장음표시 사용
101쪽
J A, s HIs TORICA. est vertim quiunt nonulli, praejudicium ea res adseret testori. Minime veto. Nam de quisquis legit historiam, secum tacitus iudicat: expedit verb ut, ubi ad narrationis finem devenerit, sinim eum historici judicio conserat. Nec tanti est, quod dis qr, ita narrationis filum abrumpi. Nam leviculum hoc in-eommodum abunde compensatur majori emolumento, quod ex judicio istoc consequimur. Neque movere debet, quod Xenophon eo σ- ελλ ιυις α id neglexerit. Nam uti caussam a ZAb ista habuit, cur eo opere judicio superiederet: ita alio in opere M G ora. judicium adhibet: nempe illo, quod Cyri ἀνάcainc b inseribitur. b - , Q d vero Caesarem quoque negant judicium suum interno-nere: id levis est momenti. Nam commentariosis,non hiit tiam scripsit. Atque ista claia etiam resellunt Franciseum Patricium, qui dialogo x. hanc historiae legem facit,ut tantum res gestas narret; non item, vel caussas rerum strutetur, vel iudicium suum inte ponat. Nempe quia hoc philosophi esse putet, non historici munus. Itaque ne Polybium quidem perstringere veretur,
quin subinde, rebus narratis, philosephi instar de iis disserat. Sed nobis potior est Polybij auctoritas, priesertim quae ratione adeo valida sit sibnixa. Est e*m historia, ut non semel dictum, philosephia exemplis constam. Haec philosophiae,&historiae amnitas, ac conjunctio, Scit, ut philosepho. praecepta sua lisceat historicorum exemplis illustrare : & vicissim iustoricus illisit secta quaedam ad philosophorum eraecepta expendem. .. . oquor vero de historia justa. Neque enim in commentariis ista exigi debent. Longeque minus , ubi satis est , capita rerum P una reserri, & temporibus suis
Interea agnoseimus, interdum usu venire, ut etiam in justa
ac legitima historia judicio alius sit seper est. Ut si singula
non latis sint nobis exforata. Nam pendet judicium ab omnibbus circumstantiis, quarum vel una si iMoretur, judicare de re
minimi possumus. Quod etiam Ulpiani judicium est L inju - .riam, V , idem. ff. de injuriis. In reb tero minime incutis pland judicium apponemus: sed quasi obiter,atq; ut plurimu paucis. - in re exemplo esse possit Sallustius. Na cum improba Catilinae consilia, nem* .' M conjura
102쪽
s Gaa. ARDI IOANrtis V o s s Iconjurationis apparatum , lucidente irarrasset: judicium Quin his verbis apponit: Ea tempessate mihi imperiumpopuli Romani muliὸ maxime miserabile vi uni est; cui cum ad occas m ab ortu
Solis omnia domita armis parerent domi otium atque divitiae , qua prima mortalis putant, assuerent: fuere tapeten cives, qui seque, cinremp. Obstinatis animis perditum rent. Namque, duobus Senatig cretis, ex tanta multitudine, neque praemio inductivi coniurationem patefecerat, neqne ex castris Catilina qui quam omnium disce erat. Tanta vis morbi, atil, uti tabes, plerost civium animos invaserat. Et in Ju urtha, cum captum a Mario montem saxeum mediocri castello,ubi regis erant thesauri ,retulisset,addit:Sic Forte correcta
I Q temeritas gloriam ex culpa invenit. Similiter Livius a, cum narrasset eruptionem ad Nolam a Marcello factam : Ingens, inquit, eo die res, ac nescio, an maxima illo bello gestast. Non pincienim ab annibale pincentibis dissicilius fuit, quam postea vincere. Saepe etiam expedit, judicium apponamus, non ut nostri unius, sed tanquam sapientium commune. Pondus enim eab lib. ., . addit orationi. Exemplo esto Livius b, cum explicaret de- . sidiam Annibalici exercitus ad Capuam: Maius, ait, id peccatum ducis apκd peritos artium militarium habetur, quam quod non ex Cannensi acie protenus ad urbem Mam duxisset exercitum. Illa enim cunctatio distulisse mod). yictoriam videripotuit: hic error pires ademisse ad vinceηdum. Caeterum ad judicium melius serendum plurimum valet, si e Lb. a. d. Ci ronis ς utar verbis, explicentur hominum ipsorum O M. non solum res gesta, sed etiam , qui fama ac nomine excellant, de cuiusque rita ac natura. Praecipitidem Dionysius Halic. lib. v. cum ait, Ilαντὶτ μαλ- H. Stepsanus legit πάντων μάλια, vel παντος - τοῦ ο τοῖς γ φηMν ἰπῶας ,
