장음표시 사용
121쪽
o RATIO IV. ADUO di cura pecus Cum semel imbuerit, speramas earmina fingἰPHse linenda eedro, ac levi servanda cupresso
Ee unde, quaeis, libros parabit, unde praeceptores nancisc eur, unde peregrinationes instituet, unde commercia literarIaper totum terrarum orbem extendet, cui, ves nulla omnino , vel spes exigua mercedis eriti Et, si Naturae penetralia experimentis scrutanda sint, quanto censetis ista conita re Ita ut, nusi amplae contigerint Philosephis facultates, quas experimemtis generose impendant, quae laus suit Illustrissieni Bulii, vel nisi Principum munificentia sumptibus illis provideatur, quae summa est Galliae felicitas, in retegendis naturae arc uiis ne hilum quidem promoveri possit. Enimvero, quid inter Graecos tam tam oratorum , POEtarum, ac Philosephorum copiam peperit, nisi quod summa, tum in Civitatibus, tum apud Principes, pollerent gratia ' Et apud Romanos, Ciceronis aevo, quid Et quentiae vires acuebat, nisi quod, ut Ipse testatuta maxima, velis grassem, vel ad opes, vel ad dignitarem , iis taeni propos,
ra praemia Quibus praemiis postea cessantibus, cessare etiam
coepit industria; translatumque, Seneca teste, Omne certamen ad rurpia, multo honore quaestuque vigemia. Et quo tempore Luterarum studia in Occidente redintegrata sunt, quantum Cens iis, tum Francisci I. tum aliorum Principum virorum, munimcentiae momentum suisse E Et proxima denique aetate, quis credat tanta, tum in Philosephicis, tum in Mathematicis, tum in aliis Disciplinis, vel invenienda, vel augenda suisse , nisi Maecenas non unus conatibus illis favisset Nunc, quam rarinti Maecenates uam parca Doctorum praemia imo in multis locis quam nulla Nunc, totum in armis pretium . Illa sola nobilitant, sola ditant, sola promovent; Neque amplius arma rogae, sed toga armis concedere cogitur. Et, si quae sint, eum In Ecclesiis, tum in Academiis, tum in Aulis, decemnenda munia, illa utplurissim, non eruditioni, non ingenio, non
meritis, sed gratiae , sed savitoribus, sed impudentiae , saepe conceduntur. Quamobrem, si quis Saeculum incuset, quia
122쪽
Dr s.ccv Io XVII. ERUDITO. M 3 tam pauca bonae fiugis proscrat, responsum serat idem quod amico Latini salis arbiter dedit i Martiat. Saepe mihi dicis, Luea clarissime Iuli, b. I. MScribe aliquid magnum, demissus homo es.
Olia da nobis, sed qualia fecerat olim Macenas Flacco, Virgiliaque suo.
. Condere victuras tenrem per se outa charras, Et nomen fammis eripuisse meum.
In feriles campos nolunt juga ferre juvenci ;
Pingue solum lassar, sed juvat ipse labor.
