Speculum humanae vitae, In quo quid prosperi & aduersi quisque hominum status, dignitas, & officium; quid denique vtilitatis, & vanitatis unaquaeque scientia & ars contineat, quis speculari facilè possit. Autore Rodorico Zamorensi ..

171쪽

Maeli enarrant gloriam Dei.Adeo enim hi homines diuinae proti identiae, illiusq; bonitati, di potestati detrahunt, ut asserant aliquem faustum,aut sertunatum esse possie ex constellatione natiuitatis suae. A quibus,ut quidam

siniens ait, quaerendum esset, an credant ira

Dei qui bolidam plerumq; reana& dominia

ablata fuiste simpliciter, & eius gratia & b hhplacito alijs esse collata Rursus num credunt,qiiod eadem diuina ira, vel gratia Dei, aut aliquorum precibus potest placari,ut 'ona data non auferat, &mala merita non in- Rrat,quae omnia in sacris literis saepe facta esse Ierimus p Quod si ea vera esse credunt, neceste est illos etia ira credere, quia cotra Voluntatem Creatoris huiusinodi bona hominibus non pertineant, nec eis auferantur,sed infallibiliter verum sit cuncta bona, de mala mortalibus ex Dei beneplacito prouenire.

Vnde doctissimus Guillelmus Cancellarius Parisiensis pulchre in eo, quem de uniuerso

libro edidit,refert facere. Quia cum Vnus Astronomis,cuidam ex illius natiuitatis eon stellatione magna dignitatem polliceretur, ille ab astronomo quaesiuit, num si Desis nol Iet, ille dignitatem ast ecuturus essetλ Cui re-stodit,nullo pacto id eisci posse. Rursiis quet

fiuit:ans Deus vellet, astra re eius natiuitas Iossent impediri, ne dignitate assequeretur λimiliter respondit negative. Tunc ille: Cum ergo utrumq; sit in Dei arbitrio, totum ei comitto. Quod vero obijciunt Iuminaria coeli procucta esse,ut sint in signa, & tempora,fatendum est in naturalibus. Erraret enim medicus,si fiobotomaret incerta lunatione, Versgno syderum, Signant ergo'sydera futura

tempora,an naturaliter erunt sicca, vel humida. Secus in euentibus hominum, quae ex ambitrio procedunt,& per rationem dirigi poc L Iales enim astris non subiiciuntur. pendent enim ex inteliactu,quar,simndum philo

172쪽

sophum,constat esse ab extra. Fatendum est

tamen, quia inclinatiue astra disponunt cer--s homines ad certos actus : praesertim eos

qui non resistunt passionibus . nec sequuntura rationem. i Quo sensu dixit Ptolemaeus: quia .solus sapiens dominatur astris.Stultorum auaena infinitus est numerus. Significant ergo astra qiuedam naturalia hi terra, nee ad illa homines cosiit:quininab ea facile vitare possumu,,Veluti, exempli gratia, eleuatio manus cum gladio,signum est eminentis percus sonis, nonnunquam tamen in iocum resoluitur. Rursiis aliud ex olum succedit: si in capite alicuius vici aut stratae urbis videntus Ignem accensum, & ventum validum ex ea parte, certe coiecturamus domum ligneam . quam ignis dc ventus petit,comburendam,tamen aquarum copia,aut aliis remedijs vitari

potest. O quot stelices principes,quot viros clarissimos fefellit , atque inωlices reddit

haec tam falsii, de avida huturorum eventuum inquisitioὸ Testes sunt tres inter caeteros omni seculo percelebres, dc memorandi viri, P6 peius,Crastiis & Cς sari quibus teste Cicerone Chaldaei omnes mathematici,caeteriq; aruspices praeclaro fine in patria morituros promisere,quod an verum sit, moestum est commea morari ' ferro enim omnes caesi, duoq; longissime ab Iricli a inhumati, serarumq: morsibus expositi fuere. Ea igitur atque maiora,qui pe dc deteriora his prouenire assidue conspicimus, quos stelices astrononii praesagiunt.

