De officiis Ad Marcum filium

81쪽

litam aliud est philosopitia, si interpretari velis, praeire sinium sapientiae sapientia autem esi, ut a veteribus philosophis definitum est rerum divinariim et binii narum ausarumque, quibus sae res continentur, scientiat euius studium qui vituperat, haud sane intelligo, quidnam sit, quod 6 laudandum putet. Nam sive biecisti quaeritur animi requiesque curarum; quae conferri cum eorum studiis potest, ii ii semper aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad bene beateque vivendum sive ratio constantiae virtutisque uentur aut haec ars est, aut nulla nilino, per quam eas assequamur. Nullam dicere maximarum rerum ariem esse, cum minimarum sine arte nulla sit hominum est parum conside rate loquentium atque in maximis rebus errantium. Si autenios aliqua disciplina virtulis ut, ea quaeretur, cum ab hociliscendi genere discesseris sed haec, cum ad philosophiam

cohortamur, accuratius disputari solent quod alio ii odam libro secimus. Hoc autem tempore tantum nobis te Clara li- dum fuit, cur orbati rei publicae muneribus ad hoc nos studium potissimi in contiuisSemu S. Occurritur autem nobis et quidem a doctis et eruditis, quaerentilius, satisne constanter lacere videamur, qui, cum percipi nihil posse dicamus, tamen et aliis de rebus disserere soleamus, et hoc ipso tempore praecepta olficii perge- qua Ruir. Quibus vellem satis comita esset nostra sententia. Non enim unius ii, quoi uin vagetur at in us errore, nec 3

mi de Zeit test linelii sebon vituperata ab Hortensio Augustinii tantu Dei imis iactiter in edenkt diere Seliris in delira scribendi otium non erat , wie die bendaten Ausdruehen, o eontatu, Correlatiori tantum, quantum e 4 Ille liber mutam asthelum meum: meistiugi auch de ori Ill 22 exis et ad is ipsum, domine, muta iam Me autem, Catuis, Arteor πινι ces me , et vota a derideria mea virum unquam habuisse sep feeit alia.

situm ci mpus ad discendini ac I. cum percipi poss ni ita di- tantum imbuisse doctrinae tempo camus. Cicero belcanni sic Eur

quidem vituperatoribus satis re hie nichi cirrthiim , soniter urio sponsum est e libro, quo a no aus agetur undisequatur her o

82쪽

DE Fricu Ll3. II CAP. 3. 77. beat unquam, quid Sequatur. Quae enim esset ista niens, vel quae vita potius, noli iod disputandi, sed etiam vivendi ratione sublata Fos autena, ut celei alia cella, alia inestiua esse dicunt, sic ab his dissentientes, alia probabilia, contra alia dicimus. Quid est igitur quod nae impediat, ea quae 8 probabilia nil hi videantur sequi quae contra improbare; atque allirmandi arroga liliam vitantem, sugere temeritatem, quae a sapietilia dissidet plurimum Contra autem mnia disputatur a nostris, quod hoc ipsum pro hi, bile elucere non possit nisi ex utraque parte causarum Sset sacta contentio. Sed haec explanata sunt in Academicis nostris satis, ut arbitror diligenter. ibi autem. iii ieepo, quamquam in antiquissima nobilissimaque phil08spitia, Cratippo auctore, versaris, iis simillimo, qui ista praeclara pepererunt tamen haec nostra, sinitima vestris, ignota esse nolui. Sed iam ad institui pergamus.

Quinque igitur rationibus propositis stati persequendi, s. quarum duae ad decus honestatemque pertinerent, duae ad continoda vitae, et pias opes, saeuitates, quinta ad eligendi iudicium, si quando ea, quae dixi pugnare inier se viderentur honestatis ais consecta est, quam quidem tibi cupio esse notissimam. Hoc autem, de quo nunc agimus, id ipsum . est, quod utile appellatur. In quo verbo lapsa consuetudo deflexit de via, sensimque e deducia est, ut honestatem ab utilitate senemens constitueret, esse honestum aliquid, quod utile non esset, et utile, quod non honestum qua nulla pernicies maior lioniinum vitae potuit asserri. Summa quidem is

