Cypriani Soarii Societatis Iesu De arte rhetorica libri tres. Ex Aristotele, Cicerone, & Quinctiliano praecipue deprompti. Nunc ab eodem recogniti, & multis in locis locupletati

61쪽

x8 DE ARTE

Argumen ' mortales sunt, homines igitur ad aeternitatem, im argum cita mortalitatemq; beatae vita alpirare debent. M teria est, ex qua, ct in qua res sunt, vi flama aes, et uti. Ded argentum patera,corpua hominis . Ex materia sic Lib. a. Mei. ο*mitur argumentum. Corpus hominis mortale est, Lib. 8. ab eius igitur Jcietate, o contagione immortalis

. c. II animus sevocandus est. Ex hoc loco, R ia solis,

scribedi get apud Oiudium, Arma AEnea apud Virgiliu, mul

V π sa signasublata a Verre, a Cic. deseribuntur. Ex R ςopi . lis caussarum generibus tamquam ea fonte non mo..t' δ' '' in cavis,sed in omni scribendi genere magna argumentoru suppetit copia. Licebit igitur diligenter eo cognito no modo oratoribus,ct philosophis,q-rum est proprius, sed historicis etiamet poetis multa, ct Naria, ct copiosa, ex eo facile depromere. De effectis. Cap. XXVI. EFfectasunt ea, quae sunt orta de causis. Eoruνt caussam,quatuor sunt genera, est enim suus o h us. essectus O finis,et escientis caussae,itemq; forms, s. p. io. ac materia. Quae autem sint singularum caussarum:him L essem, cognitis cavis,inteirigitur: ut enim quodo usi essectum est,quafuerit caussa demonstrat: sic est

ian sitii. indicat m si finis belli pax est,bellum eius

imς ligun- pacis, qua bello quaeritur, effectus est eodemq; mο-A A, Da do dies solis essectus est, homo corporis ac ani-ς. 7.ci in mi,quoru illud materia eius est, hic forma. Ab esse Argumen. sumitur hoc modo argumentu, Ea virtute laus, tili. 'V 'M at ex voluptate nascitur infamia,sequenda es igi- Beor li. tur Nirtus, ct Noluptas refutanda. Eode illud pertinet: s arari, coplis, ct ad belli adiumenta, ct adornamenta pacis νtumur, vectigalibusserulamus, . De

Essecta ad

62쪽

' De Comparatione. Cap. XXVII. Locus a comparatione simplex quidem est, sed Att.a malo tripliciter tractatur: a comparatione nimi M 4

maiorum, vel minorum,Nel parium. A compara In Topie. tione maiorum ducitur regumentum cum contem dimus,ut id,quod in re maiori Nalet, valeat in mi- In Top. nori. Virnitas.

Opassi grauiora, dabit Deus his quoque finem. Aenei. r. Ab hoc Ioco ducitur illud Cic. V ridiculin, ad ea, P quae habemus,nihil dicere quaerere, qua habere non possumus: ct de hominum memoria tacere, litterm irum me oria flagitarer , cu habeas amplismi viri religionem ntegerrimι municiph iusiuratam,sdemq;,ea quae deprauari nullo modo possint,repudiare;tabulas,quas idem dicis solere corrumpi, siderare.Perinde enim est,atq; hoc: certiora testimonia in caussa habemus,no unt igitur a nobis tabula postulandae. Idem pro eodem Saxa,ctsolitu- in ora. prodines voci respondent, bestia me immanes cantu '' flectuntur,atq; consiliunt:nos,instituti rebus optimis,non poetam Noce moueamury e minoribus ad dis . limatiora ducitur argument'νt i quod in minori re maiora . let, valeat in maiori. Cic.in eade oratione. Ergo tu Trei

ille corporis motu loquitur autem de Roscii tantum sibi amorem conciliarat a nobis omnibus: nos animorum incredibiles motus celeritatemq; ingeniorum negligemus idia enim est, ac si diceret romnes Roscium comoedum,euius leuius erat artificiu, magni faciebatinos Archiam pummum poetam ner Phili. r. aligemus' Idem in μαω. L.Brutus rege upem

63쪽

bum non tussirD.Brutua sceleratum,atque Impium regnare patietur Antonium P Ouidius. Vt corpus redimas, serrum patieris,& ignes, Arida nec sitiens ora lavabis aqua: Vt valeas animo, quidqua tolerare negabis3 At pretium pars hqc corpore maius habet.

