장음표시 사용
321쪽
stituitur simul ae aer exterior de more in illud
III. Certum est in animalium sanguine , humoribus magnam esse aeris fluidi, & elasti ei copiam liquidis hisce commixtam, quorum motum, & circulationem sua elasticitate vigentem servat. Ista celant simulac animal non amplius libere respirat aerem aptum illum reparare , qui perpetuo dissipatur, & circulatione, Cc trant piis ratione elasticitatem amittit. Ceterum aer hic interior, & animalis eorporis partibus omnibus diffusus, & intermixtus cum aere externo finquilibrium affectat, cujus pressionem sua et allicitate compensat; si ergo aere externo subducto hoc aequilibrium tollatur, aer interIOg ela sticitate sua violenter dilatari debet, p rtes tu mefacere, & canales . quibus eoarctatur, disrum pere, sanguinem , & humores perturbare, to tam animalem oeconomiam, aqua vita Pendet,
IU. Animalia aquatica, uti pisices, oc amphibia diutius ceteris aeris desectui , aquatica enim organieam structuram habent , quae minorem aeris copiam postulat., Cc euadiu satis est exigua illa aeris portio, quae aqua admixta est et 8 ὶ . At vero aere deficiente tan
dem intereunt ἔ aer enim in vacuo etiam ab aqua sua elasticitate separatur , nec aqua Iam quantum satis est aeris eontinet ad suorum Incolarum vitam conservatam . . .
U. Quum aer eductus illico in recipiens it rum admittitur, animal toto corpore mirum in modum coneutitur. Aer quippe praecipiti impetu animalis corpus pervadens I3 languini, & humoribus lethi serum impulsum imprimit, quo saepius pulmones , venae, & arteriae disrumpuntur , & sanguis extra vasa lacerata dispergitur. -
322쪽
Bestiae eleures languent, & tandem pereunt stabulis inclusae, in quibus aer facile non reis novetur ; sive quod aerem hauriant menefieis exhalationibus infectum , sive quod hic aer ,
ceterum sanus, pulmonibus perpetuo exceptus,& e missus vaporibus imbuatur, qui ejus elasticitatem enervent ad organorum motum, & ad sanguinis, & humorum circulationem neeessariam. Animalia plaeraque aquatilia aere renovato indigent identidem , unde eorum organa motum ostinent. Propterea pisces saepius videmus ab aquis exilire, ut liberius respirent. Iapiscina glacie concreta glacies pertundi solet , ne prsces aeris desectu intereant. VII. Si verum sit, aliquando in quarundam arborum truncis, & in mediis lapidibus animarilia inventa fuisse, uti serpentes, & busones , qui nulla cum aere externo communicatione vivere viderentur; probabile est , illis aerem re novari aliqua via, quae observatoris aciem e
Bugit; sive substantias solidas , aut liquidas , quibus alebantur in illis carceribus illis perpetuo novum aerem ministrare , qui in ipss nutritione renovaretur . uti in quibusdam piscibus in fundo maris perpetuo degentibus evenit , quibus aqua sola aerem praebet , qui satis est
pro eorum organis, eorumque natura.
VIII. organorum analogia inter regnum an iis male, & vegetabile satis indieat, aerem uti animantium, ita & vegetantium vitae esse ne-eessarium . Aer Deci nutritii in plantis, ut in animalibus motum servat: citius, ct vehemenistius aeris subductio animalio corpori lethiseta
est , cui ingentia aeris receptacula , amplique aerei canales insunt, quam vegetabili, in quo minores sunt isti canales, & minora receptacu la . At aeris actio utriusque vitae omnino necessaria est: & plantas cito languescere , &arescere videmus in locis, ubi aer aut elasti eitate careat, aut libere non renovetur.
323쪽
16. EXPERIMENTUM III. Recipient pinachinae pneumati eae candela accensa includatur tante aerem extractum sua ipsa flamma collucet; dum per gradus aer rare fit, magis, nTagisque Iansuescit; aere ferme toto exant lato, extinguitur.
