장음표시 사용
201쪽
hes eluente, vulgarem tunc sermonem loqui mihi viderer dicendo non amplius felicem esse illum viruiri; eis adhuc esset justus, vinute praeditus, persedius. Quia, scilicet, vulgo felices dicuntur qui aliquo fruuntur bono; nec aliter quam gratis sensibus aliquis frui bono, aut bonum degustare potest. Si ab illo viro probo quaererem, an actu si stelix, mihi nimirum responderet; Heu l Qui actu selix essem, cum eam quam olim sentiebam jucunditatem in me non amplius sentiam i Ecquid ergo, an internam aliquam exprobrationem experirisy An poenitudo te moerore conscit 3 Hei mihil ne-rauam. Verum non amplius degusto quam benignus sit Dominus ; non ius illo fruor praegustu quem producit spes sive haec fides vivida qua Domini Iesu promissa expectabam. Quid ergo nos formaliter reddit felices' nempe sensus gratus , sive boni
degustatio. Iam vero grata est omnis voluptas; ergo vulgari sermone actu nos felices reddit omnis actualis voluptas. Sed cum voluptates sint a laeingentes, aliae modicae , quemadmodum aliae sunt justae , aliae injustae, aliae sugitivae, aliae durabiles; cumque Lepe fiat ut tenuis voluptas ingentinos privet, etiam si voluptas quaecunque selices nos reddat suo modo, evidenter patri non omnem degustare voluptatem semper expedire. Ejus generis sunt sensuum voluptates. Eae propter ratiotres quas & in eo co capite quod reprehendit Dominus REGis de alibi passim tradidi, cum ho rore , de speciali quadam vigilantia vitandae sunt. Interrogasti me, Vir Docte, ego tibi pro ingenii modulo respondi. An
mea probes responsa me latet. Diu equidem in re tam levi mei expectationem seci, verum in eo tibi ingratum facere non iiiiiii visus sum. Si iterum eo me digneris honore, ut me interroges, haud mora, relictisque omnibus rebus tibi satis faciam; atque tunc, serυata omni quam tibi debeo reverentia, multorum quae mihi in tua Metaphysica atque Ethica negotium sacessiunt elucidationem a te quaeram. Neque tamen coram tot
auditoribus loqui me juvat, quibus fortasse ludos praebemus. V erum climeo necessitatis adigor, tunc me qu in citissime possum conor expedire , ita ut solus non ludos praebeam. Placidh, mihi crede , Vir Docte, vivamus. In id otia insumamus nostra ut proprias opiniones rigidi castigemus.
Iis ne ante assentiamur quam eis nos cogat evidentia. die illos unquam in operibus nostris nominemus quorum placita damnamus. Sic enim ineratae sere semper accersuntur responsiones. In attentus cavi ut nihil
esset in response meo quod te laedere posset, idque mihi videor obtinuis se. Non alius mihi vi letur suisse animus , qu m propria placita stre- nuh defendere, quia ipsa vera existimo. Si vero in disputatiotiis aestu quaedam subrepsit paulo durior locutio, quod tu melius sentire potes,
vide, quae se , numnam ipse eam tibi accersieris. Ut ut sit eam mihi libens aequε ignoscas, atque ego, uti debeo, certas quae me in opere tuo laedunt agendi rationes migra iacio.
202쪽
AD LIBROS PRAECEDENTES. PRAEFA TIO.
