장음표시 사용
351쪽
ETSI sequens diffs rtatio partim exstet in Commentariis
Regiae scientiarum Acadamiae , ipsam tamen huic operi Iulungere non abs re υfum est, non modo quod illustiationis laco esse possit circa ea quae in hoc opere disserui de luceo coloribus , verhin etiam quia Londini typis subjecta fuit
pars ipsius ante decem annos , atque ad calcem Anglicae υemsionis Tractatus de Veritatis Inquisitione : Timeo aurem ut accurate satis meam exhibearfnrentiam haecce υersio, non ex cu
pa D. Tvlar ipsius authoris , sed ex defectu manuscripti quod ipse υenit in manus. Oprandum esset ut interpretes ab Authoribus exquirerent quae m sint i orum operum qu vertere sibi proponunt accuratissimae editwnes , sc enim utilior esset ipsorum labor o opera. Atque ideo partim Praefationi hujusce operis catalogum subjeci optimarum Editionum Librorum meorum, quia, scilicet, ipsos fuisse verses comperi ex imperfectis
De Luce ct Coloribus, de ignis generatione , aliisque multis semibus materiae subtilis.
I. IT mea de naturalibus Lucis & Colorum causis sententia exponatur, ingentem concipiamus sollem qui infinita pene vi extrinsecus comprimatur, Se fluida plenus sit materia cujus tam rapidus sit motus ut non modo circa commune quoddam centrum velocissime tota simul circumagatur , verum ut pars ejus unaquaeque, quo iuum totum impleat motum , hoc est, quo ex tota vi sua moveatur , circa centrum innumerorum minorum vorticum revolvi cogatur, atque ipsos inter fluere summa celeritate. Uno verbo materiam in eo solli contentam talem propemodum concipi amus qualem descripsit Cartesus nostri
materiam vorticis; nisi quod ipsius secundi elementi globuli, quos duros supponit, nihil aliud sint ipsi quam minores vortices, vel saltem
352쪽
nonnisi per compressionem circumcingentis materiae sint duri. Si enim per se duri essent hi globuli , ' quod falsum esse satis iupesque mihi Ulti probasse videor, non possent, uti deinceps videbitur, lucem , varios- p que colores per idem transmittere pune uin ubi se se decus Iant radii. Vettim, si haec hypothesis non facile concipi et possit , nunc sussicit , rhsta sollem concipere aqua , seu potius fluidissimi materia, plenum, ecmque piobstininsuper materiam Rammopere compressam. Circulus A , B , C, secuo tuti est hujus sellis per centrum. II. His positis , s in eo solli foraminulam aperiatur, ut in puncto A , omnes dico aquae partes, ut quae , verbi gratia, sunt in punctis R , S , T , V , versus punctum A per rectas RA , SA , dec. deflaxuras esse;
omnes enim ipsius partes quae aequaliter undique premebantur , cum jam paemi desinant ex parte quae soramini A respondet , versus illud A tendere debent , quoniam omne corpus pressum huc debet tendere ubi minorem patitur resistentiam. Verum si applicetur embolus ad foramen A , atque is intus celer, ter immittatur , eaedem tunc partes R, S, T, V , eo simul omnes tendent ut per easdem rectas lineas AR , AS , &c. a puncto seu soramine A recedant; quia eo momento quo progreditur embolus , in ea parte quae huic directe respondet foramini plus comprimuntur quam ultibi. Denique , si concipiatur embolus celerrim h immitti & retrahi, omnea utique matcriae uvidae sollem accurate replentis partes, quarum in
353쪽
gentem esse vim elasticam suppono , seu quae tales sunt ut non nisi dii licite comprimantur , magnaque vi intendantur, eae , inquam, omnes partes innumeras patientur succultiones, quas voco pressaenis vibrationes. Haec jam ad lucem & colt res, si placet, applicemus. Clim omnia sint plena, oculi nostri, etsi claus aut in tenebris ver- fuates, actu tamen comprimuntur; sed nullam colorum sensationem excitat haecce nervi optici compressio , quia semper aequaliter comprimitur hicce nervus; quemadmodum aeris nos circumcingentis pondus
non sentimus, eis pondus arquet viginti & octo hydrargyri pollicum. Sed si aliquis concipiatur oculus in T , vel in alio quovis punisse ,
qui versus facem A sit conversus; flammae partes, clim continuo agitentur motu, sortius qu1m in tenebris , de velocissimis succussionibus sive vihrationibus, subtilem materiam quoquoversum, ac ideo, cum omnia snt plena, usque in intimum oculum compriment; atque nervus opticus solito magis compressus, vibrationibusque succussiis lucis de vividi splendidique candoris sensationem in mente excitabit. Si in S corpus nigrum, Μ , supponatur, tunc utique cum materia subtilis ab ipso versus oculum ad hanc partem conversum non reflectatur , neque nervum succutiat Opticum, niger conspicietur color , uti climoculos detorques versiis cryptae alicujus spiraculum, aut in puvillae foramen introspicis.
