장음표시 사용
141쪽
εc temporis deductionem, Christianis nos nego, ut musicis instrumentis, ut videbis statim,cum de musica agemus: quae Praeternutistuntur pro Ioco & tempore. i
arte mechanica , Videlicere medicina, & de eius necessitate, dc utilitate, & laudibus Deiamum de illius abusir, laboribus, & pericula
-EDICINAE vero ars , fateor inter mechanicas,nobilior est, tanquam a natura ipse hominibus donata: quinimo vitae hilamanς plurimu nec est,ria, atq; .a deo immortali laudata,& honorari iussa,qua corporu morbi curantur,. vitae interstitia cosexuatur Deniq; ipsa huius artis naturalis inquisitio commendatissima est. Et, ut paucis agam, utilis admodum, &accommoda medicina est, quae nedum corpora ipsa curat, sed liberiorem ad vacanduanimam reddit. Nam philosepho teste, exhona corporis vaIetudine crescunt vires animi,& bona corporis dispositio, anima quo que iuvat, & ad optima quaeque disponiti Sed fateor,laudada plurimum ars medicinη esset, si bonum subiactum, si virtuti deditum reperi si denique idipsum sciessi genus: optimum, ac naturalibus scientiis,infallibilibusque fundamentiscommunitum, prius medici addiscerent, quam exequerenturis sicut. enim ut aiunt unusquisque id agit. 'licia ter quod optime nouit; ita qui principia medici nae ignorat, cuius finis sanitas existat, ut sanum aegrotum reddat necesse est. Vidi ego plurimos heri aromatarios hodie medicos heri barbarum rasores, hodie niorboru gravium censores, heri herbas cateraque mat a talia in apothecis commisce es x hodie in
142쪽
principium aulis morbos iudicantes. Si enim etiam sanando vix nomen boni medici qui que assiimit: quonam pacto necando medicandi titulum sibi vendicabit λ Quibusdam itaque his similibus me aliquando febricitantem vistantibus, atque remedia possi-eentibus, sed & eiusas morbi iudicare conantibus, illud ad Philippvm vi actibus in apostolorum legimus dicebam , putas ne intelligis quae dicisὸ Quibus dicentibus etia,
ego iterum cum eodem eunucho addebam: uomodo scire poteris, cum aliquis te non ocuerit ρ Mira certe res est, ut enim, insuit, HieronF, fullones, metallarii,fabri, Ii
gnorum caesores, ipsa quoque vilia ossicia xercentes, absque doctore esse non phssunt, nec 'experiri audent quae non nouerunt. sola
est medicandi ars, qua sibi passim unusquis- 'ue vendicat. Ali j enim a crebro infirmantibus medicinam addiscunt.' Alii a mininis vi viros curent. Alij ab infidelibus audiunt, ut fideles necet.Αlij nescio in quibus libellis
legunt,quae in Varjs corporibus uniformiter exequantur, & Vt aiunt, uno collirio ab eis
incognito, omnium oculos volunt curare. uo fit, ut caecus arte, natura videntem caecum faciat. Hi medicina nesciuies, medicina abutuntur, & artem egregiam, quam non nouerunt profitentur. Medicinae excellentiecillustri nomine gloriantur, quippe quaestus gratia,pecuniam ut finem quaerunt. Prae
-mium certe vero medico non modo exigu
um, sed sordidum, & tanto labori impar, nec ingenio dignum. Ex quibus huius artis dissicultates,& incommoda in promptu fune
dumiviris excellentibus non creditur, de hac Iaudatissima arte abutentibus praemia dantur. Adde, quiae multa millia hominum lenium medicorum insipientia,aut experien--tia forte moriuntur: & dum unum morbumi curare satagunt, plures inducunt. Agues era
143쪽
ciuntque miseros aegros, ut sine medicinis vivere non valeant, quas nisi alijs parandis minime ipsi tangunt nec degustant. Caetera hominum genera stolicem aura, bonamque temporis dispositionem optant. Medici vearo aut insaniam, aut pestiferam, omnes infirmos esse eraeter se, & suos desiderat. Quos quidam sapiens similes dicit eis, qui funera
ad corpora hominum sepelienda deserunt. Quos Dentosthenes Athenis damnauit exi- Iio, eo solo, quia optabant plurimos mori, ut inde lucrum caperent: quod contingere non potest sine multorum morte. Taceo quot morborum prolongationes, quot peltiferas potiones, quot 1nfirmitatum com - minaticines miseris infirmis ingerunt; Se
quos abstinentia, aut simplici victu, quippe
vel herba, si scire curare poterant, sumptuo is vltra mari uis quippe adulterinis mat rialibus, quae ipsi aut vendunt, aut illorum Iucru participat,no curare sed potius infice re humana corpora molititur. Rursus medici causas & naturas aegritudinum diciti subtiIiter, dantque sanitatem Verbolenus , adeo, ut sicut quidam sapiens dicebat, cum eos audimus mortuos posse suscitare, credimus; i paulo tamen post chrnimus inanem esse ean--ciem sanitatis spem, quam illico in sperata
mors intercipit. Sed quid plura λ Absit, ut de