is qua indicatur quid de variis sentiendum si judiciis quae circa librostpraejudicia impugnantes ferri solent. U U M liber aliquis in lucem prodit, quis de ipsius fato
consuli debeat ignoratur. Neque enim ipsius nativitati praesunt astra, quippe quae in eum nequaquam influant, neque quos voluturus sit casus praedicere auderent audacillimi etiam Astrologi. Clim veritas non sit hujusce mundi, corpora coelestia nihil in ipsam valent, cumque natura sua sit omnino spiritualis, diversae materiae configurationes & combinati nes ad ipsam vel stabiliendam, vel destruendam nihil conserre possunt. Praeterea hominum judicia circa res easdem ita diversa sent, ut qui selicem aut infelicem alicujus libri sortem ominari satageret, temeritatem & imprudentiam in praesagiendo ulterius vix posset serre. Quisquis igitur Authorem se gerere audet, audet etiam apud caeteros homines quicquid volet audire. At vero inter aut ho- res, ii praesertim qui ad profliganda praejudicia sese comparant , condemnationem suam in dubium revocare non debent; ipsorum lucubrationes plerisque hominibus nimis adversantur, unde fit ut si inimicorum suorum affectibus sese surripiant, incolumitatem suam soli veritati qua teguntur acceptam referre' debeant. Id vitium omnibus hominibus commune est, quod nempe ad judicia serenda sint nimis praecipites. Omnes enim errori sunt Ob-nOXii, jam autem errores eorum non aliunde manant quim ex hoc
Malebran de Inquisi. Verit. Tom. II. Bb ipso
203쪽
ipso vitio. Porro omnia judicia praecipitata praejudiciis sunt corus,rmia : Authores itaque qui impugnandis praeconceptis opinionibus occupantur non possunt quin damnentur ab iis omnibus, qui solas veteres opiniones consulunt, tanquam leges ex quibus de cunctis judicium semper ferre debent. Plerique enim Lectores le judicum de partium adversarum personam respectu illorum Authorum eodem tempore ferunt. Illorum sunt ludices, nemo est qui possit ire inficias; sunt etiam illorum partes adversae ; quia Autho- res isti ipsos in praejudiciorum suorum possessione lacessunt, in quae jus praescriptionis sibi vindicaverunt, & quibus a multis annis perquam familiariter usii sunt. Fateor quidem plurimum aequitatis, sinceritatis, & judicii in
nonnullis Le noribus reperiri, & nonnunquam extare judices aequi satis amantes, ut opiniones vulgi tanquam certas Veritatis regulas non revereantur. Multi sunt qui apud se ipsos descendentes veritatem internam, ad cujus amussim cuncta sunt exigenda, confiniant. Sed pauci sunt qui illam ubique consulant.. Nulli vero illam veritatem internam ea consulunt attentione de fidelitate, quae
ad vera de cunctis & semper ferenda judicia requiruntur. Licdtigitur quis supponeret opus aliquod esse ormis erroris aut defectus immune, quod sine immodica sui opinione nemo de se sperare potest, haud credam tamen quemquam reperiri posse qui in illo opere omnia approbaret; praecipue si istud opus ipsius praejudiciis addiversaretur. Qui enim fieri potest ut judex perpetuis injuriis a reo irritatus & lacesIitus, aequum de ipso in omnibus possit serre judicium' aut qui fieri potest ut sedulo, totisque incumbat viribus ad
ejus expendenda argumenta quae primo intuitu paradoxa inepta aut
paralogismi ridiculi ipsi videntur. Verum etsi multa in aliquo Libro arrideant, si sorte quadam
etiam ingrata occurrant , tum Lector eorum quae primo allubuerunt immemor ad ea duntaciat quae displicuerunt animum advertere solet. Innumerae sunt causta quibus ad ea quae minus placent damnanda a philautiae impellimur: ac ratio hisce causis tum plandassentitur; errorem enim impugnare M veritati patrocinari arbitram
tur qui sua defendunt praejudicia, eosque damnant qui istis pra judicii; adversantur. Itaque vel aequillimi librorum praejudicia impugnantium judices generalia ut plurimum de iis, nec multum scriPtoribus honorifica serunt judicia. Forsan dicent aliquid boni euein ejuscemadi opere, Authoremque Li quassitan praejudicatas opi
204쪽
niones merith invehi; At illum damnare, temeritatisque in quibusdam insimulare non dubitabunt, atque judicum instar graviter ScimDerio,h decident ipsum in his aut illis locis res aequo strictius urgere. Quandiu enim Author in eas insurgit opiniones quibus lector non est praeoccupatus, quicquid dicit author ille ad rationis normam satis quidem eatenus ex adium videtur. Sed idem ultra legem opus tendere semper videbitur, cum praejudicia quibus lector mordicus adhaerescit aggredietur. Cum autem non eadem sint omninium praejudicia, si varia quae
de rebus iisdem feruntur judicia quis accuratὲ colligeret, is juxta varia istaec judicia, nihil boni Se simul nihil mali esse in ejusmodi libris saepissimh deprehenderet. Nihil esset boni quia nullum est praejudicium quod non probet aliquis : Nihil etiam esset mali, nullum enim quoque est praejudicium quod quis non respuat. Iudicia igitur illa quae de his libris formari solent ad aequitatem ita, si
