장음표시 사용
311쪽
I Ac τυλυs-ne sim operae pretium,' si, post muIt de re literaria, veti studi excitando, excolendIx Disciplinis , Christianae veritatis, pietatis, pacis promotione, superioribus annis, in hoc amplissi. mo Consessu proposita, aliquid jam de gravissimo horum omnium impedimentra, de maximo bonae mentiρ
obice, AFFECTI Bus nimirum A VERI STUDIO ABDUCE mTlaus, In praesentia commemorem, haud equidem anceps hae reo , neque puto quemquam ambigere. Cum enim haec sit prima mali Iabes, maxima sundi nostri calamitas, cum hac peste, plus quam alia ulla, hominis animus, pars divinae memtis, re hauflus aetherius, nativa veluti luce orbetur, veri immen obnubitetur, Disciplinae inficiantur, Religis ipsi corrumpatur, errores denique omnis generis, velut ex perenni sente deriventur, omni aequum est, eos qui Uteris atque Sacris bene esse optant, morbi intra venas serpentis, ipsaque adeo depastetuis praecordia, vinis arcanum retegere, eique, in seipssis primum, deinde vero de in aliis, quantiam quidem licet, medelam inerre. Quod dum ago, ampli nimis mali destri tionem in pauca contraham ἱ missisque ambagibus omnibus, digitoque selum ad sentes intento, operam dabo, ut vos suis ra, quam a me dicta sint, intelligatis. Sacerdotes AEgyptios, anniversarium Mentes convivium, dum mella ficusque gustarent, in memorabilia haec verba, rΛΥxT ΑΛΗΘΕΙΑ, DULCE VERITAS, erupisse, memoriae proditum est. Non jam quaero, quaenam fuerit Mystagnis illis veritas; quaenam, arcanis Sacerdotum litem, de Hieroglyphicis symbolis expressa, Vulgo recondita atque --ου, setisque nota inutiatis, AEgyptiorum sapientia. At quidquid fuerit, dictum sciatissime; Suave profecto Veritas, imo melle quovis sit avior cubus. Nam Veri studio natura ducimur; Veri perceptione reis creamur. Quod lux ocula, id veritas menti ; Ea illustramur, ea dirigimur; Ea, quaecunque nos circumstant, imo quaecumque Orbem constituunt, simina, ima, divina. humana, cum
312쪽
Dx ArrECTI Bos a VERO ABDUCENTIBUS. yo 3stis omnibus qualitatibus atque effectis, cognoscimus; Ea, aequa ab iniquis, honesta a turpibas, utilia a noxiis, Lydio veluti lapide, secernimus; Ea, per dubia ac incerta vitae, Ariadneo veluti filo deducimur. Ex Veri ignoratione, culpae pene omnes, ac miseriae; Ex Veri cognitione, ad bona omnia aditus patet. Denique tanta veri cum mente Intercessit cognatio, atque, ut ita dicam, proporeio, ut quidquid falsi menti illabitur, id veri colorem assumere, speciem quodammodo mentiri oporteat. Quae cum ita sint, mirari subit, unde tanta mentibus csum; unde, Veri cupidis, ad verum natis, tam pronus sit In errores lapsus; imo unde, In mammis etiam ac summi m menti rebus, saepe Verum neutiquam curare, saepe a vero abis
horrere , saepe ad falsa propendere, falsis delectari, falsis adhae res re, adeo que nos ipses quodammodo decipere, deprehemdamur. Et horum quidem, AUDITORES, Caussa non una adsignari potest; Hebes ingenium, fugax memoria, praeceps ad temere judicandum Impetus; nescio quid, sive corpori, λve animo adhaerens, quo fit ut laeva in parte mamillae nis smliar I prava institutio, pravi doctores; haustae ab Infantia opuniones, aut temere deinceps arreptae; otii, opportunitatum, commodorum, ad Veri notitiam comparandam , absentia. V rum alia longE gravior, alia potentior ac generalior, errorum plerorumque existit caussa; ΑνFECTUUM impotentiam dico; qui, quantopere a Vero abducant, quantas menti nebulas ocsundant, quicunque in res humanas curiosius introspexerit Giscite dignoscet. Fateor equidem, AUDITORES, eas CommotioneS, quas AFFECTus dicunt, generaliores saltem, atque in se ipsis spe ratas, velut nostri ipserum amorem, felicitatis desiderium, M. sderium adprobationis, amorem eorum quae ut bona, Odium eorum quae ut mala a nobis considerantur, iram, spem, meis tum,. gaudium, tristitiam, & si quae sunt ejusdem generis, opistimo nobis consilio a natura inditas esseὲ ut ea quaeramus alisque amplectamur, quae iraturae nostra conveniunt; ut ea vit
313쪽
