장음표시 사용
171쪽
A ca vli Irmim sphaerae quae cἰrca terram est, explicauit cap. . eiusdem. Idciriaco non solum in tertia regione aeris haec fiunt, ut multi putant, sed &in ipso es emento ignis vocato statim infra Lunam ., Appellatur autem ab Aristotele etiam aer haec pars, in qua exhalatio cst, quae elementum ignis constituit, quia sine aere necesse potest sicca exhalatio, nec ignis ardere nis in aere, ut alibi commodius ostendetur: permeat igitur aer usque ad cor lum . At dubitabit quis: Si ignis elementum diuisum cst ut terra, cur noleterminat visum, ut cocli conspectum impediat An ob partium tenuit tem visum effugiunt veluti puluisculus in aere Perinde enim accidit, ac squis extensa conspiciat retia secundum transuersum non secundum longitudinem . Ob id prope orizontem astra inspicientibus, aeris spissitudo
magis apparet, quam in medio coeli: contingit enim secundum longitudianem extensam exhalationem: eo modo intueri. Misceri etiam contingit ignem cum aere, ut unum fiat corpus perspicuum, sicut terra cum aqua in
B mari. Si igitur haec eo modo se habent: tota imoles aquae non ea solum est, quae maribus, fluminibus, & alijs aquarum congregationibus conspicua est, sed multa in terrae visceribus lapsia eius cauitates replet: multa quoque in aere suspenditur ob solis caliditatem: Similiter aeris moles vix re periatur separata a reliquis corporibus: Pars enim inferior vaporibus aquae reserta est: multa quoque lapsa terrae hiatibus, ubi aqua non pertingit: Superior autem siccam habet exhalat nem . Eadem dici possiant de extremis elementis. Terra cnim aqua glutinatur, ignis aere. Sed quomodo ex distantia Solis, accosi immobilitate sat refrigeratio usque ad extremum
ignis, ut iterum in terram conuertatur & quomodo aer & aqua auxilium utrique praestent ,. iustum est. Quomodo autem caliditas ex motu coeli viaque ad centrum terrae perueniat, dicamus: non enim facile est hoc vIdere. Nam neque motus neque radiorum reflectio peruenit ad hunc locum C distantillimum . Ipsum enim lumen non pertransit terrae superficiem , motus autem non vltra tertiam aeris regionem recIpitur, quem enim in terra recῖpi concessimus &ob paruitatem& quia non facit partium attritionem ullam , caliditatem gignere nullo modo queat. Videmus tamen Intra terram multum Ignis contineri: ex multis enim locis etiam flammae ardentes euitantur, ut in Sicilia quondam ex Stna monte cesebratissimo:
nostris autem temporibus in Puteolano Italiae alijsque locis compluribus. Indicant & thermarum sontes complurimi subesse ignes subterraneos: demetallorum s inae, In quibus omnibus calidus quidam halitus persentitur. An caliditas, quae surra faciem terrae creatur a Sole adueniente frigiditate propter eiusdem abbentIam, truditur deorsum propter antiperist sm 3 ut apud nos accidit in hyeme: vigente enim externo frigore puteorum aquae calidae sun tr & contra in aestate vigente aestu, dein frigida' evadunt.