Verum, AUDITORES, praeter magnam illam Literatum degeneris caussam, aliae etiam non leves occurrunt, & quarum culpa praecipua in ipsos Literarum cultores recidit. SIC, quis nescit, nullum utplurimum ingeniorum delectum fieri, sed, vel Nullis, i caeco parentum arbitrio, Vel mera juvenum temeritate, vel casu quodam ac sortuna , Distipitrias suscipi Unde ii saepe luteris incumbunt, qui pland inepti sunt; Et qui certis studiis essent apti, ad alia admoventur: Quod quidem quantum, de
Literati , & Literarum augmento noceat, praedicari satis non potest. Sic quis strat; tantum temporis, in addistendis Llim ramis
guis, imo vel levissiune addiscendis, teri Quae quidem utu 'I: 'les ac necessariae, ut ad notitiam rerum accedamus ἱ sed proe. i mran .secth tanti non sent, ut maximam juxta ac optimam juventutis 'partem absumant. Etenim, non haec est scientia, sed scientiae tantum onανον & clavis: Ecquid vero insanius, quam instrumenatis ita se tradere, ut ea , quorum sunt instrumenta, adipisci non valeas Ecquid stultius, quam vividiorem ac saniorem aevi partem ita clavibus comparandis impendere, ut ad recludemdam arcam , expromend6sque thesauros , non vacet anibmelius, dc Studiosis, & Studiis Consuleretur, si Ista compendio fierent; si multa lectione , multa scriptione, multa omne genus exercitatiune, intra breve temporis spatium memoriae manda. rentur Linguae ; ad eundem sere modum, quo Linguae etiamnum superstites, exercitationis ope, brevi tempore vulgh addis
cuntur ; sicque ad rerum ipsarum notitiam promptior juvenibus P aditus
123쪽
Uterati purei soperam dari squam par esset. Nimia
ii o RATIO IV. aditus pateret 8 Rursus, quis non animadvertat, nos, Librorum recentium farragine , non fatigari modo, sed obrui ' quorum plerique meri exscriptores, exsangues oppido atque exsucci; In quibus tamen evolvendis inops consilii Juventus desudat, sicque temporIs usuram melioribus impendendam absumit. Ad haec, quem latet unum ex primariis Saeculi nostri vitiis esse, quod pluribus operam demus, plura amplectamur, quam par sit e Etenim qui Eruditi hac amate videri student, omnes in se Dis.ciplinas, laudes onmes, congerere volunt ἱ Quaerunt, & Philosophi, & Philologi , & Historici, & Theologi , SI Orat res , & Politici, de quid non, haberi; aliquid ergo ex omnibus illis Disciplinis delibant: Vertim , quis tot rebus par esset Et quid mirum, si mentis sonsus, inter tot tantaque studia divisus, ad singula sere nullus sit O quanto rectius Majores nostri, gnari non omnia nos omnes posse , uni sese Disciplinae dabant, sicque illam Ac facilius & plenius complectebanturi Scd nec illud omittendum est, i quidni enim libere dicamus, praeeu te potissimum Suniarii nostri judicio λὶ nimia Conclonum s crarum ficquentia in Ecclesiis nostris peccari: Quae si aliquam to ratiores essent, neque ullum inde detrimentum Divinus Caetus acciperet, utpote qui in oratione 3e Scripturae Sacrae lecti ne potissimum situs est; neque omnes Sacrorum Interprotes huic uni arti exercendae, saepe invita Minerva , se dederent, sed, aliis susceptis laboribus, Religioni & Eruditioni promovendae possent incumbrie. Quid vero dicam, Au DITOR Es, de duobus gravissulsis morbis, sibi quidem mutuo contrariis, sed quorum uterque immane quantum rei literariae augmento nocet i Etenim, quo convenientiori quam morborum nomine appellcm, tum illud n Varum rerum studium, quo multi abripiuntur, tum ex adverseeflusun illam antiquitatis reverentiam, qua maxima pars cons tringitur 3 Nam, ut de illis primum dicamus, quos novarum rerum studium tenet, quibus diruere , aedificare, quadrata νο- tundis mtitare, unica fere voluptas cst, quid , non dicam, vi
ro sapiente, sed capite sano, indignius Ecquae enim laus esse potest,
124쪽
