장음표시 사용
291쪽
Cum haec extensio constet partibus , potest dividi, eodem sensia quo extensa est, hoc est, in partes intelligibiles; sed nihil in mente deprehenditur quod sit divisibile. Ergo ista extenso quae percipitur, non est
modificatio mentis , ergo illam in se videre nequit mens. Verum , inquies , ex his eisdem rationibus Deus in se videre non posset res a se creatas. Concedo, si rerum creatarum ideae modificationes essent ipsius substantiae ; Sed Ens infinitum modificationum est - incapaκ. Ideae quas Deus habet rerum creatarum nihil aliud sunt , ' ut ait D. Thomas, praeter ejus essentiam, quatenus eam participare aut
imperfecte imitari possiant; Deus enim quicquid est persectionis in rebus, creatis includit, sed Divinitus , sed infinito modo; Unus est & Om- nia; Eas itaque in se, nec alibi quam in se videre potest; neque enim
aliunde quam a se ipso suas haurit cognitiones. Mens vero quae , etsi se sentiat, se ipsam tamen, propriasque modificationes non cognoscit , mens quae speciale duntaxat aliquod Ens est , Em utique imperfectissi- mum Et arctissimis circumscriptum limitibus in se certe neutiquam videre potest quod nullo prorsus modo in ipsa est. Qui , quaeso, in una entis specie omnes entium species possent videri, ac in ente speciali definito triangulus in genere , de trianguli infiniti. Etenim mens triangulum aut circulum in genere percipit , quamvis contradictorium sit mentem posse habere modificationem in genere. Sensationes coloris quas mens alligat figuris, eas reddunt speciales, quia nulla modificatioentis specialis potest esse generalis. Certε possumus asserere id quod clarὲ concipimus. Atqui clare concipimus extensionem quam videmus a nobis este distinctam. Ergo posisumus dicere extensionem non es Ie modificationem entis , de eis e aliquid reapse distinctum a nobis ipsis. Attendendum enim est , solem , exempli gratia , quem videmus , non esse solem quem adspicimus. Sol & quicquid in hoc mundo materiali exstat non est visibile per se; Id sibi probavi. Alens tantum videre potest solem cui immediate conjungitur , solem qui ut ipsa nullum occupat locum. Jam autem clare vitamus , & distincth sentimus , solem esse aliquid distinctum a nobis. Ergo adversus proprium lumen nostrum oe conscientiam loquimur , dum dicimus mentem videre in propriis modificationibus omnia corpora quibus circumdatur. Voluptas, dolor, sapor , calor, color, omnes sensationes nostrae Se affectus nostri sunt modificationes mentis noctrae. Sed quamvis id sic se habeat, an ea clare cognoscimus 3 An calorem cum sapore, odorem cum colore possumus conferre t An possumus deprehendere relationem quae est inter rubrum & viride, immo inter viride Se viride ; De figuris res secus se habet , eas inter se invicem conserimus.
