장음표시 사용
381쪽
3ω CAp. VI. DE NECESsARIO , ne ullo alio adveniente, ipsa sibi ad existendum susscit. Quamvis igitur ablurda sit sententia, statuens Ens Necessarium, leu Deum, esse ensa se effective; videtur tamen Platonem ei addictum finiIe, qui L. X. de Republ. dicit Deum rum creera omnia, tum mnetipsum fecisse N produxisse. Eandem cum Platone tibiam inflat Lactantius Firmicus, qui in Init. Div. L. I. Cap. VI I. ita philosophatur: quia fieri non potes, quin id, quod st, aliquando 'ese coeperit; consequens est, ut quando nihil ante illum fuit, ipse ante omnia ex seipso procreatus. & in L. II. Cap. VIII. Ex se isse est, ut in prireo libro diximus, θ' idem talis est, qualem se esse voluit, impassibilis, immutabilis, cyc.
Nec ab hoc errore abhorruit Seneca, quem ut sibi consentientem citat Lactantius L. I. Cap. VII. Quidam Lactantium excusare conantur; Sed ostendit,Amihemius in notis ad Cudworthi Syst. Inteli. T. I. p. 48s. illum nullo jure defendi posse, quum tota ejus argumentatio sa-α tis ostendat ablurdam, quam tuetur, sententiam.
g. 6q2. Nece talis Plura liuidem adhuc restant de P sicα Ente ecelsario, ejusque ab Ente Moro 6 contingente diserimine, notatu di-JUvi β' -- gnissima shd Methodi, quam nobis proposuimus, memores, singula suis reservamus locis, ad species hypothetice necessarii curatiuS evolvendas pedem promoventes. Est hypothetice necessarium, cujus oppositum
est hypothetice impossibile, seu quod aliter positum, non in se & idea sua, sed propter con
382쪽
nem involvit g. 396.). Est vero hypothetice impossibile aliud Physicum, aliud Morale f.
17O.ὶ75. . Hypotbeti eam itaque necessitatem
in Physicam & Moralem dispescere solent. Illa est cujus oppositum est physice impossibile,
seu, quae ob Virium naturalium 1 umcientiam& ordinem naturae aliter poni ne iit sq. ITO.). Haec est, cujus oppositum est moraliter imposii bile, seu, quae ob observandam actionum rectitudinem aliter poni non potest fg. I Ti. .Ejusmodi physicam necessitatem deprehendere licet in tota verum corporea natura. Physicam necessitatem habent solis, lunae, ω reliquorum astrorum motus & adspectus, & quae inde proveniunt Eclipses, dierumque & noctium vicissitudines, quae salvo naturae ordine aliter quam eveniunt, evenire nequeunt. Physice necessarium est ignem comburere in illo conjectos Crines; aquam ad inclinationem alvei infumine defluere, & ejus generis sexcenta alia. Moraliter necessarium est homini, praesertim probo, ab aliorum abstinere laesionibus, quia si aliud ageret, turbaretur actionum rectitudo. Eoiadem sensu necessarium est ossiciali in re publica, rite dc secundum legem praescriptam, suum obire munus; Necessarium Regi, urgente salute reipublicae, foedus cum aliena pangere civitate,& quae sunt hujus generis alia.
