장음표시 사용
281쪽
aqueam esse debere: de aerem ad aquae densita istem adductum pristinae suae naturae restitui, ac in s uidum aqua eum converti partibus nonnullis heterogeneis admixtum. Atqui in aere ad aquae densitatem , imo & majorem compresso 724 , semper eaedem proprietates inventae sunt, eadem natura, iidem effectus apparuerunt. Αer ergo corpus est peculiare, primigenium , ab aliis omnibus diversum, non fortuita corpusculorum a terrestribus corporibus emanantium commixtio. III. Aer eo pus est immutabile. Nullo tentamine chemico dissolvi, mutari , natura variari potuit. Igne vehementissimo nec consumptus , nec mutatus unquam fuit. Menstruis validissi. mis subactus , a corpore in aliud translatus , tandem nec diminutus, nec mutatus evasit. Ergo aer est corpus primigenium , & immutabile . Q. E. D. N 686. NOTA. Aerearum particularum figuram quaerere est oleum , & operam perdere : mira enim earum tenuitas observationum, ac microsis copiorum vires eludit. Physici passim aerem considerant ut spirarum elasticarum congeriem D E,
R S , M N , mn Fig. 38. ). Haec tamen opinio etsi ingeniosa, & apta oraecipua phaenomena e - plicare, simplex hypothesis tantum habenda est,
nulla certitudine donata. PROPOSITIO II.
687. Aer est corpus per se grave . Fu. 26 3. DEMONSTRATIO . I. Sit globus vitreus vacuus fatis capax ABCD, cui aptetur tubus Cupreus Α Β , cujus ope aer a globo diametri unius, aut alterius pedis educi possit. II. Aere ope antliae pneumaticae educto 696 : globus in mobilissima bi lance appendatur, ut cum alteri lanci pendere imposito sit in aequi libri O.
III. Si verso epistomio iubi AB aer in glo
282쪽
bum admittatur, aequilibrium tollitur, & lanx globum gestans descendit: novum ergo haec ponisdus adepta est: atqui nihil additum est, praeter aerem globum ingrestum: ergo hic lancem deia primens verum pondus habet 3 ergo aer per se gravis est. Q. E. D. 'Quandoquidem globus aeri ponderandri destinatus admodum gravis est , & bi lancem nimium premere potest ; seri poterit globus ali anto aqua graVior , & in aqua appendi , ne bilanx quid portet praeter eius exiguum supra aquam gravitatis excessum. Tunc facilius ponderis augmentum dignoscetur illi ab aere ingresso superadditum. 688. OBIECTIO . Innumeris experimentis Constat, aerem prope telluris superficiem magna vaporum, exhalationum , corpusculorum cujus que generis copia infectum esse; fieri ergo potest, ut corpuiculorum horum heterogeneorum
pondus illud sit, quod gravitet in hilancem , cui globus impositus sit , illamque descendere
faciat, non aer, quum verso tubi epistomio hiein globum intrat . RESPONSIO. Facile est experimentum , quod
impugnatur , ita facere , ut nullus si metus Corpusculorum pondus pro aeris pondere sumen
Plenus cum opposto pondere in accurata bi-
II. Machina pneumatica aer a globo lente ,& paulatim extrahatur. Quum vacuum fieri incipit, aer elasticitate sua dilatatur, per tubum ΒΑ in vacuum sertur ab embolo effectum . Quum
Corpuscula heterogenea aeri admixta non eadem polleant elasticitate, qua aer, ad summam rubi B extremitatem cum aere attolli nequeunt: qua
re undique ad ima globi descendunt ex gravita tis supra aerem raref istum excessu . Si ad Dy- portunum lucis radium globus inspiciatur, Vi
283쪽
dentur haec corpuscula successive ad globi sun.