DE SAE cu Lo XVII. ERUDITO. II spotest, bene positum lapidem movere 3 Ecquae capientia , a M jorum vestigiis atque institutis recedere, si recto illi tramite praecesserint: ' Et quam insana ambitio, nolle cuiquam assentiri, ali rum famam ac placita nullo fructu labefactare, ac tum demum tibi placere, si illa proferre potes, quae ante te nemo dixerit Quae tamen insania ferri quodammodo, atque excusari posset, si in humanis pedem figeret: Verum illa In res divinas nefario ausu perrumpit; Et, tum in convellendis Religionis sundamentis, tum in Scriptura, non ad certas regulas, sed ad libitum exponenda , tum in rimandis illis mysteriis, quae humanum captum superant, tum in fingendis Spiritus impulsibus, tum in damnam do Divino Cultu, tum in scindenda Ecclesiae concordia, nihil non licentiae sibi permittit. Quo quidem ex sente, quot i pietates , quot male sana dogmata , quot expositiones Scriptura precariae, pene dixerim ridiculae, quot denique Enthusiastarum ac Fanaticorum familiae postremis his annis pullularint, tristi e
perimento plus satis constat. At verb si intempestivo novitatis amore peccetur, non muniis etiam immoderata Antiquitatis reverentia ab indagando ve
ro abducit. Ac re vera, qui illud semel apud se constituerit, nihil detegendum, nihil emendandum, a Veteribus relictum ecse , ne latum quidem unguem ab eorum placitis recedi posse;
antiqua omnia, quia antiqua, recipienda, nova omnia, quia
nova, rejicienda, qui id, inquam, apud se statuerit, statuere autem plurimos videmus) quid ab eo boni expectes 8 Nunquam judicabit, semper credet. Nihil ad verItatis, nihil ad rationis
trutinam expendet. Pccudum ritu, sequetur antecedentium gregem; Nec qua eundum est, perget, sed qua Itur. Quae si sententia animis sedisset, neque missa glande pane uti, neque P sita morum feritate in humana studia mitestere, neque durato Idolorum cultu Christiani sinum amplecti, neque damnatis Pap tus erroribus Reformationem admittere, Majoribus nostris umquam licuisset. Fateor equidem, AUDITOR Es, magnam iis
qui antecesserunt, imo maximam laudem deberi; Neque ego illis detrahere a mΡ 1 mis
125쪽
Eoist. Lib. I. Epist. Quintil. Instit. Lib. XII.
I I 6 ORATIO IV. Harent m eapiti mulla cum laude coronam. Verum, etsi multum fecerunt, non ideb tamen perscccre; Nec, si penes illos inventionis gloria, nobis idcirco inventis addendi, vel emendandi, jus negabitur. Fuerint illi oculatiores; At plutes oculi acutius cernunt. Vicerint doctrinae pondere; At vel minimum granulum ponderi additum lancem deprimit. Gigam tes sint, nos pumiliones; At pumilio giganti impolitus ipso gigante langius videt. AMagni sane animi res fuit, liceat Senecae verba usurpare) se rerum naturae latcbras dimovere ; neciscontentum exteriori ejus conspectu , introspicere , 5c in Dei Aquasi secreta descendere. Verum nulla ros consummata est, is dum incipit. Ad inquilitionem tantorum artas una non suffiisiscit. Et Natura arcana sua ita reducta & clausa habet, ut, sicum multum actum suerit, in eo tamen omnis aetas, quod agati risit inventura. ,, Sum ex iis qui mi/er Antiquos, aicbat exumius ille optimi Prineipis laudator Plinius; non ramen, ut quia dam , addit, temporum nostrorum ingenia despicio. Neque enim quasi lassa re aera natura , ut nihil jam laudabile pa; iat. Et .s hane cogitationem homines habuissent, ut nemo sie meliorem fore, re qui optimus fuisset, arbitraretur, ii iis, qui sunt optimi, non Dissent, ut scite arguit Quintilianus. Verum, quid accidit D ctorum vulgo Nempe, ad quamcunque opinioncm suerint quas tempestate delati, ad eam tanquam ad saxum adhaerescunt; Eam
mordicus retinent, neque unquam volunt sibi excidere;
Vel quia nil rectum , nis quod placuit mi , ducunt;
Vel quia rurpe purant parere minoribus , ct quae Imberbes didicere, senes pertinia fateri Quocirca, dum Antiquos, Antiquos, ad ravim usque clamitant illud non tam Antiquorum amori, quam livido in Iuniores demti, tape acceptum furcndum cst; Ingeniis non ille favet, plauditque sepultiri, Nostra sed impugnat, nos nostraque lividus odit.
o quanto satius serer, AUDITOR Es, quanto aequitas, quante, sapientius, quanto Rcipublicae Literariae rationibus conducibi. IIus, in veritatem unice inquirere, re ac monentibus facile cederes
126쪽
DE SAEC ex oe XVII. ERUDITO. III elere, semper discentes senescere, denique aureum illud Senecae animo penitus infixum habere: Non est levitas, inquit, a cον nito di damnato errore discederet. Et ingenue fatendum est, aliud ptitavi, deceptus sum. Haec is o su neι bae stultitiae perseverantia
es, Euod semel dixi, qualecunque est, fixum rarumque sit.
