quanta incrementa, quanti progressus, universiae rei literariae, clapsδ nuper Saeculo, accinerint. Unde, quod de sua aetate praedicabis suintilianus se sinullam sorte nastendiisseliciorum aetatem suliis, quae Lot praeceptoribus, tot exemplisisInmucta esset-- εί cui inmmendae priores elaboraverant; ,, de his nomis m poribus potiori jure dies videatur. M vcrd, ut initio monui, quae tam feliciter creverant Selentiae, ne illae jam in pejus ν nant, & sub. anae reno referantur, non leves sunt metuendi caussae. Neque vero Apollinis tripodem, neque comnicem aB- ilice , id portendere necesse est. Ipsa clamat experiantia, torpore quodam assici ingenia , jacere Uteras hum ni es, neminem ad Maligeros, Grotios , Salmasios, ne lom
go quidem intervallo, accedere; si escere Philosophiae studias Historiae lumen obstinari; nihil sere inveniri ex his quae parum investigata Antiqui reliquerant, & multa serae jam inventa oblites. rari; denique, si paucos excipias per Europam disperses Docto' qui sunt velut rari nantes in gurgite et O , reliquos, qui non tam Doctrinam quam Doctrinae speciem prae se serunt, ni lignovi, nihil excelsi, nihil generosi in lucem protrahere : Quae quidem maIa in deterius quotidie abitura, si ex conjecturis j dicium sat, deprehendi liquido fatis videtur. Unde verb i,.
lud, A Diro REsd Age, caussas investigemus; ut deinde , quantum in. nobis erit , iis removendis operam demus.
Initio, quam aliena sint a Literarum studiis ingenis, ista ,
qua Vivimus, aetates cae si cst qui non videat. Etenim, ae
pauci iis se dedunt; & qui eas profitentur, eorum paucissimi ad verae ac Midae Eruditionis laudem assurgunt. Ad sapie riam quis aeceditq de sitis aequalibus aiebat SENECA, Evis dignam Diovi, nis quam in transitu noveris ρ Quis nilos pia am, aut ullum liberale puritim νespicit ' Tarpent recr ing nia desidioso, iuvemuris, nee.in ullius honesta rei labore et 'ilarur : Quae quidem querelae, si in Senecae tempora, nihilo stacius in nostra cadunto Enimvero , quicunque ad praesentem rerum statum oculos convertet, plerosque intelligot alio longὸ,
quam ad Liinas, studia conferre. Nobiles.bellum, venati O 3 nem,
Hossierna Literarum pericula Lὶterarum
119쪽
s Io . . O TIO IV. nem, ludos, nihil stud in votis habeor. I. Nil mercaturam, utpote certam ad quaestum viam. Omnes lucrum, via tu riolam, vel inanem oblectationem ; Nemo literas. Quid . ait ille, num ego natos, quibus genus , proavis ingens, sth lastico pulvere pollui patiare Linquant ista inmae serti, & diagniora ortu moliantur. Quid, ait alter, quid juvabit filium tu Literis juventutem tereret Disset potius, distat quae sint usui; Discat assem in partes diduccre ;Horat. de s de quincunce remota est
A qmeia, quid puperest poteras dixisse; rriens. Eu,
Rem poteris Iervare tuam. Tolerari vero quodammodo ista Literatorum paucitas posset, si illi saltem, qui dant nomen Literis, magnum opus non minori animo urgerent. At quanto aliter res Cadere Cernimus Quanta pars, vel victum parare , vel popularis aurae fumum
Colligere, vel negotiis , tum domesticis, tum civilibus implucari, vel denique mollem quandam atque ignavam vitam ducere, unich sibi proponit; de Literis promovendis atque amis Petron. pliandis ne cogitat quidem Pueri in Scholis ludunt, dicat: ὀ Petronius si reviviseeret; AdoIestentes oscitanter, quae sibi traduntur , excipiunt; Mox, cruda a ue studia in concionem vel forum propellunt; suodque pejus cst ac rurpius, qua per peram didicere, in senectute nolunt eonfiteri. O quam diversi animorum motus, quo tempore renatae sunt Literae, imo &toto, & quod cxcurrit, praeteriti Saeculi dimidiol O quam vividior ad suinma impetus in Literarum cultoribus erati seu pretium rei novitas adderet, seu quadam temporum selicitate , sive potius arcano quodam Providentiae consilio , ut sustitatae& excultat Literae Sacris instaurandis famularentur. Nunc ille ingenii ardor deferbuit, & semno quodam mentcs Occupantur. uod cum ita sit, quid mirum, si non modo non Crestant, sed & in deterius prolabantur Scientiae stitatis πο- Neque tamen ex mora desidia, ex mera vulgi caecitate, iste M β i Literatum neglectus procedit: Huc multum etiam praesens O bis status, multum hodierni mores conserunt. Etenim quanto
120쪽
II DE SAEcvLo XVII. ERUDITO. . μυit toro Mars impiux orbe pQuanto tompore, vel nulla prorsus, v I brevissma PacIs I tervalla ' quam, rite ab annis firme sex. aginta, neque Pactum Monasteriense , neque Pactum ad Pyrenaeos, neque Aquisgranense, neque Noviomagense, nec denique Ry icense , nisi infirmam admodum, ac momentaneam, reducere potuit. V de , non libros, sed arma tractare , non auditoria, sed castra sequi, non placidis Musarum concentibus, sed classico truci excitari, maxima Europae pars necesse habuit. Et sicubi pax adhuc viget, quod raro citat munere, per totum Saeculum nobis concessum cst in quis non Videt, luxu temporum, & molliori vivendi genere, M importuno salutandi ac resalutandi labore, multum temporis studiis detrahie Quae avocamenta cum rariora parentum aevo essent, hinc plus otii Literis dabatur, de majores progressus fiebant Verum, ut in caussae arcem inVadamus, cur Literae parum excolantur, haec est non lavis ratio, AUDITOR Es, Nimirum
praemii desectus, Maecenatum inopia, & illa quae jam pridem bonae mentis est soror paupertas. Rcliquae artes, vel ad dignit tem , Vel ad opes, comparatae sunt: Litcrae ubique serme in squallore & contemptu jacent. siti credit pelago, magno se senore tollis: Eui pugnas ct castra perit, praecingitur auro: Vilis adulator picto jacet ebrius ostro. Gla pruinosis jacer alma Scientia pannis, Atque inopi lingua desertas invocat artes. Attamen, quis ignorall, honorem ac praemia artes aleres Conistra, jacere ac deseri, quae his subsidiis dcstituuntur Rursus, ut carmina, sic Ae studia quaevis, animo deduci sereno oporici ; uae serenitas cum fortunae angustiis vix ac ne vix quidem comsistit: Magnae mentis opus, nec de lodice paranda
Et quis nescit, res domi angustae quantopero mentem dcjiciant, ejus impetum fiangant, &, ne ad magna assurgat, obstent r