Nec tamen humana mens futurorum auida

auerti vult, ne illorum nugis credat. Mira hominum leuitas, mira credendi faciIitas, verius dixerim fatuitas, quam non varum Cicero miratur, qui loge magis menaacibus quavera dicentibus credunt Caeteris siquide etiaprobis hominibus non facile fides datur , si

uno tantum notabili sunt deprehensi mendacio. Astronomos vero, dc coniectatores,me

173쪽

aloris conditionis dixerim quod econtra a Lindit Mrlle enim illorum in auis iis re .hus mendaci s, uni fortuita, &'alias futuraxeritas stam praestat.Quo filive alius mi rabiaius accidat, quia ut petrarcha ait 'ne ulladuspitione mendaciJuliberὶ meniarr pqui L xo eo quia semel 'otuerunt non mentiri inde aliam stupendi Est admiradi causam. Cum

enim diuina veritas,scripturae sacra teste, nos moneat,ne praedictis coniectatoribus , etiam prophetis, , & Vera=praedicentibus credamus,

T A. - ψ, 4 cum ait in Deuteronomio', si stirexeritan me

Mortentum: acreuenerit quod locutus est,non

audias verba prophetae.1aat enim vos Deus an diligatis eum, nihilominus eis ipsis tricis,quos non prophetas,non lanctos sci. xtius in cimctis credimus,qui paucula daemor

tum forte praesagijs praedixerunt. Huius d niq; exercitij pericula, & incommoda,vltra praedicta ex eo conspicies, quoniam illam arrem pro fundamento, & scuto quodam suae

iniquitatis multi venerantur,dc colunt. sdiuinatores,necromantici , incantatores, arioli, . anil pices, coiIiectatores,chiromantici.Vtcunque igiturdit, oro te fili charissime, hanc a terra velut pestem fuge nec quid adtra de tria

pira ,sed quid astroru creator sanxerit, bo nis operibus expecta, atq; vi ad salutenrivani cedyntPiugiter exorat nec ab his coniectoriabus veritatem spectes agnoIdere, quibus veritas ipsa ignotior est quam tibi. Fateor enim, . aliqua a monomiae species laudata est, atque perutilis. Veruntamen,teste Augustino eo'tius est scientiae curiositatis, quam doctrina piatatis. Nec i uam inculpamus, ted utilius sectandam dicimus sapientiam naturalem,quae altroru arti hiset. I lla enim naturali intel-- Iectui cisnsona est atque cosormis , yer quam

- naturalium rer animatarum de mamma-

zarum principia,passiones Corum,quae cet-

174쪽

clo & munclo cotinentur, rationes re essemis cognostimus, aὸ multarum rerum positu*ius clausas reddere, quae mundri miranda viden-rtur. Nec minus iucunda est inquisitio perspe- ctivae, & de ponderibus tradita ratio . Fatemur tamen quod in his naturalibus metaphysicis sanctis,non Christus, non prophetae sOnant, sed philosophus & commentator. De quibus ad Damastina dicit Hieronymus,quia physici perscrutatores oculos in coelum leuareS,& Vltra profundum terrarum in abysso demerguntur in vanitate sensus, in obscuri tate mentis ingredientes, diebus ac noctia hus perscrutantur multa ut sciant, pauca ut

CAPIT XXXIX. DE SECUNDA Mathematica, videlicet de Musica,& de eius laudibus, dc de utilitate,ac illius incommoditate, serijs,& laboribus.