383쪽
A in , a ter Cs C nequit. Hinc Pra eunte eo
plicem conitituunt necessitatem physicam, quo-tuplex ab eo ponitur causa. . Sic aliud statuitur Prisce necessarium a causa ociente, quod positat ' tali causa essiciente non potest non poni, seu, quod tanquam e tactus, perpetuo & indisio lubili nexu cohari et cum cssiciente. Quo modo sol necessario essicit diem, Glacies, a frigoren concreta, necessario resolvitur per calciactionem ignis. Sed hanc necessitatem a causa esliciente bipartitam ponit idem Aristoteles, alteram κατα φυσιν c, την ο ροὰ, quam interpretes Vocant necessitatem natura . Hoc, modo lapis, su- ne suspensus, resecto fune, perpendiculariter ad superficiem terrae tendit; alteram βιαMεν. - παρά τῆν violentam, quae est praetcr aut contra subjecti appetitum , leti in itinetiim. Hoc modo violente movetur lapis, quando in altum, contra naturalem gravitatis directionem, projicitur. Aliud Nec arium es ob snem, sive, ad sinem acquirendum, & quidem bifariam, μ) ad esses nisi impliciter, ita ut finis sine eo plane obtine-
- - . ri nequeat. Quae hinc eX surgit --
genti , Ut bjuὸ finis, ut scilicet melius & Ω-peai ηιυς- cilius acquiratur. Quae hinc oritur necessias, vocari solet Expedientiae. Ita homini ad vitam prolongandam necessaria quidem est Te spiratio cum cibo & potu. necessitate exigentiae, Medicamenta autem necessitate e X pedieri - . tim. Eodem modo cum possit quis pedes peregrinari,
384쪽
grinari, equus necessarius est peregrinanti, necessitate expedientiae tantum. Hoc etiam sensu
diximus & probavimus s=. s. Metaphysicam
esse futuro Theologo necessariam, non neCes insitate exigentiae. sed expedientiae. Dissileri non possumus, necessitatem finis tam late a quibusdam eXplicari, ut non modo, prout Aristoteles voluit, sit species physicae necessitatis, sed & simul sub se comprehendat moralem. Loquuntur hoc eXempla passim allegata: Ita dum dicunt diligentiam esse necessariam Studioso necessitate finis, ad acquirendam. eruditionem; Christiano esse necessaria exercitia charitatis ad ostendendam fidem; bellum esse necessarium ad repellendos hostes: dum inquam, haec di similia tanquam necessitatis finis exempla allegant, vel primo intuitu & sine ulteriori discursu ad necessitatem moralem pertinentia; satis superque manifestant, se sub necessitate finis etiam comprehendere necessitatem moralem. Neque . hoc, edam si fortassis a mente Aristotelis disce . dat, in se absurdum est: versatur enim necessitas moralis nonnisi circa actiones liberas spirituum, ad certam dirigendas rectitudinis mensuram, utcunque aut imatam, quae heic finis obtinendi, vel cum suis actionibus uniendi, obtinet locum. Evidens praeterea est, omnem actionem liberam ob certum suscipi finem, quia ideo suscipitur, ut fiat. Hactenus itaque dicere possumus necessitatem moralem esse necessitatem finis. Maluimus tamen ab illa nimis universali, quae ad physicam quoque pertinet, sommula abstinere, quum magis jam usitata Cl prior- sit moraus necessitatis adpellatio, qua: sta
385쪽
Ap. VI. DE NECESSARIOtim, vel ipso titulo, distinguitur a phy sica necessitate. Tertiam speciem physicae necessitatis, secundum Aristotelem, constituere solent Neiacebsitatem Forntie, qua aliquid propter formam immutabiliter se habet: Sic homo necessario est rationalis, quia formam ipsius dicunt animam rationalem. Nondum quidem locus est explicandi sor mam, quam Aristoteles ipse vocat λογον της ουσιας, Peripatetici rationem substa tiae, Cartesiani cum Gnsieridistis rationem essentiae , quantum tamen adsequor, differentiam rei specificam absolvit. Unde, quia illa disserentia non ex accidentalibus rei, sed ejus ementialibus desumitur g. 369.), quibus absolutam tribuimus necessitatem f. 6o9. , perspicuum est necessitatem formae potius ad necessitatem absolutamquam physicam, quae hypotheticae est species, Pertinere. Quarto loco ad necessitatem physia cam, qui Aristotelem sequuntur, numerant Ne cessitatem materiae, qua aliquid immutabiliter inesse rei propter materiam dicunt. EXempli loco allegant laternam, quatenus nec Tario transmittit lumen, quia ex vitro dc Cornu Constat,
quod materiam habet pellucidam: Provocant
quoque ad animalia, quae ratione corporis corruptioni neces aluo sunt obnoxia: entia enim
materialia sunt & composita. Quatenus hei Cloci sumunt materiam non leni metaphysico, quo notionem generis vel comprehendit, vel ei respondet, sed sensu physco; eatenus ambabus,
ut ajunt, manibus concedo necessitatem materiae esse quandam necessitatis phusicae speciem, quum nec ipsi materiae, nec vi ejus, ulla absoluta competat necessitas.