Deo placet, accedunt, ut si quis iis ad opus emendandum uti vellet, vel omnia ipsi necessario essent tollenda, ne quicquam relinqueret quod damnaretur, vel omnia relinquenda, ne quid ab eo tolleret, quod probaretur. Adeo ut inter haecce omnia undique judicia fausta & contraria anxius haereat miser omnis Author qui neminem vult laedere, ac nisi animo statuat se se obfirmare, M propriarum sententiarum tenacior audire, ipsum sibi singulis contradicere momentis necesse sit, totidemque varias induere sormas, quot sunt in magno populo capita. Interea tamen tempore cunista in lucem edente, unusquisque promeritis habetur, atque paulatim invalescit veritas quae prima fronte spectrum quoddam ridiculum videtur. Homines , oculis semel ape iis , ipsam attenth considerant, ipsiusque pulchritudinis agnitae desiderio tenentur. Ac fieri potest, ut qui Authorem damnat circa opinionem quandam quam ipse non probat, incidat casu fortuito in hominem qui eandem illam probet opinionem cui adversatur, quique
vice versa damnet alias opiniones quas ille ut indubitatas tenet. Uterque secundum mentem suam loquitur, ac uterque sibi invicem comtradicit. Proprias tum rationes cum rationibus ab altero allatis confert, dc expendit. Deinde lites moventur, mens attentius applicatur , haeret ambigua, nec tam praeceps est ad judicandum de iis quae non fuerunt examinata; quod si quis a sententia desistat, & agnoscat Authoris sententiam fuisse opinione rectiorem , tum in peetore e X-
citatur Occulta quaedam propensio qua quae de illo prius math sue-B b a runt
205쪽
runt cogitata de pronunciata in laudes saepe convertuntur. Sic ergo, qui se veritatis vindicem strenuum gerit, licet plerosque offendat, aut iis saltem risum moveat, non ideo desperare debet quin veritas quam. defendit de validissimis hominum praejudiciis victoriam aliquando tandem reportatura sit. Illud enim intercedit discrimen inter bonos de malos Libros, inter eos qui mentem illuminant de eos qui sensibus de imaginationi arrident, qudd hi prima fronte videantur lepidi de jucundissimi quidem, sed tempore veluti flaccescant, illi nescio quid duri de asperi prae se furant, quod primd mentem terret, eique negotium faces Iit , sed mens iis temporis successu degustatis, attente perte diis 6c praeponderatis assuefiat; Εκ temporis enim successione totum vulgo pendet rerum pretium.
Libris quidem ad evertenda praejudicia scriptis plus opus est tem oris ad eum quem sperant Authores serendum studium, quam aliis. ibris, quippe qui per vias nondum tritas ducant. Cum enim spes. ω opinio, quas de ait thoribus istorum librorum concipiunt nonnulli, eos ut plurimum fallat, pauci sunt qui illos legant, pauciores ad huc qui illos probent; omnes pene ipsos damnant, legerint necne.
Et quamvis exploratum habeatur vias maxime tritas ad metam propositam non ducere; si quis tamen novam & vestigiis carentem in. grediatur, tanto horrore in ipso aditu corripitur, ut eam ulterius in 11stere non audeat. oculos sursum non dignantur attollere ut re-ina incedant Solo defixi lumina praeeuntes caech sequuntur; juvat ire cum multis comitibus; inde percipitur solatium; Incogitantes. procedunt, quo pergant nescii, imo non ra1b quo tendant obliti. Homines ad id sunt constituti ut societatem inter se ineant e sed ut illa foveatur ibcietas non sus icit ipsos eodem uti idiomate, ipsos praeterea idem loqui, Sc idem sentire necesse est. Vitam juxta opinionem instituant oportet, quemadmodum actiones eκ alieno dirigunt exemplo. Omnia commode, jucunde te tuto ad corporis nostri bonum Fortunaeque stabilimentum cogitamus, dum in aliorum sententias descendimus, ac nos per habitum externum impressionemque sensibilem imaginationis eorum qui loquuntur persuaderi sinimus. Sed ingens labor est ex antlandus , sortunaque in certuna adducitur discrimen, dum quis internae veritati duntaxat auscultare, omniaque sensuum prae judicia, onantaque opiniones sine examine praeconceptas, cane pejus M angue suHere decernit. .
Toto igitur errant ceteso ii librorum prae audicia impugnantium iscriptores, si se his aliorum gr/tiam captaturos sperent. . Si ipsol umi
206쪽
Iucubrationes scopum attigerint, ipsorum operibus forsan, postquam ipsi fuerint humati, pauci inter Doctos luculenta perhibebunt testimonia, sed per vitae curriculum certe nihil aliud sperare debent, praeter contemptum plerorumque; immo ab iis etiam qui sapientissimi de moderatissimi audiunt calumniis & maledicentiis proscindentur. Ac revera tot tamque validis pellimur rationibus ad eodem agent. dum modo quo ii quibuscum degimus agere solent, ut saepe non in- juria ii habeantur morosi de fanatici qui aliorum exemplo sese conformare detrectant, & quia vulgus non satis distinguit quid sit dis criminis inter agere de sentire, inter mores & opiniones, hinc fit ut iniquo serat animo quosdam esse qui in praejudicia insurgant. Nempe autumant plerique, ut observentur societatis civilis leges , non sus.ficere si quis sese exteria opinioni & ritibus receptis consormet ;Asserunt praeterea illum esse temerarium qui ad trutinam expendit
opiniones vulgares, illum charitatis vinculum rumpere qui veritatem consulit , quia societates civiles non tam veritate quam opinione& consuetudine conne fiuntur.