medicis quicquam sinistre dicam. In mani--bus enim illorum saepe meis peccatis inci-ldo. Itaque mihi caeterisque mortalibus sanum foret consilium eos non exasperaret verbis, sed demulcere obsequijs. Quare nec ego sentire audeo, quod omnes clamant: latrones enim sicarij, venefici, ho- mines inhumaniter occidunt, medici ta -
men humanissime, atque ossiciosissime,&: solenniter interimunt.. Et si qui aut diui-
Ino munere , aut naturae rigore conual
scunt, ipsam diuinam gratiam ipsisqM'
144쪽
multipliciter agunt. Quis enim exprime possit, quod sophisticatas telas conficiunt; quod filorum falsas commixtiones adis ciui, quot furta; quot rapinas comittunt. Texunt plerunq; leues pannos, bonam furantes,inutilem lanam apponentes, falso podere librata Τaceo fallacias in filando,male torquendo, dolos in texendo, faIsos adulterinosq; colo- . , res intingendo. Τaceo denique sutorum fraudes,ac furta,qui vix nisi ex furto vestuntur. Harum itaque artium fraudes, atque miserias sacra scriptura commemorat inquiens per prophetam,Vae vae filii deserti, qui faci-Luu I ' us 3c ordimini telam , sed non per spiritum
meum. Et alibi,telas araneae texuerunt. Quare alius propheta in eos vehementer exarsit. Ait enim: qui intelligit te, praecipitabit te, re telam,qui orditus es fraudulenter.Et Esaias; confundentur,inquit, qui operantur la- nam & linum plectentes 3c rete no texentes. Hi enim artifices auaritiae seruientes, vestes conficiunt lino, hinaq; contextas,dum idipsum non modo ad literam agunt, sed suis artibus non contenti, ad alienas paritor tran seunt.Ssit igitur artes ipsae,5c eis similes recte maechanice,quia m chantur,& non perficiue intellectum,nec Viam virtutibus parant.
arte mechanica, Videlicet, fabrili, armatura aut architectonica , & de partibus eius,& de utilitate eius, & praerogatiuis illarum , & de incommodis, miserijs, & oneribus earum.
A B R lLIS siue armatura secunda est ars maechanica, Gubqua carpentaria,lignaria, marmoraria, aurificium, & quicquid lignis,lapidibus, aut me Harum quide artium summa est necessi as
145쪽
atque uti litas. Per eas enim necessitatibus ho minum Gubuenitur. Nisi enim edificia forent nec homines silbsistere possent, omnisq; po litia, coni ersatio, & diuinus cultus perderentur. Q HId enim pulchrum,quid iucundum in orbe foret, nisi urbes, nisi domus, nisi templa euentPNain homines veluti fera animalia in
spelunci S latitarent. Aurificum vero dc metallorum,& sequatium studia, & artes, non modo honestaled iucunda & utilia sunt, qui vas, ad Dei cultum hominumq; ornatum aluet obsequium parant. Taceo de fabrili siue armatura, qua fidelia arma ad expellendos hones fabricatur, & alia plurima,quae explica-x1 sermone non valent. Si igitur fideliter dici as artes exercent, honestissimam vito assuti praes ertim si non ad lucrum, sed ad reip. commune bonum intendant,& victum, no is quaestum inde quaerant. Τunc enim beatus est talis artifex,& bene erit et,qui laborem manuum 1uarum manducat. Veruntamen non desunt eas artes exercentibus ni in riae, calamitates, labores, atque pericula. Plenae enim sunt dolis, & fraudibus: fabri vero plerunque sophistica,non vera falaricant, blλndos vomeres cudunt, blanda arma atq; infidelia, molles gladios,& plerun urtoxicatos conficiunt carius fabrilia sua Vedere conantur 2 Valeant. Rursus arma veritui Inhdelibus,nec sua arte cotenti, aliena inquirunt. De quibus ait Esaias,nunquid sculptile
conflabit faberὸ O quot falsas serri fabricationes, & pro calibe commutationes, quot sophisticata ferram ἴta,quot falsas cementa- Etiones,quot lapides lignorumq; sculpture,&picturae falsas operationes machinanturὸ Aurifices vero quot metallorii falsas connexiones, quot sophisticationes, quot dealbationes,quot deceptorias alchimica'; operationes,nec repertas trasmutationes, quot metaliorum, as monetarum falsas comutationes,
146쪽
quot inutiles & caducas deaurationes, pictitras & colorationes, auricalchi.pro auro, stanni pro argento, pestiferas uenditiones, quot mineraΙiu falsas perscrutationes agant re conficiant, non facile dicere possemus. Idre. Io.c. Sed uerum est illud Ieremiae ad eos artifices, confusus est, inquit, omnis arti sex in scul .ptilibus operibus suis. Fatemur igitur; artesipis utiles sunt, humana corpora nutriunt, sed animos ad uirtutes non induciit. Impletur marsurpia,sed a mete no expetisti uitia. . per Iz
te mechanica,videlicet,de nauigatoria,& artibus ei subalternatis: & de utilitate,& laudi. bus earum. Demum de laboribus,miserijs,dc periculis,quae eas comitantur.
