장음표시 사용
151쪽
CAP. III. DE QUALITATE Graecum vocabulum pere pasi . verbiέ vel χιαμ re ν, sculpere, imprim&re, - descendens, vi vocis tignificat notam impres- i sim, vel insculptam, aut inscriptam. Dicitur' hinc proprie de notis literarum, seu literis, ueneae vel ceratae tabulae in lariptis. Per metaphoram vero denotat quamlibet rei internam dethr- minationem, qua agnoscitur & ab alia distingui- . I tur. Aliter quidem sumitur hoc vocabulum ab
Apostolo Gilo Hebr. l. s. ubi Filius Dei di-
quam, pro imagine, ab alio expresia, Ut ex die cum eo conveniat, quia est Filius substantialis Patris imago, cum Pater in ipso se efiigiarit, totam suam essentiari & majesbitena Ei com- munica q, qua a Patre & Spiritu Sancto non distinguitur , Certum tamen , Per Coniequens, est, Vocem hoc etiam loco, quo solo in Novo T. occurrit, denotare praedicata Dia' vinitatis, quae omnia Deo sunt interna, quibus etian agnoscitur, & ab omni ente finito suffi-- cienti me distinguitur. Putamus itaque ingenuino suo sensu explicatam esse notam rei Cuaracteristicam, quam, ut ideam angustiorem alatiori, distinguimus a nota in genere 3 II. xquamvis rei determinationam sive externam, sive internam, sub se comprehendente. UpC modo notam characteri sticam, qua homo a brutis distinguitur, non collocamus in loci, temporis, aliarumque Utasnaculi circumstanti arum diversitate externa, sed in rationali inte, aliisque internis determ mali nilnim diversis, sive sine alio an
sumto intelligi pollini, sive minus. Iusto itaque
152쪽
tarum characte- ridicarum dioersitas..t angustior mihi videtur notae cli aracteristicae notio, quam tradit Schubertus in Instit. Metaph. . S. Isio. existimans illam adpellari id, per quod res in se spectata, tu praecisione a collatione cuin alia re, ab aliis discemitur. Nam secundum hanc
definitionem sequeretur,e notarum characteristiis Carum numCro exterminandas es e determinationes internas, quae sine alio assumto intelIisi non possunt, quae tamen, teste experientia, facta rerum Collatione, inserviunt discrimini earum evolVendo, quod data moX opera pluribus declarabo
73. Determinatio rei intrinseca notam ejus constituit characteristicam S. 472. ; sunt vero internae rei dea terminationes Vel essentiales, vel acicidentales . qi7. . Utraeque ergo notarum characteristicarum Veniunt nomine, & quae idcirco sint vel essentiales, Vel accidentales.
Sic essentialis character hominis est rationalitas, qua ab animantibus brutis dignoscitur; eruditio autem accidentalis eli, qua a rudi dc indocto
Eodem liquet modo notam G tarum oneristisam esse vit qualitatem, vehicbarocte mlautri tem. Deterininationes ensm i rum rei tote .sunt vel Dualitates 'vel l lotitiari
153쪽
Qualitates notas esse rei characteristicas seu et crum discrimini eruendo & itabiliendo inservire,
rimnes, quantum Constat, ultro largiuntur, nec minus hoc certum esse de quantitate experien . - tia: monstrat obvia. Quis enim ignorat, nosi diverse corporis magnitudine di itinguere par--: xuma Davidem a magno Goliarho, hominem puerum in codem adulto, equum parvum ama.
