장음표시 사용
61쪽
na sortunae ad opera virtuosa, sicut ant qui tus ditati,qui insignes fuerunt atque diuirijs,& potentia,& aliis bonis sortunae, virtuo sse & temperato usi stini volentes a suis degenerare progenitoribus. Ex quo illud apertinsinium videtur, quia nuper ditati , non recte nobiles dici pomini:pro eo quod non ex in Mni genere, nec ex antiquis diuitibus,virtuose operantibus processere. Et simili modo aliqui recte nobiles esse possunt, qui ex nobiliantiqua prosapia sunt geniti licet ex aliquo infortunio non sint diuites, sicut illi qui nupditati sunt. Sed praedictis philosophorum sententias pulchrum est sacrarum scripturarum testimonia addere,a quibus omnis sapientia derivata est. Illud enim primo roborat rex, ct propheta Dauid . nam patrum merita po- steros nobilitate asterit,cum ait: potes in ter- Dialis.
Ia erit semen eius. Et statim subiicit:gloria &diuitiae in domo eius, id est,posteritate,quasi dixerit: Quia ob parentum praeclara gesta, semen eius acquixit potentiam & gloriam nobilitatis,fred & diuitias quae simul praecipua sunt fundamenta,& partes substantiales nobilitatis generis. ut praediximus. Rursus scribi- Eccl. .atur in ecci esiastico deus honorat patrem in si ' i 'lios,& addit benedictio patris firmat domos filiorum, id est,merita clara parentum, quibus benedicuntur, commendantur ac honorantur, firmantq; filios in vera nobilitate carnis. Et sequitur in expresso: gloria enim hominis ex honore parentum , & dedecus fili ι ater sine honore. Quae pulchra suntentia in inuat gloriam nobilitatis quam maxime Pe
dere ex parentum honore .veluti econtrario,
ignobilitas & dedecus, filios sequitur,si illorum patres segnes, & minime honorati fuerint. Et hoc iterum idem sapiens confirmat,
cum subijcit gloria diuitum honoratorum apprehendet & filios, videlicet, in gloria no 'bilitatis. Liquido igitur demoustratur , quia
62쪽
veram carnis nobilitatem non solae diuitiae generant:quia scriptum est: no magnificauit virum peccatorem diuitem.Itaque virtuS,merita,& praeclara Parentum gesta, quae eos insignes & honorabiles reddiderunt,Veram camnis ingenuitatem ad posteros transimittunt.
Sed & positiva iura, ea quae dicta sunt quam maXI me confirmant, veluti quae si recta iura sunt, a diuino iure, morali q: & pi litica doctrina, discrepare minime conuenit. Habent enim nobilitatem ex tribus confici natalium antiquitate,honoribus,& diuitijs: licet diuerso modo,Vt praediximus, quae omnia ut notisfima pertranseo. Ex quibus liquido intueri nusquisque potest,quod non recte dici pota sit princeps sua voluntate eos afficere posse nobiles,qui ex plebeis orti sunt parentibus . Requisitus quadam die, atque plurimum Iacenitus Sigismundus Caesar , a quodam plebeo sibi a)modum dilecto,ut illum nobilem faceret,non insidia, sed docte simul inacere