Si tale sit corpus Μ ut subtilis materia quam fax succutit ab ipsi,
versus oculum refectatur, atque vibrationes aequaliter celeres in eo producat, album videbitur h6cce corpus, atque tanto magis album
quo plures erunt radii reflexi. Imo luminosum videbitur uti facis fiamma, si perpolitum si illud corpus, sicque omnes , vel plerique saltem
eodem ordine reflectantur radii; quia ex vi vibrationum splendor, ex earundem celeritate color enascitur. Sed s corpus Μ tale sit ut inde reflexa subtilis materia vibrationes plus minusve celeres, iuxta certos gradus, quos accurath definiri non posse credo, in oculo excitet, hic vel ille conspicietur eκ simplicibus homogeneis sive primariis coloribus , quales lunt ruber, flavus, caeruleus &c. atque caeteri com-eositi colores , imo & candor, qui omnium est compositissimus, co 'picientur pro diversis mi κtionibus radiorum quorum vibrationes diverta habebunt velocitates. Dico candorem omnium colorem esse coin sitissimum, quia constat ex collectione vibrationum velocitate diverum quas unaquaeque pars flammae diversa in materia subtili producit. Cum omnia sint plena atque summopere compressa, unusquisque radius in tota sua longitudine eandem conservat vibrationum velocitatem quam habet exigua pars flammae eum producentis. Et quia fammae partibus varius inest motus , colorum radii diversas necessario vibrationes habent , diverasque patiuntur restactiones. Verum hanc in rem legenda essent experimenta quae in praestanti D. Ne πtoni opere
354쪽
Ea iant quae intelligebam cum in nonnullis Librorum meorum dixi . Iocis non in alia re consistere lucem de colores quam in ' diversis ma- ΜEihle. . teriae aethereae succussionibus sive vibrationibus , vel in plus minibve ee- De ΜωIeribus messionis vibrationibus quas in retina producebat subtilis materia. taph. I x. Simpleκ illa meae sententiae expositio ipsam sortassis non parum ve- loq- rosimilem reddet, iis saltem qui D. Cartesii Philosophiam norunt, nec 'eam approbant colorum eXplicationem quam tradit Doctus ille Vir. Verum ut solidius de mea opinione serri queat judicium, ipsam exposuisse non satis est , ea insuper aliquatenus probanda est. III. Quod ut praestetur ante omnia observandum est ;IM . Sonum non aliter audiri quam per aeris vibrationes quae nervum auditorium concutiunt; cum enim eX aiulilia pneumatica aer , quantum fieri potuit , exstractus est , sonus mediocris jam ex ea non auditur, vel tantis min is auditur quanto rarior ibi est aer. a'. Tonorum disserentiam non ex vi aeris vibrationum effici, sed ex
majori minorive earum velocitate , uti omnes norunt.
3 . Ei Ientialiter differre sensationes quas mens experitur ex impressionibus quas in organa sensuum operantur res objectae , etsi quandoque eae impressiones non aliter quam gradibus inter se differant. Nullae sunt sensationes sibi magis oppositae quam dolor de voluptas. Qui tamen se cum voluptate stabit, dolorem sentiet si aliquanto sortius se scabat; quia major vel minor motus in fibris essentialiter differt tamen relate ad honum corporis , jam autem hanc duntaxat relationem nos edocent sensus nostri. Dulcedinem & amaritudinem , quae tam oppo- sitas creant sensationes, non aliter verosimile est inter se differre quam gradibus ; multis enim id amarum est quod aliis dulce videtur. Fructus quidam hodie dulces cras erunt amari; vel minima igitur in corporibus differentia sufficere. potest ut oppositissimas creent sensationes. verbo, arbitrariae sunt leges conjunctionis mentis cum corpore, atque in rebus objectis nihil est quod simile sit sensationibus quas in nobis ex
IV. Colores eκ succussione organi visus pendere certum est. Ea autem succussio non alias suscipere valet differentias nisi quod sortis aut debilis , lenta aut rapida esse potest. Verum experientia constat coloris speciem non mutari ex majori minori ve nervi optici succussione , quandoquidem non oppositos ac diversae speciei colores efficit maior mi- rve lux , unde tamen pendet major min6rve succussio; Hinc ergo necessario colligendum est diversos esse colores pro majori minorive vi-hrationum nervi optici , sive succus sonum spirituum ilh eo contentorum celeritate , ac proinde , harum sens,ionum causam primario oriri ex vibrationibus plus minusve rapidis subtilis materiae quae retinam coinprimunt. Eadem est igitur ratio lucis & variorum colorum , ac simi diversorumque tonorum. Soni inmisit. s eκ majriri minome crassi aeris vibr
355쪽
tionum validitate, tonorum veris diversito , uti omnes Atentur , ex mae jori minorive earumdem illarum vibrationum celaritrie oritur. Sic & colorum insenseras seu splendor ex majori minorive pendet vibrationum fortitudine non aeris sed subtilis materiae ; atque diverse colorum species ex majori minorive earumdem harum vibrationum celerit.