dum descendere, ubi remanent. . III. Quamdiu aer perget exant lar , hic In globo magis magisque sua elasticitate dilatatus perget ascendere in B, ct per tubum B A in antliam delabi: at corpuscula heterogenea mo- leeulis aereis admixta, nec ita et a stica , Cc grata vitate constante pressa secum ad B attolli non poterunt ; quare ad globi landum descendere pergent, ibique rem nebunt. IU. Aere diligenter extracto a globo, hic ei dem bitanei appendatur ubi aere plenus opposiisto ponderi tequi librabatur. Tunc globus ab op. posito hoc pondere attolle ture ergo verum yon dus globus a mi sit. At non nisi aerem inclutum amisit, vaporibus, aliisque keterogeneis corpuseu Iis aeri primum admixtis in globo remanenti bus; ergo aer per se sine corpusculis admixtis
Alibi observavimus, ct iterum observabimus, fumum, & flammam corpora esse per se gra Via quare ergo aer , supra quem fumus, ocflamma attolluntur, per se gravis non sit Imo non nisi suae supra sumum , & flammam graviis talis excessu cogit eorpora haec contra fuaegra vitatis nisum attolli ; eo pacto , quo pondus duarum librarum bilanci impostum alterius Ian eis pondus unias librae suae gravitatis excessu
attollit. 1VI. Ceterum si aer tantum heterogeneorum corporum pondus haberet sibi immixtorum , haec in aere sustineri non possent: ex gener Alibus enim hydrostaticae legibus, graVia desceniadunt donec corporibus saltem aeque gravibus
gravis sit, eius pondus erίt femριν massa proporistionale, seu particularum aerearum gravitantium numero. Ex dictis apparet, qua methodo abloluta aeris gravitas detegi potuerit ; pes aeris
284쪽
cubicus serme unciam in x ponderat, ut ali
6so. EXPERIMENTUM . Sit tubus Α BHCD cujuscumque diametri, ubique aequalis, horizonti perpendicularis, in Α apertus, in Dhermetice clausus. Pars perpendicularis AB soler me pollices alta st: latus parallelum C O pedem Iongum si Fig. 9. . I. Tubi pars BHC mercurio repleatur . exigua aeris columna erit inter C, & D intercepta: haec totum pondus perfert columna: aereae altitudine totius athmosphaerae , ct gravitantis directione A B H C D. A libi ostendemus,
Columnam aeream altitudine athmosphaeras esse Pondere aequalem columnae mercurii ejusdem
basis , & altae pollices ferme triginta. Hic sup ponimus experimentum fieri in loco paulo supra maris superficiem , & ea tempestate, qua aer gravissimus est, dc maxime elasticus. II. Deinde mercurio impleatur tubi pars MN, ut columna M N si serme pollices triginta supra libellam Nn elevata: columna aerea, quae spatium CD occupabat, ejus tantum dimidium occupabit, & tota spatio is D continebitur. III. Si adhuc mercurio repleatur tubi pars NA , ita ut columna NMΑ si alta serme pollices sexaginta; columna aerea n D semipedema Ita iterum comprimetur, nec nisi pedis trientem m D occupabit. IV. Si in B epistomium sit, quo verso me curii columna ΒΑ lente effluat, mercurio su cessive effluente, aeris compressi columna D msueeessive dilatabitur , dc primum suum volu men GD iterum obtinebit. Ab hoc experimento'. sequentis propositionis probatio aperte descendit. 'PRO
285쪽
terminum erescit In ratione virium comprimen. tium sDEMONSTRATIO. Ex allato, & exposito experimento Fig. 9. .
I. Αerea columna C D primum ad vo Iumnis dimidium, deinde ad trientem adducitur, Occupans primo totum spatium C D , dein ejus dimidium, tandem tertiam partem; ergo haec columna comprimitur . ergo aeν comprimibi.