Quo autem profundiora fuerint loca, eo magis antiperistasim pati vid
172쪽
mus, quando excellus hi externi fessoris aut caloris, quae enim propinqua sunt superficiei vincuntur ab excessu. Sed alio quoque modo contingit a- quaru beneficio caliditatem a Sole contractam communicari terrae vis r bus. Cum enim haec in uniuersas terne partes pervadat, radios autem S lares usque in profundum maris admittat, tanta mole calefacta, quid o stat calefieri terram aqua calida permeante in omnem eius profunditatem Quamuis enim ea quae in terrae poros elabitur, a solis radijs derelinquatur, apta tamen est caliditatem ante conceptam diutius conseruare ob corporis crassitiem, quanto enim aqua maris cralsior est quam aquae dulces ,& hae quam aer, eo diutius qualitates contractas conseruare possunt. Ob maris autem librationem, atque alios motus fit contInua quaedam successio aquae subeuntis, & calorem Auentis priusquam adueniat refrigeratio. Facit &ipsa terra ad diuturnam calidi conseruationem non solum propter e us crassitem,sed & quia ibi difficilius expirat calidum. Ob has igitur causas Ini
stina terrae calefieri est necesse. Ab hac uerb caliditate humore adiuuante paulatim disponitur terra ad exhalationes reddendas. Sicubi autem multum huius materiae sublimatum suerit in eam terrae regionem, quae non a- Equam sed aerem in cauitatibus continet, modica occasione inflammari &conuerti in ignem potest, ut in nubibus contingit. Hinc igitur ignium eructatio multis in locis: hinc terrarum concussiones, & aliquando euersiones, ubi terrae spiracula non sussiciunt ad geniti spiritus emissionem. Hinc loca sulphurea & thermae : Sulphur enim & Bitumen &huiusmodi corpora inflammabilia, ex concreta exhalatione orta sunt: quae sicubi ignis principium adepta suerint, ignes subterraneos diutius fouente calefactis aute ab illo igne circunstantibus corporibus , aquae praeterlabentes esseruescunt, ac diuersos sapores ex diuersa terrarum ustione contrahunt : unde thermarum ortus & concretiones multorum corporum
fiunt sub terra. Praecipuam vero causam falsedinis maris hanc esse patet : Incalescentibus enim interioribus terrae, & exhalatione facta, multum huius substantiae ab aqua undique poros replente compraehendi ac psolui , & cum ea misceri necesse est , unde sapor falsus & amarus oritur . Indicat hoc lacus in Iudaea bituminosus : nam ob vim bituminis eo loco erumpentis redditur aqua longe crassior & amarior quam ipsius hiaris, seruet enim ibi multa exhalatio, ex qua oleosa bituminis substantia emergit ad superficiem . Non patiuntur autem hoc caeteri lacus,nec flumina nec reliquae aquae, quoniam clim nouae sint ac nuper genitae aut expi uvij , aut ex sentibus ac fluminibus ubi terrae inania aere plena sunt non aqua, nisi transeundo loca inueniant metallica, quae sapores communiacent, dulces permanent, non enim compraehendunt exhalariones cx tcrra,
cum eae liberum habeant exitum per terrae spiracula. Aqua autem illa quae pervadit usque ad intima ter cu continue a Sole una cum terra effervescat Instat
173쪽
4 Instar eorum quae elixantur; t m ob receptionem exhalationis, quae nulla ex parte spirarula inuenit: tum ob resolutionem tenuiorum partium ac lauiorum a sole fictam, S crassa & salsa redditur : quod mare appellatur. Aestum autem huilifin odi Sc esseruescentiam manifeste aliqitandoqn eo de praehendimus :xum n ullis ira nubim in aere inlatis Ipsum tamen perturiabatur, ac veluti inhorresciis nila vadarum inaequalitate fallens: Simul autem dc aere tunc vaporibus replet, ac nubilum reddit coelum. Egred turenim eo tempore exhalatio, qIiae maris perturbationem facit, Sc una cum exhalatione uaporaqueus multus sursum ducitur aerem nubibus replens. Idcirco nubilo coelo verentur nautς mari se exponere: Serenitate autem existente nunquam liniustaudi perturbatio&feruor