Sub eodem recipiente, aere subducto , pulvis pyrius igni speculi caustici expositus nullo fragore consumitur, dc in densum sumum exhalat,
in quo vix exigua apparet flamma caerulea, quae elucet ex residuo aeris maxime rarefacti in recipiente. In vacuo 699 ὶ si Iex chalybe percusiasus seictillas ita vividas non emittit, ut in aere libero.Quum. lampas jamdiu in exiguo , & clauso spatio accensa jam jam extingui videtur; s Ia-
terna, aut lampadis receptaculum aperiatur , assurgit si1mma , magisque collucet quum aer
Fx his apparet, aeνem producti ni, O eonferistiani esse neeessarium. At quae flammae cum aere analogia stὸ quid aeris elementum in
ignis elementum influere pollit EXPLICATIO. Quaecumque ignis natura sζ, vero simile est , flammam esse motum vibrati O-nis maleculis corporis inflammabilis impressum,
quae in fluidum tenuissimum quaquaversus m tum dissipantur. Motus hic vibratorius quaqua versum in moleculis corporis, quod consumitur, fluidi ambientis reactionem postulat. quod clasticitate sua permanentem molecularum, quibus sese insinuat, explosionem servet , inter quas magna vi dilatatur eo gradu , quo ignitio ejus& volumen, & elasticitatem auget. Hinc aec ad flammam producendam, & conservandam ne incessarius. I. Aer in machinae pneumaticae recipieme nimis rarefactus vim, & elasticitatem tantam non habet, quanta requiritur, ut se violenter insinuet accensis candelae, aut aliuS corporis cominbustibilis particulis 3 ut vi sua elastica ignem
324쪽
Aeras Theorἰa. 323 particularum harum accensarum magna vi re
mutat in eas, quae adhuc accendendae sunt; ut ignem hunc in corpus combustibile resectat , in quo partes perpetuo dividere debet , suum phlogisti euin liberare, aerem suae substantiae ad mixtum dilatare, & aditum aeri huic interno
aperire, quo violenter e cercare erumpat , &particulas suae expansioni resistentes magna vi ejectet. Pulvis pyrius in vacuo nec fragore explodi tur, nec vivida flamma collucet; aer enim rarefactione languidus fatis actionem ignis externi in pulverem agentis juvare nequit. Lampas in exiguo spatio clausa vapores exhalat, qui ambientis aeris elasticitatem enervant primo , tandem destruunt . Aer hic tunc vi necessaria spoliatus est ad imprimendum substantiae oleos aemotum vibrationis, qui particulas accensas proinpellere debet, dc earum ignem ad partes adhuc inflammandas reflectere. II. Quocumque modo aer ad flammae excita tionem, dc conservationem concurrat, sive ejus causa sit, sive ejus ipse pars fiat certum tamen est,
Primo, nullum corpus combustibile sne aere ardere, & cousumi posse; dc eo celerius cor pora accensa comburi, quo liberius, & violentius aer agit.
Deinde corpora combustibilia , uti lignum , diutius in vasis clausis vehementissimum ignem
perferre posIe, quin comburantur. Qu/ntumvis ab externo igne penetretur , illaesa perseverant quamdiu aer exterior cum igne eorum partibus integrantibus se non inscuat . Experimentum hoc chemicis omnibus notum explicationem a nobis traditam de actione aeris in corpora, qu
comburuntur, demonstrare videtur. πιν
325쪽
324 Ae Is Τευν ia . Aεν Io eorporibus. et . OBSERUATIO. Aer globum terrestrem ambiens, aliqua copia in corporibus quoque reperitur, verum duobus modis admodum diversis, quas distinguere opportunum est. I. In quibusdam corporibus, & aliquando aeν
est tantum Inter eorum paνtes in ανantes Ioca
pus, at qua dioe us, quin partibus illis adhaereat, illisque commixtus sit. Huiusmodi est aer inter spongiar, aut panni interstitia . Aer hic
comprimi bilis, & dilatabilis, fluidus, & ela
ssicus ab aere, quem respiramus, nihil differt. Αer hic inter corporis, in quo est, partes in integrantes non est recensendus; ab eo enim meis diis mechanicis separari potest, puta corpus comprimendo, aerem illud ambientem rarefaciendo,
I l. In plaerisque corporibus praeter aerem naturalem eorum interstitiis interjectum, maxima astris eo'Ia eorum μbstantia inteν mixta est , qui sua fluiditate. & elasticitate destitutus ab his corporibus separari nequit, nisi illa dissolvendo , & eorum naturam immutando. Aer hic ita corporibus intermixtus inter eorum Princi-PiR primigenia , di partes constituentes recensendus est 7. 38ο. . PRO OsITIO VII. 728. Corpora Ialida, ct Iisu Ida is ereum Instersitiis exiguam aeris copiam puri, nec ear mpartibus intermixtι eontinent : plaraque saltem maximam ae Is copiam eontinent orum obflanissia inteνmixti. Experimenta duo propostionem comprobabunt.
EXPERIMENTUM. I. Uas aqua pleno immergatur lapis, aut lignum. Uas recipienti machinae pneumaticae includatur . Dum embolus descenin
326쪽
a lapide, dc a ligno erumpunt, dc per aquam transeunt. Ex statutis principiis facile phaenomenon explicatur.
