장음표시 사용
161쪽
ras, qui in puerili agens illis imbutus euruae, ut nosti, septem numero siunt, i& iauo genera diuiduntur, quia primae tres pri mordiales artes vocantur, vel prima scien adi elementa, videlicet, Grammatica,Diale ctica,&Rhetorica. Quatuorrvero sequentes scilicet, astrologia &musica, arithmetica, & geometria, mathematicae appellanatur, id est doctrinales: quia per certas de monstrationes docent,ut statim si ijciemus Quare autem liberales appellantur ,& cim
ca mathematicas, quae suerint causae inuen tionum earum, & quae sit earum natura;
utilitas seu incommoditas stibiiciam: quae di si tibi nota sint, volo illas tibi admen
tem reducere,ne illarum oblectamentis alim ctus, dum illis te totum exhibes,digniora,atque excellentiora, ad quae illa ordinanturι praetermittas. Appellantur itaque, ut nosti,
septem ipsae artes liberales triplici ex causa, Primδ, ut distinguantur ab alijs illiberalibus, Ut mechanicis, & caeteris seruilibus, artibus: quae ideo sunt illiberales, quia ordini tur ad corpus; Animam autem & intellectu, male disponunt. Ipsae autem Iiberalesciraliter ordinarur ad animam, quam nut ad usus,& actiones virtutum moralium,
ec intellectualium,vel ad usum perfectissimae . virtutis, quae est Glicitas. Ex quo potest elici alia proprijssima causa, quare Vocantur .
artes liberales, videlicet,quia secundum eas homo per se disponitur, secundum intellectum ad optimum finem, veluti usum virtutum moralium, & intellectualium, vel ad usum perfectae Mlicitatis, quae est speculatiistia. Qui autem talia connderant,naturaliter
funt liseri: quia non sunt seruiles,cuni intellectu vigent: ideo recte artes ipsae liberales dicuntur. Fateor tamen, secundum philosophum in octauo politicorum, quia VKD, α commendabile est participare ali Hibo a
162쪽
quando liberaIes artes & mathematicax. quarum usus ordinatur ad exercitium exces-Ientium doctrinarum, usque ad certum te minum, sed continue, & assidue exercere se in eis usque ad quamcunque perfectionem, nonnunquam nocivum est quia continua cosideratio in illis retrahit, aut simpliciter audpro parte ab usu virtutis moralis. Τertia vero causa est quare liberales dicuntur, quia Iiberos,idest, expeditos, exercitatos animos requirunt: eo quod subtiliter de rerum causis disputant, & de illis plerumque,quae a sensu remota sunt. Alia causa est, quia antiquitus tantummodo liberi, idest, nobiles, & ingenui in eis studere cosueuerunt Plebei vero di ignobiles studebat in mechanicis propter peritiam operandi;cdorporalis enim operatio plus congruit Hebeis, ocium autem, & studium nobilibus,secundum Hugonem.
CAP. XXXV. DEPRIMIS DV Α-bus liberalibus artibus, videlicet, grammatica,& dia 'imo,& de ortu earum & causis quare inuentς sunt, & de illarum laudibus, re utilitate: ac demum de earum abusu,& in
Os ΤQVA M egimus de Iibes ratibus artibus in genere , su-υ perest ut in specie eas breui sermone tangamus. Primo igitur de Grammatica, & Dialectica agemus. De Rethorica vero in sequenti capitulo, disseremus. Vocantur itaque tres ipse artes primordiales,quia circa prima literarum elemeta versantur. Per eas enim aut dechngruitate, aut ornatu sermonis,aut deniq; de orationis veritate& falsitate,principalius agitur. Prima itaq; Gramatica,secundum MDrabium, a literis nomen accepit: quae ma--h est aliarum artium. Fuit autem causa re modus
163쪽
modus inuentionis eius:qu iam cum hornines inordinate,atq; ad libitum,& sine arte loquerentur, eueniebat ut minus bene conceptus suos exprimeret, ideo & min'apte audietes intelligere valeret,quo fiebat, ut tardius intelligere,& intelligi,ac dissicilius scientias tradere possent. Qua de re curariit sapientes, nas incommoditates tollere,tradideruntque artificiossim loquendi modum, uniformem quidem ac cogruum Vt omnis conceptus humani, demum cunctae doctrinae per eandem artem aptiui,&liberius significarentur & ad discerentur. Verum & si utilis, & necessaria ars Grammatice sit, quo tamen pacto inter scientias annumeretur, plurimi dubitaruit; pro eo quia Grammatica ipsa solum circ peritiam recti sermonis versatur, sermo Vero transit: scientia autem est de permanentibus. Adde, quia haec ars poIire lin Suam, noanimum nouit,nec intellectum dirigere, sed labia . Accedit quia non propter se, sed propter alias inuenta est, quare instrumentum