. hoc est, Inprimis exissimo conpenire iis, qui hinoriasseribunt, ut non modὸ exponant res ab infignibus Imperatoribus in militia ginas, Osiquid praeclarum, ac reip. administrationi salutaru inpenerunt:
sed insuper, ut vitas eorum, num moderati ac temperantes, morum
. t atriorum atque institutinum observantes fuerint, ostendant.. Itaque
103쪽
Ans Hrs et o Ric A. Itaque de in historia locum habent laudes, quas quisque meritus est. Sunt enim pars judicis,quod inter praecipuas ethhistoriae
virtutes. Solum videndum, ne in laudationibus isti: s negligamus meis αληθειαν s'δίκνυον quorum imprimis se me ναο υ 'a Veriωσθidem Dionysius in prooemio ait. Negligitur veris utrumque, si vel probos vituperemus, vel improbos laudemus. Neutrum bhistorico convenit: qui neque cum Xenophonte Cyrum, a z 'gem 3ustitia minime commendabilem , optimi ac justissimi
prinis is statuet exemplar : neque cum Marone univiram accisistimam Didonem depinget, ut parum pudicam. Et tamen, si alterutro peccandum est, levius caelinquit, qui virum maturi celebrat ab egregiis virtutibus: quam qui probis vitia falso assingit. Nam posterius qui facit, alienam laedit existimationemn at non alterius violat famam, qui falso praedicat alicujus virtutes. Nisi λαὰ eertamen fuerit probo cum improbo. Tum enim
laudatio impmbian praejudicium ejus verget, qui ei iti vita Derit
adversatus. Altera etiam caussa accedit: quia probi hominis argumentum esse solet, omnia in meliorem partem interpretari.
Nam quisque alios ex sese metiri solet unde fit, ut qui probis ipse moribusest idem alios similes esse facile in animum inducat: improbus vero, etiam dum res in incerto est, esse alios improbos existimet, eoque omnia rapiat in deteriorem partem.
Qiuritur porro, ubi historicus apponere judicium debeat. Verbo id jan ante indicavimus nempe post res narratas. Impi mis verb facere id veteres sele:nt, postquam excellentis ducis obitum retulerunt. Hinc Brutidius Niger apud M. Senecam Suaseria vi. vel, ut alij distinguunt, Vii: Quotus magni alicuius mors ab historicu narrata est, tollassere totiuου consummatio rita, ast funebris laudatio redditur. . Κecis annus tamen in silo de historia opere laudationesii totum repudiat : partim quia illas rhetoris, non historici esse putet: partim quia, si eum audimus, in historia etiam stiperfluaerint. Nam, inquit, ipsa narratio satis superque prudenti lectori Liudabit, aut vituperabit factorum auctores. Sed facile utrique argumento obviam itur. Nam rhetor , de historicus, multa uidem habent communia Hed nec considerandi, nec tractarii ratio convenit. Neque supervacaneum est, quod iudicium
imbecillionim firmat , A malectis, cujusque me M 1 cedem
104쪽
GER ARDI IOANNrs vos s Icedem rum rependit, aliosque ad virtutem inflammat, a vitiis
Sed tamen a nonnullis modum ea in re minimὸ teneri, sitis ostendunt, quae Seneca subjungit, post verba illa, quae paullo ante citabamus : Hoc, inquit , semel atque iterum a ahuc ide. filium. idem is paucismu personis usurpatum a Saductis. Liriis bem ius innovi magnis viru praestitit. Sequentes biIlarici mula, id es suffecerunt. Ubi Sallustium in laudando parcum suille,
non minus vere dicit, quam ejus in verbis parcimoniam laudata is Appuleius μ : sed in vituperando tamen parcus minimὰ filiciti Lib. s. a Nam homo nequam, ut eum Lactantius ι vocat; sed gravisiimussae. relig. aliena luxuriae obiurgator o censor,iat de eo loquitur Macrobiustum in Catilinaria, tum in Jugurthina, usque adeo multus est,... t insςct i do, ut interdum oratio ejus propius ad invectivana in mores populi Romani, quam ad historiam accedere videa-d Lib. d. t M. Idem de Theopompo dictitia vesim, quem Lucianus Lait
b. bH. adeo vehementer atque acerbe vituperare, ut videature Are ais ρε- τα πεπω γμένα.