in mari inest, quamuis ventorum vi commoueatur. Quasi pluuiarum materia ex mari potissimum habeatur: ventorum autem ex terra. Exhalatio enim erumpens e lubterraneis, vaporum materiam, quae cius motum retardare apta nata est, in terra η derelinquit magis quam in mari. Idcirco in Oceano ventos non sentiunt, . ubi valde procul a terra suerint, cum autem eos spirare sentiunt, conij-ciunt ab ea parte Vnde spirant, propinquam esse terram. Spiritus enim etctra erupens ea ui,qua solet aliquando aqua per angustas fi stulas, aut ex lignorum poris sumus ac flama,qua flectitur aut ob loci posi tionem, aut propter alias causas impedientes, ne recta sursum seratur, eo trudit & aerem, facile enim is impulsum quemcunque seqiutur.Nam quod circa terram serantur venti non recta sursum impedimento est supremi aeris circulatio ut uoluit Aristoteles, aut mediae regionis frigiditas , ut aliis placet es ed cum ita inedia regione maxime vigelint Venti, ut ex nubium motu apparet, putanda est magis prohiberi a superiori aere: quod autem in hanc potius quam in illam partem serantur , in causa est tum te ς positio unde esiluit exhalatio, tu astror ηm praTipue solis actio, Sol enim oriens in occasum trudit, occidens C In ortum, quia radiorum reflectio in ea dona partes fit. Sed haec hactenus de caliditate in viseeribus terrς genita, unde fiat eius transii Hatio secundum omnes partes. Ex quibus concludimus a coeli motu atque immobilitatec liditatem de se iditatem in omnes insuri axis mundi partes communicati, ut in continua inuicem trans nutatione versentur.
174쪽
Quaestio. I. Impossibile est plures esse cotrarletates primas I. Phy.tra. 6. sunt enim alia aliis priora cotraria, & fiunt alia ex aliis I .Phy. tex. so. tangibiles igitur contrarietates ad unam primam reduci oportet. Rationabilius autem est passivas qualitates ad activas reduci, quam econtrairius enim est agens patiente. Humidum igitur 5: siccum & reliquae pastiuae contrarietates ad cati . dum & frigidum tanquam ad principia reducentur. EPraeterea ex ratione sensus, si enim unus sensus unius est generis. .Metaph. tex. 2.& 2.de An. tex. io .umus autem generis una est cotrarietas I. Phy. MN.Tactus igitur si unus est sensus,circa unam erit cotrarietatem, reliquae autem ad ipsam reducentur.Patet autem calidum & frigidum maxime proprie ipsius tactus esse,solum enim tangendo compraehenduntur.Humidum au-tς & siccu: durit & molle: graue & leue asperu,& tene: raru & desum,& alia huiusmodi ut tactu copraehendantur, non satis est ea tangere,sed necesse est motu quenda adhibere aut coprimedo, aut impelledo, aut trahedo, aut aliarsine patiendi potentia experiendo . Sic enim quod proprium terminii non retinet, de quod sacile diuiditur humidum esse cognoscimus:quod aute opposito modo se habet, siccum: &quod c dit comprimenti molle, quod nocedit durum. similiter autem &reliquae tactivae qualitates sine motu no percipiuntun idcirco & a reliquis sensibus cognosci possunt, ut visu: motus Fnim inter communia sensibilia poniturrinihil autem refert motus in Organo aut in re fiat. Tactui tamen ascribuntur, tum quia certius per illum cognoscuntur, tum quia affectiones eae sunt maxime corpor , ut patebit inserius. Solum autem calidum & frigidum nulla eget motione,sed solum tangi satis est, idcirco nullo pacto sensbile fit commune. Tactus igitur circa hanc contrarietatem maxime proprie suerit, & propter hanc unus sensus ut reliqui. Et corpora ergo tangibilia maxime propter hanc contrarietatem fuerint. Amplius si duς essent aut plures contrarietates primae,sngulis mediam n turam diuersim subiici oporteret. i. Phy. tex, 16. eandem enim materiam plures actus perficientes habere est impossibile: oporteret aute, si ambae ellent Prima': duarum enim contrarietatum primarum una alterius materia esser nequit.