Verum, AUDITORES, si praeconceptae animis opiniones Uteris augendis tantopere noceant, quanto magis nocere censetis illam omnis aequitatis ac bonae mentis inimicam Tyrannidem,
qua passim animos constringi videmus. Odia, dico , suspiciones, imo carceres, cxlilia, supplicia, si quae sunt his tetri ra , quibus vis animis infertur, atque omnis veri indagandi ac proponendi libertas perit. Favorinum Philosophum reserunt. clim ab Hadriano Imperatore ob vocabulum quoddam immerito reprehensus esset, arguenti autem cessisset, demirantibus amiticis qui se tam facilem ac morigerum iniquae Hadriani cens rae praeberet, id responsi dodisse, Et quomodo ego illum doctiorem omnibus non crederem, cui triginta sunt Legiones' o v cem argutami sed & his temporibus, huic quae obtinci servit ii appositam i Ecquis enim mussitare ausit, dum illi qui ratione non valent, auctoritate, coactione, carceribus, cxsiliis, Legi nibus den que , litem dirimunt Neque vero prisca hoc loco
revocare exempha mens esti Nullum non aevum, AUDITORES, nullum non coelum sat multa profert, ut pateat Literarum romo. in plerisque saltcm locis; ne umbram quidem libertatis inusse. Evolvit Patrum scripta vir doctus, &, quid de quoque capite senserint, aequo animo ac veritatis amanti inquirit: Mox, quae legenti obversata sunt, de Libris Canonicis, de veterum Patrum erroribus, de Conciliorum infelici exitu , de Purgat tio, de Imaginibus, de Papali supercilio, aliisque, calamo ma dat. Quid praemii e Expenditur, damnatur, proscribitur Luber ; Eademque sors auctorem maneret, nisi ia Censurae sit, scribendum, ac recantandum, adductus essit. Et quis nescit, quam verbosa nuper re grandis epistola venerit, non is Caneis, scd Roma, qua , non amplias Lexibus ac sanctisnibus, seis gravium potιus auribitione poenarum thaec enim sunt ipsissima ve
127쪽
iit ORATIO IV. bain Jansenisticae haerescos reliquiae e terminandae pronuntiantur Et unde fieri existimatis, ut tot tantὰque Europae gentes, quiabus tamen nec coelum inclemens, neque noverca est natura,
nihil fere bonae fiugis ad Literarum augmentum proserant, nisi quod immane illud Inquisitionis tribunal, vel Inquisitionis aemulae Leges, omnem plane ingenii vim , omnem industriae conatum frangant Contra, unde fit, ut non alibi plura ingenii monumenta exstent, quam in borealibus quibusdam regionibus , nisi qubd ibi majori, tum corpora, tum ingcnia, libemtate utantur Etenim, quis Litcras promoveat, quis veritati quaerendae incumbat, quis inventam publicare ausit, dum pro Iaudibus convitia, pro commendatione dedecus, pro mcrcede poenas ac supplicia, suis laboribus parata videt, si vel Pantilluma calcato tramite recedere sustinuerit ρ Et quis erit qui suadeat,
ut scite Darius apud Curtium, si suasisse periculum erit '