mus atque aversemur, quae ad nocendum stat apta ι imis nihis velut adminiculis vividius ad officia exsequenda excitemur. Unde Stoici, qui Assectus omnes ex Sapientis anImo avulsos exstirpatosque voluEre, paria cum eo secisse non immerito i simulati sunt, qui, in putandis arboribus, non ligna mod6 I xuriantia, scd 3c latrissimas comas succideret; qui, ad vitamdam dissonantiam , omnes lyrae chordas scinderet; qui, addanandos corporis morbos , humores omnes diceret, totam sanguinis massam effunderet ; denique , qui naturam Ipsam evertere , hominem homini eripere , vellet: In eo quadam tenus tamen excusandi, si modo haec sit justa excusatio iquod verba tantum dederint, eamque Aschrum vacuitatem, quam jactabant, nunquam persecerint. At, si in se non mali Affectrus, si a natura insiti, si ad nostu conservationem nostr 'ue commoda comparati sint, nos miser iis abutimur, stulatis nos mancipamus ι Cumque ipωs, juxta veri leges, tempe rari oporteat, ipsas veri & atqui leges eorum arbitrio tam tantas , obscurandas, delendas, permittimus.
Scilicet, Veri studio trahimur ι sed tu sua quemque volup
sina euίque Deus fit dira entiis. Verum amamus; sed fis nostra quisque commoda, nostra Misdia, nostra idola deperimus. Verum placet; sed de placet gloria, placo fama, placet quies, placet rei familiaris conse Vatio atque augmentum; placent partium studia; placet amori, odio, irae, spei, timori, indulgere. Quinimo vividior longe horum affectuum in impetus; siquidem veri amor ipsam tam um mentem afficit, estque a sensibus planE remotus; Assemis circa res sensibiles u Lirimum vetiantur, ipsimaque Cerebrum, Cor, nervos, sanguinem, & vitales spiritus, grato quodam modo Commovent. Itaqae his indulgemus, his servimus, his credimus; horum ad vota, horum ad praeseriptum, judicia nostra componimus. Hinc plura multo homines judicant i verba sunt Cicero us odio, aut amore, aut eviditate, aut iracundia, aut dolore, aut tauria, aut spe, aur timore, aut aliqua permotione menti s
314쪽
DE Arprevra Us A v ERO A 2DUCTNTIllus. sos qtiam veritate ι-juris norma Miqua, ae lexibus. Talibus magistris, quid mirum .rs male instituamure Talibus ducibus, . quid mirum, si per aula deducamur ' Tam fallaci judicandi Norma, quis miretur, tot abnormia, tot obstipa judiela esse Vincti compedibus ambulare nequeunt; Ita nec Affectuum vi culis adstricti, libero gressu ad verum procedere. AEgro ocui do ae lippienti, ne objecta quidem lucidissima apprehendere lueet; Ita nec menti aegrae, Sc Affectuum morbis inquinatae , aciem ad Ueri lumen intendere. Lurida fiunt, quaecunque ruenis tur inquari; Sic, miriun quomodo Affectuum contagia, morisi hi e uiam regii adinstar, veros rerum colores mutent , fessa specie animos deludant Nubibus atriscindita nullum . . Fundere possunt Sidera lumen. Si mare volvens
rbidas Auster Misceat Uum, Vitrea dudum , Psque serenis Unda diebus ,
usque vagatur. . Montibus altis Desuus amnis ,
Saepe resistis Rupe soluti Obice saxi. Tu quoque , s vir
Lumine claro Cernere verum, Tramite rem
315쪽
Spemque fugato, Nee dolor adst: Nubila mens es, minctaque faenis,
Mee tibi regnant. Hirti mussi, Quis verb hic varios modos, quis fraudes Innumerabiles,
s Etiis is quibus Mectus veritati nocent, quibus eam intercipiunt, obcaaz. - curant, adulterant, Oratione persequi possit e Persepe obstant Affectus, ne de Vero selum cogitemus, ne ad illud indagam dum nos accingamus. Cum judicamus de rebus, nos a Vero transiversos agunt: Quippe utplurimum, non ut res suadet, sed ut quisque in affectus, judicat; Quae affectibus conveniunt, quae affectibus adblandiuntur, ea verissima existimantur. Deniisque, si qua o ucrum illuxerit, illud repellunt, illud praes Cant 3 neque, a Vero semel aVerses, persuaderi, nisi silmma, ae pene insuperabili, cum dissicultate, patiuntur. Cernuntur haec in communi vita; Cernuntur de In Distiplinis; In Phil sophicis, In Historicis, In Iure, in Sacris potissimum: Quibus omnibus, quantam calIginem, quantas tenebras inserant Me rus , praedicari satis non potest. Iis indocti obnoxii sunt, iIs Docti praepediuntur. Nulla aetas, nullum vitae genus, nulla Disciplina, iis vacat. Ubique regnant Astectus; Ubique Vero bellum indicunt. Vcrum h xc distinctius sunt enarranda. P.