ano, ejusdem alioquin formae & coloris: globum digneum exiguum, ab alio majori ejusdem materiae, dc sic in 'texcentis aliis ' nihil lane κ. magis in coiiam uni vita est frequens, nihil ma- .Q, is usitat am. Neque pst, . ut cum S beno Ἀ- sidero nbrin rho, Micam deberς cchiiqe- . . Tari ire. prae cili cane a. eonatibne cum ' alia fernam dieas naisu, precoctimie destinas notas P Ce rebus, a se ritu tuo, distinguendi theisias dubiό. Nam hoc totilom offirmas verbis ni
eas itaqbα misi, quan ulterius, suomodo u mam rem ab altera distinguas 3 an sine ulla c. l- imoni mutua m r misi line: ' eun isti altera distinguoris iii si ut iaque ideam, menti praesentisin.' Sed
regeras u intelligere colla ionem cum tertiare, tanquam me ura. Sit hoc licet non sequatur erituis verbi in allat, definitione notae characteri in ' stieae, nodita re necino est, quando rea quanto:
uis non sisuntur' praesentei ia eri' hrioris dieram esse altera m aiolemi
154쪽
ET QUANTITATE. III iterum, solum e . idea majoris minoris, quam habes tibi pertrictum, colligere vales ulteram ab altera esse di iere tara v. gr. si tibi uico duos mihi esse cquos ruri ros, alterum tamen majorc mdc altiorem altero; nonne tunc itatim judicabis illos a se mutuo esse distinctos 3 nonne Etiam Oblata occalione poteris duos istos cquos a se mutuo dignoscere 3 Ita line dubio. Sed tandem urges, quamlibet notam chara cferi sileam debere in se, sine ullo assumto, habere inlelligibilitatem. quia alias nee disserentia alieri explicarI, nec ens oblitam a No is agnosti poterit, nisi uetur illud extransecum, sine quo. interigi nequit. Et quum quantitas hanc hetheatηa' turam, si ruitur illam non esse notam characteri iacam. Ucrum sat 'quantitatem in se & sine alio extrinseco alium to ii telligi haud posse, inde tamen sequi ncquit, illam non sic notam rei characteri ilicam, nisi ex tua hac nova ncaae cha- riusterillicae explicatione, quam non adprobo, argumentare volueris. Non enim nego, posita hac tua cXplicatione, quantitalcm esse e numero notarum characteristicarum eliminandam, nego tamen id sequi, admisia, quam nos adprobavimus, definitione, usui rcccpto maxime ac
Qualitates essentiales constan- saando no tes sunt, & ab ente. cui cum r characte-Petunt, inseparabiles; acciden /st tales autem inconstantes & separa.
characteristicariam numero conti
155쪽
tiales sunt, eunstante' ' li vero
inconstantes exhibent notasTum in definitionibus condendis, tum in ludiciis accurate instituendis & a sedi 1terminandis,maximae cit utilitatis nosEd, men inter conliantes & inconstantes iinricharacteristicas, quod, saltim generalites sideratum, neminem fugere potest, modi ignoror qua inter se distent ratione essentialia dc
' g. 476. i λRatio quan- Ratio, quam habent quantitates, . itatum es in eodem ente obviae, in udotiam ροώθω . numerum es re ferenda. Ratio,quam seviu heic mathematico sumimUS ,, est mutua inter duas quantitates homogeneas relatio, qua adtendimus quoties una alteram ei m-tinet, vel una in altera continetur. Illam it
que sine tertio homogeneo assumto uictili mus. Est 'erq haec ratio. quia, per hypothe
sin, datur Inter u uantitates, in eodem ente Vias, determinatio quaedam nivi us ent AI P
na χοε . . & quides', per mox dicta, sine alio assumto intelligibilis. Qualitas ergo recte
nuncupatur. S. G94. tia 4 i. Sic quaerenti quale sit triangulum p recte re on deuriis, vel aequ i laterum, vel laequierunt. Iscalenum, h,u, quod vel omnia eiu3 laterii j iin rati,se aequalitatis inter se, vel bina ineratio
ne aeQualitatis, tertium in ratione ana qualita .
