De officiis Ad Marcum filium

131쪽

126 o seu LIB. III CAP. 5. detrahatque quod cuique possit, euiolumenti Mai graua, -- cietas hominutii et communitas exeriniuris esse est. Nam sibi ut quisque malit, quod ad usum vitae pertineat, quam alteri aequirere, concessum est, non repugnante natura illud natura non patitur, ut aliorum spoliis nostras facultates, co-23 pias opes augeamus. Neque vero hoe solum natura, id est iure gentium, sed etiam legibus populorum quibus in singulis civitatibus res publica continetur, eodem modo constitutum est, ut non liceat sui commodi causa nocere alieri. Hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium coniunctioneo quam qui dirimunt, eos morte, exilio, vinclis, damno coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio, quae est lex divina et iii mana citi parere qui velit

so innes autem pare liunt, qui secun sitim natiu'3m volent vivere Illil illi RI PDm nluet, It alienum alii et Bl et id quod alteri

24 detraxerit sibi assumat. Etenim multo magis est secundum naturam excelsitas animi et magnitudo, itemque comitas, iustitia, liberalitas quam voluptas, quam vita, quam divitiae: quae quidem contemnere et pro nihil ducerst comparantem cum utilitate communi, magni animi et ex et si dist. Detrahere autem de altero sui commodi causa, magis est contra natu- ram, quam mors, Iuli lii Blor, quam cetera generis eiusdem. 251temque magis est se culillum naturam pro omnibus gentibus, si fieri possit, conservandis aut iuvandis maximos labores molestiasque suscipere, imitantem Herculem illum quena holninu III id ma bene liciorum memor in concilio coelestium collocavit, quam vivere in solitudine, non modo sine ullis molestiis, sed etiam in maximis Ohiptatibus, abundantem omnibus coluis, ut excellas etiam pulchiritudine et viribus. Quocirca it tinio

quisque et splendidissimo ingenio longe illam vitam huic an-23 iuro tium das alienuen est recti praecopiis proictique schen angeborenemees ita subi das visio inii illa leu. I. T 23 intor Naturrectit gl. g. 69. quos autem ratis, inter eos etiam

132쪽

D Onicissis M. AP. 6.. 12 te ii. Ex quo emcitiin hominem nauiras bedientem homini nocere non posse. Deinde qui alterum violat, ut 'ipse asaliquid commodi consequatur, aut nihil existimat se tacere

conira naturam aut magis fugiendam censet mortem, paupe latem, dolorem, amissionem etiam liberorum, propinquorum, amicorum, quam sacere cuiquam iniuriam . nihil existimat contra naturam seri hominibus violandis, quid cum eo disseras, qui omnino hominem ex laomine russat' in si giendum id quidem censet, sed muli illa peiora, mortem, paupertatem, dolorem errat in eo, quod ullum aut corporis aut fortunae vitium vitiis animi gravius existimat. Ergo unum debet esse omnibus propositum, ut eadem si sit utilitas uniuscuiusque et universorum quam si

ad se quisque rapiet, dissolvetur omnis humana consortio. Atque etiam, si hoc natura praescribit, ut homo homini, qui 27 cunque sit, ob eam ipsam causam, quod is homo sit, con-

si illum velit, necessi est Secundum ea iidem nauiram omnium utilitatem esse communem. Quod si ita est una Pontinemur

omnes 'et eadem lege naturae: idque ipsum si ita est, certe violare alteraim naturae lege prohibemur. Verum autem pri-28ulum, veru in isti tu extremum. Nam illii quidem absurdum est, quo illlithim dicunt, parenti se aut ratri nihil detracturos sui commodi causa aliam rationem esse civium reliquorum. Hi sibi nihil iuris, nullam societatem communis utili talis causa statuunt esse cum ci Vlhus quae sententia sui inem societatem distrahit civitatis. Qui autem si tum ratiotist dicunt habendam, externorum negant, ii iii munt commimem humali generis societatem; pia sublata, beneficentia liberali-

tas, bonitas, iustilia tunditus tollitur. Quae qui tollunt etiam adversus deos immortales impii iudicandi sunt. Ab his enim

constitutam inter homines societatem evertunt cuius societatis artissimum vinculum est, magis arbitiari esse contra naturam, hominem homini detrahere sui commodi causa, quam