respondit,diuitem inquit, aut exeptum te facere possum, nobilem vero minime, Ut antiquatas diuitias, longe namq; ingenuitatem, non,recentem princ: pis gratiam veros efficere nobiles demonstraret, qui elerunq; nulla obsistente virtutis ac probitatis causa plurimos claros fecisse arbitrantur, quos potius exemptos.quam ingenuos dixerim. Politica igitur atque ista vul3ata generis claritas, no alieno priuilegio, sed priscorum probitate, di virtutis opere comparatur.Qliae quanto antiquior,tanto nobilior dc magis relucet a parentibus relicta, quam a principe sine virtute donata, Sed teste philolopho, ideo nobilitas in antiquitate laudatur, quia in eis antiqua fuit virtus. Nec propterea illud nego, quia nobilitas carnis tempore incipit,& tempore definit, & velliti incipit probitate parentum, cessat & viri js silccessorum : adeo Vt plerunq; claritatem qua l5ga tempora produxerunt,
63쪽
una dies perimat. De sibus recte dici posset,
uia cum se nobiles fingunt, tunc tales esseesinunt. Fateor etiam plurimos fore qui strenuitate,Virtute, opera in remp. collata meruerunt , Ut nobiles sint cum hunt, non cum
nascuntur. Quibus etsi priscorum suorum clara facinora illisint, iuuat propria strenuitas, di propria virtus, quia ut aiunt,nesciunt cur ad nobilitatis actus magis invitet aliena sua probitas, aut potius moueant defunctorum,quam vivorum praesentiumq; exempla, ut in octauo capitulo in sine dicemus. Sed certe tales verius nobiles esse incipere,quam plene perfecte'; claros esse dixerim. Putariit ergo ex praemissis plerique sapientes non insulse, Caesarem aut regem,plebeum homine, verum nobilem facere no posse: cum nobilitas ipsa carnis a progenitoribus, naturaliter in posterosProcedere videatur. Idq; in Ecclesiastico sapiens assirmare videtur. Att.n. quasi in eodem casu dixerit:Noli quaerere ab homine dignitatem, nec a rege honorem,scilicet, nobilitatis & claritatis. Non te iustificeS ante deum, quoniam a gnitor cordis ipse est,& penes regem noli velle videre sapiens. Noli quaerere fieri iudex nisi valeas irrumpere iniquitates, ne sorte eXtimescas saciem potentis, & ponas scandalum in agilitate tua. Αcccdit ad hoc: quia constat principem mutare non posse naturae cursum, nec nostrum
assirmare aut negare, aliquid mutat in re ipsa. Putamus cum distinguendum. Nam si loquimur de nobilitate ad progenitores rela ta,qnia natus aliquis e si de non nobili parentela planum fore credimus tale impossibile fore per principem nobilem fieri posse, tanquam ex nobili prosapia, cum illa praesupponat iam diu factam ecte, nec fieri modo potest. Cum vero loquimur de nobilitate ad seipsum relata,tunc putamus regem aut principem nobiles facere posse. Nam creabit eu
64쪽
nilitem, demum decorabit eunx praeiactura dei dignitate. Quo casu posteros vere no bilitabit, ipse vero nobilis esse incipiet, qui
ignobilis est e desij t. Itaque honor illius auctus est, sed conditio non mutatur. Habebitq; quandam nobilitatis ima*inem , tamen quo ad vulgi opinione,aut pleoeus manebit, aut praeterite ignobilitatis vestigia, non usquequaque cestabunt. Quam quidem opinionem princeps mutare aut delere nequa'uam potest. Nec obstare videtur quod dici potest, quia talis nobilitas per principem ex meragratia concedentis indulgetur, non quidem ςX meritis, aut antiqua prosapia parentum et quia dicimus,licet ea nobilitas ex voluntate dependeat concedentis,terminatur tamen in illius personam,qui debet nobilis effici. Incipit ergo a progenitoribus .Quare tale appellare solemus nobilem factum, non natum.