Et Horatius. In epist. lib. Vt iugulen t homines, surgunt de noctu latrones,

Ut te ipsum serues, non expergisceris i. p Parium otem comparatio nec elationem habet , an Topita nec submissione,est enim aequatis. Multa autesunt, quae aequalitate ipsa comparantur,qua ita fere con-2Σ .l --turcii consilio iuuare ciues,cta uxilio aequaxis eo fulti. in laude ponendu est: pari gloria debent esse anquiritis es. ψ consulunt,cti' qui defendunt. At quod primmrσεα 3. quod sequitur igitur. Huc pertinet illud eiusde Cic. in verrem. Si fine edicto praetoris asserunt cal. Ian. t cur non initiu quoque edicti nascitur a cal. Ian. σDe Pron. in alia oratione. Cur eadem resp. qua me in amicos inflammare potuit, inimicis placare non possit . De argumentis remotis. Cap. XXVIII.

Argum εα

remota arte tractantur.

In par. In Topic.

Quinti lib. Testimonii

nomine eo prehendunturargumε

Ariumenta, siue remota siue assumpta non eo dicuntur me arte,quodita suntota quod ea non parit oratoris ars Jed foris ad se delata tamen arte tractat.Ea Cicero in Topicis testimonii nomine complectitur. Testimomum enim in eo loco dicit omne id, quod ab aliqua re externa sumitur ad faciendam fidem .sed ad intelligendum trit racialius di cum Quinctiliano in praeiudiciat rumore, se Q. O '-

64쪽

famam,rementa,tabulas,iusiurandum,ct tm A γ Mo ea diuinamus. Qua,N ιρsa per se carent arte, praeiudieia, ita summis eloquentia viribus ct alleuanda sunt plerumque refellenda. Quare genu harum re- in , abusae,

rum,quae ad oratorem deferebantur,meditatum in ἰζ: ἰἰ:t'

perpetuum ad Uum similium rerum, Veteres ora .Quinct. tores habebant. 2 fune, translatis ab oratoribus , .. id ad iuris consultos iudiciis, ut veterum oratorum scripta intelligamus, cognoscenda sani.

De praeiudicijs & testibus. Cap. XXIX. CEteris quatuor omissis, quae facile intelligun- praeiudleto tu de praeiudiciis,o testibus dicamus. Prm p te'

iudiciorum Nis omnis tribus in generibus versatur; Inpare rebus qua aliquando ex paribus caussis sunt iudicatae, quae exempla rectius dicuntur; iudiciis ad ipsam caussam pertinentibus, unde etiam nomen ductum est,qualia in Misenem a senatu facta dicμη cle,r.picitur; aut cum de eadem caussa est pronunciatum. Veteres oratores, ct pro testibus,ct contra testes Oramres

magno labore dicebant,ut e pluribus Ciceronis ora ita τὸ ἡδtionibus, maxime' oratione pro Flacco apparet. b ni pro roNunc iudiciorum mutata ratio facit,ne is labor sit : ' a'necessarius,ct ut de rumore, fama, tomentis, iureiurando pluribus agendum non sit. δ' .i Devsu & utilitate locorum. Cap. XXX. Ps. da: HOs locos multa commentatione,atque medi- in Tot ratione paratos, atque expeditos, qui Histin dicendo excellens esse,iabere debet. Atque ut 3 quaque res ad dicendum erit fuscepta, tum de-

65쪽

H Uique scrutari locos, ex quibus argumenta eruat. qua quidem ei, qui mediocriter ea modo considera-

rit,studio adhibito, Us, pertractata esse postfunt. Est enim utilissimu no se regiones, intra quo Wnere, re peraestiges, quod quaras. Vbi eum lo- cm omnem cogitatione sepseris, si modo Hum rerum percallueris, nihil te effugiet,atq; omve, quod erit in re occurret,atque incidet. Ut enim, δε auri cui, quod esset multifariam defossιm, commostrare aliquis vellet,satis esse deberet, si signa, ct notogenderet locorum,quibus cognitis ille ipse sibi fo- deret, ct id, quod vellet, paruo labore, nulla err

Mei sunt re inueniret: sic has argumentorum noto indic iuri nota' res iis est, qua illa quarenti demonstrant, bisent. Reliqua cura cogitatione eruuntAr. Qui modus in argumentis adhibendus.

Nihil sera rius igeniis quae sunt disti plinis

exculta .

Ex locis interdum imuia quaeda,

auu eaussis aliena, aut non utilia gignuntur.

