장음표시 사용
271쪽
χ o Theoria A ua. ingerunt. Fuerunt , qui Cartesum Neutono, vacuum pleno conciliare voluerunt . Mechanicus quidam currum quatuor rotis parallelis euntem fastidiens quintam rotam trania versam addidit. Non secus agunt, qui ad sontes alendos mare pluviarum, & nivium auxilio vocant. Causae certae, & sussicienti ineptam , fabulosam , incommodam adjiciunt.
67 . OBIECTIO VIII. Fontes dulces sunt
prope mare periodico aestu, ut mare , affecti . Α mari ergo sontes hi procedunt , quum ejus vicibus obnoxii sint. RESPONSIO. I. Res aeeuratius observanda est, ut certa dici possit. Fieri enim potest, ut exiguus horum fontium numζrus , quos prope mare inveniri autumant augmenta, & decrementa subeuntium maris aestui similia, sint tantum fontes intermittentes , de quibus mox
II. Si vere sontes hi maris aestum patiantur, non propterea e mari orti dicendi sunt. Siqui
Sit aqua sub terras fluens A B, cuius fons in Α, canalis vero serme maris super sciet parallelus, & ad ejus libellam M. Quum marae refluum octo , aut decem pedes deprimetur in R. aqua canalis AB libere in mare M Ruet:
quum vero maris superficies affluens octo , aut decem pedes assurget in F; aqua canalis s stetur, eum mari ad libellam componetur, assurget in S octo , aut decem pedes altior, quam mari refluo. Patet sentem hunc, etsi a pluviis ortum , & altum, a terris in mare fluentem omnia aestus marini phaenomena subiturum, quina mari immediate originem ducat. Si qua sorte rima, aut tubus aliquis in mon te sit, aut in litore prope fontem S ; fiet in Ssens intermittens S X, qui aestus marini vices omnino patietur , & affluxus tempore fluet , quum aquae usque in F attolluntur, refluo mari Ie
272쪽
ri fluere testabit, quum mare non amplius nisi in M, aut R attollitur. Fons hic intermittens, ct periodicus S X dulcis erit, si aquae maris in affluxu in toto canali subterraneo BAS aquis dulcibus commisceri nequeant ; quem canalem hic rupe dia phana convestitum supponimus.
68o. OBSERVATIO . In natura & sontes perennes sunt, & periodici.
I. Fontes perennes sunt, qui quavis anni tempestate aeque serme perenniter fluunt ἰ nec nisi in aquae copia a pluviis, & nivibus ministrata varii sunt. Huiusmodi sunt scaturigines a qui
bus fluvii , flumina, lacus, & sontes ferme o
II. Fontes periodicι sunt , qui statis temporibus certas in fluxu mutationes subeunt. Si su-xus omnino cessat, & alternis iteratur, dicuntur fontes Intermittentes. Si Ruxus perseverans augetur tantum, aut minuitur statis temporibus, dicuntur fontes intercalares. Si certis tempori. hus tantum fluunt, ut qui vero fluere incipiunt, autumno cessent, ut nives citius solvi incipiunt,
aut desinunt, dicuntur fonses somnν-H. Nihil hi peculiare habent, in quibus immoremus. III. Physici in sentibus intermittentibus conris derandis omni aetate multi fuerunt. Quo phy-sco machinamento fit, ut fons aliquis certo h rarum , aut minutorum tempore large fuat , deinde certo alio tempore cetat, ut iterum isochronis intervallis suae , de Buere desinat Qui fit, ut fons alius certo horarum, aud minutorum numero largiter suat , altero certo tempore exili admod*m vena, atque ita pergat vicibus perpetuo iteratis Inter fontes hos intermittentes, aut intercalares recenseri potest fons BώUινbon in Uestpha
273쪽
fluere cessit Fons Collis Marti; in Provincia , cujus aqua vinam esset i brachii crassitie: &alternis septem minutis cessat I Fons Laiseli prope Torbeum in Devonia, cuius fluxus alternatim sexdecies horae dimidio habetur, 3c cessat. Fontes hi generatim , quicumque sint, intermittentes nuncupantur, vicissitudinibus obnoxii sunt, quarum causam sequente experimento duce investigabimus. nos in IV. Si in vas aqua plenum immitatur spho,& eκ longiori erure in H hauriatur aer , aquε vasis per H fluet , donec crus brevius aquae in S immersum erit . Notissimum est experimen.