Earum relationes accurate cognoscimus ; scimus accurate quadratum
diagonalis quadrati esse duplum istius quadrati. Quaenam esse potest re
latio inter ita figuras intelligibile. quae sunt ideae clarissimae, & --
292쪽
dificationes mentis nostrae quae nihil sunt praefer sensationes confusas tEt cur crederemus hasce figuras intelligibiles non posse percipi a men te, nisi ipsius sint in odificationes, cum mens nihil cognoscat per ide am claram eorum quae ipsi competunt, sed duntaxat per conscientiam aut per sensum internum: ut alibi probavi, de iterum in Illum ali ne sequenti sum probaturus. Si corporum figuras in nobisinet ipsis duntaxat cognosceremtus , illae contra nobis essent inintelligibiles, nam nosmet ipsos non cognoscimus , nobisinet ipsis nihil sumus quam tenebrae, ut nos videre pollimus, nos extra nosmet ipsos videre oportet ; nec unquam quid simus cognoscemus donec in eo nos consideremus qui est lumen nostrum , & in quo omnia fiunt lumen. Nam in Deo stalo entia maxime materialia sunt omnino intelligibilia ; sed .extra ipsum substantiae maκime spirituales, omnino invisibiles fiunt. Nihil enim est intelligibile quam quod enita intelligentia afficere potest. Certe solus Deus, 1bla ipsius semper efficax substantia mentes nos ras , ut ait D. Augustinus, tangere, afficere, illuminare , nutrire potest. Alibi neutiquam possutrius , non dico nos sent re , in nobismet enim duntaxat nos sentire possumus , sed dico nos clare cognoscere , hoc est mentis nostrae naturam & proprietates detegere , quam in aeterno nostro &Divino exemplari, hoc est, non alibi quam in luminosa semper Numinis substantia , qua enus a re creata spirituali participari potest , vel quatelius ejus est reprae=uativa. Materia naturam de proprietates clare cognoscimus, clarissima enim est idea extensionis quam in Deo videmus. Sed quia in Deo ideam inentis nostrae non videmus , sentimus quidem nos esse, & quid actu habeamus ; sed clare non possumus depreliendere quid simus, nec ullam ex modificationibus nostris de
In Deo nihil est mobile; in ipso nihil est figurati; Si sit sol in mum do ii uelligibili , sol ille sibi ipsi semper aequalis est ; at sol visibilia
grandior videtur quum horizonti proximus est , quam quum κb eo remotus est. Ergo illum solem intelligibilem non videmus. De aliis rebus creatis res eodem se habet modo. Ergo in Deo opera Dei non
Responde* sufficeret nihil esse in Deo quod si reali er figuratum, aderique motus capax, sed esse in Deo figuras intelligibiles, id sque intelligibiliter mobiles. Neque enim dubitari νotest quin Deus corporum quae creavit, te quae indesinet iter movet ideam habcat ; certum est ipsum non alibi quam a sua substantia hanc ideam reperire posse,N n a ipsulu-
293쪽
ip d niue saliem ea n ile im nobis impertiri posse , sed ut ea materia eluci letur attenden tu an est Deum in se includere extensionem idealem seu intelligi Iilem infinitam ; Deus enim cognoscit extensionem , siquidem iliam fecit, atqui eam non potest cognostere nisi in se ipsγ. Itaque , cum mens po. sit percipere aliquam partem isti ias extensia nix intelligibilis quam Deus includit, certum est ipsi ina posse percipere in De , omnes figuras ; nam omnis extensio intelligibilis finita necelsirio est fgura intelligibilis; cu n figura nihil sit praeter terminum
extensianis. Praeterea videtur aut sentitur hoc illud ve corpus cum ipsis; idea, hoc est, haec illa Me figura extensionis intelligibilis de generalis lit sensibilix te specialis colore, aut aliqu1 alia perceptione se, sibili; qui ipsas idea mentem alii it , quamque mens ipsi adsungit; nam
sen itione ilia semper in lait ideam qu 1 vividius allicitur. itaque ne celso non est in Deo ei se corpora sensibilia aut figuras reales sive actuites in extensiane intelligibili, ut ea in Deo videamus, vel ut ea in se viteat, sulfitit ii ejus substantia , quatenus participari potuit a recreata corporea , variis modis percipi queat. Praeterea si concipias figuram extensionis intelligibilis faetam sensi: item colore succe sive sunt ex variis partibus istius extensionis infinitar, aut si concipias figuram extensionis intelligibilis posse circa centrum suum agi, aut ad aliam succcssve accedere , percipis motum sietur es)nsibilis aut inbelligibilis , cum tamen nullus si motus in extensione intelligit illi. Nam Deus non videt motum corporum in substantia sua aut in idea quam de seipso habet. Sed sol nn per cognitionem Voluntatum suarum respectu ipsorum. Ipsorum existentiam non aliter etiam videt quam hoc modo , quia ipsus voluntas dat . esse otTinibus. Voluntates Dei in ipsius substantia nihil immutant ; ipfain non movent.