386쪽
moraliter necessarii satim intelli Moralis Neis olim: ct illud , hoc in se esse con- con tingens. Est enim physice neces gentia. farium, cBjus oppositum est physice impossibile sq. 642', adeoque cujus oppositum est nonnisi hypothetice impossibile ITI.); crujus ergo oppositum in se est possibile 9. 139.). Sed contingens est, cujus oppositum in se est possibile f. 39o . Physice ergo necessarium in se contingens est. Q. E. U. Moraliter necessarium diximus, cujus oppositum est moraliter impossibile f. 641. ,&, Per consequens cvius oppositum in se est
Iossibile g. i 8a. . Sed quod sibi oppositum
abet possibile, contingens est g. 3 9o.). Ergo moraliter necessarium in se est contingens Q.
Utrumque hoc conjunctim & breviter sic demonstratur: Tam physice quam moraliter neces,rium est hypothetice necessarium 6 2. , Utrumque ergo contingens est I. 6co. .
Competit ordini naturae sua necessitas, sua immutabilitas, non tamen tanta, quae tollat ejus contingentiam dc absoluram mutabilitatem. Sic licet physice sit necessarium, aquam ad inclinationem alvei in flumine defluere; in se tamen est contingens, & viribus infinitis mutabile. Potuit itaque per miraculum, tempore Iosaae, a-
387쪽
CAP. VI. DE NECESSARIO qua fluminis Iordani, muri instar perpendiculariter adscenia, subsistere & non defluere. Sed de ordinis naturae legumque motus Contingentalia alias plura.
dbsoluta neces- Quia contingentia cum . ah sitas a physca sollita necessitate conciliari ne- ω morali re' quit 39ci.). intelligitur nequem etsi physicam, neque moralem ne
cessitatem esse absolutam 3. 6 3. .
Fecit quidem quorundam in loquendo inconstantia, ut sub absoluta necessitate physicam quoque comprehendere soleant: Quare absolutam subis inde explicant per eam, qua quid per naturam, seu propriam, seu ipsius caulae, a qua prosciscitur, non potest non esse. Hanc deinde distinguunt in internam, soli Deo competentem, i& externam, sub qua physicam necessitatem contineri clunt. Sed quum hi iidem, de absoluta essentiarum necessitate recte disputantes, a- liam iterum huic vocabulo adjungant notionem, maluimus ab hac in loquendo inconstantia re- .cedere, & physicam necessitatem ab absoluta penitus distinguere: Nam secundum notiones prius positas, quas etiam constanter retinemus,
diversissimi generis sunt absoluta & phy sica necessitas, a nemine, nisi qui vel directe, vel indirecte, vel minimum praeter intentionem suam fatalismo & spinoZisino faveat commiscendas ac vel ut genus & speetes considerandas Facile itaque solvitur quaestio, quae a Iavello L. XII. Meraph. QV. 3 Q. proponitur: An angeli tem
388쪽
ET CONTINGENTE.tia nece faria absolute 8 Non opus e 1t cum Javello distinguere inter ab Iolute necessiarium per causam intrinsecam tantum, & per dati lam in trinsecam scit . essentiam, illamque ab lolutae necessitatis speciem angelis concedere cc Coeus, quibus cum Aristotele incora uptibilitatem a tribuit: Non, inquam, opust lad ltatim rei Pon denuis de angelis & coelis ablo linam nece ilit tem esse denegandam , nec aliam ei S Compete re posse, quam phy sicam, cum contingentia CO -
oppositum moraliter est impossibile ta 6. 6 2. per consequens, quoad agentia naturalia, physice possibile f. t 8a ). us'ni'am vero pbysice possibili opponitur physice impossibile 3. I63. 17O. , unumque nequit l1mul esse alterum 3. s3. . quia etiam phylice necessarium est, cujus oppositum est: phytice impossibile f. 6 a.); sua radiat luce moruliter necessarium non esse physice nece starium.