tis, vel binnsa uia in ratione inaequalitatis , ut
156쪽
adeo Certum sit, nos ctiam Communi usu numerare rationem quantitatum inter qualitates Nec quicquam heic occurrit, dissicultatis, modo non confundantur quantitates ipsis cum carum ratione ; illas non possunt sine silio assamto intelligi, haec verui me ullo extraneo intelligi potest. Nam si ex. gr. dico A est: ad B in ratione dupla, tr. Pla, vel quadrupla, determinata quantitate ipsi- ' iis A vel B, statim etiam quantitas ipsius B vel A ex mutua, quae illas intercedit, relatione, si- ne tertio, ut patet, intelligibili assumto, determinatur. Ipta vero quantitates ipsorum A dc B, scorsim spectata , non post uut sine tertio assumto intelligi, quum & majores & minoires e se queant, salva manente eadem ratione. Sic
si cico A esse ad B in ratione dupla, potest Aesse a. & tunc B est i , si A cli 4. B est et . A. 6.
B. 3. A 8 'B 4. δύ . est enim ubique eadem ratio dupla 1: I ' ' ' r a T : 3 S: q. Intelligis ergo quantitates ipsas esse mutabiles, salva manente cadem ratione, hanc ergo cum illsi non esse confundendam.
Declarata, quantum fatis vide- quantuastur, qUalitatUni natura in genere ad Uientissis quantitatem plenius evolvendam V accid-
tes quantitatem esse vel essentialem vel accidem talem. Illa continetur determinationibus es sentialibus attributis rei, , quae sine ter ioassumto intelligi nequeunt; Uaec determinatimnibus absolvitur accidentalibus, quas sine α-
157쪽
trapeo quodam assii into intelligere haud licer. Omnis enim determinatio rei internae vel adessentialia vel ad attributa. vel ad accidentia pertinet . 4I7. ; Omnis autem quantitas est determinatio rei interna F9J Quantitas ergo vel circa essentialia & attributa, vel cir-eli accidentia rei versatur. Memoratum idcirco diserimen admittit quantitatis consideratio.
r . , , termiuationem eritis,ixternam vel is est' sentialibus, attribustis, In accιden tibus es e numerundam; greatenus tamen non omnIs
determinarto inserva, sed illa holum, quae sine alio assumio non es intelligibilis. quantitatis venut ηο- Miue β. 4s 9.ὶ, ω nondum est ostensum dari dete minationem essentialem, sae alio as nuo non intel-Qι bilem 1 eaιenus Nondum tuto colligitur quantitarem dari e tialem. Oitendit vero adierit nostriveritatem principium exclusi medii, quo recte a firmamus determinationem rei clientialem, vel in se sine alio asitim to gnudere intelligibilitate, vel non. Neutrum aliquid involvit contradi
et orti sq. q3 . utrumque igitur est possibile s.
a r. ., Regeris: Essentia enti coustanter competit fg. 310 N immutabiliter, quantitas vero omnis capax est austinentι decrementi, nulla ergo Eatur Ufentialis. Ste globus major V minor constitui potesssalva mauente vus essentia. Sed distinguas inter quantitate miis abstracto consederatam, quatenus nulli inesse concipitur enti, sed ipsa utens aliquod merum quantum exhibetur; dc inter eandem in concreto spectatam, quatenus certo inest enti, ut, ejus determinatio intrinseca, vel essentialis, vel
158쪽
ET QUANTITATE. . accidentalis Priori sciatii omnis qu. ntitas, prout eam concipiunt Mathematici in Matheli pura, augeri potuit & minui. ΡOi femori autem C n- siderata tensu augcri nequit & minui, nisi fuerit accidentalis. Si C:numerus laterum, quae aliquam
includent figuram, in abstracto ii ipi chatur, po- teli & major & minor ita tui; ubi vero Coia si
deratur ut triangulo e sunt inlis, ternario neque
major, neqlue,minor esse pote it Sic impossibile
quoQue eis, ut concipias globum non qua tum, possibile tamen eis, ut eum v ct majorem, vel minorem in lingulari, i. e. accidentaliter concipias. Quid de exiculione corporis judicas Τ estne corpori essentialisὶ sine dubio Sed quid est