sciendi potiusqua sici entia, secundu quosda, dici potest. Logica secunda est libe alis ars,
quae & rationalis dicitur. Ipsa en in dessini re,quaerere respondere, vera a falsis diiudic re, ac subtiliter disputare docet Necessari certe &.utilis ars, quia secundum Hugo. indid stolico 3,per eam subtilibus obiection bus latens, veritas reperitur. Causa si quideminuentionis eius perutilis admodum fuit, cuenim in physicis plures suborirentur opiniones,&contrarietates, decreuerunt sapientes de modo altercandi arte tradere. Videbant
enim, quia non posset facile perueniri ad alicuius sci entiae certitudinem Une peritia disputandi. hanc Salo . omnium sapietissimus, in prouerbiis addiscendam admonet, du nos hortatur ut intelligamus sermones prudentiae, versutiasque Verborum, necnon parabolas, ct obscurum sermonem, & dicta sapien-
164쪽
tum simul dc enigniata. quae omnia, vi H eronymus ad magnum oratorem ait, dialecticorum di oratorum sunt.Sed & Αugi istinus Pro eo inter caetera Lo Cicam commendat, quia exercitatiora, politioraque reddit ingeni Sed certe si Dialecticae fructus, fi finis alte ditur,utique reperiemus,quia potius ingeniuinaniter tatigat, quam utiliter perficiat. Nati si condi sputantem viceris, non fructum, sed verborum folia conseqtieris. Hinc Gre
go. syllogistice inquit disputare quid aliud
est, quam verbis contendere, audientes su uertere Abutuntur enim ea arte plurimi, da confidentia clamoris, verborum veritatem
impugnant. Rursiis quisquis ea doctrina versari s,necesse est contentiosius loquaris quicquid probare non potes, quia, ut inquit Aagust. confirmatione sumit ab homine, quicquid non habetur ex veritate. Sed & illud verum est, quia saepe nimium altercando perditur, dum inquiritur veritas, quod satis do Iendum est. Id ipsum quod ad veritatem in is uandam institutum est, ad eam obfuscandae, occultandamq; cum hominum labore mi diosissime quαritur. Vnde August. in de dota, vir. Christia. execrabilem dicit artem sophi
sicam disputandi, di libidinem rixandi: qua
Ece. 37.e admonet cauendam. Si enim doctrina foris pietatis,nequaquam sacrae Aterie tantopere eam detestarentur,cum aiunt, qui sephistice loquitur, odibilis est. In ea certe t ipse Atti gust. ait, victoria verborum, dc ostent tio ambitiosa quaeritur, nec modi,
tardos, sed plerumue in . . geniosos d
165쪽
auae est tertia liberalis ars,& de eius ortu utilitate ac laudibus. Rursias de.eius abusu,& qualis debet esse orator, & ad quid va- . Iet eloquentia sine sapientia:& quomodo aliquando est mortifera. t
HETORICA tertia est Ii- beralium artium,sic dicta,quaasi ornatus sit locutionis secundum Alfarabium. Veluti enim -- per Grammaticam congrue loquendi artem addiscimus, ita per Rhetorica ea ornate proferre quae didicimus: ex qua re potissima causa illius inuentionis minitur secundum Hugo. Est igitur huius artis sum ma Vis, ingens laus. Nam, ut inquit Seneca, magna res est Eloquetia, nec adhuc ulli chntigit, ut totam contingeret, satis Relix est, qui in aliqua eius parte receptus est. Haec certe ornamentum est aliarum scientiarum,
ruta, ve inquit Cassiodorus,quicquid in alia octrina concipitur,ab ista sub decoro profertur. Vnde in Ecclesiastlao sci ibitur. Tu ba & psalterium faciunt melodiam, & supra
utrunque lingua suauis. Et iteru. Fatius melialis verba composta. Et rursus scriptum est: quia Deiens in verbis suis monstra placauit.: De laudibus Vero eloquentiae, repete quae stipra diximus in 3 . cap. in princip. Sed cer te hae ars plurimos fallit, dum suos sectat, res dicere, non scire docet, instruit dulcitem
verba carpere, non utiliter sapere. Et dum verborum suauitas quaeritur, Vera rerumpientia amittitur,atque utinam tantus hodi. esset hominum labor ad recte beateque vivenduna, quantus ad ornate, bene,politeque dicendum. Hi ne Firmianus Lactan. Utinam tam multi benen ret, quam bene loqui videntur. Adde, ciuia pleri'; ea utuntur non
ad labitum, sed ad perniciem. Ac ei bissi.