magis, quam Nec tamen in vitupes ando lum, sed etiam in laudando Auroriam modus tenendus est : quod idem Lucianus indicat his verbis :
. Du nodum in binoria quandoquesit: se uo loca ct impore lauda
dum, modumque rebus adhibendum esse censo, nequa mole Iia a stantur ij, qui in posterum eadem hac aliquando larent. Nempe
aliud omnino est laudatiuncula historica, aliud laudatio orat ria. jure distinguit Agathias operis sui praetitione, ubi
ποικιλλειν τα γε νημενα. Atqui periti harum rerum auctores socienomio convenire aiunt , bona, quibus quisque praeditus est , verbis
exaggerare, atque extollare. Hi torripen, tametsi ne ipsa quidem is laudatione eorum, qui praeclari aliquid gesserunt ,prorsus abhorret: hunc camin scopum arguminu que Di proram habere nosse, existimo.
105쪽
' rein b.o sed cubi factorum Ostin υμ im aut de tui: iliat.
xim sacere histor a non licet, neqης rei ipsu Gareμcare. Oportet. Haec Agathias: quae tamen in sua immissima interprexatione, ut alia multa, plane praeteriit Christophorus Persona. Ex his vero Agalbiae vhrbis eadem cognoscimus, causiam, ei oratorium encomtum non conveniat historiae, non tunc seldmesse, quod historicas paucis laudor, orator λκ id verum imprimis, quia qui in laudes ample excivrit, dissiculter . se tenet intra limites veritatis. Hinc Cicero epist xlx lib.i ad Atta Quamquam non ἐγκωμmos sunt, sed Iovio,inia. Sapluribus hac de re praecipit Lucianus his vobis: Κ
cet, quὸd non angina aliqua isthmo divisa ct intersepta ut hin. - incomtum: sed magno quodam muro r medium eunte distincta,
o musicorum inlud, aas psR OMNES CH ORD As, intersa distent. Siquidem illa, qui ιη miumscribit, hoc unum ctat, ut quibuscunque modis posse, eum, quem laudandum suscepit extollat atque oblectet :ac etianis per mendacium soria id consequatur, quὸ . tendit, param id curari contra historia nihilsalsum inserimi, ne pauxillum quidem, permittit ; non magis quam arteriam dicunt medicorum s*, eam qua ra vocatur, quicquampo , aut cibi, isse recipere. a UNC AEx his satis liquet, neutiquam eorum probari sententiam a 'nosse, uui historim definiunt a , rerum gestarum cum laude ε 3 aut
106쪽
quidem , dum sim trico & tempore, & cum modo fiat: sed tamen non est de historiis ήAu , ut constat ex iis, quae de ejus natura seretius diximus. Caues itaque etiam accipi debent, quae doctissimus Iovianus Pontanus in Actiostro statuit: Issacinquit, rerum scriptori servandum maxim/, arque in tota rerum seriei uino locis, rebus , occasionibus, iudicis ipsiepersonam induat, ut
laudet, tandein set, admiretur, de imat, misereatur, nunc rideat hvmnos casus, nunc deplaret: demum meminerit, demonstratira iudicendi genere se versari, ac cum laudandi, tum vituperandi omu, a se esse susceptum. Ubi in altero etiam vix ausim taesitire. Ait hist
vici munus esse elegentium animos ad commiserationem movere. At quanto aliter Polybius i qui muliebre id putat atque