tem cometentiam contemnamus,

aliorum errantem opinion aucupemur. vivendi ratione, seste Grundsutae Iu das L hiui. Da Gegentlieit onerrare is aue in seistiger Beeti hun ratione ac via secedere. Di uni is die alio das Elgetithuni-lieli iter Theorie ars de duo

essent alia aestimabilia alia confra. r. 42. 143 illi dicere meliusquam Praecipere, no confra o fasse possumis.10. Summa quidem est. Frei-Heb unterscheiden Philos V. 6. quo tantus error Comequ/t V, ut quem in portumas recipiant scire non possin LCognitis autem strum βnnua, eum infelligitur quid sit honorinneintremum e malorum, inventu

ignoratione rerum bonarum

voluptatibus msurimis saepe privontur e durissimis animi Olmribus torqueantur, sapientia adhi

benda est, quae certissimam a no

83쪽

D DFFICUS LIB. II CAP. 3. auctoritate philosophi, severe sane atque honeste, haec tria genera confusa, cogitatione distinguunt. duicquid enim iustum sit, id etiam utile esse censent itemque quod hone

stum, idem iustum. Ex quo enicitur, ut, quicquid honestum

deni honestum dii eliis Ei selias a haben, die commoda corporis et

sunt, honesta typellabuntur ovae autem in secim do, utilia IIaec autem tertia, quia partem hon statis eonsistent et quia maior estris honestatis itinctae res omnino eae duplici genere intelligrentvν sed in meliorem partem vocabulieonim antur et honossa n---Dιν--ed cinis i iam Pgo dira curatio l-

guantur, verbis confvia esse vid antur. Titse. V. 23. 67 haec coniuncti confusioquo virtutum ta

pertimuit an Ρque identer, Istis quido ipsis verbis i Druit. inealiniiche negative ran at hon ει' o. II 44. r. l. teneas a

me eum cursum quem Olctrit. Prima eytim sequentem honestum

menso brevi vel toto est iunior anno sat II, 7, 2 aedibus eae, ni subito se conderet, --δε --dior extro viae inresmo honeste Geli. I, II, 6 Id etiam apparet eiusmodi vitium uxoris, si eorrigi non possit, ferendum eos Varronem censuisse guod ferri scilicet a viro honeste posset DasLob, elehes de honestatem ab utilitate non secrener te geSpende lv ei de in us s. gl de fin i II, 21 Ii gravissim et vorissime nicti severo sans si defenditur svo denStoikerii nunquam aequitat m ab utilitare posse seiungi et quidquid etc.. es dars sane a m de P ripateti er gelassen ei den. Aeliquod honest m sh id ita summum bonum est, u madmodum P -- Putolicis videtur, ut omnia in

momenti instar habeant, ei libenin prii x sit init de Stoikem uber-einsunimen, Mi Cicero n. erklari,

84쪽

D OFFICIIS LIB. II. v. 3.

sit, idem sit utile. Ouod qui parum perspitiunt, hi saepe

versutos homines et callidos ad mirim te si maliliam sapientiam iudicant. Quorum error Iipi elidus est, opinio siue innis ad eam spem traducenda, ut is nestis consiliis iustisque a lis,

non fraude et malitia, se intelligant ea, quae velint, consequi poSse.

Quae et go ad vitam hominum luendam pertinent, par-11tim sunt in anima, ut aurum, argentum, ut ea, quae gignuntur e terra ut alia generis eiusdem partim animalia, quae habent suos impetus et rerum appetitus. Dirum autem alia rationis expertia sunt alia ratione utentia. Expertes rationis, equi boves, reliquae pecudes, apes, quarunt per efficitur aliquid ad usum hominum atque vitam natione autem uten-lium duo genera ponunt deorun ululm, alterum hominum. Deos placatos pietas elliciet et sanctitas proxime autem et secundum deos homines homini huc maximi utiles esse possunt. Earumque item rerum, quae noceant et obsint, et