Eo sensu extensio intelligibilis est immobilis omnimode , etiam modo intelligibili. Sed quamvis supponatur partes intelligibiles ideae extensionis inter se semiper servare eandem distantiae intelligibilis relationem,sIcque sit immobilis etiam intelligibili modo , si tamen aliqua creata concipiatur extensio quae ad aliquam hujus cxtensionis partem ut ad suam ideam respondeat, poterimus ex ipsa si,atii quamvis intelligibiliter immobilis idea comperire mobilcs elIe hujus extensionis creatae partes, quoniam idea spatii, quamvis suppbsita intelligibiliter immobilis, clim omnigenas distantiae relationes necessario . repraesentet, co nos adducit ut concipiamus partes alicujus corporis posse cundo in inter se si una non servare. Caeterum, etsi corpora a nobis in se ipsis non cediuntur,
sed duntaxat per intelligibilem extensonem , sive haec supponatur,rYtensio immobilis necne intestigibiliter per eam videre possiunus aut actu imaginari corpora quae moveantur , quia nobis videtur mobilis propter coloris sensationem , aut imaginem consus ain sensationi superstitem , quam successive alligamus variis partibus cxtensonis intelligibilis, quae nobis est pro idea, quum motum alicujus corporis videmus aut imaginamur. Quae
294쪽
D, EXPLICATIONES ad Lib. II. 283
Quar omnia facilius est concipere quam explicare sine aeq:ri vocatione. Ex si pia clictis intelligere est, cur videre possimus sblem intelli stibilem mouo magnum troclo parvum , quamvis idem semper sit respectu Dei. Ad id enim sufficit nis modo majorem cxtelisionis i litelligibilis partem, modo minorem cernere , de anici sensatione vivida luminis quam adjungamus huic extensionis parit. Jam autem cum omnes extet: sonis intelligibilis partes sint esuidem naturae , omnes possunt re praesentare quodlibet corpus.
Arbitrandum non est mundum intelligibilem tantam habere relati nem cum mundo materiali & sensibili, ut exempli gratia, sol, eq-s, arbor intelligibilis destinatus sit ad nobis repraesentandum tem , e-cilium de aroorem : erisque omnes qui vident solem necessario viderecundem solem intelligibilem. Clim omnis extensio intelligibilis possit concipi sphaerica, aut habens figuram intclligibilem equi seu arboris , omnis extensio intelligibilis ad id inservire potest ut solum , equum, arborem repraesentet, ac ideo potest elIe sol , equus , arbor mundi intelligibilis , atque etiam fieri sol, equus, arbor-vili bilis Se sensibilis , si
mens aliquam habeat sensitionem occasone corporum quam his adjungat ideis , hoc est si liae ideae sensibilibus perceptionibus mentem 2Dticiant.
Itaque , cum dixi nos videre varia corpora per nostram cognitionem persectionum Dei , quae ista repraesentant corpora , liaud praeciso suin arbitratus in Deo quasdam esse ideas speciales, quae repraesentaretnt v mma quodque corpus sigillatim; nosque talem videre ideam , clim hoc vel illud corpus videmus. Nam profecto conpus illud modo magnum, modo parvum , modo rotundum , modo quadratum vidcre non postemus , ii illud per ideam singularem , qtiae semper eadem foret, videremus. Sed dico omnia nos in Deo videre, dum Deus menti nostrae mille modis applicat extensionem intelligibilem ; atque ita extensonem intelligibilem includere in se omnes persectiones seu potius omnes disserentias corporum propter harias sensationes seu mens adjungit id eis quas occasone eorundem istorum corporum habet. Alio equidem modo loquutus sum ; sed id eo consilio feci ut argumenta mea validiora magis flans bilia redderem ; nec judicandum est ex his quae modo
taxi ea argumenta nulla jam esse. Hic traderem causis cur tam varienientem meam aperuerim , si id foret necessarium. Haec ulterius M penitius tractare non audeo , ne res nimis abs ractas vid. mεum& extraordinarias in medium proferam; vel, si quis malit, ne eo v- respontum erit alis adducar ut res mihi ignotas , quasque non possium retcgore a a vias αeXplicare aggrediar. Suiu duntaxat nonnulli Scripturae loci qui supradietis advertari videntur, quos hic expiamve conabor.