V V SIC A vero altera math matica est:quae, ut dixi,consona multitudine proportionum s farum in quadam aequalitate vocum conciliat. Haec certe ars apud Graecos magno semper honori fuit , nec putabatur quis liberaliter eruditus, nim i musicalibus cantibus instructus siret. Quantam autem virtutem Plato harmoniae tribuit, ex his .patet,quae in Timeo tradit. Ait enim quia potentissima artium est Mu-isca, cuius harmonia virtus est ad mitigandos dolores animarum humanarum , ipsa que laetificandum : similiter & ad ingerendas eis onmes passiones, tantusque est musicorum, in commouendi, animis vigor , n eos cogat mouere corpora sua , etiam ad gestus in litos , quibus motus interio res alterantur . Denique per harmonias gratia contemplationis , &.diuinarum scien Ma l . F

175쪽

tiarum studia, non mediocriter tutiantur so Jundum Alfarabium. Adde mirabile dictuni:quia & in bellis equos ipsi musicalesco centus incitant, deIphinos quoque & caetera animalia laetificant.Hanc Socrates didicitaec adoleicentes erudiri in ea iussit,non ad lasciuiae incitamentum, sed ad motus animae subregula,rationeq; moderandos: sicut enim noomnis vox; sed tantuin quae bene consona ad soni melodiam facit: ita & motus animae non onmis;sed qui rationi congruunt,ad rectam vitae harmoniam pertinent, Auget eius laudes : quia non modo delectabilis & utilis est, qua nedum spiritus hominum vivificantur,i edinistrumenta sunt ad rectos, bonosmhominum mores,cuius virtute maligni 'spi- Titus cohibentur. Sed quid pluraὸ Animum 4 evris liberat, & quada in aeterna Iaetitia ad exultationem in Deum mentes humanas prouocat. Unde propheta;exultabunt,inquit,l bia mea,dum cantauero tibi Sed iam audi ullus incommoda. primo enim eas, quas diximus utilitates, sui Musicam audiunt,consequuntur:non quidem ipsi artifices. Nam ut ait Arist. audibilia fortius mouent quam sensibilia, aut per se operabilia. Quinimo stes philosopho propter vehementiam nulliit clinemq; vocum, laeditur cerebrum, laeduntur spiritus vitales cantantium quo fit ut ad mures male dispositi reddatur, quos Aristotelis bonausos, id est, indispositos ad res intellectus vocat. Rursa, Miisica & usus eius per certas melodias ad mollitiem disponui:aliq)iando ad iram,aliquando ad diuersa alia,que distrahunt ab operibus virtutis & intellectus; quare segnibus ac magnis & studiosis viris

audire, & iudicare,non exercere niusica prae ceptum est. Decet enim, ut sapientes aiunt , grauem virum non modo manus, sed voces

cohibere ad aliorum applausit mi: quod proprium histrionum. Adde,liis quae tangemus

P infra

176쪽

infra libro. ii. capit. xv. ubi de cantoribus

agetur

quarta Mathematica,videlicet, Arithmetica& Geometria, & de earum laudibus de utilitate, ac de illarum incommoditate, inutilitate, & laboribus.. BIΤHMETICA & Geo- . o metria ultimae sunt Mathema- ri tieae& admodum utiles, qua- ri rum altera de numeris, at cera

I ri de magnitudinis , in quibus

secundum varias relationes parium vel imparium , item linearium, sit perficierum', aut corporum Variae species numerorum, magnitudinumque constituuntur: quae cognitio iucunda est. Hae quidem artes Vtiles certe, di necessariae sunt, de in scri plura sacra plurimum commcdarae: quia scri .ptum est: Omnia fecisti in numero, pondere, Ire mensura. Sine enim numero ninil agere possumus. Vt enim, inquit Isidorus . Tolle

numerum a rebus, di omnia pereunt nec dita

erunt homines a bestijs, caeterisque animalibus,quae calculi ratione ignorent.Et idem de Geometria,sine enim pondere,deniq; dx mensura,nec posi essiones,nec politiae forent . Sed fateor iae artes & si utiles 3c necessariae sint,non tamen homines conducunt, nec dirigunt ad mores, nec ad Delicitatem aete nam. Quid enim prodest rerum magnitudines,ac extrinsecas quantitates agnoscere, sui

vero ipsius intrinsecas qualitates isnorare λQuid rursus quantus sit orbli intelligere, sed

quantus eius creator nescireὸ Aut quid prodest omnium numeroru proportiones.attin

gereZ quid numerare multitudinem stellaru, re omnibus eius nomina vocare, si vitia, si scelera sui ipsus non computat vera igitur Geometria est quantitatem dc ma nitudine sapis a