eadem divisio est. Sed quia deos nocere non putant, his exceptis, homines Iomianibus obesse plurimum arbitrantur. Ea enim ipsa, quae inanima diximus, pleraque sunt hominum operis essecta, quae nec haberemus, nisi manus et ars accessisset nec iis sine hominum administratione uteremur. Neque enim valetudinis curatio, neque navigatio, neque laagri cultura neque frugum fructuumque reliquorum perceptio et conservati sine hominum per ulla esse potuisset. Iam vero ei earum rerum, quibus abundaremus, exportatio, et earum, quibus egeremus invectio, certe nulla esset, nisi his muneribus homines langerenturi ademque ratione necaber ut aues dies Glossem nuram ei Begrita sar identist mi,

etiam atque aequum fore. iugancandere Syllogismus tu, 35. θυο qui etc. At ei 44s, e r- stan is es, en daraus

Ea nim ipsa - Bemndungdes saries homines hominibvs maxime utiles esse possunt; diem natasivoo homines homa μDissilia πιν Corale

85쪽

Ficus radias. AP larides e terra exciderentur ad imum nostrum necessarii,

ne ferram, ues, aurum, argentum finderetis Mati tam u-4tum, sine hominum labore et manu. Tecta vero, quunt et 14stigorum vis pelleretvi , et calorum molestiae sedarenim; unde aut iniit gener humano dari potuissent, aut postea subveniri, si alix vi tempestatis aut terrae motu aut vetiistate ceci dissent, nisi communis vita ab hominibus harum rerum a xilia petere didicisset Adde ductus aquarum, derivationes numinum, agrorum irrigationes, moles Oppositas fluctibus, portus manu sactos, quae unde sine hominum per habere possemus quibus multisqtie aliis perspicuum est, qui

fructus quaeque utilitates ex rebus iis, quae sunt in animae, percipiantur eas nos nullo modo Sine i ominum manu atque Opera sapere potuisse. iii denique ex bestiis ructus, aut quae commoditas, nisi homines adiuvarent, percipi posset Nam et qui principes inveniendi fuerunt quel ex quaque

belua usum habere possemus, homines certe luerunt nec hoc tempore sine hominum opera aut lias ere eas, ut domare, aut tueri, alli tempestivos fructus ex his B pere possemus ab eis denique et eae, quae nocent interficili Bulr. Et 15 quae Sui OSSunt esse castiuntur. Uiud nun eren artium

multitudi lem, sine quiluis vita omnino nulla esse potuisset Quid enim aegris subveniret, quae esset oblectatio valentium, qui victus aut culius, nisi tam multae nobis artes ministrarent quibus rebus exculta hominum vii tantum distat a victu et cultu bestiarum' Urbes vero sine hominum coetui non potui S Se Iit nec aedificari, nec requentari ex quo leges moresque constituti, tum iuris aequa descripti certaque

vivendi disciplina. Quas res et mansuetudo animorum con-

11. de nata II, 60, ibi Iam vero

operibi hominimo est manibus MM otia uarietas invenitur et inpia. p. Mare. 4. 1i Nihil se

enim opere aut lanu factum,

quod non aliquando consciat et rumna vetustas de orirali, Ibexu spere prohiberisse.

86쪽

semila et stres, Hulia est essectumqtie, ut esse vita munitior,

atque ut dando et accipiendo mutandisque saeuit tibus et

commodandis nulla re egerenHIS. Longiores hoc loco Sinnus, quam necesse est. Quis est 5

enim, cui non perspicua sint illa, quae pluribus ectis a Panaeti tonune morantur, neminem neque ducem belli nec principem domi magnas res et salutares sine hominum studiis gerere potuisse Comnaemoratur ab eo hemistocles, Pericles, Cyrus, Agesilaus, Alexander, quos negat sine adiumentis hominum tantas res efficere potuisse. Utitur in enon dubia testibus non neceSSarii S. Atque ut magnas utilitates adipiscimur conspirationis hon inum atque consensu sic nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab honii ne nascatur. Est Dicaearchi liber de interitu hontinum, Peripatetici magni et copiosi qui collectis ceteris causis, eluvionis, pestilentiae, vastitatis, hae litarum etiam repentinae mulii tuduiis, quarun impetu docet quaedam hontinum genera esse consumpta deinde comparat, quanto plures deleti sint homines hominum impetu, id est, bellis aut seditionibus, quam omni reliqua calamitate.

