Speculum humanae vitae, In quo quid prosperi & aduersi quisque hominum status, dignitas, & officium; quid denique vtilitatis, & vanitatis unaquaeque scientia & ars contineat, quis speculari facilè possit. Autore Rodorico Zamorensi ..

101쪽

re litigiis , illaque quam minime interire. In quos pulchre, Cicero in eis quos de legibus, edidit libris , inuehit. ait enim verius ignorationem legum , occasionem liti-gijs parare. Ignorantes enim.leges, Voluptates, & appetitus suos putant,& optant legibus iuuari possie , quare, inquit Cicero , cunctos consulunt, an sit lex, quae suo possiestimasari appetitui, aut curiclitati. quo fit, ut ipsarum legum ignorantia, non iurispe riti viam litigiis praestent. Adde, aduersus

iurisperitos aliam non minorem aemulationem , nonnulli enim persita sum habent id quod ex ipso exercitio laudato coparatur, improbe atque illicite fore quaesitum. Plane non ita sentiebant antiqui philosophi, &Lapientes, sed nec catholici tractatores, qui in constituendis determinandisq; homi nuna desidijs, iudices, testes, & aduocatos assistere decreuerunt: solis tamen iurisberi- tis licitum esse uoluerunt, suum consilium iuste uendere potuisse. Cuius interi caetera illa a philosopho ratio assignatur, quia iudex ipse & testis, communes sunt personaedi pro utraque parte constitutae. Advocatus uero alteram tantum fouet partem, aqua licite honesteque salari iam exigit.Huius praeterea nobilis ac scientifici exercitii excellentia, ex pluribus illustratur effectibus. Est enim mortalium hominum desiderium,

ut ad id potissima tendat, eode philosopho

testo ut ueritateira agnoscat. Quare ad ip- . sim in rebus agilibus apidius humana pro- Perat inquisitio, praesertim cum ob eas hominum cupiditates, quae a iure, quae a iusto plerimque deuertere cogunt, propter reruliumanarum ueritates, difficiliter c uidem

ueritas ipsa, & iustitia agnosci potest. Hinc dominus per Esaiam prophetam , & hu- Esa. s. emana iustitia dicit; Tanqua pannus mestrua, uniuersae iustitiae uelirae, ut humanam

102쪽

s Ρ E C. V I T ΑΕ ΗvΜΑ. iustitiam dissiculter attingi cognosci posse

liquido demonstraret. Avarus enim quam iustius,homines lites & iurgia niouent. Quia ut inquit sapiens deus fecit hominem rectu,& ipse immiscuit se infinitis quςstionibus. Fuit ergo necesse humano generi iurisperitos conuituere, quorum industria & expestata iurisperitia, eas siue bellorum fragoribus quςstiones deciderent, quas humana peruersaque auaritia attulit. Laudantur igitur plurimum, atque merito diuersis honorum titulis illustrantur iurisperiti, qui Veritatem & aeeriunt & inter hominii cupidines per silet scien tiae coniecturas,& regulas, quid verum, quid iustum sit, explicant,docent,atque E tenesris

ad luce usq; deducunt.Quorum tanta vis est, Vt nonnunquam eas veritates, quas Vel natura, vel industria verius astutia humana, in damnum simul .& poenam peccati humani generis occultas fecerit, ipsi iurisperiti sui ingenij subtilitate, ad reipu. quietem atque

nostram commoditatem revelent.Plurimae siquidem Veritates incognitae, plurimς iniustitiae impunitae maneret,u iurisperitorum cessaret sapientia, & sua quaerendarum rerum studiosa sagacitas , contemptui, aut non V sui haberetur. Denique nemo unquam dubitauit verunt &iustum iamlto esse meliora, quam

falsum & iniustum: esset enim rationi clis num, si verum a falso, iustum ab intuito vinceretur.Quod utique funestum in repub.saepe accideret, si iurisconsulti deessent. Quorum id praecipuum studium est,ut iustu ab iniusto, falsum a vero discernant. Rursus quam necessarium humanς reipub. hoc exercitiu fuerit, ex eo Patet: quoniam svi philosophus inquit in ethicis sunt nonnulli homines pessime quidem persuasibiles,qui non facile credunt,nisi certissima videant signa,aut fortes habeant persuasiones.Αduocati igitur Plurimum sunt