NEc vero imprudenter quisquam utetur hac copia,sed omnia expendet, ct seliget. Non enim semper,nec in omnibus caussis,ea 3sdem argu

mentorum mometa sunt. Iudicium ergo adhibebit, nec inueniet siolum, quid dicat,sed etiam expendet.

Nihil enim feracius ingeniis, bis praesertim, qua di sciplinis exculta punt: sed ut segetes fecundae, O beres,no solum fruges,verum herbo etiam essus duxit inimicissimas frugibus,sic interdum ex illis locis,aut leuia quaedam, aut caussis aliena, aut non νtilia gignuntur. Quorum ab oratoris iudicio delectus magnus adhibebitur. Illud autem intellige

66쪽

asserendum motum auditorum animis materiam s: peti. sed quia difficile est, etiam se locoru- natura dum,&as

cognoueris, ex illis ea,qua admouendos animos valent erure:de assectibus mouendis separatim dica- inur. mus, illud iterum monentes,nihil plane esse siue ad docendum, siue ad mouendum accom-odatum,

quod ex his supradictis fontibus non fluat.

De affectibus. Cap. XXXII. MAxima vis existit oratoris in hominum mentibus permovendis, quod amplificatione fit. in aflictiMEs enim amplificatio grauior quadam argumenta- V2 2 4

tio, quae motu animorum conciliet in dicendo fidem. Quiέct.lib. Ea ct verborum genere conficitur rerum. Qua verba in amplificatione pone sint,tunc Hicemus, cum ad eloquutionis praecepta νenerimus.Reru amplisiratio sumitur ex eisdem locis omnibus, quibus . t illa, qua dicta sunt adsidem;maximeq; definitiones maxime aclvalent conglobata, ct consequentiu frequentatio, ζ' 'ζgi re contrariaruis dissimilium, ct inter se pugnantium reru conflictio, ct caussa, ct ea, quassunt orta de caussis,maximes similitudines, ct exempla: D 'cta etiam personae,muta denique loquantur. De amplificatione a definitionibus com , globatis. Cap. XXXIII. R Desinitionibus eo Iobatis est illa Ciceronis Historsis uix amplificatio. Historia Nero,testis temporum, Vibba

lux veritatis, vita memoria, magistra ritae, nun- a definitio

cia vetustatis, qua voce alia nisi oratoris immorta . II ' sitati commendature Es ct illud ex eodem loco in De orati a-

67쪽

- primis illustre exemplum eiusdem 'ro Sestio. Un ri,quidgrauitas, quid integritas, quid magηitudo animi, quid denique virtus Hieret; quae in tempestate saeua quieta est , ct lucet in tenebris, O pulsa loco manet tamen,atque haeret in patria, splendetq; per se semper, nec alienis umquam sordibus obsolescit'Vbi sunt quinque quasi definitiones,tum historiae, tum virtutis conglobata: raro enim ad-& .pprie. hibetur ab oratore definitio ad amplificandum, zrii: a q genere declaratur,o proprietate.

amplifican - . e. . raum adhi. De amplaiacatione a conlequentium frequen

Consequenti frequetatione es illa in Vedirem amplificatio. Conisiitue nihil opis esse in hac voce, Ciuis iomanus sum, iam omnes proum-cio, iam omnia regna, iam omnes liberas ciuitates, iam omnem orbem terrarum, qui semper no Iris hominibus maxime patuit, ciuibus Romanisina defensione praecluseris. De amplificatione a contrariarum rerum con flictione. Cap. XXXV. ARerum contrariarum conflictione e se illa amplificatio Ciceronis in Antonium. Tam au tem eras excors,ut tota in oratione tecum i se pugnares; νt non modo non cohaerentia inter se diceres,sed maxime disiuncta,atq; contraria;H no tanta mecum,quanta tecum tibi esset contentio.vitricum tuu in tanto fuisse scelere fatebare,poena affectum quarebare.ita quodpropriu meum es lauda-