Omnia incommoda subire vel externa, vel corporis, s vel etiam

ipsius animi, quae vacent iustitia. Haec enim una virtus

133쪽

DE PULIIS LIB. ni. CAP. s. 29 Omnium est donii na et regina virtutum. Forsitan quispiam dixerit: Nonne igitur sapiens, si sanie ipse conficiatur, abstulerit cibum alteri, homini ad nullam rem utili Minime vero. Non enim mihi est vita mea utilior, quam animi talis asseclio, neminem ut violem commodi mei gratia. Quid

si Phalarim crii delem turanniim et immanen vir bonus, ne ipse rigore conficiatur ve Stili spoliare possit, nonne faciat '30IIaec ad iudicandum sunt Ticillima. Nam si quid ab Ilomine ad nullam partem utili, utilitatis tuae causa detraxeris, in- Iiumane feceris contraque naturae legem: sin autem is tu sis, qui multam utilitatem rei publicae atque lion unu ui Societati, si in vita remaneas asserre possis, si quid Oh ani causam

alteri detraxeris, non sit reprehendendum. Sin lutem id non sit eius modi, si urin cuique in commi id uni serit Ilituli e St OuuS. quam de alterius commodis detrahelid lina. Noli is ritu magis est contra naturam morbus aut egesta aut quid tu nuuli,

quam detractio atque appetitio alieni sed com numis utilitatis 3 derelictio contra naturam Si est enim illiu fila. Itaque lex ipsa naturae, quae utilitatem hominum conServat et continet,

commoda : die eistigei heissennielit commoda sonderi bona undmala animi und bestellen in den

160ὶ endlicli vilia animi, quae vacent iustitia ii vermeiden ista uestit contra natistain. Viellelelithat ieero eschi Ieben vel corporis, vilae etiam ipsius amissum, quae vacet iustitia, s das durch otiu- um uelisten ii distae feci tomum et corporis Gut deni Iue

134쪽

pientem, bonum sortem virum transferantur res ad vivendum necessariae; qui, si occiderit, multum de communi utilitate detraxerit modo hoc ita faciat, ii ne ipse de s bene existinians seseque diligens lanc causani haheat ad iniuriam. Ita semper ossicio iunge tui, utilitati consulens hon inum, et ei, quam Saepe commemoro, humanae societati. Nam quod 32

ad halarim attinet, perfacile iudicium est. Nulla est enim societas nobis cum iri annis, et philus summa distractio est: neque est contra naturam, spoliare eum, si possis, quem est honestum necare atque hoc omne genus pestiferum atque impium ex hominum communitat exterminandum est. Et nimis membra quaedam amputamur, si et ipsa sanguine etiamquam spiritu carere coeperiint, ei nocent reliquis partibus corporis sic ista in gura hominis seritas et immanitas lin-luae a communi tamquam humanitale scorporis segreganda est. Huius generis quaestiones sunt omnes eae, in quibus extempore ossicium exquiritur. Eius modi igitur credo re Panaetium persecuturam fuisse, nisi aliqui casus aut oecupatio consilium eius peremisset. Ad 33 quas ipsas consultationes ex superioribus libris satis mulia praecepi sunt, quibus perspici possit, quid sit propter in piiudinem fugiendum quid sit, quod idcirco fugiendum non sit, quod omnino turpe non sit. Sed quoniam per i choato, prope tamen absoluto, tamquam fastigium imponimus:

ut geometrae solent non omnia docere sed postulare, ut quaedam sibi concedantur, quo facilius, quae volunt explicent: sic ego a te postulo, mi Cicero, ut milii concedas, Si potes, nihil praeter id, quod honestui sit propter se esse

expetendum. Sili hoc non licet per Cratippum at illud certe dabis, quod honestum sit, id esse maxitne prol ier sexpetendum mihi utrumvis satis est et tum hoc, tum illud

Vox tergehenden33 superioribus libris facia

multa praeeepta sunt, sibi esui et Hege in die aus den

tum hoe, tum illuc hald diss

135쪽

DE OFFItal Lib. Ill CAP. 8. 34 pro habilius videtur, nec praeterea quicquam Iobabile. Ac primum in hoc Panaetius defendendus est, quod non utilia

cum honestis pugnare aliquando posse dixerit neque enim ei fas eran, sed ea, quae viderentur utilia. Nihil vero utile quod non idem honestum nihil honesium, quod non idem utile sit, saepe iestatur negatque ullam pestem maiorem invitam hominum cinvasisse, quam eorum opinionem, qui ista distraxerint . Itaque non ut aliquando anteponeremus utilia honestis, sed ut ea sine errore diiudicaremus, si quando incidissent, induxit eam, quae videretur esse, non quae esset, repugnantiam uanc igitur pariem reliciam explebimus, nullis adminiculis, sed ut dicitur, Marte .stro. Neque enim quicquam est de hac parte Osi a laetium explicatum, quod quidem mihi probaretur, de iis, quae in manus meas v

nerint.