175쪽
A nequit. Quod si duae essent materiae, non essent transmutabilia omnlaete . menta inter se, quae enim materiam habent diuersam non transmutantur Inuicem. primo de gene.& cor. rex. . Necesse est igitur duarum contrario. tatu elementa constituentiu alteram priore esse,altera posteriore. Ad haec si principi u costaeremus, unde omnia haec fluunt, ide patebit:ab uno. n. principio u no possitnt plura oriri primo, nec eade causa primo est inaltorii essectiva, respondere enim oportet causam prima effectui primo, 2. Phy. tex. 38.
Vna aute esse causam unde oes contrarietates in materia elementoru oriantur: ut caliditas frigiditas, humiditas & siccitas & reliquq affectiones, quae
has sequuntur,explicauit Aristoteles I. Meteo.cap. . Motum enim coeli prae a
sentia Sc absentia, quam immobilitatem vocat, principIum elle omnium istorum scribit. Alteram igitur earum priore ees alteram posteriorem oportet. At verb obstare videtur quod scribit Aristoteles 1. de Gen.& cor. tex.ls. Quatuor enim esse primas tangibilium differentias inquit, quatum nulla B sub altera continetur . Praeterea si una tantum euia prima tangibilium corporum contrarietas, duo tantum essent primHorpora tangibilia,& sic duo. elementa non quatuor: quemadmodum sequebatur apud eos, qui unam ponentes materiam dentitate & raritate tantum generabant: aut calido αου id ut rarmenides saciebat igne dc terrairincipia pones 1. de Ge.& cor. t .I7. reliqtra avdmixturas esse extremorii oportebat, non prima nec simplicia. Adhaec si una cotrarietas altera insequatur, posterior non erit essentiae rars,quicquid. n. aduenit ei quod actu est, accidens est, nec unu nisi secsida accides ut Socrates & Musicia. I. Meta. tex. I. Amplius no videtur calidu dc
frigidu prius esse humido,& sicco, sed potius opposito modo se habere:Corpus enim quatenus corpus est& quae illi insunt secundum corporis naturam praecedunt calidum & frigidum: omne enim calidum & frigidum corpus esse necesse est:non E conuerse. At humidum & siccum insequi natura V corporIs videtur non caliditatem & frigiditatem, definiuntur enim terminis corporis.Nam quod terminum proprum non conseruat humidum dicitur,quod alienum aifficile recipit, siccum. Item quod tangere potest quodcunque & replere spatia, humidum, quod minus, siccum. Et quod per se continuum fieri potestatque agglutinari, humidum, ut aquae partes: quod vero diuisum per se agglutinari nequit, siccum, Vt puluIs. agglu tinatio enim ac termini proprij conseruatio opponuntur, nam hoc quidem sicci est, illud
vero humidi. At termini & con tactus dc continuum corporis, ut corpus cst affectiones sunt. Non tamen in intestibus corporibus haec dantur, quoniam
Impossibile est eorum terminum destruere neque diuisionem ullam ipsis iaserre, ut inferioribus contingit. Ob eande rationem rarum & densum pri ra videntur calido & frigido: in sequuntur enim ipsam quantItatem. Nam rarum dicitur, quod in ampliorem molem partes habet extensas: densum quod easdem in parua mole contractas habet: Magnum autem &paruum
176쪽
assectIones quanti esse manifestum est. Oportet autem prius quantum esse quam calidii de stigidum. Idcirco multi naturales philoiophi h c principia se
faciebant: lensitate enim & raritate omnia generabant. Et Plato m3gnum S paruum principia est e voluit. Videtur autem dc Aristoteles aliquando in