commendandi, qui virtute scientiet iuridicae

103쪽

LIBER I. 3,

eertissimas vel propinquas, imo fortissimas

persuasiones elictui:& illa iudicibus suadent, ad iuuandam innocentiam, & reprimendas puniendasque violentias & iniustitias . Vnde Cicero hanc iuris disciplinam extolles , haec inquit, ad omnes res priuatas atq; publicas

tuendas instituta est. Et iterum : haec ars tuta

est; hqc honesta, hqc illustris, qua saepe multς

resp. saluae factae sunt. Denique,ut philosophus voluit, Omnes artes inuentae noscuntur,

ad supplendos humanς naturae defectus: ut libet,exempli gratia, unum inserere. Natura enim ipsa lapides, ligna, atque ferrum, producit: sed minime domum essicit. quare recte dc. necessario ars domi ficandi inuenta est,

quae idipsum supplet, quo natura deficit. Simili modo natura parens lanam, & linum , sed non vestes producit, salubriter ergo atque necessario artes texendi, atque luendi inuentae sunt. Natura ergo quanquam homini instrumenta loquend1 dedit, non tamen virtutem tribuit persuadendi. Sed arte enectuest ut homines studio ipso atque mirabili artificio ut quadam dicendi consequantur,conceptus, videlicet suos imprimere posse audientium animis , sicut natura minime dedit homini vim discernendi congruum ab in congruo , nisi per grammaticς scientia, neci Verum a falso , nisi per dialecticam . Licet dederit instrumentum cognostendi Verum a falso , videlicet loquelam & intellectum . Oportebat ergo pro conseruatione humans

vitae & tollendis inter homines dissidijs, venaturae huius desectus suppleretur per iurisperitos, qui ipsiim iustum & rectum iudicibus

per suadent, secundu traditas legislationes:& nonnunqua iustum & rectum distinguant, limitent, & moderentur, secundum particu- Iarium casiim occurrentias & legislatoris mentem. Quae omnia perirent,nisi iurisperiti essent, qui ea hominibus suaderent. Et ut

104쪽

'PEC. VITAE HUM A.

paucis agamus, summa est exceIIentia huius exerciti), quo ipsa uniuersalia statuta humana,quae generalibus atq; indeterminatis uerbis flatuuntiir, lucidius intelliguntur. Nam per iusperitorum subtilem &ingeniosam applicationem dictarum legum, ad causas particulares mente legum interpretatur.Et tandem vero per hoc nobile aduocationis offi-ι cium,insontes defenduntur,oppressi releuantlir, ut paucis multa coprehendamus iustitia periret, si deesset qui militiam allegaret. Ex quibus facile cognoscitur, qnanta sit huius exerciti j honestas, quanta necessitas , quanta denique utilitas. Sed vix assinium amicorum scillicita instantia verba finierant, cum mater clamitans dicebat illud Sapientis: Fili mi si te lactauerint peccatores, ne ac Prou. r. b quiescas. Et tandem aduocatorum Vitam,ac exercitium, eorumque aperta discrimina αpericula sequentibus verbis dissuasit. CAP. XVIII. DE INCOMMODIS,& oneribus exercitij iuristarum, & artis aduocationis in causis & iudicijs, & de periculis huius status, & modi vivendi, & de damnis quae ex illo veniunt reipub. dc an litigia

nutriantur ex aduocatoru copia, & an humana iustitia potest impleri in iure naturali.