Cum igitur aliqua species utilitatis obiecta est, commo-35 veri necesse est sed si, cum animum attenderis turpitudinem videas adiunt iam ei rei, quae speciem utilitatis attulerit, tum non utilita telinquenda est, sed intelligendum, ubi turpitudo sit, ibi utilitatem esse non posse. Quod si nihil est tam con .

tra naturam, quam turpitudo ri inta enim et convenientia et constantia natura desiderat a spei natureque contraria nihilque tam secundum 3 iurant, quan utilitas certe in eadem re ili litas et turpitudo esse non potest. Itemque si ad innestatem nati sumus, eaque aut sola expetenda est, ut Zenoni

visum est, aut eris omni pondere gravior habenda quam re-Melaun der Peripatetitari assaue die commoda corporis et e

v l. 3. Mur. 2 2 quia in alicuiustioris tirempti causa a nomen invenerunt, putaram omnes mulieres,

vocari.

136쪽

Iiqua ni illa, qu0 Aristoteli placet necesse est quod ho- aestum sit, id esse aut Olum aut sumnium innum quod autem bonum, id certe utile ita cluicquid ionestum, id utile. Quare error hominum non prohortina cula aliquid, quod utile 36Visum est, arripuit, id continuo secernit a tionesto. Hinc sicae, iiii venena, hinc salsa testament i nas Cilniur hinc furta, peculatus, expilatione direptionesque SOCIO ruin et I vium hinc opum nimiarum, potentiae non serendae, PoStremo

etiam in liberis civitatibus regnandi existunt cupiditates, quibus nihil nec taetrius nec laedius excogitari potest Emolumelii enim rerum allacibus iudiciis vident poenam, non dico legum, quam saepe peri impunt, sed ipsius turpitudinis, quae acerbissima est, non vident. Quamobrem hoc quidem 37

deliberantium genus pellatur e medio est enim totum celo ratum et impium qiij deliberant, uirum id sequantur, quod

honestum esse videant, an se scientes scelere contaminent.

In ip sa enim dubitatione facinus inest, etiamsi ad id non pervenerint. Ergo ea deliberanda omnino non sunt, in quibus est turpis ipsa deliberatio.

Atque etiam ex omni deliberatione celandi ei occuliandi spes opinioque removenda est. Satis enim nobis, si modo in philosophia aliquid profecimus, persuasum esse debet, si

omnes deos hominesque celare possimus, nihil tamen avare, nihil iniuste, ilii libidinose nillil incontinenter esse faciendum. II in ille Gyges inducitur a Platone qui, cum seri nos discessisset ni agnis quibusdam imbribus, descendit in illum 38 hiatum, aeneumque equum, ut serunt sabulae, animadvertit, euius in laleribus lares essent quibus alteriis corpus hominis mortui vidit ni agni luditi inusit alii anuli unque aureum in digito quem ut detraxit, ipse induit erat autem regius paston,

137쪽

morensis Iu P. s. in concilium se pastorali recepit. Ibi eum palam his .mnili ad palmam converterat, a nulla videbatur, ipse autem omnia videbat idem rursus videbatur, eum in locum an him inverterat itaque hac opportunitate anuli usus, mnae stuprum intulit, eaque adiutrice regem dominum interemit. sustulit quos instare arbitrabatur nec in his eum facinoribus quisquam potuit videre. Sic repente anuli benescio rex exorius est Lydiae. Hunc igitur ipsum anulum si habeat sapiens, nihilo plus sibi licere putei peccare, quam si non ha-as rei. Onesia enim bonis viris, non occulta quaeriantur.