Aristoteles in Academiis seu Universitatibus viget, pro normλ veritatis habetur; tanquam errare nescius laudatur, quod ait negare haeresis est Philosophica; uno verbo sub Genii naturae titulo coli- . tur ; dum tamen ipsius Physicae peritissimi nullius rei rationem reddere possunt, immb sorte nil quicquam certi tenent. Et plerique studiosi postquam Philosophiae cursum emensi sunt , quid a suis M gistris didicerint coram viris cordatis non audent proferre. Atque ex eo- solo forsan quisque attentus facile intelliget quid de hujusmodi studiis censendum st. Non enim admodum solida videtur illadoictrina cujus te oblivisci oportet si sapiens velis fieri r Temeritatis tamen insimularetur qui rationum quibus tam insolenti agendi rationi patrocinantur nonnulli falsitatem ostendere vellet; magnasque procul dubio cum iis exerceret inimicitias quibus emolumento est
ejusmodi agendi ratio, si ita solerti esset ingenio ut publicum disi
Nonne manifestum est ex cognitis ad incognita esse procedendum ' Certe is Gallum irrideret qui ipsi traderet Grammaticam versibus Germanicis conscriptam ut Germanicam linguam disceret. Ue sus tamen Latini Despaliterii pueris traduntur ut linguam Latinam edoceantur. Versus oinnimi de obscuri traduntur pueris qui res omnium facillimas vix possunt capere. - Ratio & experientia ad- Verbia, hunc morem , manifesto pugnant, pueri multum consumunt B b x rem Disit iroes by GOrale
207쪽
temporis ad linguam Latinam perperam satis discendam. Qui tamen hunc morem audet culpare temerarius audit. Rideret eum
omnis Sinensis; hic vero ubi vivimus non possunt quin eum probsentvel sapientissimi fic dochisIimi. Si opiniones adeo falsae & crassae, ritusque tam absurdi, quo
rum tamen tantum est momentum , innumeros nanciscantur pro
pugnatores , qui fieri posset ut assensus daretur rationibus quae impugnant praejudicia meri: theoretica t Attentio levissima sufficit ut percipiamus institutionem qua pueri solent insormari multis laborare vitiis, id tamen quantumvis clarum a multis non agnosci tur. Opinio & consuetudo rationem & experientiam vincunt.
Quis igitur posset sibi persuadere Libros in quibus multa profligantur praejudicia non damnatum iri in multis, ab iis etiam qui habentur eruditissimi & sapientissimi lAnimadvertendum est eos apud homines haberi peritissimos de
eruditissimos qui plures legerunt libros tum honos, tum malos, qui memoria selici , imaginatione vivida ic vasta prae caeteris prae diti sunt. Illi autem homines de rebus ut plurimum praecipites judicant nullo admita examine. Memoriam consulunt, ac in ea protinus legem aut praejudicium reperiunt ex quo deinde raptim decidunt. Cum caeteri, se anteponant ad ea quae legunt parum attendunt. Unde fit ut non rarb contingat sceminas & pueros falsitatem quorundam praejudiciorum .consutatorum agnoscant , quia non audent judicare nisi rem prius expenderint, & quam tam possunt attentionem praebent iis quae legunt : Docti vero contra opinionibus suis mordicus adhaerescunt, quia opiniones aliorum examinare non dignantur, si iis quae prius cogitaverunt
Qui verb pompam mundanam sectantur, ac apud Magnates Uivunt , a tot rebus dependent ut sese colligere, eamque praebere vix possint attentionem quae necessaria est ad discernendum verum a verisimili. Sunt tamen quaedam praejudicia quibus non valde adhaerent ; Qui enim mundo omnino additnus est, nec vero nec verisimili adhaerescit. Cum apparens modestia, ut & urbanitas Mexterna moderatio sint virtutes omnibus spectatissimae, M omnino necessariae ad fovendam inter homines ingenti supercilio de ambitione tumentes societatem, hinc fit ut ii urbani homines virtuti & laudi ducant nihil asseverare , nihilque indubitatum cre
dere. Apud ejusmodi homines in usu fuit M semper erit omnia
208쪽