Vrisperitorum eorum praesertim, qui forenses causas ague in iudicio,quos aduocato S Vel causidicos appellamus, quam sit damnosum, periculosumq; exercitium, nemo apertius quam aduocatus

ipse unquam intellexit. Sed & quantum hominibus sit inutile, quippe & eerniciosum, nemo rectius agnouit,quam qui Pro eius infortunio aduocato indiguit. Huius exerciiij damna discrimina , atque pericula , non facile enarrari possent. Ex multis autem,pau

105쪽

LIBER I.

eula quaedam in medium adduc nda decrevimus. In primis naturam artis,atque exercitij considerare oportet. Est enim huius generis patrocinatio in causis, quia dissicile est aduocato & causidico unum iuuare, quin alterum Icedat. Cui pulchre Ambro. dicere videtur , qui non potest alteri subuenire, nisi

alter laedatur, commodius est neutrum iu- Mare,quam alterum grauare. Vnde super ilia

Io verbo , impio praebes auxilium, Augusti. inquit,callidi argumentatores, & iurisperiti

fallaces,dum cupiunt ditari, Vix praeuaricationis periculum fugiunt, controuersias actionesque causarum , contra ipsa iura vertunt , & Vt aduersarios coerceant, iussionibus legum ad illudendos iudices, exquisitis exemplis,multiplices intellectus, & cauillosas a legibus eliciunt coni ecturas. quid igitur in eis laudem, non facile inuenio. Vendunt enim linguam suam, quae Spiritus sancti donii est. Qua de re August. de seipso in lib. confessionum loquens,ait. Placuit mihi subtrahere ministerium linguae meae a mundanis loquacitatis meae, ne caeteri mei exemplo, iam non legem domini, sed forensici bella mercarentur, & ex ore meo ar- .ma furori suo accommodarem. Rursus non

illis puto assentiendum, qui negant causidicos lites nutrire, sed potius praestindere contendunt, ex Ciceronis verbis argumentumstmentes, quae recte intellecta , eos lςdunt. Ait enim eos, qui leges ignorant, Voluptates , & appetitus tuos putant legibus iu uari posse , & inde te Sum peritos conla-Iunt, ut eis dicans appetitus suos legibus se qui posse; Sed ea verba quid aliud sonare videmur, quam aduocatos lites gignere , dum voluptuosis, & cupidis hominibus sita dent legibus posse explere, quae leges ipsae vetantὸ Quis enim tam amens est, qui legesi ustas asserat iurgia nutrit e, quas dicit Ci-

106쪽

eero in eodem de legibus,esse uitioru emendatrices, uirtutumq; commendatricesὸ Sed ex mente Ciceronis elici posse, non Ieges sed legibus abutentes, qui sunt legistae, Iites nutrire, & educare perspicuum est. Qui ut nascantur lites, spem uictoriae uictis promittunt, adducentes innumera fallaciarum repabula, & astutiarum obstacula,secundum policratum. Qui enim caecus non ςst, liquido uidebit, quia non hominum negocia, nocausae, non controuersiae suscitant aduocatos, quinimo ut oculis cernimus, aduocati

ipsi causas gignun litigia suscitant, controuersias fouent: imo mouent atque nutriunt. Praebeant huic ueritatvtestimonium ea loca

quae certe beata dixerim, ubi si desunt aduocati, ibi c usae ipsa quoque litigia desunt: ubi uero aduocatorum turoa strepit, ibi litium anfractibus tota ciuitas ardet, nec domus aliqua a litigio uacat. Vidi ergo in Germania urbes quamplurimas populatissimas quidem,atque optima Politia gaudentes, in quibus ciuis unus iuris ignarus in decidediscausis penitus inexpertus, totius ciuitatis causas breui momento pacifice, & incredibili silentio terminabat,ubi nec assistentia erat aduocatorum, nec allegationum ingeni saaltercatio. Stupenti igitur mihi atque quaerenti,cur in lata urbe ta paruae atq; perpauce causae agerentur,quidue causae erat,quod nullus ibi aduocatus adesset, responsitim tandem est cum faceto, modestoque ris ultimam esse causam primi. Addebantque ut ego mihi ipsi inquiredo satisfacerem, ac si aperte dixissent, pauculas δd modum causas in tribunalibus esse sui cuius rei illa erat ratio,quia nullum qui eas proponeret aduocatum,facile admittebant. Profecto non insulsem eorum dictum puto : Plurimi quidem nequaquam plerunque litigarent, quinimo aliquid forsan iniuste paterentur, nisi aduocato