loco mechanicis artibus subalternatur, quae eadem cum mercatura uidetur: qusdam tamen --siugularia tam utilia , quam inutilia,tam dulcia quam amara, habere dignoscitur. Illius autem necessitas & utilitas cae eo patent, quoniam sine illa tota pene hominum societas, tota conuersatio periret; & cum nulla prouincia,aut ciuitas sola sibi sufficiat,ueluti ad quam curania uitae necessaria,& utilia per nauigantium sustragia facilius, S aptius res omnes desertitur. Habetque certe altera ab altera quod ei deest: ministratq; quod superest. Demum omnes fere insulae perirent aut depopulatae es sent, nisi per nauigationes aditus ad eas haberetur. Acide,suia secundam Aristot. in politicat necessarium est regno aut ciuitati bene ordinatae promptam habere nauigationem,si voliti esse liberi. Na
per nauigationem sunt habiles, & parati ad lacessendas,& propuli mdas iniurias piratarum, ta latrunculorum. Nauigantes denique. multa.
147쪽
triata generi humano utilia afferunt indu-
Briar & sagacitatis. Sciunt enim vetos agnoscere,portus eligere securiores, suturas tempestates praeuident, earuque ortus, & occasus praesciunt,speculantur suo studio aduetus aduersiantium nauium. Demum nauigantium
vita innocens atque honesta est. Nam &'Chrictus nauiculam ascedit,& transfretavit. Apostoli idipsuin saepe fecerunt. Rursius ab illis omnibus cupiditatibus,libidinibus,& voluptatibus, quae in terra ic ciuitatibns homini Dus se offerunt, segregati siunt: & tanto Deo sunt deditiores,quanto proximiores pericit lis. Veruntamen habet ars ipsa non paruas miserias, calamitates, labores, atque pericula, prout unicuique recte conspicienti facile intueri libet. Fa enim ars plena est miseri s; dolis, ac fraudibus. Τaceo eius pericula, si enim deessent qui naues fabricarent,
nullus tanto periculo se exponeret. Quo rum dementia sapiens miratur, inquiens, ponentes ratem in mari: committunt se &vitam suam paruo ligno, cum mare pisci bus; terram autem deus dedit filijs hominum. Primus omnium, Romanis persuasit hauem c6scendere Claudius Caudex: ob hoc sic appellatus, quia plurimus tabularum contextus caudex apud antiquos vocaturride quo dicit Seneca; non utilem artem inuenisse. In primis itaque nauicularii, seu hanc exercentes artem , naues de ineptis putridisque lixis fabricant, paruo tempore duraturas: &um homines se illis committunt, subito dum ludunt absorbentur. Quod periculum
ex fraude nauiculariorum prouenire dignoscitur. Taceo quot latrocinia nauigantes, &piratae in dies agunt, quot serta, quot rapinas, inter quos nulla fides, nulla Veritas, nullus Dei timor, nec ad proximu amor reperitur: sed qui potentior est paruas scalas
invadit. In alijs vivendi modis expilatores
148쪽
sunt pessimae conditionis. in hac misera arte qui plura depraedatur, eo ampliuspi aemiatur, di archipirata, ac magnarum classium princeps constituitur. Nec refero quot homines in mari submerguntur, aut certe interficiuntur: nec di tantur nauigantes, nisi cum aliorum spdliis. Piratas enim, & hostes sidei dimittunt, fideles peregrinantes, & mercatores inermes insequuntur. Τandem naui santra quos apprehendere no valent, periclitari cogunt. Miserum certe genus hominum inqui ous nullym est humanitatis vestigium. Cum enim natura ipsa impellente, naufragantibus homines compatiantur, hi tamen naues periclitantes, quas tueri deberent, rapiunt dates afflictionem afflictis. Agde, quia utilis, &secura esset nauigatoria ars,si aer,si venti si.maris fluctus, si scopuli rapidi nauigantibus obedirent. Sed longe certior est tempestas, quam tranquillitas nauigantibus. Denique parua limi terrae pericula, nisi mareris discrimina experiantur. Non enim solum