177쪽

peccatorum attendere, illaque poenitentiae calculo diluere. Vera illa est Arithmetice , dies nostros dintimerare,& in quo defecimus Pal. 38. a computare,dicentes, fac mihi dominε nota numerum dierum meorum,ut sciam quid desit mihi,quia carpentarii has artes sibi vendicant, in quarum usu pericula, fraudes,& doli non desunt. Τaceo de falsis compulis,de falsis mensuris, di ponderibus. Vides, fili mi, huiusmodi mathematicas artes fore alienas ab artibus & s lentiis pietatis, quae ad vita aeternam conducunt, ad quam re dirigere omnia mea studia tendunt.

breui epilogo recolligit autor cunctas alias artes,& genera vivendi in hoc seculo.In quo ostendit miserias, labcires & pericula omniussatum, & docet eas omnes plui es habere i aculeos miserias, quam gaudium, quie tem,& s ecuritatem,discurrens per omnes modos vivendi in hoc seculo.

E R N I S iam , fili mi charissi .

me, si ea,quae audisti,tecum ipse recoli ac discutis, explicara es Q se omnia vitae genera,cnncta de

M. . nique humana, temporaliaque ercitia: in quibus diuersa mortalium su-clia , tam sedulo & vchementer occupantur. Nec enim puto me falli, quoniam humanus .animus in illis non tam satiatur, quam cruciatur. Si enim recte iudicas, plus in eis labo ris,quam quietis,plus moeroris, qua gaudij, plus luctus , quam solatij, plus dissicultaris, quam facilitatis, plus periculi, quam securitatis reperies: quae omnia opto tecu ipse con .syderes. Scio enim quoniam si minimam la- horum difficultatum, di ρfflictionum partempxo immortali Deo pertullaris eorum, quae

mortales subeuot, ut seculo diuersis modis.

178쪽

serviant, recte quidem beatus eris. Verum

sub breui epilogo plus ma tibi ad mentem

adducam. Quis enma omnium vivendi gene-Tum,ac humanorum exercitiorum,dc ossiciorum labores, incommoda, pericula, fraudes quoq; , & dolos facile commemorare pollet Sed ut breuiorib' apud te utar verbis adiimmo culmine usque ad infimum, a Caesare Us que ad bubulcum, a rege usque ad pastorem, nulla quies , nulla securitas, sed Omnia casi periculis, aculeis, laboribus innumeris subi)cuint ...cuncta fraudibus , & iniquitantibus subiacent. Regis enim aut Caesaris Marissimum este nomen non ambigimus; sed duxistimum ossicium, S magis seruare dissicile.

In excelsum enim δc ventosum montem ascendit rex, quem facilius fulmina feriunt. Nam

etsi clarus Regis titulus sit, res tamen obscura : nec aliud est quam vitreum,& periturum

iocale, curis & periculis plenum. Demum Reges delirant adulationibus, & quod periculosius est retento Regis nomine , plerim

sue tyranni fiunt, quorum nonnulli niuit iustius sub Rege, i ullo agerent,&tranquil- Iius quam Reges ipsi essent. Locus certe re

gius nedum ignauus & petulans est, sed & pexaculosius , laboriosus virtutique dissicilis. Quippebonus R ex , seruus publicus , & malas hostis illius. Adde,quia lex ea die,qua regnare coeperit, mori CGeid. Aliis enim vivit moriens, quod dissicile creditur a Regis. hostibus. Si quae erat olim quies Regi , pe' riit. Sed de principum miserijs hactenus in secundo huius libri capit. diximus. Simi- Ie omnino de Principibus, de Ducibus, de Marchionibus, Comitibus, Baronibus, &i caeteris potentibus cenitabis quibus illa in delebilis, atque irreparabilis moestitia ad-isenda est: quia re si potentes sint, posse in men ne Regi subi)ciantur, nequaquam pota itat. Caetera hominum ossicia, itatus,artes.