Et primo quidem, quod pars longe maxima ne de Veroquidem cogitet, quique ad illud adsipirant, non eo tamen antismo , non ea diligentia, non ea constantia, qua par est, s rantur, facit ille, specie quidem debilis, sed potentissimus revera, Ac late dominans affectus, improba Siren DE si Di A, I horis impatientia, torpor ille ingeniorum, quo Mortalcs penEomnes, etiam Literati, velut ferreis quibusdam vinculis constrim
316쪽
DE Arrre τrgvs A VERO ABDUeENTI Us. 327guntur. Enimvero magnum laborem plerumque postulat Vcri indagatio. Multa inquirenda, multa tentanda, multa cc ten bris eruenda sunt. Modo Ionga ratiociniorum deductione ac serie, modo assiduis experimentis, modo sedula Veterum te tionc , modo operosa monumentorum Historicorum coIlatione, rerum latebrae dimovendae, atque ad Veri sontes pen trandum. Terrent illa dclides animos, qui dant nomen Llteris, scd nomen tantum. Malunt otio turpi segnesccre, m lunt quod primum cunque occurrerit sine examine admittere, malunt in ecmere susccptis secure acquiescere, quam laboriois illi Veri scrutinio operam darC.
Verum non inertia sistum, sed de alii passim Assectus, praec
criptaque ab illis negotia, satis otii, satis libertatis, non concedunt, ut Verum quaeratur. Alium insatiabilis tenet avaritia. Alium defatigat ex alienis judiciis suspensa semper ambitio. Sunt quos voluptatum illecebrae capiunt. Pcne Omnes habet in supervacuis operosa sedulitas. Circumstant vitia undique, totum hominem sibi vendicant ; cupiditatibus infixum, ac vcluti immersum lcnent; neque in dispectum Veri attollere oculos sinunt. Magna Sc spatiosa res est Sapientia; vacuo illi homine opus est. De divinis humanisque, de praeteritis, de suturis, de caducis, de aeternis, agitur ; ad quae, tam multa, tam magna, homini Affectuum curis distracto ac defatigato satis
Quid, quod Mectus aliam plane mentem, aliud ingenium, alios mores indunt, quam quae ad veri studium indagincmque aequiruntur. Etenim, qui scrviunt Assectibus, extra se veluti habitant, vagi huc illuc circumseruntur, nonnisi rebus corporeis ac sensibilibus assiciuntur; ade6que in se descendcre, mentem a sensibus avocare, scrib de rebus meditari, serio ad res attendere, nesciunt. Obstrepunt Affectuum tumultus; quos inter, Vox Vcritatis, quae placidam & attentam mentem postulat, vix ac ne vix quidem audiri potest. His adde qubd, ad opes dignitatesque comparandas, plerumque nihil juvat, saepe etiam plurimum obest, veri studium atque notitia. Adhaec,
dia/il in Verum quaeratur. Senee de brev. vitae, cap. 1. Senec.
317쪽
3o8 Ο RATIO X. quis nescit, celso loco positis, vel ad alta adspirantibus, hoe inter alia mali ineste, quod sibi placeant, sibi plaudant, scire omnia sibi videantur, neque a vilioris sertis hominibus se quidquam accipere posse existiment. Accedit & alia pestis, istis
hominibus adhaerere solita, & vero etiam inimicissima; Adulam rent. in tium turbam intelligo, qui Gnatho ille apud Comicum, μ ' ultio arrident, eorum ingenia admirantur; quicqMd dicunt, laudant ; si negent, laudant id quoque ; qui eorum iterant v ees , de verba cadentia tollunt. Verbo, nihil est istis in homi nibus, quod non eos a Vero abducat ; Ingenium alio planis versum; conatus omnes alid tendentes; colloquia, laudes, vituperia, quibus corum aures personant, aliorsum spectantiar Ut Veri cupidinem, imo & Veri scnsem, pene extinctum in illis esse, nullatenus mirum Videatur.