Ainus hoc loc philosophi quidam, minime mali illi quidem,

sed non satis acuti fictam et commenticiam sabulam prolatam dicunt a Platone quasi vero ille, aut factum id esse, aut

fieri potuisse defendat. Haec est vis huius an illi et uilis exempli, si nemo sciturus nemo ne lis pie aliariis quid sim gil, cum aliquid divitiarum pol eluiae dominationis lihidinis causa' se eris si id diis homini biisque suturum sit semper ignotuni. igne acturus. Negant id fieri posse. Nequaquam potest id quidem sed quaero, quoi negari posse, id Si Posset, quidnam sacerent Urgent rustice sane negant enim posse, et in eo perstant. Hoc verbum quid valeat, non vident. Cum enim quaerimuS, I. celare possint quid factitri Sint non quaerimus, possintne celare sed tamquam tormenta quaedam ad-

ad palmam, nach innen εἰς τὸ ι--, naini suum, an diesrahere telis. 39. hilosophi quidam die Epi

Hyluptatem, quam Omnes estntes

hoc nomine appellant, videtur Epicurua an Minari ae s v Minosius, in magnis interdum versatur anguatias, ut hominum conscientia remota, nihil tam turpe ait, quod voluptatis ausa non,

eontra hominum conscientiam saepti esse et mimiti videntur, is rum Umen horrent una Cicero

138쪽

m libemus, ut, si responderint se impunitate proposita lactu- .ros quod expediat, facinorosos Se esse lateantur: Si negent, omnia tul pla per se ipsa fugienda esse concedant. Sed iam ad propositum revertamur. Incidunt multae saepe causae, quae conturbent animos I0

utilitatis specie non eum hoc deliberetur, relinquendane sit Mhonestas propier utilitatis magnitudinem, nam id quidem improbum est sed illud, possitu id quod utile videatur, fieri non iurpiter cuni conatum collegae Brutus imperium abrogabat, poterat videri sacere iniuste Fuerat enim in regibus expellendis socius Bruti consiliorum ei adiutin . cum autem consilium hoc principes cepissent, cognationem Superbiis menque Tarquinium et memoriani regni esse tollendam: quod erat utile, patriae consulere, id erat ita honesium, ut etiam ipsi collauno placere deberet linquo utilitas aluupropter bouestatem, sine qua ne utilitas quidem esse potuisset. At in eo rege, qui urbem condidit, non item Species ienim utilitatis animum pepuli eius: cui cum visum esset

utilius, solum, quam civi altero regnare, fratrem interemit

omisi hic et pietatem et humanitatem, ut id, quod utile videbatur, neque erat, assequi posset et tamen muri causam opposuit, speciem honestatis neque probabilem, nec sane ido-

eam. Peccavit igitur, pace vel uirini vel nomuli dixerim. Nec lamen nostrae nobi utilitates omittendae sunt, aliisque o tradendae, Cum lus il in egeamus sed suae cuique utilitati, quod sine alterius iniuria fiat serviendum est Scite Clirysippus, ut multa: ut gladiunt inquit, currit, eniti et On . . tendere debet, quam maxime possit, ut vincat supplantare eum, plicum certet, aut manu depellere, nulli modo debet.

Sic in vita sibi quemque petere, quod pertineat ad usuis

non iniquum est alteri deripere, ius non est. Maxime aut ei perturbantur osticia in amicitiis quibiis 43 et non tribuere, quod recte possis, et tribuere, quod non sit aequum, contra hic iuni est Sed huius generis totius breve et non disiicile praeceptum est Quae enim videntur initia. honores, divitiae, voluptates, cetera generis eiusdem, haec 10 40. - - - oh ne a Gry,-- von est. dor

139쪽

amicitiae numisiam anteponenda sunt. At neque contra rem publicatu, teque contra ius iurandum ac idem, amici causa, vir bonus aciet ne si iudex quidem erit de ipso antico . Ponit en in personam amici, cum induit iudicis. Tanium dabit amiciliae, ill stram amici causam esse malit ut orandae M litis tempus, quoad per leges liceat, accommodet. Cum vero iurato sententia dicenda sit, meminerit, deum se adhibere testem, id est, ut ego arbitror, mentem suam, qua nihil homini dedit deus ipse divinius. Itaque praeclariun a maioribus accepimus morem rogami iudici , si eum teneremus, quae suis side facere possis. Haec rogatio ad ea pertinet, quae paulo ante dixi honeste amico a iudice posse concedi. Nam si omnia facienda sint, quae amici velini non annes, otia tales, sed coniurationes uuiandae sint. Loquor autem de communibus amicitiis. Nam in sapientibus viris perte-ciisque inibi potest esse tale. Damonem et Phintiam, Pthagoreos serunt hoc animo inier se suisse, ut, cum Omnialieri Dionisius tyrannus diem necis destina isset, et is, qui