Porro, AUDi TORES, ut aliam rursus, eamque non mi nimam , Studiorum remoram notemus) quot vanis, quot sutilibus quaestionum Ineptiis occupantur Scientiae λ quarum loco, si nonnisi in bonis atque utilibus labor poneretur, immane quanta, tum ad vitae usius, tum ad Scientiarum fines proserendos. accessio fieret. Dum Noctes Atticas constriberct Gellius, quidam ipsi familiaris, in literarum cultu non ignobilis, ipsum adiit, Ac adjutum, inquit, ornatumque volo ire noctes tuas ; Simulque dat ipsi Librum, grandi volumine, doctrinisque omnigenis, ut ipse dicebat, praestarentem I ut ex eo sumeret, quantum tib ret, rerum memoria dignarum. AccipIt ergo cupidus ac ILbens, tanquam si copiae cornu nactus esset, de recondit se penitus , ut sine arbitris legat. At quid ibi reperit 3 proh Jupister, mera miraculat & quo nomine primus Grammaticus ap
pellatus esset, de quot fuissent Pythagorae , quot Hippocratae,& de Achillis chypeo, de de Telemachi pedis ictu, & alia mul
ea idgenus; Quae cum properans perlustrasset Gellius, ει ιο σν, inquit, o doctissime virorum , Λώτου τῆe κολυμιω- , 5c librum hunc opulentissimum recipe, nihil ad nostras paupertinas literas Congruentem, quibus hoc unum nobis cordi est
128쪽
crepat Seneca Didymum illum Grammaticum, qui quatuor Librorum millia de rebus hujus sursuris scripserat, quae, ut scite Philosephus, dediscenda erant, si scires. O quam multa, A DITORES, quam multa ejusdem generis in hodiernis Disciplionis extant, quae, si de tcmpori parcere, S ingeniis consulere velis, securibus sunt recidendat Quid inutilius quidni enim dicam ρὶ maxima Logicae vulgaris parte Quid vanius quaestimnibus innumeris, Scholasticis ac Metaphysicis, quibus sese exerucent Docti Quot de vocibus contentiones uot de rebus nihili dissidia 3 Imo , quam multa de rebus Divinis, Ac captum
nostrum excedentibus, a Sacrorum MIstis agitantur, quae, vel penitus omitti, vel parcius attingi dcceret Philologi vero S: Critici, quibus ineptiis, bone Deus, eruditionis laudem esse tant ρ dum sellabas aucupantur, dum in literulae adiectione vel emendatione totos dies sudant, dum magno apparatu, atque infinita locorum mole, res cassa nuce viliores expendunt, dum non modo quod Vari Auctores, sed quod quis unquam vel comtemptissimorum hominum dixerit, obscura diluentia persequuntur; Quod quidem, aut nimiae miseriae, aut inanis jactantiae esse, de detinere ingenia atque obruere, melius aliis vacatura, scite docet Quintilianus. Dignos omnes, quorum auribus illud subinde occinatur, Thrpe est disites habere nugas, Et stultus labor es ineptiarum. Denique, Au Di ToRΕs, ut ne illam sileam fundi nostri calamitatem , quam primo loco notari decuit) quis non videt, ex eorum moribus, qui Literas profitentur, ex eorum ingenio Ec factis, quantum dedecus, quanta pernicies, in Literas ipsas redundet Etenim, quanta eorum pars magnifica lomitur, indigna agit, de assemium impotentia, in Studiorum Curriculo,
sibi ipsi obices ponit Crederes Liberalium Artium discipli.
nam ad emolliendos mores valere : Nihil rusticius Doctorum vulgo. Existimares eas litoras, quae ab Humanitate nomen sortiuntur, humanitatem, candorem, mansuetudinem ingenera.
QuInt. In. stit. Orat. Lib. I. cap. P. Martial ib. II. E pig. 8s. Liseram mvisu non parian M.