Inter eos verb Affectus, qui in judiciis plurimum obsimi,
qui Veri aditum maxime occludunt, numcranda cst nimia eorum, quos, vel duces nacti sumus, vel elegimus , ADMiR Tio; nimia, sive Majorum, sive Doctorum ac Praeceptorum quorumvis, REVERENTIA; Etenim, ut scite Tullius , obest plerumque iis qui discere volunt, auctoritas eorum qui se docere
profitentur; Desinunt enim suum judicium adhibere ; Id habent
ratum, quod ab eo quem probant judicarum vident. Non aliunia de quam ex caeca illa Majorum revcrcntia, tanta Ethnicorum Sacris dignatio, tam diuturnus honos constitit; apud quos, Majoribus crodere, etiam nulla ratione reddita, rationis esse credebatur; scelus voco, in religiones a parentibus traditas inquirCT . Sis observatio crevit, Ex atavis quondam male capta, deinde secutis Tradita temporibus i serisaue neporibus aucta ;Traxerunt uinam corda inconsulta carenam
MUque ten osus vitiosa in Saecula frixit. De Dihagorae discipulis proditum, tantum apud eos praejudic
318쪽
Dκ Arr Ec Tillus A VERO ABDUCENTIBUS. Ioscatam opinionem potuisse, ut etiam sine ratione valeret auctoritas ; Cumque ab ipsis quaereretur, cur aliquid assirmarent ,
iiii aliud quam isae, Ipse dixit, respondisse. Et quis nec
cit quam immodica , tum Platoni, tum ArisOteli, habita sit Quint. 'reverentia ' Platonem, non hominis ingenio, scd quodam Ve- X cap. i. Iuli oraculo instinctum dixere; Aiebant, se Cum eo errare maliale, quam cum aliis bene sentire; utque rationem afferret nul CK Iam svidete quid homini tribucrent) vel sela ejus auctoritate Lib. I. frangebantur. Ari elem naturae gonium, notarium naturae vocarunt, cui natura ipsa scribenda dictaverit; cujus inventis Maerob.
ne ipsa quidem dissentiat natura; Christi praecursorem in natu---ralibus, quod Johannes Baptista suit in gratuitis; finem huma- Scient. ni intelliectus; ultimae perfectionis humanae exemplar; datum divina providentia, ut sciretur quicquid potest sciri. Sed in primis Christi Distiplinae, quis ignorat quantum nocuerit, tum Philosophorum illorum, tum Christianorum quorundam Do
torum , Origenis V. g. , aliorumque quorum silco nomen, imis modica admiratio, male sana reverentiat quorum semnia propagata, errores consccrati, placita quodammodo in legcm verasa. Hinc illi tituli, Peteres Patres, Ecclesiae lumina, os aureum
Antiquitaris, simmus Hipponensium Praesul, Magnus Gregorius, Magnus Basilius, non sine oris ac pulmonum inflatione una quam prolata. Exin illi de Schola Doctores, cum suis illis splendidis nominibus; Magistri ciententiarum, Doctores Angelici , Seraphici, Subriles, Acuti, Resoluti, solidi, copiose, auth rati, fundatissimi, & quid non ejusdcm sursuris' quorum reis .
verentia immane quantam, tum Christianae rei, tum bona menti, perniciem attulit. Quibus exemplis urinam tandcm s picntiores facti, non plus hodie quam par est hominibus tribueremus ὁ ncmo Lutheri, nemo Calυini, nemo Molinae, nemo Iansenii, nemo Carresii, nemo ciὶceu, nemo cujuscimque humani Doctoris, nomine δc familia censeri vellet; sed omnes Christi Discipuli, mri assectae, nuncuparemur lQithd si vero aliis nimium credere, ita & de se ipse m gnisice nimis scntire, squem aflectum SUPERBIAM vocant λ
319쪽
Cicer. Acad. Quaest. J b. II. Lucret. Lib. II.