effoeminatum : neque Philarchum reprehendere eo nomine veretur. Et sine tragoediae id propositum, non historiae: quae immane quantum diluint. Tamen non videtur vitiosum, si res adeo sit miserabilis, ut animus cohibere se minus possit, quin in affectum stinc erumpat. Cujus rei exemplum non unum in Livio habemus: ut cum alibi, tum in Albae ruinis a. Nam
quid ad misericordiam movendam aptius dici potuit Livianis illis 3 Inter hac iam praemisit Albam erant equites, qui multitudinem traducerent Romamigiones deinde dum ad diruendam urbem: qua, sibi intrarere portas, non quidemsuit tumultus ille, nec pavor, qualis captarum esse urbium solet, cum tractis portis, stratisve ariete muris, aut arce vi capta,clamor hostilis, ct cursus per urbem armatorii,omnia
ferro fama' miscet: sed lentium triste,ac tacita mastitia,ita dorie
omnium animos, ut prae metu obliti quid relinquerent, quid secumferrent,descirete conflio , rogitantesque alν alios, nunc in liminibus flarent nunc errabundi domosRas, ultimum istas visuri,pervagarem-tur. Vi verὸ iam equitum clamor exire iubentium instabat ; iam Iragor tectorum, quae diruebantur, ultimis ursis partibus audiebatur . putrisque ex distantibus locis ortus, velut nube indum, omnia in I xerat: raptim, quibus.quisque poterat, tutis, clim larem ac penates, recta, , in quibui num quisque educatusque esset,. relinquontes trirent : tam continens agmen migrantium impleverat vias : ct constectus aliorum mutua miseratione integrabat lacrimas: vocesque
etiam misera iis c si laborari mulierem sic, cam obfusa ab
107쪽
' . Aie s 1 H r,s T o Rrro A. armatis templa augusta aurirem, ac relat captor relasque rent deos. urbem Albanis, Romanus pasim publica privataque omnia tecta ad Dat sola : unaque hora qgadringenorum annorum opus; quibus alba luerat, excidio ac ruinis dedit. Hactenus Livius, nophice omta inqk, M oratorium plane in modum, adeo ut vel um aliquem Zenona, vel Catonem, possint continovere: iis vero, quibus mollior in us , Veli crim sexcutere valeant. Sed orationem hujusmodi ανα,li Lu locum iri historia non habete , nisi in atroci aliqua , ac publica calamit te: satis ex iis lisquet, quae antea diximus.
De sententiu OEensum, quales in Hama habeam Deum, e quomodo, se quatenus usurpandae: ac Liviussera
pntepG imitan os, an Salginius. AD judicium historicum, de quo proxiλὰ egimus, etiam
pertinent γνοῖμι sive sententiae. Nam iis utitur historicus, quanao judicium suum explanat: sive idTat, ut ratio eorum adferatur, quae dicta sunt; sive ut epiphonemativ loco funga tuta Sententias verti appello, non eas tantum, quibus expontiatur, quid in vita fieri tibeat ; sed etiam quid fiat: quomodi, nCornificius userpat in Rhetoricis ad Herenn. Conveniunt autem historiae non quaevis sententiae, sed graves & severae: quales non sunt, quae elegantes quidem sunt, sed humiles. Etiamsi vero aliunde promantur: tamen ita ab historii debent adserti, ut dominatae, non setis arcelsitae, videantur. Etiani Petroni, illud haut temere negligendum : Curandum est, ne sententia emineant extra corpus orationis expressa,sed intecto a pectibus colore a AEniteant. Nempe jam Petronij arvo,& oratores, & his tiri, ita
eas affectabant, ut condensatione earum laboraret oratio.