Cum igitur hic locus nihil habeat dubitationis, quin ho-irmine plurimum hominibus et prosint et obsint propriuinhoc statuo esse virtutis, conciliare animos hominum et ad usus suos adiungere. Itaque, quae in rebit inanimis, qua que in tractatione beluarum sunt utiliter ad homihum vitam, artibus ea tribuuntur operosis hominum aulam studia ad amplificationem nostrarum rerum prompta ac parata virorum

87쪽

n 0FFlCIIS B. Il. CAP. s. ikpraestantium sapientia et liqui excitantur. teli tui virtus omnis tribit in rebus sere vertitur quarum una est in perspiciendo, quid in quaque re verum sincerumque sit, quid consentaneum cuique, quid consequens, ex quo quidque gignatur qllae cuiusque rei causa sit alterum cohibere motus an inii tui hatos, quos Graeci graci xi n0minant, appetitionesque, quas illi euaς, obedientes efficere rationi terti in iis, qui

buscum congregamur, uti moderate et Scienter, quorum tudiis ea, quae natura de Siderat, expleta cumulataque habeamus, per eosdemque, si quid importetur nobis incommodi propul Semus, ulciscamurque eos, qui nocere nobis conati Sunt, tantaque poena adiciamus, quantam aequitas humanitasque patitur.

6 Quibus autem rationibus hanc, lacuitatem assequi possi- Ismus, ut hominum studia compleotanni eaque teneamus dicemus, neque ii muli post: sed pauca ante dicenda sunt. Magnam vim esse in fortuna in utramque pariem, vel securitas ad res, vel adversas, quis ignorai Nam et eum prospero natu eius utimur, ad exitiis pervehimur optatos;

iuili die Fortuna o Antium, M

88쪽

et cum restavit affligimur. Haec igitii ipsa ortuna ceteros casus rariores habet, primum ab inanimis procellas, tempestates, naufragia, ruinas, incendia deinde a bestiis ictus, morsus, impetus. Haec ergo, ut dixi, rariora. At vero inter-20itiis exercituum ut proxime trium saepe multorum, clades imperatorum, ut nuper summi et singularis viri invidiae praeterea multitudinis atque ob eas bene meritorum saepe civium expulsiones, calamitates, fugae rursusque secundaerre, honores imperia, victoriae quana quam fortuita sunt tamen sine hominuan pibus et studiis neutram in partem ei lici

Hoc igitur cognito, dicendum est, quonam modo hominum studia ad utilitates nostras allicere atque excitare possimus. Quae si longior fuerit oratio cum naagnitudine utilitatis coni patellir, ita Ortasse etiam brevior videbitur. Quae-2tcunque gluti homines homini tribuunt ad eum augendum atque Di estandum aut benivm lentiae gratia aciunt, cum aliqua de causa quempiani diligulit aut honoris, si cuius virtutem suspiciunt quemque dignum fortuna quam Diluissima putant alit cui fidei i habetit, et bene eluis ut consulere arbitrati uir aut cuius opes metuunt aut contra, a

quibus aliquid expectant, ut cum rege popularesve homines largitiones aliquas proponunt aut postremo preti ac mer-

lieli habeLUrarimo Dium ei Phamius, Thapsus, Munda.

Pomprius. 2 l. ser i intentia gratia . . propter benivolentiam. Sall. Ius.

oraetoribus miseri,/s, quem cena res a senatu probriis' ratia amoverant. Cic. p. Cluent. consuetudinis ausu de P. III. 5exim cum te estutia eclusa vere prohibentur, ad pilam se aut ad fato aut ad tesseras con/DmnL

post hemia virtutis musa datus se. benso aesther honoris causa,aus Achiung. hi sum, liti gl. q. 29. quemque, lebergang on der