de multiplici nobilitate, & an sola generis nobilitas in deserectis honoribus & praemijs,
praeferatur strenuitati, aut scientiae, vel virtuti hominis ignobilis generis.. 9: OBILΙΤΑΤΙs igitur generis dum vim atque naturam
inquirimus, pulchrum erit Itid inuestigemus, in quo pluri-
pe quidem non ab re etiam sapientes ipsi dubirariit, quaena harn nobilitatum alteri,in huius seculi assequendis,aut promerendis honoribus,seu deferendis praemijs Praeserat: an ea quae solum ex genere hominibus prouenit, an altera ex virtutibus, scientia & meritis, coparata. Quid enim si quis in armis strenuus,
fortis prudens, non tamen genere nobilis,cuatio concurrat,qui genere clarus est, sed obscurus meritisὸ Aut quid si sapiens ignobilis,
65쪽
cum nobili super dignitate decertat Quibusdam certe videtur nobilitati antiqui generis simpliciter deferendum, erimo ob suorum in rempub. merita. Eo praesertim,quia ius naturale nobili opitulari videtur. Constat enim Ingenuitatem naturalem potiora iura obtinere quavis accidentali nobilitate. Rursus ut
est philosophi in ethicis sententia , nonnulli
sunt virtutibus praediti, tamen nobilitate priuati. Facile enim reperiri libet rusticum, aut plebeum sortem , prudentem animosum , in his quae ei congruunt, principari tamen, aut
praefidere nesciret. Denique non videtur nobilitatem perdi posse per vitia filiorum.Nam sapiens in Eeclesiaste ait. A principe stultum positum in sublimi dignitate. Ex quo innuit
nobilem esse licet stultum. Demum eam partem philosophus tueri videtur, qui in Politi. ait: ingenuitatem clari generis esse o-sus laudabile. Constant enim ex operibus aude dignis,deberi honoris praemium & renerentiam . Postremo philosophus ipse, &alij sapientes, nobilitatem ipsam antiquatas diuitias definierunt: nec alijs virtutis animiniculis opus esse. Fcontra, quibusdam videtur ignobilem progenie, tamen actu strenuum , fortem, & prudentem , longe fortius sapientem nobili generis praeferendum. Vt enim ait, laureatus Petrarcha ,& ab alio sapiente didicit, quanto sit nobilior, rusticus vir fortis,quam ignauus nobilis, illud
nobis aperte demonstrat, si mente pensamiis, quanto sit melius nobilitatem fundare quam euertere. Sed & qui eam partem tuentur ,
aiunt, quia iuxta philosophum in Politicis, dignitas & honor ad quam nobilitas ordinatur, praecipue distribui debet secundum proportionem , & excessum bonorum animae, non secundum excessum bonorum corporis. Cuius causam idem Aristoteles
in primo Politicorum assignat, videlicet, C a
66쪽
quia talibus bonis corporis & fortunae cori- tingit male & bene uti. Quo fit ut non recte in eis vera possit locari nobilitas,licet organice talia bona eam ipsam ingenuitatem co- decoret.Si enim in exterioribus sertunae bonis, nobilitas consisteret, tunc quanto ditior quis inret,iato esset nobilior. auωd asserere
nihil aliud est quam illam falsam, sed faceta
cuiusdam mulieris amplecti opinione,quam philo phus in rhetoricis refert: quia cu interrogaretur an optaret filium sapietem vel diuitem, illa respondit: optimam certe fore sapientiam, videbat tamen sapientes ipis,diuitum ianuas frequentare , & non econtra. Cum igitur nobilitas inter extrinseca bona computetur, constat nullum propter eam solam honorandum fore. Et hoc est quod Aristote. ipse subiicit, inquiens, Potius homines
honorandos esse propter intrinseca,quam extrinseca bona. Adiiciens,quia nobilitas sola progenitorum,non facit formaliter homine clarum. Adde,quia talicitas ad quam omnis humanus animus suspirat, nequaquam consistit in his exterioribus bonis: nobilitatem vero nemo negabit esse aligit foelicitatis, quod ipse philosi lius testatur inquiens nobiles
genere sortunatos & stelices dici. Riirsus ea partem roborare videtur naturalis ratio. Si enim genere nobilis tamen molus,plusquavirtuosus ignobilis honoraretur, absurdum admodum sequeretur, videlicet, si vitia praemiarentur,dignaq; honore forent, & virtutes pellerentur. Quod Aristoteles in politicis damnat, dum regulam tradit, neminem dubere honorari,niu secundum excessiim virtutum,quae sunt bona animae,ut praediximus, deniq; ipsa scientia homines nobilitat, ut iura clamant. Hinc lex ciuilis habet. Quia Vlpianus iurisconsultus recte nobilis appellatur, non quidem propter genus , sed propter scientiam, & abunctantiam meritorum. FA-
67쪽
ciunt pIurimum pro hac parte praec Iara Salustia verba, de gbus statini in fine octaui ca.