postli aΓόsique nonnullos loeos ex quibus selvi poterunt omnes disicutiates qaas ubi Proponere possent Iuspicacillim di alientissimi lectores.
295쪽
ΙLLUsΤRATIONES OBIECTIO QUARTA.
Divus Iohannes in Evangelio suo , & in prima Epistola, dicit; μ-Cap. I. ik mnem u=rei π vidisse Deum. Detim nemo vidit u=ilrιam, unigenitus qui Cap. q. 1 . iii Ibiu Patris ipse eniarravit.
Respondeo; Eum proprie non videre Deum , qui in ipse videt res
creatas. Rerum creatarum essentias in ipsius substantia videre , non est ipsius eskiitiam videre ; ut videre res objectas in speculo repraesentatas , non est ipsum speculum videre. Nihil obstat quidem quo miniis cum Divo Paulo , Augustino , Cor.cap.33. Gregorio , de multis aliis Ecclesiae Patribus , dicamus , Deum a nobis etiam in hac vita videri , quamvis modo imperfectissimo. Haec sunt L3 r. c. xo. verba fandit Gregorii in suis Ethicis ad Jcibum. Luco incorruptibili calleo nos nostra corruptionis olscurat ; chmqt e c9 videri aliqv.rtenus ρ res , tam n videri lux ipsa sicuti es non potest, quam longe si indiacu. Qiam si mens non cerneret, nec quia Iortae esse videret. Si autem perfecte jam cerneret , profecto hanc quEs p r c. liginem non videret.
Igitur, quia n e omnino cernitur, nec rursum omnino non cernitur, ree
te dictium es, quia a Ion Deus videtur. Quamvis sanctus Gregorius, ut explicet istum locum Jobi, octili ejus a longe pron ciunt, dicat , in hac vii a Deum non videri nisi a longe , attamen Deus nobis adest admodum praesens. Sed concupiscentiae nostrae caligine nobis delitescit. C. Ego vos nostra corruptionis o sicitrat. Nam in aliis locis , post Divum Augustinum , tun on Dei, quod est Deus ipse , lumini solis comparat quo circumdamur, quodque non videmus dum caecutimus aut oculos claudimus ne ipsuis fulgore perstringamur ; In sole oculos euissos tenem. s. Divus Augustinus rem Gregorio fideli ipsius discipulo pressitus urget. Quiamvis enim agnoscat Deum nunc non cognosci nisi admodum imperfecte , asserit tamen in multis locis , Deum nobis clarius innotescere quam multa quae nos op:imh nosse arbitramur. Propinquior nobis qui fecit, quam multa quae facta siunt. IN ILLO ENira vivi Hus , ΜOVE NUR & SUM Us. Mori autem pleraque remota sunt a mente nostra propter dii sirilitudinem sui generis. Et inserius. Recte culp. imur in libros, ientiae inquisitores hujus secιιli ; Si enim tantum , inqnit , potuerunt
De Gen. ad et alore , ut tosi ni resima e secvhnm , quomodo ejus Dominum nou facilitis iiit. l. s. c. invenui ut ' Vnota siunt fundam via oeulis nostris; cratii fundaruit ter, pro ingra. it in nisi s nostris. Ideo sanctus ille Doctor putat iis 'λ' qui uis cliaritas inest Christiana notiorem esse Deum quam fratres. Ec-Vid pro f. ce, inquit, J.ιm Lotcst notiorem Dum habere qi cim fratrem. Runt vo- coiicq me- ιι 1 Pur, quia prUentiorem ; notiorem, quia interiorcm i notiorem , qma
296쪽
taph. vel responsum ad verax &salsas ideas
eertiorem. Alia sententiae Augustini argumenta non asseram. Similia multa reperientur apud Ambrosum Melorem in a. Vol. Philos hiae christianae. Sed ut ad locum Beati Iohannis redeam , Deum nemo vidit unquam. Existimo Evangelistam , dum asserit neminem unquam vidisse Deum, eo tendere , ut discrimen inter Vetus & Novum Testamentum patefaciat; inter ImUΜ CHRIsTUM & Patriarchas, & Prophetas, de quihus scriptum est , ipsos vidisse Deum. Nam Jacob, Moses, Isaias &alii non viderunt Deum , nis oculis corporeis, de sub forma mutuatitia; illum ut in se est non viderunt; Deum nemo vidit unquam. Sed Filius unigenitus Patris, qui in ipsus sinu est , ea quae vidit nos edocuit : Unigenitus qui es in sinu Patris, Use en-ravit.