hanc sententiain descendere, cum Inquit: motum aptum natum esse calcia cere atterendo & disgregando : disgregare enim est rarefacere: alter creautem in partes tenues' diuidere e tenuitas igitur partium &raritas caliditate praecedunt Apertissime autem hoc explicauit.8. Phy.tex. 1 f. ubi inquit. Amplius autem omnium pallionum principium est densitas & raritas: etenim graue de leue, de molle dc duru, & calictu & frigida densitates videmur est d& raritates quaeda. Densitas aute & raritas congregatio dc disgregatio, secundum quas generatio & corruptio substantiarum dicitur: Quae autem comegant tu Sc disgregantur neces le est secundulocum mutari r Ex quibus sudit motu localem primu esse omnium motu uac mutationu . Hoc igitur modo consideranti calidum & frigidu dc humidum dc siccum non fuerint pri- umae qualitates clementoriam' Contemplemur vero iterum quo pactorum ab Aristotele principia elementotu ponuntur. a de gen.&cor.tex: D dc quo Emodo reliquas praecedat qualitates,de quo sequatur. sci dii igitur.primb, affectionum quae in materia su Qt quasdam propinquiores cile ipsi materii, tquasdam uero psi formae ct persectioni. Nam cum prima conditio materi lis sit ipsa quatitas,ut alibi a nobis exel eatur, quςcunq; corpo G ut corpus est, astectiones fuerint, Epinquiores sunt ipsi mater Gquam q Jς liquoi praedicationes sequim tur. Hoc au te modo magnum M paruum caesi 5 den sum plincipia videntur, propinquillimaal. sunt ipsi materiae: inter quas ct ponitur crassum δc tenue: aci magnitudine enim & punitatem partiu pertinent, ut rarii de densum ad magnitudinem de paruitate totius: licet OZposito mo se habeant: quod raru est, magnu quide est, sed paruaru partiu seu i
mrium. Densum aut contra paruum. n.eu, sed crassarum partiu qu. e ad magnitudinem spectant. Humidu autem dc secti cum sint assectiones quanti terminabilis, terminus aut ad forma portineat: propinquiora sunt ipsi fornas pqua supra dicta: illa enim etiam In terminato conliderari possunt illaec terminos in ratione eoru continent.Calidii autem δc frigidii graue & leue, adhuc propinquiora persectioni.Telm Ini enim dimensionibus accedunt, haec au-
te terminatis corporibus insunt tanqua persectiones posterius aduenietes Priora aute de posteriora alia alijs diuerso modo dicuntur.Secundu substantiam enim priora sunt, qua generatione sunt posteriora : magis enim persemeta L c sunt,& substantiae propinquiora: Gneratione aute priora sunt,qua materiae magis propinqua:quodammodo chim potentia aetiam prς dir, ita licet in effectionibus. . Metaph. tex .is Illud p terea notanduar ad primo rum corporum constitutionem requiri qualitates activax & passiuas z. da Lemoc cor. tex. 8. quonia oportet misceri clementa dc inuicem agere ac pλxi.
177쪽
Α Idcirco gr.iue &leue non constituunt elementa, quamuis ab littortim lint magis hae affectiones quae faciunt ad motu localem,& proxime substantiam horum materia sit: ψ.cae. tex. M. non enim faciendo aliquid aliud neque patiendo ab alio dicuntur a sed principia sunt motus localiis, non alterationis, in qua actio& passio proprie dicta requiritur. Ob hanc eandem caulam, quamuis inter reliqua sensibilia visibile sit prius tactili: natura enim perspicui & luminis etiam coelestibus inest Sc prioribus natura corporibus: nulla
tamen eorum elementa constituunt: actio enim & passio & mixtio elementorum tangendo fi t, idcirco per virtutes rangibiles, non per ea quae ut per medium .' corum aute quae tangendo agunt non omnia apta nata sint in sola uicem agere, licet insensum agaeat,ut apores. Cuin exgo tangibilia solum
calidum & stigidum activa sint, humidu autem Sc siccum sola palliuaretur uenim & molle & reliquae pasiluet qualitates species quq iam sunt humidi desieci: idcirco quatuor dictae qualitates solae clemcta costituunt: generatio. n.