ut incerta spe stare, atque de sanctissimis etiam veritatibus libere dc auda ster loqui, ut nullius placiti tenaciores videantur. Climenim isti homines de quibus 1ermo est de sertuna sua duntaxat sint lliciti, nullus affectus commodior rationique concinnior ipsis videtur qu,m qui more apud optimates recepto nititur. Clim praejudicia impugnantes ex altera parte hominum atque pigritiae olandiantur , ab iis aequo excia At vero si quid satagant asseverare ut certum, veritatemque Religionis & Ethicae Christianae adversiis Antagonistas asserere, tum illos habent ut homines opinionibus suis praepeditos , ac veluti e Scylla in Carybdin incidentes. Quae jam a me di sta sunt, unicuique, ni fallor, patefacere possitnt quid mihi respondendum esset variis judiciis variorum hominum adversus Librum DE INQUISITIONE UERIT Tis ; ab applicatione itaque quam unusquisque nullo negotio, te utiliter facere potest stipersedeo. Non me quidem latet omnes hanc applicationem non esse facturos; Verum judex in mea causa viderer, si me totis viribus defenderem. Ius igitur meum Le noribus attentis qui genuini sunt librorum judices transmitto; de eos obtestor ut precis
illius recordentur qua ipsos jam in Praefatione istius libri Se alibi compellavi. Ne, scilicet, de opiniontibus metis judicent nisi ex responsis Haris re distinctis quae ab unico hominum Magistro arrentione Ieria
interrogaro accipient. Si enim consulant praejudicia ut leges quae quid circa Librum DE VERITATis INQuis iTios g sentiendum sit d
cidunt , fateor istum Librum esse pessimum, quippe qui ad id de industria compositus sit ut legum istarum faltatem de injustitiam
209쪽
CUM Uc subjecti e Illustrationes eo consilio fuerint addita ut non nullorum desiderio fleret satis , qui specialiorem a me quarum
dam ingentis momenti veritatum expositionem optaUerunt, monitos V
lim Lectores, infra dicenda clare intelligi non posse , nisi prius nota sint aliquatenus Dogmata in Libro De Inquisitione veritatis exposita. Frustra itaque quis ad eas animadversiones legendas sese a cingeret , nisi prius totum opus cui elucidando destinatae sunt aliqua cum
attentione texerit. Secunda tantum lectione examinandae erunt, ut mam
go eas consulendas indicabit. Haec tamen admonitio Hris intento perspicaci praeditis non omnino necessaria es , eo enim modo scribere conatus
sum, ut isae Illuserationes legi pusul quasi nullam haberent ad Opus propter quod compositae fuerunt relationem. Scio equidem nihil esse cui
homines minus conferant operae quam veritati. Vix a se possunt obtinere ut locos alicujus libri inter se connexos mutua collatione perlustrent. LAbros plerumque continuata serie perlegunt , ac ea tantum retinent quae
negligenter legendo possviit retineri. Ut itaque huic ingenii dispositionimi met adtemperarem in id praesertim sudui ut hoce observationes intelligendas praestarem iis etiam quibus loci qui in Libro de Inquisiti
ne Veritatis , ad eas observationes referuntur memoria excidissent. Eos tamen precor quibus arduum nimis videbitur accuratum examenisarum explicationum, ne eas damnent propter consequentias falsas e
absurdas quae ab iis non bene intellectis possent deduci. Id sane non me causa posuis, praeter quam quod enim a Lefloribus qui judices mei sunt jure possum exigere ne me inauditum damnent, suppetunt mihi aliae cause quas huc asserre non es necessarium.1L-
210쪽
Deus e it quicquid realis es in motibus mentis, ct in derem minationibus horumce motuum , nee tamen est Author peccati. E it quicquid realis es in motibus concupiscentia , nec tamen eli Author concupiscentiae nostrae.
iONNULLI sunt qui existiment eomparationem inter: iritum & materiam in superioribus institutam a me non uitis urgeri & citius aequo relinqui, quippe qui arbitrentur spiritum non majori vi pollere quam materiam ad terminandam linpressionem sibi a Deo datam optant igitur , ut explicem , si potis suin , quid Deus agat in nobis, quid item nosmet ipsi agamus dum peccamus. Eκ eorum enim iudicio , ad alterutrum horum confitendum in mea explicatione adisar, I ebrancti de Burvisi. Veris. Tom. II. Cc scit,