Divus Paulus ad Timotheum scribens , dicit Deum habitare lumen inaccessum , ipsuin a nemine unquam fuisse visum , linino videri non posse. Si lumen Dei sit inaccessum in illo omnia videri nequeunt.
Divus Paulus non potest adversari Divo Iohanni nobis asserenti D- Cap. Ω sum Christum esse verum lumen , quod omnes homines in hunc mun- 1 Cyrillus dum venientes illuminat. Nam, mens humana, quam plurimi ' Ρa- Alexand. tres at pellant Iumen illaminatum, non illuminatur nisi lutivine sapientiae aeternae , quod iidem Patres hanc ob causam dicunt lumen illuminans. David nos hortatur ad Duum acceclere , ut ab illo illuminemur. Accedite ad eum, O illuminemini. Sed quomodo possumus ab illo illumina- S. Aug. D. ri, nisi possimus videre lumen quo sumus illuminandit Itaque Paulus A. ad B. dicens hoc lumen este inaccessum, id dicit de homine . carnali qui Oh apud seipsum non secedit ut lumen illud contempletur. Aut si de omnibus hominibus loquatur , id dicit qu&l nullus sit qui a persecta veri- Iohi. tatis contemplatione non abducatur, quia corpus nostrum attentionem mentis nostrae indesinenter interrumpit. semd xusta
Deus Mos ipsum videre optanti respondens dixit. Non potes videre quippesacra faciem meam , AON videbit homo er vivet.
Sensiim literalem hujusce loci sepradi si is non repugnare evidens est; ineso G. S. haud enim sentio Deum posse videri in hac vita , eo modo quo Moses
297쪽
ipsum videre optabat. Respondeo tamen moriendum nobis esse , ut Deum videamus; mens enim veritati conjungitur , quo magis a corpo-SUien ia re abstrahitur. Ad hanc veritatem nemo satis attendit. Qui affectuum μ' sequuntur, qui voluptatum usu imaginationem polluerunt , qui
conjunctionem & mutuum mentis cum corpore commerqium auXerunt; τὰ it .um. verbo , qui vivunt, Deum Videre nequeunt ; apud seiplbs enim Jov. 18. s. recipere non possunt ut veritatem consulant. Bratos itaque illos quorum cor tirum es, mens libera, imaginatio sana , qui mundo neutiquam , vix corpori adhaerescunt i uno verbo beati illi sunt qui moriuntur , nam videbunt Deum. Sapientia id palam dixit in monte , idque
iis seorsim dich qui sese recipientes illam consulunt. Qui in se superbiae concupiscentiam pcrpetuo excitant , qui sexcenta ambitiosa agitant. consilia , qui mentem non modo corpori, sed iis etiam quibus circumdantur coniungunt atque etiam mancipant; uno verbo, qui vimini non modo vitum corporis , sed etiam vitam mundi, non possunt videre Deum ; nam sapientia in intimo rationis recessu habitat, illi vero sese perpetuo extriniecus diffundunt. At qui sensitum vividitatem indesinenter mortificant, qui imaginatio nis puritalcm sedulo conservant , qui asseetuum motibus strenue resistunt, uno verbo, qui omnia vin uia quibus alii corporis & magnitudinis sentibilis fiunt mancipia solvunt, innumeras veritates retegere , &Job s. pientiam illatii ab oculis omnium viventium . Uonditam videre posisunt. Hvere aliquo modo dclinunt , statim atque apud seipsos sese colligunt ; corpus delerunt ubi ad veritatem accedunt. Nam mens humana inter deum & corpora ita sita est ut a corporibus recedere ncqueat quin ad Deum admoveatur ; Quemadmodum cum ad ea Vide nus praeci ps currit, a Deo recedit. Sed quia ante obitum corpus omnino nu ς psy nequit, fateor etiam ante illud tempus holi, inem Deo perfecte