107쪽

rum pronitas adesset, atque eorum sollicitudo qui vincere pollicentur. Nemo certe nisi in lanus, sine armis bellum tentat. Quippe plurimi salui suere, quia illis arma depuere& longe plures periere annorum fiducia, quam penuria. Tolle enim frenetico arma. praestabis & vitam, tolle cupidis litigandi ministros, simul tolles & lites. Cupit enim omnis artifex ut philosophus ethicis uoluit sua laudare opera,simul & dilatare. sic poeta siua poemata laudat, a cuctis recipi optat. sic faber ut inquit Hieron. sua fabrilia tractatumdetque summopere ut totus orbis eis indigeat.Citharista denique omnes exoptat dies esse nullos, atque solennes.armorum &machinarum artifex,nuptiarum aut pacis tepora infesta habet, & generaliter de pace nocogitat, si csi bello lucratur. Nec aliter atrit

aduocatus, alienas cupit controuersias propinquorum, & causas exagitat, qui suas non litigat, dissidendo, litigando lucratur, qui mendicaret, si quietissime omites uiuerent.

Et paucis dicam, desunt lites, si desunt qui

tites cupiant atque sollicitent. Denique aporiolus ait, seruos dei non decet litigare. Quomodo igitur alienas opes litigando qua re possumus licite; qui nostra proximus onferre iubemur, & iuxta dominicum consiliu petenti clamydem , pallium non ne emus Demum uero. illud ego uerissimum puto, cibila honge nain is reip. christianae nocivum uidebitur,si iudiciorum strepitus, si causiarum deceptiones non habeat: si aduocato-rrim penuriam patiatur, quam si per causarum, & litigatorum atque aduocatorum copias, charitatis ordo perea quae in litigando seruari minime potest. Et iterum longe minus perniciosum arbitror, quosda forsan 1niuste opprimi ob defensionis aduocatio-m 'ue defectu,quaplurimos imo ipsam rempub: eiusque quiete tot latisque ut cernimuri

108쪽

Iitium perturbationibus cocuti,atque subuer. 6.uuae veluti quaedam incendia, cunctas relP. adurunt atque confundunt. Postremo quis cautarum, quis fori, aut iudicialis strepitus

tam auidus est,quem non moueant, Imo terreant plurimum illa Bernar. verba, qui cum ad Eugenium ageret,ac cum inducere conaretur, ut fideles ad diuinam legem discenda, sectandamque alliceret, & aduocatoria ait; - , tias fugiendas esse ostenderentὸ Quotidiea inquit, perstrepunt in tuo palatio Ieges, ted Iustiniani, non domini: iuste ne etiam istud Dial. 18.b tu videris. Nam certe lex domini immacula

ta conuertens animaS. Ea autem non

ges, qnam lites sunt & cauillationes subuer-Pci. G2.k tentes iudicium au ergo pastor A episcop's animaeram, qua mentem. Obsecro, sustrii coram te hiere illam , litas garrire 3 Puto

quod etiam liqc peruersitas te compellat ad dominum dicere cum propheta,narrauerunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua. Haec Bernar . de humanis legibus & earnm sectatoribus.Ruritis,nisii fallori sallitur quitatiuis qui litigandi ossicium assumit;& longe . magis sallitur,qui artes litigandi & contςn' dendi eligit, in quibus propter nocendi facilitarem quanto quis do ctior, tanto ne luteuadit ut de aleatoribus Policrates ait.Vnde Augiistinus, forma, inquir,m eis est litigiola, hoc iplis laudabilior,quo fraudulentIor. Fateor enim utilis est iuris scientia, si eius pro-

' fessores intra eius limites agerent, &Jegum terminos nonaransgreaerentur;Sed plurunt illis abutuntur , & lio legum intellectu, α

nonis interpretationibus 1 acris legibus iidunt. Οuod si iecus a gerent,pauperes admodum & inopes: fateor tamen Ioelices umerentita de re sancti viri periculum tam propium imminuere hoc exercitium tenent bus cernetes merito persectis ,& deo dicacis viris, nedum forensium causarum interdicut

109쪽

Grecilium, sea humanarum Iegum studium.