tum i albi illud explicabimus, ir
632. Phanomenon fontium ἱnteνmittentium, is interea larium quibusdam siphonibus naturalibusis obterraneis optima explieatuν . g. is 3
EXPLICATIO . I. Sit in monte quovis ΑFH DEC B sons perennis, & uniformis, FX, quem fontem nutri tum appellabimus. Fluat fons hic in receptaculum quodvis A BCDH ita, ut aqua usque in H attolli possi , ubi cum externo aere communicet , & unde per montis declive excurrere posset. II. In subterraneo hoc receptaculo sit spho , seu sphonum series R, D, S, quorum capacitas dupla sit aquae volumine a fonte nutritio F X cvtinenter effluente . Quamdiu receptaculum fatis repletum non erit , aqua extra receptaculum non effluet; at quum plenum erit usque in H , aqua proprio pondere pressa per siphones R, D, S effluet.. Ponamus, a fonte nutritio receptaculum impleri horis duodecim : siphones RPD, S, quorum capacitas capacitatis canalis nutritii dupla est, receptaculum eva abunt horis serme duodecim . Hinc orietur sons intermittens
274쪽
tens In Z, qui horis duodecim fluet, aliis duodecim fluere desinet. a 681. NOTA I. Fontem hunc intermittentem imitati sumus siphone A B C diametri sermo
I in earum trium, quem apposueramus receptacu in
Io , in quod sons nutritius S influebat minor fonte intermittente, quem spho A BC praebe
Res tamen ex sententia non evenit quum sphonem adhibuimus diametro unius aut alterius pollicis. Tunc quum aqua ad sphonis altitudinem ascendit per longius crus effluit, quin illud re-yleat, eadem quantitate, qua receptaculum ingreditur ; nec jam sentem intermittentem secimus, sed perennem, & uniformem. Hinc coljigi posse videtur , intermittentiae causam es. non siphonem unicum valde capacem , sed plures exiguos siphones capillares, aut paulo capillaribus ampliores. Patet ingens arenae ,
aut tophi, aut lapidis bibuli stratum posses phonum R, D, S vices gerere in monte , de quo loquimur . H. is 683. NOTA II. Ad dolium , aut vas aliud
Vulgaeri siphone evacuandum aer a longiore si . phonis crure hauriendus est .. Hic nulla est causa, quae ista praestare valeat. Verum aqua primum in parvis siphonibus in D elevata in his detinetur a siphonum cum ipsa affinitate: deinde
e receptaculo educe νε debent ergo receptacuIum evacuare debent tempore dἰmidio illius , quo aeanale nutritio rapietur. Ergo fons intermittens
275쪽
a 4 τειονIa Ayua. quum elevatur usque in H multo supra sphonum altitudinem , suae pressionis actio illam adem uxum sollicitans imjor fit actione suae assinitatis, quae fluxum impediebat; tunc vero fluxus incipit per sphones omnes ferme ad eandem altitudinem Ioeatos; nec cessat donec liquidum non si infra sphonum orificium R . Cessabit
ergo fluxus quum receptaculum subterraneum e haustum erit, ut iterum repetatur , quum ite xum receptaculum repIetum erit.
684. NOTA III. Fons, qualem descripsimus, annumeras varietates offerre potest , quarum arriti fietum indicare, & causas physicas aperire o portunum est Fig. is I. Si sons nutritius quovis anni tempore aequae fuit, fons intermittens Z in sua periodo tum suxus, tum cessationis regularis erit : semper enim ad internum receptaculum implendum, Ac
evacuandum idem tempus requireturia II. Si aliquo anni tempore fons nutritius FX aquis modo magis, modo minus abundat, fons intermittens T variationes patietur in fluxus , & intermittentiae diuturnitate: modo enim longius, modo brevi tempus requiretur ut receptaculum repleatur a III. Si ad piscium C rima sit, aut tubulus, quo aqua perpetuo in L exigua vena fluere poLfit; fiet in Z fons intercal .ris perpetuo fluens, sed periodicis augmentis, & decrementis obnoxius, ut aqua per siphones R, D, S guet, aut fluere desinet. IV.
neut, gua propterea receptacretum eodem tempore avacuabunt. Seνius ab exiaitate vena recepta curi
276쪽
exiguus canalis capacitate multo minor aquae volumine, quod fons nutritius erogat ; fiet in V sons intermittens, qui fluet quum aqua su pra V attolletur , fluere cessabit, quum erit λ. qua infra U. U. Si in B quoque rimula sit , aut exiguus ea natis , in B fiet fons perennis , qui multo majorem aquae ebpiam erogabit quum receptaculum plenum erit usque in X, vel inΗ, quam quum evacuatum suerit usque in Τ, vel in Rs 634 . Haberi ergo poterit fons perenniterfluens in B, sed aquae copia varius; at in V, ct in T sontes duo intermittentes habebuntur. Inserioris V fluxus citius incipiet, serius cessa bit, quam superioris T. Patet, ut fontes omisnes B, C, T. V simul fluant, non cessante fonte intermittente T, opus esse, ut volumen aquae erumpentis per rimas, aut canales B, C, U , Τ minus sit volumine sentia nutritii F X. VI. Si subterraneum receptaculum si unda- quaque clausum, praeterquam in H, ubi si rimula, perquam receptaculum aeri externo communicet; videbitur hoc receptaculum aerem in pirare, exρἰrare. Dum replebitur, aer perpetuo ex H exibit: dum evacuabitur, aer externus perpetuo per rimam H in receptaculum intrabit. VII. Patet, fluxus, & intermittentiae diuturnitatem pendere a ratione inter sontis nutritii receptaculum replentis, & syphonum evacuantium capacitatem. Quo fons nutritius exilior est pro syphorum capacitate, eo longius est inter duos fluxus intervallum ἱ & reciproce , quo fons nutritius ditior est, eo minori intervallo fluxus distant. M γ
277쪽
16 Thoo Ia Aqua . CONCLUSIO. Considerata 'iam in orbe nostro terra , de aqua, quibus constat; athmosphaera, qua unde quaque ad quandam altitudinem involvitur consideranda est , quaeque ejus continua pars ess evidetur. Hoc sequenti tractatu praestabimus
278쪽
Aeris natura. sons natura . Meteoporum natura.