mori addictus esset, paucos sibi dies commendandorum suo-mam causa postulavisset vas factus est alter eius sistendi; ut, si ille non reveriisset, moriendum esset ipsi. Qui cum ad diem se recepisset, admiratus eorum idem tyrannus, pe-46uvii, ut se ad amicitiam teritum adscriberent. - Cum igitur

43. orania uti tempus Meli Phalaris naeli dem Zeugnis hines de lex Ponipeia vota J. 55 mussis elige nosse, des Aristoxenus, Anxiagein Verthei digunsa in ei lieni a es aber de jungere Dionysius. Tage eendi et sein da g ti r Iamblich. vii Pyth. g. 2b3. Anklager mei, de Vertheidiger ut, cum eorum etc. Anaxolutis. Me Munden et batis indem das et ut gelioris das 44 praeclarum eum tenere eius sit alior eius uendi naehmi r die orirerstic mare de Iangen Parenthese uni selb-wen nisi si nur eo bach standige Satae vas factus est et e. teten. p. laee. 7. 5 omine ei hobe morde ist. Vat. Max. IV. praeelarum ais innamque quam T. ext. 1 hat aucii das Anakoluth maioribus aecemimus, si quidem dieser Stelle acligeselirioben Daren'mus. mon et mi itia, Pythagoricas honesis l. Eurit, i. ruaentias sacris initiali, ta- β ιμα vi'. avs. 6. lem inter se amicitiam iuninerunt, 45. Damonem et Phintiam Dies ut, cuin alterum eae misito=ὶysius Namen merden 'o Diodor sexe p. Si ruousam it in sertiners vellet Dbb4Wess. und Plutarch περ πο- que is tempus ab eo, quo priua- ωιλέας 2 4 bestatist erati seu quam periret domum profectus μων. 25 nenni die re inde Moe suas ordinaret, imperemiasset, aliorrus Selinuntius. De Tyrann vadem se pro reditu eius tyranno is nae Tusc. V. 22. 6 de aru dare nori dubitavit Torrenius du-

140쪽

inmori in III. c. ii id mod utile videtur, in amicitia cum eo quod honestum

est, comparatur, iaceat utilitatis species, valeat honestas cum autem in amicilia, ita honesta non sunt, postulabuntur, religio et fides anteponatur amicitiae. Sic habebitur is, quem

exquirimus delectus officii. Sed utilitatis specie in re publica saepissime pecca-utur, ut in Corinthi disturbatione nostri. Durius etiam Athenienses, qui sciverunt, ut Aeginetis, qui classe valebant, pollices praeciderentur. Hoc visum est utile. Nimis en iniimminebati Hopter propinquitatem, Aegina Piraeeo. Sed nihil. quod crudele utile. Si enim hominum naturae, quina sequi debemus. rixime inimica crudelitas. Male etiam qui pere-LI grinos tirlithus uti pro libent, es Sque exterminant, ut Pennus apud patres nostros, apius nuper. Nam esse pro cive qui civis non sit, rectum est non licere quam legem tulerunt sapientissimi consules Crassus et Scaevola: usu vero urbis

prohibere peregrinos sane inhumanum est. Illa praeclara, in quibus publicae utilitatis species prae honestate contemnitur. Plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, uim maxime bello Punico secundo quae cannensi calamitate accepta, maiores animos habuit, qua liquam rebus secun

dis. Nulla umoris significatio, nulli menti pacis. Tanta

m est honesti, ut speciem utilitatis obscuret Athenienses Meum Persarum impetum nullo modo possent sustinere, ia- tuerentque, ut urbe relicia, coniugibus ei liberis Troezene depositis, naves conscenderent, libertatemque Graeciae classa defenderent Cyrsilum quemdam suadentem, ut in urbe manerent, Xerxemque reeiperent, apidibus cooperuiae l. tqui ille utilitatem sequi videbatur sed ea nulla si Myre , nante

honestate. hemistocles pos victoriam eius bella ' 'cum sPersis suit dixit in contione se habere consilius , publi-