89쪽

D 0FriCUS LIB. II CAP. 7. cede ducuntur, quae sordidissima est illa quidem ratio et inquinatissima et iis, qui ea tenentur, et illis, qui ad eam 22 confugere conantur. male enim se res habet, cum Iuod virtute effici debet, id tentatur pecunia. Sed quotliam inn- nunquam hoc subsidium necessarium est, quemadmodum sit utendum eo dicemus, si prius iis de rebus, quae virtuti propiores sunt, dixe limis. Atque etiam subiiciunt se homines imperio alterius et potestati de causis pluribus. Ducuntur enim aut benivolentia, aut bene liciorum ni agnitudine aut dignitatis praestantia aut spe, sibi id utile suturum, aut metu, ne vi parere cogantur, aut spe largitionis promissisque capti; aut postremo, ut saepe in noStra re publica videmus, mercede

conducti.

I omnium illem rerum nec aptius est quicquam ad opes 23 tuendas a tenendas, quam diligi, te alienius, quam timeri. Praeclare enim Ennius: Quem metuunt, oderunta quem quisql in odit, periisse evelit. Multorum autem odiis nullas pes posse obsistere, si antea fuit ignotum, nuper est cognitum. Nec vero huius tyranni solum, quem armis oppressa pertulit civitas paretque cummaxime mortuo, inieritus lectarat, quali tali odium hominum valeat ad pestem; sed reliquorum Simile exitus tyrannorum, quomim haud fere quisquam talem interitum effugil. Malus enim est custos liuturnitatis metus, contraque benivolentia

et fidelis vel ad perpetuitatem. Sed iis, qui vi oppreSSOS In perio coercent, sit sane adhibenda saevitia, ut heris in sa muloS, Si aliter teneri non possunt. Nui vero in libera ci-22. videmus, ieriti dissereteii

Antonius die Veteranen Caesars dure Geld an sicli Leitete: te Clodi iis Milo . . sicli semietheis Fecliter bande hielten.

I. 23 Multorum diis DasM-hauplex Cicero in Interesse Miner

s se Paria hau caesar dureli

90쪽

vitate ita se instruunt, ut metuantur, iis nihil potest esse dementius. Quamvis enim sint demersae leges alicuius opibus, quamvis timefasta libertas, emergunt tamen haec aliquando aut iudiciis iacitis, aut eculiis de honore suffragiis. Acriores autem morsus sunt intermissae liberinus, quam retentae. Quod igitur latissime patet, neque ad incolumitatem solum, sed etiam ad pes et potentiam valet plurimum, id amplectamur ut eius absit, amas retineatur ita facillime, quae volemus, et privatis in rebus et in re publica consequemur. Etenim, qui se metui volent, a quibus mesuentur, eosdem metuant ipsi necesse est Quid enim censemus, su-25 periorem illum Dionysium, quo mei tu timoris angi solitum, qui culios metuens tonsoris, candente arbone sibi adur ba capillum, uuid Alexandrum Pheraeum, quo animo vixisse arbitramur' qui, ut scriptum legimus, cum uxorem Theben admodum diligeret, tamen ad eam ex epulis in cubiculum veniens, barbarum, et eum quidem, ut scriptum est, compunctum notis Thraciis, destricto gladio iubebat anteire: praemittebatque de stipatoribus suis, qui scrutaretur a sulas muliebres, ne quod in vestimentis telum occultaretur, exquireret O miseriam, qui fideliorem et harbarum et

stigmatiam putaret, quam coniugem Nec eum sesellii Ab

aminiingsausserunt ἰσηγονία, παρρησία, ill BZubelior er ωονομι aequabilitas fris Lundgibi. iudieiis tacitis, stultime Urtheile. Talia erant, eum sub tyrannis no biles seeessum et latebras petebant, a matrimonio abhorrebant liberos tollere gravabantur. Vide Plin. pan. 27. M. Heus in Ser. Oeeum de hon aufragiis Sueti caes. 80 Post omοιο Caesetium

et Marullum tribunos rinyse, ligunt prs.rimis comitiis complura -- fragia eo Mutes eos declarantium.

libertatis, abernials das reiera ori das in reten Siaal fili. Jenes is lieisse , die Fretheu

ehen nichi annalinh. serutaretur, eaequireret Deu