Postrema haee divisio tertII voluminIs in iistium faciet.
AERIS THEORIA.TErrestris orbis tota sua superficie immenso
aeris volumine involvitur , quod ad multo magnam altitudinem supra terras, & maria atri tollitur, & eodem diurno, atque annuo motu cietur, quo orbis, quem amplectitur in hypothesi rotationis orbis hujus circa suum te trum, dc circa solem . Immensum hoc aeris volumen terram ambiens
non jam corpus simplex est, dc nulli alteri adia mixtum : semper vaporibus , dc exhalationibus conjunctum est ; illi e maribus . & fluminibus
attolluntur : hae a variis terrestribus animantium, vegetantium, fossilium corporibus. Haec aeris, vapoνum, exhalatἰonum commixtio eam efficit, quam athm pharam dicimus , cujus praecipua pars aer est. Αer principium est elementare, cujus natum νam nosse interest. Aer quadam ratione agitatus sonum efficit, cogitationum, & voluntatum nostrarum multo saepius sontem, S i magiae dis nem.
279쪽
αν eris Τώeopia. nem. Aer vaporibus conjunctus meteora escit, a quibus modo jucunda , modo tremenda spectacula nobis exhibentur. Tria haec hoc tractatu pertractabimus in quo aeris, soni, moteoroum naturam explicabimus.
CPecifica corporis natura est tantum suarum prae. Q cipuarum proprietatum collectio : his ergo notis, ejus natura innotescit. Ab experimentis, ct observationibus constat, ut ostendemus, ae rem esse corpus natura peculiare; per se grave maxime comprimi bile, &dilatabile; elasticum, cujus perfecta, semperque permanens elasticitas est densitati proportionalis ; quod in omnium, aut sere omnium mixtorum compositione locum habet; unum ex praecipuis, ac validissimis naturae agentibus in animalium, vegetantium, soΩsilium productione, conservatione, destructione; praesertim vero in meteororum productione. PRO Pos ITIO I. 83. Aεν es e,pus ρνimigenium , is immu
DEMONsTRATIO . I. - is corρus, an v I sibile, in odorum , inspidam, nullo sensu , nili tactu percipiendum: hoc satis est, ut corpus eia se probetur ; juxta enim evidens Lucretii axioma , corpus tantum sensus nostros, de organum tacti s assicere potest. Tangere enim, is tos , nisi eoous, nulla
Quum aer agitatur, ejus impulsum sentimus e, quum
280쪽
Aeris TheorIa . 27'q sum quiescit, si illum agitemus, ejus res stentaliam experimur : ceterum ut Iubet eum condensamus, & dilatamus; haec evidearier non nisi corporis propria sunt. Quum veteres philosophi non nul Ii aerem aequia voco ose itus nomine Vocant, non Propterea
putes illos substantiam intelligere immaterialem,& spiritualem cogitandi, & sentiendi capacem. Ne ita putemus satis est animadvertere; phila- sophos hos saltem communi rationis usu donatos fuisse; Ac aequi voca m vocem spiritus aeque aeri , 5c subitantiae spirituali convenire. Eodem sensu chemici, &physici spiritus vitales vocant, spiritus animales, spiritus frigorificos, spiritum vini substantias quasdam materiales leves magis,
ac vo Iatiles . II. Are est eorpus prImuentum , nuIIa naturae compositione conflatum. Psysici nonnulli putaverunt, aerem esse posse fortuitam corpuscuI rum heterogeneorum, dc tenuissimorum congeririem, quae a mixtis perpetuo emanantia , ne ob immensam divisione nD ad prrstinam naturam redeuoti/, simul collecta peculiare sIuidum eia sciant a quovis alio diversum . At singularis haec opinio nullo experimento , nu Ila ratione fulcitur; imo utrique opponitur. Siquidem, Primo, si aer esset tantum fortuita coipuscu-Iorum a mixtis emanantium coi Iectio, aeris nais tura pro regionum, & anni temporum varietari
te varia esse deberet. Atqui semper eadem est, semper, Ac ubique peculiaribus proprietatibu distincta, & immutabilibus effectibus, qui eandem substantiae sp iem comprobant aeque in Lapunia, in Gallia, in Acthiopia, nihil obstantibus exiguis accidentalibus divertitatibus, quas in il Ia vapores , & exhalationes admixtae parer:
possunt, Deinde , si aer fortuῖta tantum esset vap . rum , dc exhalationum a corporibus emanantium