B omnis secundum has solum est. His aute explicatis facile est difficultates su- A periuς adductas soluere. Nam primo no' nogamus quatuor esse primas tangibiles qualitates quamuis enim humidum & siccum minus perfectioni accedat qua callitu & frigidii, inter passiuas tam e primae sunt:nec una contrarietas de altera participali quemadmodum accidit reliquis passi uis,quq ideo dicuntur,quia species quaedam sun t primae con trarietatis. Similiter ad alteram dubitationem dicitur,no sequi duo tantum esse prima corpora, quamuis activae priores sint passivis. non enim eo modo posteriores sunt passiuae, vi species quaedam sint actinarum,sed quia earum materia: per complexi nem igitur duarum contrarietatum, quaru una sit alterius materia, quia In eadem materia tanqua dispositiones praecedentes sunt, quatuor oriuntur:
elementa. Ad tertiam dubitatione satis facit quod alibi explicatu est:dispotationes, quae in materia sunt gratia finis substantias esse, quia diriguntur ad c substatiam, sic enim & materia substantia est: cum autem finem non habet, cuius gratia sun accidentia essem ob id unitas formae tollitur,a fine enim
unitas habetur caeterorum actuum, qui ad illum ordinati sunt secundum naturam.& potentin in illo includuntur,ut partes continui in toto. Ad Instantiam igitur dicimus posteriores qualitates no aduenire dispositionibus prae cedentibus tanquam actu existen tibus, sed potentia: quod enim ordinatur ad alterum. antequam illud habeat Potentia est non acturactus enim in fine est: appellari tamen etiam actus possunt dispositiones praecedentes, quia nosiint i ii priuatione e idcirco praedicationes veras conficiunt: homo enim anἰmal est dc bipes, IIcet unum sint animal bipes . Sed haec alterius sunt speculationis. Ad ultimam dubitationem concedimus humidum & siccum eo modo priora essetalido de frigido , quatenus sunt materiae propinquiora:
quo enimini odo conditiones materiales priores sint, scilicet generatione.
non Persectione, explicatum est. Similiter rarum & densum propinquisi
178쪽
sma esse materIς asserimus: propter hoc enim quidam antiquorum posite- Drunt principia corporum, quoniam materia putauerunt esse ipsim substantiam: ideo haec maxime accedere ad substan tiam, quia maximὸ accedunt ad naturam materiae. Hoc modo concedit Aristoteles raritatem Sc densita teri principia esse c terarum affectionum, quae in materia fiunt, non ut finis, nec ut persectio, sed tanquam primae dispositiones in materia existentes. OptI me igitur positum est coelum motu disgregare ac rarefacere corpus subietium: eiu idem autem quiete congregare dc condensare:vnde dc caliditas de frigiditas & leuitas Sc grauitas & reliquae affectiones Omnes ori utur. Norepugnat autem, iis,quod alibi negat Aristoteles, generationem esse segregationem, ut multi antiquorum putabant: aliud enim intellexit per segregatIonem quam id quod disgregatione significatur: Segregare enim est separare: disgregare autem rarefacere. Praeterea disgregatio non perscit substitiam, sed via quaedam est & dispositio materiae ad formam perficientem ex potentia materiae educendam. Sed dubitatur is rarum & densum dispositationes sunt materiae ad formas recipiendas: erunt & ipsae substant' partes, Evt humidum &siccum & calidum & frigidum, omnia enim alicuius gratia
sunt secundum naturam. An ad mixtionem nihil facit rarum&densum siticut neque graue neque leue Zidcirco non sunt de elementorum essentiaὶEle menta enim non propter seipsa sunt, sed mixtorum gratia. 2. de Partiani. .LC5ditiones igitur materiales quae ex necessitate materἰς sunt,accidetia sunt: no. n. coserui ad fine nisi secudu accidens. Ex raro igitur & denso duo fines in materia adueniunKidcirco duae rationes substan tiae virςque perficientes:
quarum una est grauitas de leuitas, quae corporibus datae sunt propter morum & quietem corporum naturalium, ut ordo de situs partium uniuersi coseruetur. Alter finis elementa corporum miscibilium spectat, calidum sciliaeet de frigidum,humidum & siccum: haec enim principia sunt miscibilium, α tandem compositorum corporum .Esse autem grauitatis de leuitatis prin pcipia rarum de densum explicauit Aristoteles .Pny. tex. 8 . ubi inquit. Est
autem ipsum desum graue, rarum autem leue: Et paulo mox e tex. 86. Densum enim & ratum secundum hanc contrarietatem motus saetiua sunt. At videtur contradicere, quod scribitur. 3. m. tex. II. ubi inquit: eadem enim magnitudo non videtur per constrictionem fieri grauior:& q. . tex. M.magnitudine de paruitate definire grauia & leuia figmento assimilari. At rarude densum ad magnitudiuem dc parui talem reduci, patet. Thy.tex.8 . mutatio enim ex raritate In densitatem est ex magnitudine in paruitatem & Ecouetio.Dicimus raritate de densitate similiter dispones esse ad grauitate Aleuitate, ut ad qualitates miscibiliuenon tamen ad eoru substantia pertinet: raro enim esse non est potetla sursum esse, sed accidit, quia ob necelsitatem materiae sequitur ut rarum sit quod leue, non tamen huius gratia rarum est: Sed solum ut maiorem locum occupet: quia aute maior est locus ubi maior
179쪽
A est circunferentia,& in extremo: minor autem iuxta medium: Idcirco teli iasunt, quae rara, grauia autem, quae densa. Grauitas igitur & leuitas substantiae sunt corporum mundi partes constituentium: quibus accidit calida dc stigida esse, humida & sicca, rara & densa: non enim conserunt eς quali tates ad lim5i situ conseruandu.Esse aut forma substantiale ipsam grauitate deleuitate patet. Natura. n. quae principi u motus est in ipsis sorma est,no materia:motus. n. localis persectoru est. Esse aiit grauitate & leuitatem huiusmodi principium, patet. M.tex. 2 s.cum enim quaeritur propter quid leue scitur sursum & graue deorsum, idem est propter quid sanabile secundum quod sanabile in sanitatem venit, sed non in albedinem, & quς sequuntur:
hoc enim est eius esse nec altera est causa: ipsum igitur principium . Caliduautem & fruidum, humidum dc siccum substantiae sunt elementorum, per has enim qualitates & secundum has fit omnis mixtio: & generatio, cuius gratἰa elementa sunt.Terrae igitur & aquae aeri de igni reliquae qualitates ad B mixtionem non conferentes accidunt, ut graue & leue & reliqua. Simul autem duas este substantias in eadem materia perficientes actu quidem heri nequit: unam Vero actu alteram potestate non est absurdum. Dum igitur limplicia sunt, in suis locis sunt non impedita, & finem habent secundu quod
grauia & leuia sunt. Dum autem in mixtione continentur, alteram perfectionem habent propter quam elementa dicuntur, ut alibi abunde explicatum est Sed videamus quomodo ex rarefactione & condensatione qualitates elementorum oriantur. Caliditas igitur raritatem sequitur, quia amnes quaedam naturae sunt: idcirco ubi una in materia oritur, dc altera sequitur:
Simul enim quid incalescit, rarius etiam fit, locum ampliorem quaerens:&econuerso: quod enim unum est icit, alterum quoque. Motus igiturdi regando simul rarefacit, & caliditatem ex materia educit. Quies autem contraria praestat, condensationem scilicet & st iditatem, quae omnia priC uationes quςdam sunt. Est autem tum condensatio tum rarefactio motus quidam secundum locum, sed hic quidem ad medium hic uero a medio: hic ad immobilitatem tendit, hic ad motum: viget enim in extremo motus: In medio immobilἰtas: calidi igitur & stigiat penerationes utrςque motus quidam sunt secundum locum, sed alterum ail mobilitatem alterum ad immobilitatem desinit ideo ut fines diuersi sic de efficientia diuersa dc contraria motus scilicet & immobilitas.siccitas autem videtur seciui extrema raritatis& densitatis: quae en Im maxime densa sunt,ut terra & glacies, sicca quoque