II, es. II. Columna aerea C D compressa , & ad
minus volumen adducta a vi comprimente per se dilatatur, pristinumque volumen obtinet; statim ac vis comprimens vi expansvae non amia Plius opponitur: ergo columna C D elasticitate, & vi expansiva a natura donata est: ergo aer est elasteus. III. Columna aerea C D a columna quavis
mercurii M N eompressa, & ad minus volumen adducta adhuc comprimi bilis est; dc tamen ulteriori compressioni res stit donec vis comprimens MN, a qua ad volumenn Dadducta fuit, augeatur ἱ ergo haec aerea columna aliquatenus Compressa vis reactionis habet vi comprimenti aequalena , & oppositam. Exempli gratia, Quum mercurius partem tantum BHC tubi occupat , columna aerea C D comprimitur dum taxat a pondere columnae unius athmosphaeri iacae gravitas enim mercurii Β Η ab aequali, &opposta mercurii CH gravitate eliditur . Deiabet ergo columna aerea CD comprimi bilis, &elastica obsistere vi comprimenti, quae est pondus columnae athmosphaericae I debet ergo columna
286쪽
Aενὼ Theoria. 28 lumna aerea CD reactionem habere ut i , ut vi comprimenti ut i aequilibretur. Quum haec eadem columna aerea CD comprimitur simul & a columna athmosphaerica ,& a columna mercurii N M athmosphaericae graia vitate aequali ; columna C D comprimitur a vi
ut a , & illi obsistit ; adducta igitur ad primi
voluminis dimidium n D reactionem habere debet ut a, ut vi comprimenti ut 2 aequilibretur . , Quum eadem columna C D simul comprimitur & a pondere columnae athmosphaericae, &a columna mercurii NA duplo graviori ipsa columna athmosphaerica, columna CD pressionem perfert ut 3, illique obsistit: debet ergo ad vo lumen triplo minus adducta m D vim reactionis habere ut 3, atque ita porro in infinitum. Er
IV. Corporis densitas est eius massa per uoia lumen divisa etoa . Quum mercurius tubi partem tunium BHC occupat, columna aerea CD comprimitur dumtaxat, a columna athmosphaeiarica in ipsam gravitante directione ABH D iergo haec columna CD comprimitur a vi uir, spatium occupat ut I , densitatem habet ut 1; ejus cnsm densitas est ejus massi m per i di
Quum columna C D comprimitur & a coislumna athmosphaerica, & smul a columna inercurii NM pondere columnae athmosphaericaeae. quali ; columna C D comprimitur a vi ut Σ,, spatium occupat ut ς, densitatem habet ut 1; eius enim densitas est ejus massa m per T di
Quum columna CD simul comprimitur & a columna athmosphaeri ea, &a mercurii columna NA columnae athmosphaericae gravitate dupla columna CD comprimitur a vi ut a, spatium occupat ut T, dens talem habet ut 3; ejus quip- pa
287쪽
pe densitas est massa m per T divisa , 3 m.
Ergo densitas aeris es usque ad quem amterminum In ratione Virsum csmprimentium .
Q. E. D. 691. NoΤΑ . Et si aer initio comprimatur , & eondensetur in ratione virium comprimen tium; vero simile admodum est, post quemdam
compressionis gradum aut non amplius comprimi , aut iplam virium comprimentium rationem non amplius sequi . . I. Si vis comprimens aerem ita condensare posset, ut omnes huius elementi moleculae peris secte nullis poris , aut interstitiis se tangerent; patet nullam jam vim ulteriorem tunc compressionem effcere posse ; ulterior enim compressio non nisi primigeniarum molecularum compese tratione haberi posset, quae mechanice repugnat, di miraculum postulat Met. 4II. . II. In plerisque corporibus comprimi bilibus,& elasticis, quae experimentis pertractare pota sumus, compressio, post quemdam terminum maiagis, magisque aegre fit, resistentia vero corporis comprimentis in majori rarione Crescit, quamvis comprimens crescat. Quare si vis ut unum effeti primo compressionem ut unum , vis ut ioci longe distabit a compressione, & condenis satione ut roo. Admodum probabile est, aerem in hoc a ceteris corporibus comprimi bilibus ,
di elasticis non esse diversum; ut alibi etiam observabimus 742).
693. Aer , ut cetera liquida 6ax ), pramἰι quaquaversum . M.t 4 DEMONSTRATIO . Innumeris modis , atque experimentis propositio probatur . Simplici iasimum afferemus . Sit vas ABCD figurae , &capacitatis cujuscumque tribus tantum tubis A,
288쪽
AerIs Theorἰa . et 8 1 B, D apertum: epistomio hic postremus aperitur,& et auditur. I. Epistomio D clauso vase aere pleno. & aquae immerso directione Α Β, & tubo A aperto, aer per A egreditur, & aqua vas repletur. Si vero
digito orificium A occludatur ne aer exeat, vas immersum aqua non repletur : res istit quippe aer interior elasticitate sua aquae nitenti in vase attolli ad sua: superficiei altitudinem . Aerergo clausus, ut impediat verticalem aquae eleia vationem deorsum premere debet.
II. Si vas aqua plenum, & epistomio clausum perpendiculariter in aere suspendatur directione Α Β , & orificio A aperto , aqua per tubum Beffluit. Si vero digito orificium Λ occludatur ,
suxus cessat: tantum enim nititur aer exterior
ascendere a B in C, quantum aqua descenderea C in B; ergo aer orsum premit. III. Si vas aqua plenum, & in D apertum , tubo B clauso perpendiculariter in aere suspendatur directione A B; tubo A aperto, aqua pertubum D fluet. Si vero obturetur tubus Α , aqua ex D fluere cessabit , aer enim exterior tantum nititur , ut transeat a D in C, quantum aqua , ut transeat a C in D . Ergo aer premit ad latera. Q. E. D.