Damnat id quoque Fabius. hb, ix. eap. . Lumilia praecipia in clausulis posita sententias vocamus. Qua miniis crebra apud antiquos, nostris tempori. s modo carent. Antiquos i*itur, ut Fabius Inoc loco monet, imitabitur, non orator tantum, sed etiari historicus noster: ne forte audire cogatur illud B. Hieronymi
ad Pammachium, More puerorum argutas umentuta in ιlausulo
108쪽
GERarunt IOANuis Vos a Ismis. ωmquam nec antiquorum omnes unam viam instite runt. Frequens mitii earum usi est Thucydidi, ac Sallus tibi parcus admodum Dionysio, & Caesita. Mediam inro viam Livius tenet. Hicne veris, an ille, vel iste, sequendus sit nobis,
anjustam,& legitimam historiam scribamus: in illis vix sente tiis opus i in hac magis requiruntur: non sicetamen, ut Sallu . . stium potius sequi necesse nabeamus, quam Livium. Nam sententiosum illud scribendi genus Hus quidem prodest, Massicit, imprimis viros ves, ac prudentes: sed non propterea ita scribere copimur, iam id non sit de historiae natura: quod
a me . de negare non possumus, dummodo historiam consideremus se. λ'. b ί, κῶ μόνον ἔ Vὸ iδεον ἀντελὲς, 1 3 ῆς δηλωον. Eoque, ut dixi, bctandum cuique, quid humeri sene valeant,& quo natura trahatur. Atque haec de sententiis, & universa
uncionibus, contra Francisii Patrii ct Polli Pendi vi opinionem, MIenitur, binberet e s in his ria locum: neexatisne Ulum evincitur, sed etiam Herodoti, Thuc)diris, xenophontis, o aliorum Graecorum auctoritate. . Cratippum in hi ria conciones da inasse. Unde fit. quod in selo octavo Thucydida libro niagaesint conciones. Dion rum, cum in Rhetoricis damnat eos, qui his m. conciones inserint, vel non quasvis conciones inieli nio, rivus Azuor Fe anie AHquitates Romanas, . ubi is eas stequentat. Diodorus Siculus adversus B aenum d en ur. Diodori in is locus de re u con- cionum
NUnc veniammo conciones: ubi primum excutienda nobis quaestio , an eae in historia habest lacum Nam neque olun desurie, qui id ni Prent, ut postea
109쪽
ix K s H rs et o R I c. I dicemus: & mlti hoc seculo pedibus in eam sententiam eunt; eosque inter Franciscus Patricius lib. x de historia, di Paullus
mus itidem in suis de historia libris. Qum plane veniam mihi dari postulo, si paullo setius hac de re agere videar, quam
instituti ratio requirere alioqui videatur. Et tamen non dicam Aia, quae cici possum. Nam ubertim hae de re egit UbertusFolieo: uti Sebalbanus Maccius. Ego illa imprimis pe sequar, quae illi vel praeterierunt, vel tantum attigere. Qui in contraria sententia simi, isti ηunt, orationes, quo historicus fingit, repugnare veritati, quam is potissimum sibi propositam habet. Et hoc ita esse, eo ostendunt, quod seu verba, seu rem spectes, non eadem dixerint illi, qui ista dixisse dicuntur. Livius enim, non Scipionem modo, ac mium, sed ipsim Romulum , Sabinas mulieres , Horath patrem, Brutum, Camillum, & alios, eo modo loquentes inducit, quo Augusti aevo sermones sitos caedebant. Atqui veteres illos non candido, & terso adeo sermone, sed horridiore omnino, usos