sunt: sic de quae maxime rara, ut ignis. Media autem in raritate & den sitate, humida sunt, ut aer de aqua: quod Optima ratione accidit. Cu enim natura
humidi sit alienos terminos facile recipere, & insequi id quod tangit: si rarefieri de cori lcsiri non posset.ea non praestaret rob hoc enim proiectorum motiis in aere de aqua fiunt, quia facile rarefiunt δέ condensantur. . Phy. rex.7y. dc s .& 8.AEI. tex.8a. quod enim aeris condensatum est ex proiicien
180쪽
tis impulsu ante lapidem, a tergo ratefiens; simul lapidem & alterum aerern Dpropellit: & per partem post parrem cominu picatio hMius assectio ius iat, l0 nec vi timo quod condensatum est per sui dilatationem alium propellere nopollit. At quae in extremo raritatis sunt, ut rares eri amplius non pollini dc quae maxime densa, ut densari amplius nequeant Hermino S proprios conrseruare necesse est, dissicile autem alienos recipere, quae est natura sicci, noenim facile figurari alienis terminis quid potest, nisi raresa, ioncni & conrdensationem patiatur . Si igitur densum Si rarum principia suillent elementorum , duo tantum extrema terra & ignis prima suillent corpora: media enim aer Sc aqua mixturae essent extremorum raritatis scilicet & densitatis, Aut media veluti materia essent, extrema autem ut forma. Idcirco antiquorum plurimi media elementa pro materia assumebant, ij quidem aerem, ij vero aquam, aut aliud quoddam intermedium . Sed circa ignis, siccitatem dubitatio est. Cum enim tenue & crassum species quaedam lium idi & scriponantur ab Aristotele a.de gen. & cor. tex. Io. quod enim tenuium est par- Atium repletivum esse inquit, idcirco ad humidum pertinere. Crassum aute Esicci esse: si ignis tenuit simus est, maxime humidus fuerit. Respondenduimeas este species humidi sicci quae propriς talia dicuntur: proprie autem
siccum terrae est, humidum autem aquae: 4. Meteo. cap. . Idcirco tenue de crassum in ijs tantum intelliguntur, & quae ex illi; constant. Terra enim Aterrea crassa sunt, aqua autem & aquea tenuia . His exsticatis patet verit ssententiae propositae. Cum enim qualitates activae perfectiones sint & substantiae propinquiores palliuis continent pallitias & reliquas dispositiones materiales. Quod igitur caliditatem & frigiditatem efficit, & illas quoque:
efficit autem tum motus coeli, dc motus priuatio: tinet.enim coelum omnium persectiones: tum id quod univocum est, ςalidum enim calefacere est aptum, & frigidum frigefacere: non similiter autem caeterae contrarietates sibi similes gignere postiunt, raritas enim raritatem non facit, nec leuitas le- suitatem: A calido igitur & frigido caetera oriuntur aut an te dentia,utir parationes,aut sequentia ut persectiones: grauitas enim & leuitas perfectio quaedam est insequens activas qualitates: humidum autem & siccum ratu& densum anteced ut vi pr parationes. Fieri autem humidum & siccum a calido & frigido patet in coagulatione & liquefactione, S incrassatione, quae species sunt humectationis & exsiccationis . . Meteo.cap. s. Coagul tur enim aqua a frigore excedente,non autem a siccitate aliqua:& idem glacies a caliditate sola liquatur, sine humiditatis auxilio. Colligitur hoc. . Meteo. cap. 6. Cum enim magulentur aqua & communia aquae & terrae: aqua coagulari solum inquit, frigido absceden te calido: Communia autem abiiviroque, nam recedentehumido constare possunt ob terram admixtam,r
cedit autem humidum tum calido tum fruitio: aqua autem sola inter humida in crassari nequit abscedente humido: ideo coagulatur intum abscedente calido,