Aere e recipiente exhausto aer lapidis, & Iignit poris inclusus dilatatur , dc ad pororum o riticia sertur , ubi exitum invenit . Quum sit aqua levior , haec suae gravitatis excessu aerem cogit ad superficiem attolli . Quum deinde aer recipienti restituitur, aeris externi pressio cogit aerem lapidis , aut ligni interstitiis inclusum ad primam densitatem redi. te; dc hisce interstitiis inserit aquae copiam aeri inde egresso aequalem or): quare lapis &lignum magis madent, quam simplici in aquam
II. Vasa vitrea plura recipienti include; horum uni lac infunde , alteri cervisam , tertio aquam , quarto spiritum vini tum aerem extrahe. Videbis ex his liquoribus aeris bullas erumpentes ad superficiem attolli. A qua tepens, ct spiritus vini ebullire vide tur: bullae aeris squidem , quae in his liquoribus dilatantur , in aqua , Ze spiritu vini viscita ditate non detinentur; quare cito, & Iibere ad superficiem assurgunt ; unde quaedam ebulliti nis imago habetur .Lae, dc cervisia intumescunt, assurgunt, ex tra vas exuberant ἔ aer enim in his liquoribus dilatatus dc eorum viseiditate captivatus illas facilius attolli , quam separet; eosque extra vas
expellit antequam dividere possit, de sibi inter
viscidas, & adhaerentes moleculas exitum aperiat.
III. Iudicio analogico Mat. 13sὶ inferri potest, cetera corpora solida, & liquida aeque, ac hactenus usurpata, in eorum interstitiis aliquam aeris naturalis copiam continere, fluidi, elastici , ipsorum substantiae non ιmmixti. ostendendum superest , plaeraque coryora na turalia multo maiorem aeris copiam eorum suta stan- sti
327쪽
326 Aeris Theονἰa . stantis: immixti continere, quod eorum principium iit, & pars constituens. 19. PROBLEMA . Aeris quantitatem immixto quovis contentam determinare . R. 36
EXpERIMENTUM . Sit amplus tubus vitreus AN DC, cui tubulus latera lis epistomio
munitus adnexus sit, unde aer ore Cx B hauri
ri possit. Per orificium C in globum A immittitur corpus dissolvendum: deinde tubus ADC
aquae perpendiculariter immergitur , & aer ex B educitur donec aqua ad quandam altitudinem D attollatur, & sullineatur. Tandem clauso eis
pistomio B speculo caustico V in corpus dissolvendum radii solis collecti diriguntur. I. Dum ignis solaris vi corpus A dissolvitur, cogitur aqua ex D in C descendere reactione aeris AN D, qui semper volumine , dc et allicitate augetur donec corpus in globo A penitus dissolutum, atque consumptum sit. II. Corpore Α omnino dissoluto sine omniasti sescere donec eam temperiem obtineant, quam ante speculi actionem obtinebant . Dum igne evolante aer interior condensatur , aqua ex Citerum D verius ascendiis quum vero ad acris
interni, dc externi aequilibrium deventum est , aqua attolli desint , ct ad certum punctum Ff stitur. ΙΙΙ. Aquae quantitatem , quae in spatio D FContinebatur, metire, a quo aqua expulsa fuit . habebis aeris volumen a combustibili corpore Aelapsum in dilIolutione . Patet siquidem, coluismnam aqueam a D in F non fuiste depulsam , nisi quia aer interior tanto volumine auctus fuit, quantum capit spatium DF i novumque hunc aerem non nisi a corpore dissoluto proventra potuisse: si enim haec omnia peregeris nullo corpore globo Α incluso , columna aquea DC postquam refriguerit ad idem omnino puri ctum D revertitur , ad quod antea attolleba-
. ur. NOt9 volumine DF aquae loco depulsae , quod
328쪽
' quod Aelle innotescit innotescet quoque volumen aeris, quod in corpore A continebatur. IV. Eadem methodo , aut similibus , inventum est, Pollicem cubicum sanguinis porcini continerct&emittere aeri S pollices cubicos triginta tres. Pollicem cubicum cornu damae aeris pollices cubicos continere trecentos triginta quatuor Pollicem cubicum ligni querni continere ae ris pollices cubicos ducentos quinquaginta seK. Exiguam pulveris pyrii quantitatem conbiliere aeris volumen suo volumine ducenties majus.