esse, extra omnem controversiam est. . ' .Pi aeterea historici, ne sententiam quidem si spectes, cum ea dein concionem reserunt, per omnia conveniunt. Quod nemo . negaveri qui orationem Veturiae,sive,ut aliis vocatur, Volumniae ad Coriolanum filium,quae apud Dionysium Halicarn. a ex' a tib. t. Amstat, contulerit cum ea, quae est apud Livium ι, & utramque liquit. cum illa, quae est apud Pluxarchum Sed te ista occurritur. Necenim historicus urat maliena Everba: sed ei satis est, si rem fideliter reserat. Q etsi hist
cus rogestas haut aliter narrare debeat, quam acciderunt: se mones tamen hominum Mut necesse hes et, ulnarret, quemam modum habiti fuere: nam hoc quidem plurimum fieri nequit: verum sat est, ut reserat eo modo, quo loqui debuere, quoque eo, locutos esse, verisimile est. . . . Ostendunt haec, quam infirmis nitantur argumentis , qui conciones putant historiae repugnare. Nunc illud addamus, tantum abesse, ut historia ab iis abhorreat, ut eas omnino requirat. Siquidem ex illis, quae superius diximus, sitis liquet, in historiis vel imprimis requiri rerum caussas. Atqui conciones inter eas non infimum tenent locum. Unde Dionysius Halia
carnassensis lib. YH. cum egisset de seditione plebis adversis , n
110쪽
GER ARDI .Io ANHis V ossI enatum, ait, mirari se , mestos tantopere 'occupari in pnelio aliquo describendo, aut loci natura, aut genere acinaturae, dc aliis, quae alterutris victoriae caussas erunt: at non item orationes memoriae prodere, per quasi maer opinionem res mari' i contigerunt, planeque adi iurandae
: Nec ratione solum haecsententia nixa est , sed etiam au tibrate totitis pene antiquitatis. Non lain dicam, Luciami scribere, licere historicoinconcionibus sisορeύειν : Tulliuim item in secundo de Orator; propterea imprimis velle . maxime esse oratoris historiam scribere. Ipsos potius historicos,testes maxi
Et unde potius ordiar, quam ab Herodoto , historiae patre striptore omnium eorum quorum opera soluta oratione exstant, antiquissimo i Apud eum lib. i. trabemus orationem Sal anidis Lydi,qua Croeso bellum dissuadet adversus Cappa docas: Cyri, qua Perses ad desectionem sollicitat: Massagetarum legati,cum Cyrus in eorum terras exercitum ducere vellet: Croesi suadentis,ut Cyrus potius in Massagetarum tum copias ducerct, qtiam eo in suo exspectaret. Itemdib. III orationem,
quam Pe'ndri, Corinthiorum regis, filia ad Lycophronem
Oueui habuit , ut Corcyra Corinthum rediret : praeterea ora tionem Cambysiis, interemtum a se fratrem Smerdim confitet iis , dc amico ilicitantis ad ulcistendu in magum Smerdim, hominem Medum , qui imperium occuparat : item orationem Da ij, qui sex proceres Persicos accendebat ad maturandam. Smerdis caedemn adhaec Otanis pro imperio populari Meg 'byzi pro optimatum statu, Da is pro unius dominatu : item Maeandrij post obitum Polycratis, Samiorum tyranni, liberi tem populo restituentis. Vatiae etiam sunt orationes libri quini, ut Cois Mitylenaei, i ati Scythici, Scytharum , Indathyrsi Scytharum regis. Libro quincto item Aristagorae Milesioru in tyranni,Lacedaemoniorum,Sosiclis Corinthij, Histiaei. Lib. ur, Persarum , Dionysi ducis Phocaei, Leutychidis , Miltiadis Lib. vii Xerxis ad proceres, cum de bello Graecis inserendo
cogitaret: Mardoni j, expeditionem adversus Graecos suadentis: Artabant eam dissuadentis: item plures aliae, tum Xerxis, tum Artabani: duae item Demarati, de aliae aliorum. Lib. viii. cum
aliae,tum illa Al acti bi cedonis, Xerxis legati, qua suadebat