Valida certe utrinque iacula emittuntur, dia biamq; admodum atque ancipitem controuersiam a 3unt. Pro qua diluenda, & veritate elicienda, longa discussione opus estet. Nonnulli enim sibi scioli,quaedam dixerunt ,quorrum principia ignorare videntur,dum solanu nudas theoricas iuris sequuntur. Ego vero fastreor me igninrare,ctim eis ipsam tamen ignorantiam expIi cado,pntarem recte dici polle, nobilem antiqui generis simpliciter prae se rendum ignobili, qualibus ambobus, icieΠ- tia aut meritis existentibus. Primo quia n bilis gradum gradui adijcit, ut iura testatur. si vero esset inaequalitas. non arbitror habendam ellerationem nobilitatis . Tanta en in posset ese huius ignobilis strenuitas, & meritorum praerogativa, & alterius nobilis latus vitiorum excessus , qudd secundum omnium opinionem ignobilis merito deberet anteferri. Primum te sal ex probat: ait enim quia liccet qui meritis & labore vicit,praemio quo que & honore vincere debet, tam e quia proximis sacrorum scrinioru genitus reperitur, facilius antefertur:& ita cometudo obtinet.
Et in hoc residere videntur nonnullae positiones iuristariae Licet igitur huiusmodi positio secudum prςsentem iustitiam vera credatur, eam tamen insuffcietem nimisq; generalem dixerim. Qua de re arbitror intestigendam fore,quemaamodum philosoPhus in politi cis subtilitis expIicat. Quid enim si nobilis &ignobiIis virtutis & scientiae aequalia sint merita,m in eo actu aut honore de quo agitur, ignobilis nobile excederet Pone enim inruit philosophus, utrunque concurrere ad ofcium fistulandi,aut citharizandi. nemo sanae mentis diceret nobilem, quia talem, ignobili in ea re trito praeferendum. Nec alter in
honoribus principandi aut praesidendi , si - -
68쪽
lgnobilis ad eum actum aptior putatur secunatim virtutem,licet a nobili nedum nobilitate carni s, sed in quibusdam ali is meritis excedatur, tamen recte quo ad illum actum praeferendus est ignobilis. Cui sententiae nonnulIi iuris diuini, dc humani interpretes annuere videntur. Aiunt enim aliquando nobilitatem carnis praeferendam scientiae, etiam in eces esiasticis honoribus: cum per potentiam nobilium rebelles arcentur qui Pacem perturbat. Nam tales nobiles longe facilius ecclesiam tueri valent:quia ut aiuno respu.ecclesiastica non tantum indiget oculo doctrinae, sed de manu ,Vt luporum rabies comprimatur. Vbi tamen scientia ad haereses extirpandas opus esset, praeferretur sapiens. Quo 1ensii intelligenda sunt sacrorum canonum decreta,&sanctorum dicta doctorum: praesertim Hieronymi dicentis, non sanguini, ted vitae & doctrinae honores distribucdos. Sed & illud videlicet,cum scientia hominem nobilitet atque ilia Iustret, merito tanquam Praeciosius & nobilius bonum similiter praeferendum credatur carnis nobilitati, tanquam bono corporis . Itaque utraq; nobilitas excedit, & exceditur
iecundum aequalitate,aut inaequalitatem meritorum,& natura actus in quem concurriit.
Idque paucis, sed sapientibus verbis,Grego.