ro ORATIO X. dici non potest, Vero indagando atque eruendo quanto se noceat. Hinc non quaeritur a pIerisque, in se ipso quid verissimum, sed, quid philautiae demulcendae, quid nomini propagando, quid inani gloriae aucupandae, aptillimum. Hinc, capita partium fieri, alios de nomine seo appcllare, tot viris, doctis pariter atque indoctis, suave visim: velut Antiocho illi , de quo Tullius, qui a vcteribus Academicis hac spe ferebatur descivisse, fore ut ii qui se sequerentur, Antiochii vocarentur ;Quae quidem inanis jactantia, quanta, non dicam Inter Lit ratos, atque in Reipublicae administratione, sed Se In Ecclesia, mala pepererit, & quot viros, alias non illaudatos, a Veri s mita abduxerit, satis pro merito dcfleri non potest. Hinc audax ille ac seperbissimus Religionis omnis contemptus, quo tantopere sibi placent, de quo tantoperE sibi gratulantur, illi vere insanientis sapientiae consulti; Quo
Relligio pedibus subrecta vicissim
e6sque, si modo fides ipsis habeatur,
uo, fortia illa s sic se ipsi dicunt sed re vera impotentissima stupidissimaque ingenia , se in arce quadam veluti coli
Despicere unde queant alios, pasimque videre Errare, atque viam palantes quaerere istae. Hinc in omni rcrum genere, universisque Disciplinis, pudor nesciendi, famae aviditas, eruditionis affectatio, de rcbus no dum satis perspectis, tot praepropera, falsa, incerta, temeraria, parit judicia: Plurimi quippe, antequam sint, cruditi videri volunt ; Doctores esse ambiunt, antequam suerint discipuli; cruda studia, In Ecclesias, in Academias, in forum, propellunt; Cumque vera indagare pigeat, ignorantiae pudore mentiri non piget, prout eleganter Plinius. Hinc, in excolendis Micntiis , longo plurimi, non vera, non utilia, non ad Vitam compar ta, quaerunt, sed mira, sed splendida, sed extra ordinem posita, quibus commendationem parent, re lectores aliud acturos,
320쪽
DE ArrEC TIB Us A VERO ABDUCENTIBUS. 3 itf rer quotidiana ducerenrur, miracula excitent, quod de Histo licis speciatim Seneca , πιώων --, literarum Eurip. inaestimantes fumos: Disciplinas suas, non vitae legem, non veri g. talis cynosuram , sed ostentarionem scientiae reputantes, quod Tusς- Philosophis sui temporis exprobrabat Tullius. Hinc Dogmaristarum illa turba, qui omnia norunt scilicet, de omnibus pronuntiant; quibus nihil obscurum, nihil clausum, nihil impervium ; qui nihil tam Verentur, quam ne dubitare siqua de Cieee. re videantur; quibus magis cordi cst, non dubitare, quam O. - non errare; Quo quidem hominum genere nihiI inter Literaia Lita Llos crebrius. Atque hinc etiam Sophistica illa, non jam dicam disputandi, sed mentiendi, cavillandi, vero illudendi, Disciplina; qua non veritas, sed Victoria quaerItur; quae facit B ςοid ut quis habeat, quia pronuntiet, non quod sentiat, & qu modo se expedire affirmando, aut negando, non quomodo sibi aut aliis satisfacere possit; quae, loco rerum ac rationum, inania vocum portenta subjicit; quae, nunquam confidentius, nunquam esseratius clamare docet, quam ubi ratio maximὸ deficit; quae, si quando premat Adversarius, sucos facit, caluginem excitat, cujus ope se possit eripere; Faucibus ingentem fumum , mirabile dictu, Vir.
Ευοmit, invo utique domum caligine cαco, a do C, Pi Upeestim eripiens oculis. co.
Denique, si dixero, crrorum, haeresium, disputationum, SchIs matum, Anathematum , Persecutionum, quibus Veritas oppugnata , imo saepissme pene oppressa est, matrem sescundam S perbiam suisse, equidem non verear, apud aequos judices, ne in tali notam incurram. Censetis sorte, de soc vel illo er ditionis apice, de hoc vel illo scriptulae textu, de hoc vel ILIO Religionis capite, de his vel illis ritibus, de hoc vel illo Ecclesiae regimine, denique de Sacrorum Juribus, de Dci gI
ria, de salute hominum. tanto aestu disputatum, tantas trago dias excitatas esse. Erratis; non hic erat, qui videbatur,. maestionis status. Actum inter Doctores illos, uter domor, uter acutior, uter disertior, uter celcbrior, uter gratia apud SHi