ii iii iii, polle. Iam juxta Divum Paulum , Deus videri potest
te iune a confuse ac veluti in speculo, sed non potest videri de iacie ad faciem. tem saeia Aron vidi bis me homo π vivet. Potest tamen videri ex parte , hoc est
ad facie n. confuse de in . persecte.
h. b. - Omnibus hominibus viventibus aequalem esse illamque in
h. i. i. Puncto indivisibili consistere arbitrandum non est. Imperium corpo- Cor. 13. iis in inieritum, quod imi edit quominus conjungamur Deo per cognsetionem veritatis, multos gradus suscis ere potest. Mens in omnibus hominibus aequaliter non conjungitur con ori quod sensitionibus suis ani' mat, de aliis corporibus versus quae asseetuum ope sertur. Nec desunt qui voluptatum & superbiae concupiscentiam ita enecant ut corpori &mundo vix am1 li is adhaetescant. Atque sic sunt quasi morι:a. Beatus Paulus hia ui de tot nobis est cXemplum insigne, corpus litum castigabat & instrvitutem redigebat ; atque s se ita buaritiaverat de maceraverat, ut de mundo non amplius cogitaret , quemadmodum nec mundus tye ipso. Cf. c. s. Mundus uniin ii ii mortuus de crucifigua erat, sicut mundo crucifixus M
298쪽
i mortuus ipse erat. Et hanc ob causis , inquit Gregorius , veritatis tantopere erat amator , & ad illa divina lumina quibus splendent ipsius epistolae suscipienda paratus; quae Epistolae quantumvis lucidar eos tamen duntaxat penetrant qui exemplo Pauli semus & affectus crucifigunt. Nam , ut ipse ait, Ammalis homo non percipit ea quae sunt spiritus , sub tilia enim illi es; quia scientia hujus mundi, sapientia hujsiste saeculi, ingenii subtilitas , delicatula mollities , vivacitas, imaginationis egregiae igniculi, quibus mundo vivimus, & mundus nobis vivit, stupiditatem ει , ut ita dicam , stupendam insensibilitatem menti nostrae ingenerant respectu omnium veritatum , quae persecth capi nequeunt nisi silentibus sensibus Se affectibus. Mors illa igitur qua Deo conjungimur optanda est, aut istius mortis imago, quae est somnus mysticus per quem omnibus sensibus externis: sepitis , vocem veritatis internae polsumus audire, quae nos non alloquitur , nisi per noctis flentium ubi tenebrae res sensibiles oculis nostris sudiripiunt, & mundus nobis veluti mortuus est. Hinc es quod Dono , inquit Gregorius , in eanticis canticorum Sponsi vocem quasi per somnium audierat , quae dicebat; Ego dormis , O cor meum vigilat. Ac si die ret , dum exteriores sensus ab hujusce vitae stollicitudinibus sopio , vacante mente , vivacius interna cognυ . Foris dormis , sed insus eor vigilas, quia dum exteriora quasi non sentis, imeriora Alerter apprehendo. B ne ergo Eliu ait quod per semium sequisur Deus. Ethica Gregorii ad cap. 3 3. Iob.