166쪽
sed conficiunt illico facundiae studiis se dedant: librosque Ciceronis & si vis in nostri
Quintiliani praelegant. Longe certe aliter idem Cicero moderna deplorans tempora in eo libro sentiebat, quem de oratore ad Quintum Datrem edidit. Longe secus & ipse Quintilianus, cum de oratoris institutione
ageret: rarum enim aut nullum fatentur optimum esse ea aetate oratorem. Cuius rei il-
Iam asserunt non insulsam fore causam. Naoratorem, inquiunt, in omni sapientiae geneare persuadere oportere: ut ouae alibi didicit, cum splendore dicendi proterat:adeo ut qui verum oratorem audit,scire, & intelligere plusquam caeteri arbitretur. Quod utique nisi diuersis sapientiae titulis illinuetur essicere non Valebit. Quo enim pacto in sacris literi ille persuadebit, qui eas ruisquam Iegit Quoue in naturalibus qui Aristot.uon viait Q iomodo in moribus, aut iure ciuili perorabit, qui earum scientiarii ne dixerim expers est,sed nec principia nouitὸ Ea de re Cicero mirari desinit paucos admodnm fuisse oratores, cum eos aut omnia,aut multa scire oportet .Quae omnia homines complecti perquam
dissicile est. Hinc August. in de doctrina christiana ait quendam rapientem dixisse: quia
oratorem oportet non modo delectare, sed docere; nec modo pe suadere, ut flectat, sed ut vincat. Constat itaque ea omnia non nu
dis verborum L,Iijs: sed muItipIici sapientia comparari. Τalis ergo elonuentia a sapiente prolata, omni dulcore mellis dulcior est: de qua in ecclesiastico scribitum sapiens in verbis amabilem se reddit: ut igitur paxtes laudatae eloquentiae quis assequatur, necesse est varia scientiarum stippellectili constipatus existat: idque in prouerbijs Salom6 permonuit inquiens: stude sapientiae, ut possis digne proferre sermonem, Qua sentenua contemptibilem asserit facundiam, nisi scientia
167쪽
rc sapientia fuerit condita. Fateor ergo; hominum mens hodie deprauata, quinimo de penitus obcaecata est: adeo , Ut frondes pro fructu capiant, & fumo pascantur, dum se igni apprepinquare putant. Hoc est certe illud tempus,quod Apostolus ad Timotheum praesignabat, cum poetarum fabulas ac figmenta pro veritate ac sana doctrina fideles accepturos in spiritu deplorabat, cum ait, Veniet ergo tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed a veritate quidem auditum auertent,ad fabulas autem couertentur.
Adde,quia teste August.) Cicero ipse, & caeteri,qui rhetoricam Gocuere, fassi sunt eloquentiam sine sapientia obesse plurimum, de Prodesse nunquam, sapientiam vero sine eloquentia plurimum profuisse. Hinc Aposto- Ius ipse vi electionis ad Corinthios de se loquens m iam fatetur se imperitum esse serti 1e, sua non scientia, & sapientia: tantum men profecit, quantum mundos capere potuit, & humanae ingenia sufferre valuerunt: adeo, Vt plus caeteris doctrina & praedicatione proficiens, unus ipse doctor gentium meruerit appellari. Ipse denique etsi rhetor1cis coloribus non usq;quaque utebatur , adeo utiliter disputabat, ut omnes sua sapientia stiperaret. Non Utinue ut ipse alibi ait) vincebat in persuasibilibus humanae 1 apientiae Teibis,quae ad eloquentiam reseruntur: quare fideles summopere admonet, ne decipiantur in sublimitate sermonis. Noverat enimo ad eundem sensum Iob dixerat: frustra, inquit,homo aperit os suum, & ablue Ἀ-pientia verba multiplicat. Nec idipsum gentiles veteres, qui eloquentiae studia miro cuderunt ingenio, negare videntur. Quippe arbitrati lunt eloquentiam non debere iudicari, atque laudari verborum solo splendore, sed secundum gravissimas sententias a vera
apicua sapieter elicitas, ut explicare libet,
168쪽
& gratia exempli dixerim. In consciendoiademate siue annulo, absq; proportione longe plus conferre. Videtur. qui carbuncu- Ium qui gemmas, qui aurum offert, quam qui Til' ea aur' ligat, formamquemplicem a Dori omnis itaque referta ora
dere proficit, non solis verborum fosculis:
I riino ergo sibilantiae, Vel virtutis,aut soli
cae pulchritudinis orationi afferre videtur vi solu rhetoricae & eloquentiae vacat, Velue aliena pretiosiaq; materia ver
D Vero 'Pn mendicando, sed mad inundendo prςciosiora ministrat, Ione: Plus conferre visus erit. Famulatur itaqle teste Augustino. eloquentia sapientiae nec