68쪽

R H E T. L I B. I. asstirquod totius senatus est, reprehendisti: nam cum

comprehensio sontium mea , animaduersio senatus fuerit:homo disertus non intelligit eum,quem contra dicit,laudari asMeos,apud quos dicit, ritust rari. Et in eisdem orationibus. Ospectaculum illud Brutum vonon modo hominibus, sed undis ipsis, O litoribus ζ.2λω

luctuosum; cedere patria seruatore eius; manere in nium Vς opatria proditoresqEt in Catilina. Hoc vero quis fer ydii. zz re possit; inertes homines fortissimis insidiari, sul- Q tissimos prudeli mi ebriosos sobrijs, dormientes vigilantibus rex hoc loco etiam est illud eiusdem in Tisonem ct Gabinium. Qui latrones igitur, si qui- In risidem vos Consules'qui prae dones, qui hostes, qui proditores, qui tyranni nominabuturὶ Magnum nomen est,magna species,magna dignito,magna maiestas consulis. non capiunt angustia pectorris tui hon re- 'cipit leuitas ista,non egestas ansmi, non infirmitas ingenij sustinet, non insolentia rerum secundarum tantam personam,iam grauem, tamst ram. De amplificatione a dissimilium, & inter se pugnantium rerum conflictione.

Cap. XXXVI. A Dissimilium, ct inter se pugnantium rerum P ri, Roso. II conflictione sumpta est eleganter amplifica ς' 'tio Ciceronis. Qua in re mihi ridicule es visus esse inconstans: qui eumdem ct laderes, O laudares; O virum optimum, ct hominem improbismum esse diceres: mdem tu ct bonoris caussa appellabas, O virum primarium esse dicebo , oesocium fraudasse arguebas .

69쪽

De amplificatione a caussis conglobatis,& his, quae sunt orta de caussis. Cap. XXXVII. Mussae etiam, cr ea quae seunt de caussis orta, mustum valent ad amplificandum, si conglobentur: Cicero multo, varias caussas, propter quas multi essent ab eo alieniores, iunxit hoc mo-D O G do. Cum alij mes icionepericuli sui non defendor ' rent alij vetere odio bonorum incitarentur,alij i uiderent,alij obstare sibi me arbitrarentur,alij νἱ-cisci doloremsuum aliquem vellent,alij rem sam' publicam , atque hunc bonorum natum ociumq; odissent, ct ob hasce caussas tototamq; varia me Nnum deposcerent. Orta vero de caussis ad implia Phili- sicundum adhibuit contra M. Antonium. mistis

in por Ro tres exercitus P. R. interfectos, interfecit Anto

ἡάil χα nius: Desideratis clarissimos ciues,eos Pstque 'ο-ris & Pom ' bis eripuit Antonius: Auctoritas huius ordinis af'' flicta est , a lixit Antonius: Omnia denique qsa postea vidimus mala quid aut e mali non vidimus γη recte ratiocinabimur,vni accepta referemus Astonio. Ex hoc loco Me etenti j immanem crudelit tem auget Euander apud Vir lium . Lib. r. Quid memorem infandas caedes 3 quid facitit

tyranni.

Essera 3Dij capiti ipsius, generiq; reseruent. Mortua quin etiam i ungebat rpora vivis, Componens manibusq; manus,atq; Oribus Tormeti genus,&fanieraboq; fluetes ora. Complexu in misero toga sic morte necabat

70쪽

RHE N LIB. I. ,

De amplificatione a similitudine, atque exem plo. Cap. XXXVIII. CIcero verris amaritiam, qua multorum bona Ver.are, deuorauerat, exemplis exaggerauit bis vera Dbis. Ponenim Charibdin tam infesta, neque Scyllam nautis, quamissum in eodem freto fuisse arbitror . Virgilius etiam ex hoc loco pulchritudinem Eneae pulcberrimis versbuta amplificauit. Restitit AEneas, claraque in luce refulsit, os, humerosque deo similis: namque ipsa

decoram

Caesariem nato genitrix, lumenque iuuentae Purpureu, & Laetos oculis adflarat honores: Quale manus addui ebori dec',aut ubi flavo Argetum, Pariusve lapis circumdatur auro.

Idem mirifice expressit vim, qua Enera in Turnum ha tam coniecit. Cunctanti telum Atineas fatale coruscat, Sortitus fortunam oculis,& corpore toto, Eminus intorquet: murali cocita numquam Tormento sic saxa fremui, nec fulmine tanti

Distultant crepitus: volat atri turbinis instar, Exitium dirum hasta ferens.

Ab exemplis vero est illa Ciceronis amplisicatio

pro Milone. Quamobrem uteretur eadem confessio- Pro Mitine Titra Annius,qua Hala, qua Nasica, qua opimiu qua Mariu' qua nosmetipsi. Et in Catilina, orati a. n Hro vir ampli simus P.Scipio,Pontifex maximus