dieitur, non videbis me homo O M.
mundo ear naliter vivit. Greg. ad cap. 13a Iob. c. 184
ad Caput Septimum Secundae Partis Tertii Libri, in quo probo,
Nos non habere claram ideam naturae nec modi cationum mentis nostrae. εALicubi dixi, atque etiam tertio Libro de Inquisitione Veritatis me
satis probasse arbitror, nos nullam habere claram mentis nostrae ideam; sed tantlim eonscientiam aut sensum internum ; atque ita nos illam multo imperfectius cognoscere quam extensionem. Id ita eVidens Responsio mihi videbatur, ut rem fusilis explicare necessum non duxerim. Sed ad quintas Cartesi aut horitas diserte dicentis ; naturam mentis esse notiorem natura Objςctio-nllius alisis rei , ita praevertit quosdam ex ejus discipulis , ut ea quae sinper his scripsi nihil aliud effecerint quam ut obtusi ingenii homo apud MEM illos audirem , qui veritates abstractas assequi & tenaciter amplecti non rationem, possbm , utpote quae attentionem levare te continere non possint. Me sub linein. Malebraneu de Inqrisit. Verit. Tom. II. O o as
299쪽
admodum debilem, sensibilem , & crassum esse , mentem meam a cor 'pore tot modis ut verbis exprimere nequeam pendere sateor. Id mihi notum est, id sentio, & in id perpetuo laboro ut istam mei cognitionem magis ac magis augeam. Etenim si non possimus miseriae nostrae mederi, saltem illam cognoscere & sentire debemus. Sensu miseriae internae saltem humiliter nosmet deprimere , & quantum utile sit nobis liberari ab isto .corpore moriis , quo omnes mentis nostrae. iacultates per turbantur & confunduntur, agnoscere par est.
Attamen quaestio nunc agitata ingenii capacitati ita accommodata est, ut ingenti mentis applicatione ad eam solvendam opus esse non censeam: & hanc ob causam huic non eram immoratus. Nam id me a rere merito posse arbitror ; ignorantiam scilicet plerorumque circa mentem iam , circa ipsius disti tunionem a corpore , circa ejusdem spiritualitatem , immortalitatem , de alias proprietates , sum cere , ut evidemter probemus, nos nullam illius claram & distinctam ideam habere. Nos ideam corporis claram habere possumus dicere , quia sussicit comsulere ideam qui repraesentatur , ut agnoscamus modificationes quarum rcapax est. Illud quadratum , rotundum , in quiete , in motu esse posse clare videmus. Nullo negotio concipimus quadratum posse divid i in iduos triangulos, duo paralelogrammata , duo trapezia. Quum quis a inobis quaerit, an aliquid pertineat, aut non periineat ad extensionem, quid respondendum habeamus ambiguum non est : Quia cum clara sit extensionis idea , nullo negotio & simplici mentis apprehensone vide- mus quid includat, quid vero excludat. Nullam , ni fallor , mentis nostrae habemus ideam , quae ita clara sit, , ait eam considendo possimus cognoscere modificationes quarum capax est. Si nullam unquam sensissemus voluptatcm aut nullum dolorem, an imens illius sit capax necne scire nequiremus. Si homo quispiam melonem nunquam gustasset, dolorem nunquam esset passiis , rubrum aut viride nunquam vidisset, cerie frustra istam quam dicunt mentis suae ideam consuleret, an harum vel illarum sensationum , scu modificatio-num esset capax , distincte nunquam cognostere posset. Nec id modo; .