rem si propter eloqui; venustatem, & diceni ornatum, sepientia ut domina ea utatur: aliquando de ancilla atque captiua propter eius venustatem faciat liberam Israelitein, quae tam Equ honorata incedat,quandiu dominam seouitur: sitque contemptibilis cli&la absque i, minae plendore prodire replacere gessit. P'strem' audi quid Augustinus dicat; ait enim, quia eloquentiae lolum vacantes minime in eniosi habentur. Qui enim, inquit, prodest clauis aurea, si a Siro
non potestὸ Aut quid obest lignea si
quia si sine sapientia eloquentiam profitentur, vanitata Inuiti fatentur. Nam nudo verborum ornatui vacantes, humanitatis stu-stia se ia ctant assecutos, cum enim, teste si
piente, Vana sunt studia hominum, rem oratorum exercitia studia humanitati; sine quippe dc Vanitatis, dum vanitati sermonis Incumbunt. quos pulchre idem sapiens auib1 digito tangit: verba inquit proferunt plurima, multaque in dicendo, & dispu rando: vanitatem habentia. sed di Hiere- Hidia
169쪽
mias ad eundem sensum, doctrina, inquit,
vanitatis eorum lignum est argento inuolutum. Ligniam inquam siccum est atque aris dum, laque ut splendat argento inuoluitur. Nec aliter rhetorum verba arida sunt,ueluti nullo sapientiae humore, aut sententia ruiti splendore humectata , quare ut fulgeant a gento nudae eloctuentiae semper inuoluuntur
Quo fit, ut verisumum sit eos studia sequi humanitatis, quin potius vanitatis . Adde quae diximus in praefatione huius libri, quae incipit; Uerum ubi aliquid diximus , vique ad medium capituli. CAP XXXVII. DE MATHEMΑΤΙ-
cis scienti s in genere,& de earu ortu,& fine.
doctrinales vocantur,quia per certas demonstrationes quantitatis continuae docent, ut stati in stibiiciemus. Has philo-1 has metaphisicae coni merat & cum illa conueniunt, quia Vrractue co
derat de quantitate continua, sed disparior. Metaphysicus enim con syderat de omnibus quaelitatibus prout sunt entia, ut ait philosophus quarto metaphy. Sed mathematicus cosyderat de quantitate ut de subiecto, di de illa principaliter agit,illamque demonstrat Et quia quantitas multiplex est, aut saltem quadruplex, ideo quatuor sunt mathematicae. Ρrima enim& nobilior quantitas est circa dimensionem omnium caelestium corporum In se & inter se , per distantias &dimensiones adinvicem, etiam respectu motus,&situs illorum: & circa istam quantitatem versatur Astronomia. Alia est quantitas respectu auditus, circa sonos & voces. Nam humana curiositas videns in sonis esse coelectamentum,quaesiuit causam eius, ut sibi posset
170쪽
tit per artem tales delectationes facere,& c6tinuare, ut dicit Boe. in primo musicae r unda docuit quantitatem vocum sub una concordia:& coiisonantia sonorum coniungere, de in una proportione numerali deducere, de hanc proportionem, dc quantitatem sonorum vocamus Musicam . Tertia quantitas respectu numeri versatur , quae dicta est Arithmetica,id est, virtus numeri: quia considerat quantitatem numeralem,& proprietate eius,ut ait Isidorus. Haec certe ars magnae
virtutis est,quia nulla aliarti trium indiget, aliae vero hac plurimum indigent,ut ait Boethius. Quarta vero quantitas versatur circa mensuram, quae dicta est Geometria, id est, mensura terrae: quae ortum habuit secundum Alsarabium in Aegvpto.Cum enim post Nili inundationem possessiones omnes obducero tur limo ad hoc ut deinceps postessiones certitudinaliter distinguerentur,cceperiint terra Iineis, dc mensuris metiri, Maartiri, ut sic certi limites ponerentur in possessionibus. A tali: igitur Primaria mensura terrae scientia men surandi nomen accepit,quae Geometria dicitur.Postea vero creuit inquisitio eius,& deuetum est ad lineas 3c circulos,de triangulos,&caeteras figuras ad eiusdem artis perfectione.
ter de prima scietia Mathematica, videlicet, de Astronomia dc de eius laudibus,dc utilita te. demum de illius incommoditate, incertitudine, laboribus,3c damnis.sTRONOMIA itaque,prima est Mathematica,& quam antiqui mathesim penultima breui appellabant, eamq; vrilem probabilemq; habuerui: quia, ut ait-Policratus. natura illam induxit, ratio probat, di utilitas, di experientia approbat, qui