Quarum inter ceteras illa est ratio, ne, Videlicet, iurisperiti magnum aestiment eam iustitiam, quam ipsi continent, & venerantur, &leEes humanet docent, respectu. eius iustitiς quam lex dei continet, & venera tur. Iustitia enim humana quam leges seculi prolitentur, impleri indubie potest facultate& naturae viribus. Quod ex eo maxime patet yt alia taceam,quoniam Christus in euangelio ex duobus naturalibus prςceptis omneSioges, & prophetas pendere dixit, pro vetulchre Augu. deducit in epistola ad volusianum . diuina vero iustitia non nisi superna gratia iiDeleri potest.Quare ad hunc sensum vortus,quam pauloante Esaias dicebat de huzana iustitia, Pannus menstruatς iustitiς ve ae sunt. Sed nec alienum ab hoc proposito Videtur, quod dominus in euangelio ait:Nisi abundauerit iustitia vestra plusquam scribarum & pharisaeorum,non intrabitis in regnum coelorum. Quod utique recte dici potest de humana iustitia , quamquam iurisPeriti & causidici astruere nituntur, ut Christus fidelibus suis dicere videatur, Nisi abundauerit iustitia vestra plusquam scribarum &Pharistorum , id est, legistarum & iuric

peritorum humani iuris, non intrabitis in regnum coelorum. Nec enim haec iustitia

'uς ex humanis resultat legibus, sola adialutem sussicit, cum illa, ut philosophus inpoliticis voluit, Solum rei Publicae,terrenam qiuetudinem appetat. Cuius gratia, plurima quae lex diuina vetat, & punit . ipsia permittit aut iubet. Vnde Aug. haec lex quae de regendis urbibus datur, midia pro temporali pace, aut pmittit,aut iubet, quq Iex diuina grauissime punit: ut in concubinatu atq; Vsiaris, demum in praescriptionibus , & multis alus reperire libet. Denique lex ipsa humana,Vt pretmisitim est, virtuti humanet, & na-

110쪽

turali innititur, quς nequaquam ad eternam Relicitatem sussicit, sine speciali auxilio dirimae gratiae: quod aliter est sentiendum de diuina iustitia, quae tota dei & a deo est. Dabo igitur,inquit mater, pluribus persuasionibus finem,si id solum dixerim, quia humani iuris sediatores, solo nomine iuris laetantur, cum rem iesam non habeant, quinimo stibiuris atque iustitiae obtentu,ipsa iura & iustitiam persequuntur, ut recte a e eis dicat vera iustitia, filios enutrivi & exaltaui , iesi vero spreuerunt me. Tandem quis ille legista est,& laudabimus eum, qui, ut inquit Augii. dicat clientulo suo , recipe quod mihi cum tibi adessem obtuli ui, redde aduersario tuo quod me iniuste patrocinante abstulisti, cuius opera decepto iudice, & circunuentis legibus vicisti. Longe satis evagatus sum in describendis aduocatorum periculis , sed expertus dixi. Τurpe enim videbatur patritio ignorare ea in quibus versatus est.Suas ergo mihi maternis nis, imo diuinis commonitionibus edo -ctus, forensium atq; ciuilium causas, & iudicia penitus deserere.

Victi ergo & superati cotribules, ad aliud vitς genus innocentissimum, ut dicebant,

videlicet, notariorum me transferre, verbis

atque suasionibus sequentibus nitebantur. CAPITULUM XIX. DE NOΤ 1ijs tabellionibus,& scribis, & de huius artis laudibus, utilitate, & commendatione, ac

necessitate. .

A BELLARIORVM siue

notariorum ars, & vivendi forae mula quam honesta honorabilis & laudata sit, ex plurimis

praesertim illius necessitate, dc utilitate facile cognoscitur. Perirent siquidem