Perutile est dc necessarium solicite distinguamus inter moraliter & physi. necessarium ueconveniunt quidem genere proximo, sculcet, hypothetice necessario, sub quo tanquam binae species Continentur. Consentiunt quoque ria O- mni eo, quod ex generica notione det Imma
tur: Atque hinc utrique dictae species adsigna-
389쪽
CAp. VI. DE NECESSARIovimus contingentiam 643.), indeque pendens ab absoluta necessitate discrimen g. 6 έ.); Di ferunt tamen specifica sua natura, ob quam unum esse nequit idem alterum g. T. s 6.). Et certe, si moraliter necessarium esset simul physice necessarium, quod sussicientiam virium tigentis ad uni Cum restringit, tale & non aliud, sequeretur nullam esse moralium actionum,circa quas moralis versatur necessitas, veri nominis libertatem, sed meram ubique regnare physicam dc mechanicam necessitatem, locum itaque amplius non dari imputationi morali, praemiorum & poenarum bustae irrogationi. Sed haec omnia absurda & periculo la judicas 3 recte. Scias ergo moraliter necessarium a physico sejungere, nec alterum cum altero commiscere, Cujus vitii reus est Spinoeta, nullam veri nominis libertatem antinae humanae relinquens; sed omnes ejus aiactiones physica necessitate determinari fingens Cujus sententiae absurditatem in Psychologia pluribus D. U. Commonstraturi sumus.
Contingentiae IIbi itaque non ad genericam moralis con- sed specificam moraliter necesiarii sae= otiq. indolem. de qua physica praedicR-ri nequit necessitas fg. 6 3.), attendimus, liquet contingentiam . . na Orali necessitati attrihu- tam fg. 6 3. , divertam esse debere a contingentia. quae physicae necessitati competit. 9.cit. . Quoad vires itaque alterius entis, ad quas refertur contingens g. 63 . , aliud est absolute exisibile, I eu contingens 9. 639. , . quod quoad
390쪽
ET CONTINGENTE.369 quoad vires Entis Necessarii g. 63 .), aliter esse potest, quam esto: vocatur hoc nonnullis contingens Generale, de quo hactenus disseruimus: Aliud est in relatione ad ordinarium vaturae Draum . . viresque in mundo existentes, vi quarum aliter esse nequit, quam est, quod generaliter loquendo contingens vocari
debet 9. 6 3 , playsice tamen necessarium manet i . 64a.): Aliud quoad vires huius velitilius etentis moralis agens ira Drale Vocatur.
quod intellectu & libera voluntate gaudet , phusicas, seu naturales aliter esse potest quam est,& proinde physice non est: necessarium f. 6 2. . Vocatur hoc nonnullis contingensDeciale, aliis, aptiori, ut videtur adpellatione, contivgens intrinsecum, quibus haec contingentia denotat facultatem agentis ex principio interno agendi & non agendi agendi hoc& aliud, quod per facultatem ejus est: possibile.
Contingentiam hanc intrinsecam eum necessitate morali consistere, & hanc vicissim cum illa, fusius ostendere explicare hujus non est loci; sed Psychologicis & Pneumaticis imbuti prin- rcipiis in Philosophia Prachica universiali illud eXI onere solemus. Hoc autem loco monemuS -um, non confundendam esse, quam heic tue mur, Contingentiam intrinsecam, cum contingentia actionum liberarum morali, ab indifferent istis inopalibus, vel crassius, vel subtiliu*,