694 NOTA. Quum vas plenum in aere suspenditur directione AB, tubis Α, & B apertis,
D vero clauso , aqua deorsum premitur ab ae rea columna per tubum A : eadem aqua ab sequali aerea columna premitur per tubum B . Harum virium aequalium , & oppositarum altera aquae gravitatem auget , altera minuit et vires hae aequales invicem eliduntur 344 ; &aqua suae gravitati relicta est , a qua ad effluxum per B sollicitatur. Pari modo quum tubus D apertus est, ut &duo reliqui Α , & B ; columna aerea premens per tubum lateralem D C aequali vi agit in aeris columnas inferiorem, & superiorem . Uires
289쪽
188 Aerἰs Theroνἰa. res hae aequales , & oppositas invicem elidun. tur; aqua vero suae gravitati obtemperans juxta hujus nisum per B & per D effluit. Nihil intereti cujuscumque capacitatis snt tu-bi vas intimo communicantes. Lex est enim liquidis generalis, & fluidis, quum eorum actio
per tubos communicanteS e Xercetur, minoris cOIumnas majoribus aequilibrari; ut alibi explica-
EXPLICATIO . Praecipua gravitatis, & ela slicitatis phaenomena proponemus; minus sane ut praecipuas has proprietates jam demonstratas firmius flatitamus, quam, ut earum utilitatem,& usus doceamus.
697. DESCRIPTIO. Machina pneumatἰea ad annum 1634. ab Othone Guerichio Consule Mag- de burgwco inventa, mox a physico Anglo Boyle persecta , constat: x M. 19 I. Antii a metallica AB, cujus cylindrica cari pacitas tota vacua est, ct laevigat illima . II. Embolo Olindrico B, qui antlia moveri deinbet nullo aeri relicto spiraculo. Movetur embolus ab A in B, a B in A ope manubrii B U , quod diversis modis construi potest. III. Di a me allico G H horia ontali fulcri. GN, H M solidato, & madidis pellibus obtecto , quibus recιpiens vitreum E T imponitur . Discus in centro pei foratus assigitur tubulo EA quo antlia recipienti communicat . Pelles quoque pertusae esse debent ubi tubo E A inserun
290쪽
gatissima cylindri, aut coni truncati formam obtinet , in cujus diametro est ductus CD , qui in data positione communicat tubo E A ; in alia positione non amplius communi eat . Alter quoque in epistomii superficie sulcus est in ejus longitudine RS excavatus, quia tubo inter antliam, & discum sto communicare potest, si lubet . Celebris hujus machinae usum , cui tanta debet physica, explicare pergimus.
697. EXPLICATIO. I. Recipiente supra diis
seum ita collocato, ut aer externus ingredi nequeat , ita vertendum epistomium est , ut fora men diametrale CD concurrat cum tubo cominmunicante EA: sulcus RS erit ad latera, nec recipienti , nec antliae communicabit . His ita dispositis, embolus νanno inuncto utrinque Chinductus ab A in B descendat: totum aerem in antrilia ΑΒ contentum ante se propellet. Tunc aer recipientis qui a tota analoga athmosphaerae columna premebatur dum recipienti inclusus erat, sua elasticitate dilatatur, & per orificium E in antliam AB descendit, ubi aer non est , qui ejus dilatationem impediat. Ponamus recipientis E, & antliae A B capacitates aequales esse: dimidius aer in recipiente remanebit, dimidius alter in antliam descendet . Recipiens iam contra discum premetur a dimidio pondere columnae aereae, quam perfert aerenim , quem continet, post emboli descentum , dimidia sua densitate, adeoque & actione imminutus est. Quum recipiens disco impositum fuit, aer illi inelusus sua reactione toti columnae ae rege recipiens prementi aequilibrabatur 1 at hic
aer inter recipiens , & antliam divisus dimidiam suam densitatem , adeoque & dimidiam suam vim rea gentem semper densitati proportionalem amisit. 691 II. Ut aer post hanc primam emboli eductio-PA . Tom, II. N nem