dicere videtur in pastorali,cum ait: quis nesci in natura gemmarum carbunculus iacincto praefertiir, cum rubet coloris iacinctus,
praefertur pallenti carbunculo Quia & illa, quod ordo naturae subtrahit species coloris adiungit,& hunc quem naturalis ordo praetu,it,coloris qualitas defert. Sic itaque intelligenda sunt quae in oppositum adducuntur. Illa pr sertim,quae in ecclesiaste habentur.dicebam inquit meliorem esse sapientiam quam Eccl. s. b Vires. Et rursus,quomodo satientia pauperis est contenta λ Ex quibus facile ad utrasq; rationes respondere libet: ad eas praesertinari q
69쪽
concIudere videntur. Quia si natus nobilis tamen vitiosius,ignobilis virtuoso pr ferretur, tunc laudaretur atque honoraretur vitium . Quia dicimus eos non honorandos, tanqua formaliter bonos,& virtute praeditos, sed taquam bonos instrumentaliter, & ut signum bonitatis, veluti commendamus urinam sui natura talidam representatione, quia si ad bonitatem, id est corporis sanitatem. '
de laudibus, praeconi is S commendatione nobilitatis generis, dc de illius virtutibus αuti litate. ONSVETVM igitur ordinem sequentes , poli praemissa quae de nobilitate adduximus, asterenda sunt breui sermone paucula ex multis laudum praeconia,praerogatiu ,& excellentiae nobilitatis humanae: & ilico eiusdem vanitates, in comismoda,damna & pericula,afflictiones, & erit nae subcincte recensenda.Et quanquam ex his quae pauloante tetigimus faciIe libet attingere,quanta sit huius ingenuitatis excellentia , quanta vis, ex his maxime quae ilico siibi jciemus, eiusdem nobilitatis sploedor, & gloria, 'berius resiuitabit. Haec certe est illa praeclarissima gemma,humanς naturet diuinitus missa,qua vi cetera tacea homo non a casu,non fortuitu, non deniq; ab accidenti, sed ab ipsa rerum natura,dignior, & excelletia habetur. Caeterae quidem humanae dignitates , honores, caeteraq; bona, homines subsequuntur. Nec vero Senerosa nobilitas una cum homine concipitur quippe ante ab ipsa lustratur, quam a parentibus nascatur. Quod sanctus Patriarcha Iob perpulchre demonstrat, cum ait: gloria eorum a partu, ac ab Utero, ecconceetu honor illius. Hinc in ecclesiasti co sapiens ait, gloria hominis ex honore pa EccI. 3. b
70쪽
Psal. 81. a tris. Et licet teste propheta, mortales homines natalibus aequales sumus, veluti filii excelsi omnes , adeo ut unus fons omnium sit,
ipsa tamen generosa nobilitas alios alijs pretfert. Et iuxta apostolum, velut stella differt a stella, sic gloriosa ingenuitas hominem discernit ab hominem e pari laude aut honoris premio, perfruantur,qui inaequali virtutum, S generis claritate illustrantnr. Quis enim alti seminis eropaginem negabit mana nobilitate posteritatem,quam potius exaltat, sicut vilis & abiectus a tua vilescitῖ Vnde quidam ex sapientibus in veri dicebat: Nobilitas hominis est mens deitatis imago : Nobilitas hominis virtutum clara propago: Nobilitas
hominis humilem reuelare iacentem. Nobilitas hominis mentem refrenare serentem rNobilitas hominis est turpia nulla timere: Nobilitas hominis naturae iura tenere. Deniq; ut in rhetoricis philosopho placuit
bilitati omnes pene virtutes famulantur, ad quas ipsa natura parens peculiarius caeteris
. las nobilos ipsos inclinat. Primo quidem humi- V sos Ies&mansueti nobiles existunt, elationem uio fugiunt,pro eo maxime,quia eorum progenitores potentia & diuitiis ,recta & moderate usi fuere. Quo fit, ut non facile superbia inflentur, quemadmodum qui nuper atq; recenter ditati sunt ., Secundo nobilitati deseruit magnanimitas, quae res agit,ut contumeliosi minime existant. Hi enim cum ad magna si spirent,parua iniuria nusquam commouentur,earcunt, indulgent, sufferunt, tanto facilius imbecillibus, quanto resistunt sortius superbis. iTerti0 nobilitatem conciliat temperantia . Sunt enim nobiles ut plurimum , in reipub. cura occupati, ea de re assileti sunt temperate Viuere. Muarto nobilitas est plurimum honorativa, nec aliorum despectiva: noenim reputant nobiltis alia bona nisi animae.