extensi op involvit ne partium multitudinem ξ l-ta. At facile concedis multitudinem plurium esse quantitatem, simul crgo largiri debes extensionem esse'quanti ratem, dc quidem esse nistialem. Vides ergo dari quantitates essentiales, neque magis implicat quantitatem hanc vel illam in lingulari dicere, incrementi & decrementi capaCem, & tamen consideratam iit huicenti essentialiter Competentem, esse essentialem; quam Contendere cXtensionem poste augeri lc minui, & tamen esses corpori essentiatum. Tandem scias omnia entia finita, quibus unice competit quantitas ut suo demonstrabitur lo- co, non solum qua accidentia sua ised etiam qua essentiam, quam possidcnt, esse limitata, habere ergo dc terminatum & finitum praed curorum csientialium numerum, fixum eorum gradum, quem transcendere non possunt. Hoc
- perpendens acutistimus Erli. Velelias inolii Phil. MaIhem. sedi. I. Det. 8. P. 32. dicit quan
159쪽
titatem esse. determinatam rationem entium fi-
suantitas. Essentiam & attributa constanter quando vel & inseparabiliter g. 329. 34 . , a conflavi, cidentia vero inconstanter & sepa- z. rabiliter g. 366. rebus competere, ' evincunt prius demonstrata. sav-titates ergo e sentiales constanter O immutabiliter, accidentales Uero incon uter θ' muta-blliter rebus competunt g. 477. .
Ad quantitates essentiales pertinent limitationes miginariar, quae peri essentiam rebus insunt fi- ' nitis. Huc etiam referri debet extensio corpo-- ris, quia sine illa nuduin est, nec cile potestis .icorpus. Eodem modo certus & definitus gradus intelligendi in homine, quem per esientiam sitam transcendere nequit, quantitas est essentialis, ipsique homini constanter competit, &. inseparabilitcra Ubi autem eadem facultas ad - habitum continuo exercitio deducitur, tunc diversi, quos in illo observare licet, gra)us quantitatum accidentalium Classi adnumerantur, quatenus ipse habitus inconitans est. & separabilis. Eidem aecensetur classi haec vel illa corporis cujusdam magnitudo, quae nunc major, nunc minor csse pote it, salva manente corporis spe
160쪽
tu qualitatum e mitiatam nume- quando estrum est refermula: suam autem qualitas. habent quantitates accesentales in eodem ente quae dantur, in qualitatum accidentalium veniunt com itum. Est enim ratio, quam habent quantitates in eodem ense Ob Viae, qua
litas 3. 4 6.). Si vero ratio ista datur inter
quantitates essentiales, constanter & immutabiliter; sin autem inter quantitates accidentat les locum habet, inconstanter & separabiliterenti competit f. 478. . Est: ergo illo casu qua- . Iitas essentialis, in hoc vero accidentalis f., q6 φ. .
Notum est. quod in parte altera Copiosius ostenis ς detur, esentiam extensi ingredi partes eXten- - sal, quam quae inter illas est ratio, qualitatis 3 essentialis nomine recte venit. Hoc modo rvio γ aequalitatis, quae inter tria latera in triangulo: aequilatero datur, est eidem triangulo qualitasi essentialis. Idem etiam ex Mechanicis illustrarii potest. Sit aliqua machina composita, V. gr. p horologium, ex .pluribus rotis, aliisque parti ia hus quantis essentialiter constans, sit quoque,
quum variae holologiorum dentur species, Cer-s ta eorum species atque determinata. Iam veros eh Mcchanicis novimus, ad omnem machinam,t diversis constantem partibus, requiri certam at que determinatam vanium rationem: alias e- . . nim, quDd absurdum, eX 'uacunque ratiune partium eadem construi post et maChina. CX. gr.
i sint partes machinae A, B, C. &c. ratione pars tium non observata, ςadem specie. componi qui