Sulphur , aquam fortem , di alia quaedam
corpora combusta non modo aerem non emittere, imo vero partem aeris contigui absorbere zquare a quea columna DC non deprimebatur , imo a D in N attollebatur. 3o. COROLLARIUM . Ab his experimen .s colligitur , aeνem quem respiramus admodum ab aere corporibtis immixto diυε um esse , DItιm modificationibus. EXPLICATIO . Aer, quem resipi ramus , e videnter fluidus est , & elasticus , ut qui tantum corporum interstitiis , dc partibus integrantibus insertus est , quique ab iis separari potest machina pneumatica, compressione, aliisque modis mechanicis . Uerum aer corporum partibus integrantibus immixtus, qui ab iis separari nequit, nisi analysi, dissolutione , eorum naturae mutatione , mnino fluiditate, dcclasticitate carere videtur. Ingens enim aeris ecpia ligno querno immixti
nullum fluiditatis indicium praebet in corporis hujus partibus divisis, & quantumvis contritis, in quisus fixus semper , de sondus videtur do nec lignum dissolvatur . Quin si maxima aeris copia sanguini animalium immixti naturali sua elasticitate polleret , ex summa sua condensa tione magna vi dispellere deberet fluidi partes ;quibus interpositus est , dc condensatus.
329쪽
312 AerIs To eo Ia. Hie aeris status in corporibus , quorum pars constituens est, semper negotium physicis facessivit explicare conantibus discrimen inter aerem, quem respiramus, ct illum qui corporibus immixus est, intercedens . Plura systemata excogitarunt , a quibus nulla rei lux affulsi, quaeque reserre suis pervacaneum est. Quidquid sit, certum est, I. Aerem substantiis corpora componentibus Immixtum , puta oleo, de ligno , in hoc mixtionis statu communi sua fluiditate, dc elasticitate carere; ut modo ostendimus. II. Hunc fluiditatis, dc elasticitatis desectum tolli , quum corpus comburitur, aut quovis modo dissolvitur i quod indicare videtur , aerem etiam commixtum principium illud servare , quos uidus sit , de elasticus ; atque hoc principium in commixtionis statu a vi superante impeditum cessante obstaculo, pristinas vires recuperare. III. Aerem hunc , qui in quercu , in cornu damas , in plurimis corporibus fixus , & solidus videtur , etiam in statu commixtionis primigeniam naturam servare posse: scuti aqua naturam non mutat, quod in glaciem, aut in vapores convertatur: in quibus statibus eadem non amplius esse videtur. IV. Totum volumen materiae suidae , quod a
corpore combusto , & dissoluto edueitur etas
non esse censendum substantiam tantum aeream, sed mixtionem quandam aeris, dc aliorum Corporum heterogeneorum ab igne attenuatorum ,& fluiditate donatorum , in quibus tamen pars praecipua est verus aer a corpore elapsus, & combustione a retinaculis solutus , quibus detineis batur. V. Nουas perpetuo in natura eommixtiones fieri. Terra, dc aqua in substantias an isnales, vegetabiles , fossiles convertuntur , hae substantiae iterum dissolutione terra , dc aqua fiunt. Aerpari metamorphosi in plura corpora convertitur, eorumque fit para constituens, uti terra, aqua,
330쪽
& ignis . Hinc varia illa aeris quantitas . quae a corporibus educitur, in quibus ejus affinitas substantiis corpora constituentibus ejus molecuialas alligat , elasticitatem impedit , volumen in immensum minuit ; donec ignis actio compositum destruens ejus vincula dissolvat, assinitatem tollat , libertati pristinae , ac propriae raturae
Hi ne intelliges, vere, & aestate , quibus anni tempestatibus innumera nova mixta natura effete, ab horum productione miram aeris quanistitatem absorberi debere; autumno vero, &hy me, quum pleraque ex his mixtis putrefactione dissolvantur , ingens ab illis aeris volumen eis rumpere debere , quod aeris terram ambientis massam augebit. Intelliges quoque, alimenta in stomacho , dc intestinis dissoluta ingens in visceribus aeris volumen edere debere . Aeris hujus pars chylo commiseetur, sanguini , humoribus, carnibus , partibus omnibus animalibus: pars alia sua ela. licitate crassiorem ciborum partem expellit; dc aliquando corpus cruciat , in quo alimentorum dissolutio, & nova commixtio nec simul , nec apte fiunt. Aqua in sapores exaltata.
3r. EXPERIMENTUM. Sit globus vitreus D in tubulum vitreum DE desinens, in E ianis
tum apertum. R. a 2 in Capta capacitatis D E mensura infundatur in D exigua aquae quantitas, quae si pars tantum quater decies millesima illius, quam totum vas caperet . Deinde globus D carbonibus accensis imponatur , & lente convertatur tubum D Eferme horizonti parallelum detinendo ; donec exigua aquae quantitas in vapores converta tori tam repleat capacitatem DE. Tunc orificium