179쪽

& sapientia fuerit condita. Fateor ergo, hominum mens hodie deprauata, quinimo de penitus obcaecata est: aaeo , ut frondes pro

fructu capiant, & fumo pascantur, dum se igni apprepinquare putant. Hoc est certe illud tempus,quod Apostolus ad Timotheum praelignabat, cum poetarum fabulas ac figmenta pro Veritate ac sana doctrina fideles accepturos in spiritu deplorabat, cuni ait, Ventot ergo tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed a veritate quidem auditum auertent,ad fabulas autem couertentur.

Adde,quia teste August.ὶ Cicero ipse, & caeteri,qui rhetoricam Gocuere, fassi sunt eloquentiam sine sapientia obelle plurimum, dc prodesse nunquam, sapientiam vero sine eloquentia plurimum profuisse. Hinc Aposto- Ius ipse var electionis ad Corinthios de se loquens o Diu fatetur se imperitum este serm se, non scientia, dc sapientia: tantum tamen profecit, quantum mundus cavere potuit, & humana ingenia sui serre valuerunt: adeo, ut plus caeteris doctrina & praedicatione proficiens, unus ipse doctor gentium meruerit appellari. Ipse denique e si rhetoricis coloribus non usq;quaque utebatur , adeo utiliter disputabat, ut omnes sua sapientia superaret. Non utinue ut ipse alibi aio vincebat in persuasibilibus humanae Iapientiae

verbis,quae ad eloquentiam referuntur: quare fideles lummopere admonet, ne decipiantur in sublimitate sermonis. Noverat enimo ad eundem sensiim Iob dixerat: frustra, inquit,homo aperit os suum, dc ab ue sapientia verba multiplicat. Nec idipsum gentiles veteres, qui eloquentiae studia miro cuderunt ingenio, negare videntur. Quippe arbitrati lunt eloquentiam non debere iudicari, atque laudari verborum solo splendore, sed secundum grauissimas sententias a vera

apicua sapieter elicitas, ut explicare libet,

180쪽

LIBER I ii so

& gratia exempli dixerim. In conficiendo

cliademate siue annulo, absq; proportione Ionge plus conferre.Videtur. qui carbunci 1un, qui gemmas, qui aurum offert, quam artifex qui modo ea auro ligat, formamque simplicem adijcit. Omnis itaque referta oratio gemmas capientiae, & sententiarum pon-cere proficit, non solis verborum flosculis parum ergo substantiae, vel virtutis,aut solicae pulchritudinis orationi afferre videtur mi Lolu rhetoricae & eloquentiae vacat, veluti ciui nuda ex aliena pretiosaq; materia verha ligat. Qui vero non mendicando, sed sua cinundendo prςciosiora ministrat, longemus conferre visus erit. Famulatur itaque

teste Augustino. elos uentia sapientiae, nec

mirum sui Hierony. ait ad magnum oratorem si propter eloqui; venustatem, & dicendi ornatum, sapientia Ut domina ea utatur: α aliquando de ancilla atque captiua propter eiris venustatem faciat Iiberam Istaelitem, quae tam diu honorata incedat,quandiu dominam sequitur: sitque contemptibili cusola absque Dominae splendore prodire.&placere gessit. Postremo audi quid Aumistinus dicat; ait enim, quia eloquentiae solum vacantes minime ingeniosi habentur. Quid enim, inquit, prodest clauis aurea, si aperire

non potestὸ Aut quid obest lignea, si potest3Agam igitur finem , si illud unum di erim,

quia si sine sapientia eloquentiam profitentur, Vanitati multi fatent r. Nam nudo vec. Dorunt ornatui vacantes, humanitatis stu-gia se iactant assecutos, cum enim, teste sapiente, vana sunt studia hominum, rem oratorum exercitia studia humanitatis sunt.

quippe R Vanitatis, dum vanitati sermo ni f. i ''bunt, 'vos pulchre idem sapienet alibi digito tangit: verba inquit proferunt plurima, multaque in dicendo, & dispu-ondo vanitatem habentia. Sed di Hiere- Hie.a hi