nauigantibus pericula imminent ab hosti bus, sed a mari:.sed a piscibus, qitibus tutiu foret inter homines, quam inter delphines
conuersari, qui carnes humanas sitiunt. Et ut paucis agam, nauigantes id habent, utpςriculis suis gaudeant. Scriptum est per sapientem: qui ia migant mare enarrant peri cula. Hinc & proelieta dicebat: Ululate na- ,
ues in die pavoris maris. Sunt igitur het
artes eatenus Vtiles, & commendandae, quatenus earum artisices eis ita utuntur,Vt institutae 'O
149쪽
arte mechanica, Videt icet,de venatoria,& artibiis ei subalternatis:& de laudibus,& utilitate earum: & de I boribus,miserijs, dc peri
culis, quae eas comitantur. 4 i
ENATORIA quarta 'ra m chanica, sub qua omnis serarum, aviumque aucupatio, dc piscatura, earumque rerum paratura continetur, Ut supra tetigimus : quarum artium utilitatem nullus
ignorat. Est enim in primis delectabilis, atq; ad exercita tione,deductioneque temporis acc'modata,& ad modesta hominum recreatione ituti tuta:quippe & ad salute corporis per utiIis, si debitis loco,tepore, sne bono eis fruantur. Adde, quia tolerand i est, si ob necessitatem pro pellibus & carnibus, non oby'lup.'te sine strepitii& clamore exercetur. Sed iam huius artis,& vitae inEommoda,labores atque miserias,simul M pericula com- mei, remus. Iil primis itaquq q iis prudens gaudium sitiun in fugacissimi ebus colloca'. Reinde Venatui Vacans, melioris negotii diem perdit. Quid de periculis corporis dicam Quot mireas venatores praecipites incurrunt sequas, quoque stagna, sylvas, non sine discrimine percurriant. Reges Vero.& magnates, & si quoties armis non Vacant, venationi se dedant, inter caetera tame incomoda,illud paruum non est, quia lassitudi-
naciscuntur, & ut dici solet: paruo sblatio, plures moestitiae comparantur. Quid dicam de temporis amissione, inutili occupatione, fructus modicitate , & tandem punibili vanitate λ Quae enim maior vanitas, quam quod post paruam bestiolam, leporem, natura ipsa timidam,tot currunt reges,tot milites,tot cursores, tot buccinaru & comitum
150쪽
Hvrgotes, tot ululantIuiri vociserationes rivi paucis multa comprehendam, in scripturis sanctis neminem sanctum venatore legimus. Esau enim vehator erat, quoniam peccator fuerat. Rursus inter venatores scriptura sacra Nembroth commemorat, qui robustus
venique ven; res sylvas quartit, ubi vena tionis eolore; geregrinantes spoliant, atque Hucida tes haec est eorum venatio, haec aucupatio. Taceo de alia venationis specie op pressiua arenaria cum besti;s decertando. Fevi paucis agamus, venatores densa nemora,& solitudines inquirunt: non ut vitam solitariam agant, cui se ineptos sciunt; sed ut fetis & volucribus conuiuant, quia hominum vitae inhabi les sunt. Huic arti bubalternantur
macellariorum ars coelesorumque coquorii, atque cauponum officinae,artes,quaruna usus
Potius Voluptas, quam necessitas induxit Esus enim carninm ante diluuiu incognitus erat: Istorum 1rtes vilissimae sunt, & fraudibus plenς ac dolis,ut unusquisque experitur. Vendunt euim carnes putridas, Ouem pro Vernece,hircum pro ariete, capram.pro capreolo. Decipiunt in pondere, fraudat in preeio, & in re ipsa seducunt. Quo fit, ut dum
carnes vendunt, ementium corpora laedunt.
De caeteris vero huius artis partibus multa dici positant, puta de ei statura, & vinornm ciborumque aspgratu, iri quibus tot committuntur fraudes,ut pudor sit ea commemora re. Harum igitur artium istudia, ventri non menti semimite Τolerantur itaqtte, quatenus sufficiunt ad vitae humanae alimentum, & bonam corporis valetudinem.
arte mechanica,videlicet, de agricultura, &de partibus eius: de cuius utilitate, dulcore di amaritudine, supradiximuς in decimoquiam de decimosexto capitulo.