quamvis actu sentiamus: dolorem , . aut actu . vidcartius colorem , non ipossumus tamen simplici visu cognoscere an qualitates illae pertineant
ad mentem. Dolorem esse in corpore cujus occasone eum senti iTius, .le colorem in superficie rerum objectarum distusum esse imaginamur, , quamvis has .res objectas a mente nostra distingui clarissime concipia
Ut certiores fiamus an qualitates sensibiles sint modificationes mentis . necne ; suppostam istam mentis ideam non consulimus: Ipsi Cartesi iciscipuli contra consulunt ideam extensonis ; dc sic ratiocinantur. Ca-loς , dolor , color non possunt esse modificationes extensonis : nc.m cx- tensio nullius rei est capaκ quam variarum figurarum , varioruπq ae n. O-ixi m. Jam autem duo duntaxat sunt entium genera, spiritus de com
300쪽
' pora. Ergo dolor , calor , color, de omnes aliae qualitates sensibiles pe
Quandoquidem ad id adigimur ut consulamus ideam extensionis ad cognos)enduna , an qualitates seia si uiles fuit modificationes entis, nonne evidens cli nos claram mentis ideam non habere. Alioquin quorsum istud diuerticulum Z Quum Philothphus vult cognoscere, an rotunditas pertineat ad cxtensionem , nunt coiis ulit ideam mentis aut aliquam laeam aliam ab idea extensionis ' Nonne videt elare in ipsa extensonis idea rotunditatem iusius osIe niodificationem , bc nonne insaniret si ad id comperiendum sic ratiocinaretur. Duo sunt tantum entium genera, spiritus de corpora; rotunditas non est modificatio spiritus; ergo est modificatio corpoIis. Igitur uno mentis appulsu , sine ratiocinatione , & sola mentis ad ideam extensionis applicatione videmus rotunditatem , dc quamlibet aliam figuram esse modissicationem corporis & voluptatem , dolorem , calorem , omnemque aliam qualitatem sensibilem non esse modificationes co potis. Nulla potest moveri quaestio circa ea quae pertinent aut non pertinent ad extensionem , cui facile , prompte, de confidenter non satisfiat , sola ideae qua repraesentatur consideratione. Omnes homines super ea re inter se consentiunt. Qui materiam cogitare posse autumant, illam hac facultate praeditam esse non opinantur , quia extensa est , extensionem praecise ut in se est consideratam cogitare non posse s
Sed eodem modo non consentiunt de iis quae circa mentem Se ejus modificationes credenda sunt. Sunt qui credant dolorem de calorem , aut ad , minimum colorem ad eam non pertinere. Immo ii Cartesianis quibusdam ludibrium debent, qui dicunt mentem fieri adhu coeruleam, rubram , flavam , illamque Iridis coloribus tingi, dum ipsam contemplatur. Multi sunt qui dubitent , & multo plures qui non crudant, mentem , dum cadaver sentimus revera putidam fieri; Bc saporem se chari, piperis , salis ad ipsam pertinere. Ubi igitur est clara n .eluis idea , ut illam Carteiiani consulant, de omnes unei consentiant de su jecto cui scilicet colores , sapores , odores debeant competere tVerum licet Caraeliani sum)r his inter se consentirent, hinc protinus non foret concludendum , ipsos claram mentis ideam habere. Nam si
unanimo tandem dicant contensii mentem actu esse viridem aut rubram, dum vitide Sc rubrum videmus , id non concludent nisi prolixis admodum ratiociniis; id nunquam uno de simplici visu videbunt: id nunquam comperient consulendo suppositam istam mentis ideam , sed potius consulendo ideam corporis. A sserent qualitates sensibilus pertinere
ad mentem, dun. axat quia non pertinent ad extensionem , culus claram hes,unt ideam. Hujulce rei eos nunquam convincunt, qui ut potε tenui de parvo praediti ingelii ci , perceptionum complediarum aut rati innationurn sunt incapaces , aut potius qui idem corporis clarant attent hoo a satis