129쪽
O ORATIO IV. te: Nihil iracundius, nihil iniquius, nihil acerbIus isto homi
nim ordine. Diceres propriae tenuitatis sensum, quo non potest non affici qui vel tantillum res explorarit, omne superculium, superbiam omnem depressiirum: nihil tumentius, nihil superbius istis hominibus; -- ne incura de flere victum Z Me ne isti herbam porrigeret O antequam id contingat, prius ima dehiscat tellus, o F nequeo superos, acheronta movebo. Affereres , ex veterum dicto, ἀi m ν--εeto, d Musarum foribus in υidiam abesse: Erras; Arrae siuccus loliginis, aerugo m ra, illic pernoctat. Jurares, Gratias dextris implexas, & Palla dis olea redimitas, nil nisi concordiam ac pacem spiraret Fali ris; nil nisi odia, convitia, suspiciones, de minimis rebus dicsidia , bella phisquam civilia, ac nunquam intermoritura, inter Literarum cultores occurrit. Quae quidem pestes dum grassati pergent, quid nisi majorem indies Literarum conremptum .ac detrimentum portendere liceat Uri NAM vero , AUDITOR Es, ut vela tandem Orationis contraham Utinam, qu1m facilE ad malorum fontes digitum intendimus, eam sicile medicam iis adhibere manum liceret
Verumtamen, si haec pro Voto emendare non valeamus, n limus curam omnem abjicere. Quin potius tentemus omnes,
quicquid in nostra est potestate situm , ut venienti malo obsista mus: Et, si barbaries reliqua invadat, ut hinc exsulet saltem op tam demus. Sic Sacris cautum ibimus, quae, Literarum tumune exstincto, periclitari necesse cst. Sic Rcipublicae consulemus, quae , nec a periculis arceri, neque rite administrari, nisi Llterarum auxilio, non valet. Sic innumcra vitae commoda,
dulcissimum mentis selatium, qui literarum sunt fructus , nobis posterisque asseremus. Erunt, erunt fortase tempora, istis quae vivimus feliciora; quibus ingenia excitentur, Maecenates orianiatur , bclli portae claudantur, pacis artes renoventur, Scientiae
expursentur, Literati ipsi emendcntur , sicque Liberalia studia, non ab interitu modo vindicentur, sed Ac ulterius longe, quam huc usque factum, proserantur. Quo in opere , si his nostris monitis vel tantillum prosuerimus, si suncti simus saltem
130쪽
Reddere quae ferrum valet, exsors ipsa secandi, erit prosechb aliquid caussae, HUMANIssIMI AUDITOR Es,
cur nobis gratulemur, vos faveatis. DIXI. Moris est, in Ac ADEMIAE GENEVEN si s Solennibus, ut, antequam dimittatur Cartus, Rector singulis Ordinibus, AEcademiae nomine, gratias agat. Cum igitur, in Oratione, de Literarum studiis., ct Bibliothecae Publieae instauratione actum esset, quaedam iterum, hoc de argumento, tum apud Proceres Amplisimas, tum apud Venerabiles Patres, adjungere M.
sum est; Euae quidem scaeteris emi , quae ad alios Ordines
spectabant in rei memoriam his apponemus. iAd vos tandem, PROCER Es AMPLIssim, ad VOS a radunt Muta nostrae , pro Innumeris vestris In se collatis boneficiis , gratias, non quas debent, sed quas possunt maximas, acturae. Iis animum vestris praemiis, iis decus vestra praeis sentia , iis fiduciam ac securitatem, vestris vigiIiis, vestra sapientia , additis. Illa vetera; Hoc vero recens , neque hac solenni luce omittendum, qudd novum illud Musarum sacrarium , hoc anno dedicatum, ampla illa, sed & indies amplia da Librorum penus, vestro patrocinio, munificentiae Vestrae, potissim ira debeatur. Cujus meriti ne memoria pereat, & ib. lud hoc Ioco praedicandum duximus, M postae ad hoc tabulae cavebunt. Pergite porro, VIRI AMPLIssIMI, pergite, ut facitis, rem literariam tueri ac ornare ; Idque apud Vos conctituite, nec Sacrorum reverentiam, nec Iudiciorum aequitatem, nec Corporum medelam , nec animorum sanitatem , nec Ciavitatis decus, nec dulcissima vitae solatia, sine Literis constare posse. Quae beneficia dum ex vestri regiminis sapientia proc dent, illa grata mente agnoscemus , nunquam non praedicabumus, utque diuturna fuit, vos sospites ac felicissimi, calidissi.