V. Cum aer non nisi per atmosphaerae pondus comprimatur, certo quodam opus est tempore ut unaquaeque aeris particula sibi vicinam moveat. Ideo lente sitis transmittitur sonus. Intra unum minutum secundum centum & octoginta duntaxat percurrit hexapedas. Verum de luce res secus se habet; quia se se tangunt omnes aethereae materia particulae, quia sunt fluidissimae , atque imprimis quia comprimuntur per pondus , ut ita dicam, omnium vorticum qui ipsi per vim infinitam , quae infinitae Creatoris potentiae respondet, aut saltem Per vim pene infinitam, comprimuntur; Ita ut pressionis vibrationes, 1;ve corporis lucidi actio uno momento, vel brevissimo tempore , se se transimittere debeat. Atque si infinita esset compressio paritum ex quibust noster constat voriex, uno momento necessarici peragerentur premonix
aD '- D. minus Hugens in sto de Luce tramtu ex Eclipsibus sitelli tum Jovis colligit lucem sexcenties mille vicibus velociorem esse sono. Atque revera totius caelestis materiae pondus seu compressio longe utique m jus est compressione quam super terra producit atmosphaerae pondus. demonstrasse videor corporum duritiem ex subtilis materiae compressione pendere. Si res ita se habeat, ea compresso max, ma esse debet, cum sint corpora quaedam ita dura, ut eorum vel minimae paries non nisi vi maxima separari queant. Relatio autem po deris aetheris ad pondus atmosphaerae muliA mihi major videtur quam sexcenties mille vicium ad unam , imo ipsem ut infinitam quadant enus
haberi posse existimo; Dominus enim Cassini quasdam Iovis iatellitum Eclipses in diversis a terra distantiis obsit vavit, quae cum sententia Domini Hugens nequaquam conveniunt. VI. Nunc itaque ponamus omnes aetheris aut subtilis invisibilisque materiae partes eκ quibus constat vortex noster infinita pene vi a circumcingentibus vorticibus comprimi , atque ejus partium unamquamque fluidissimam esse , nec aliunde duram este , quam ex motu earum quae ipsain circumcingunt de undique comprimunt; Atque videamus qu modo in eo quod propono syllemate heri queat ut innumerorum radi rum , sive diversorum colorum imprelliones imperturbatae se se com-π.uniceiit. ideamus qui fieri queat ut decies mille radii qui se se in puncto physico seu selisibili decuis alit, per idem illud pune uin diversis omnes suas vibrationes transmittant ; quoniam modo probavi non aliunde oriri posse colorum differentiam quam ex malori minorive earumdem harum vibrati uin veloci cate. A vero videlicet non abhorrebit
356쪽
rebit illud mundi systenis quod magnam Mncce dissicultatem elucidare
A P Ε N esto alicujus cubiculi innumeris incti coloribus sectio , imo
ita dispositi sunto hi colores ut in puncto A iit albu' proximus nigro Caeruleus b proximus rubro r, flavus ι proximus violaceo Si eκ omnibus bis punctis A, n, b,r, i, v, ducantur lineae rectae quae in certo puncto, ut in Q , se se decussent; atque oculus stet ulterius ut in E , c, d ,s, g, , varii hi omnes colores conspicientur per punctum interseiaonis Q. Cumque haec figura unum modo colorum ordinem exhibeat , cum contra totidem fingi debeant colores quot sunt partes quas oculus distinguere valet in integra sphaera , punctum utiq intersectionis Q plurimas excipere M ummittere debet varias impres.siones, te tali quidem ratione ut aliae alias se se non destruant. VII. Si punctum physicum , sive globulus Q , corpus esset durum , uti supponit D. Cartesius , non posset oculus in E ca'orem videre in
A , nec alius oculus in e nigrum conspiceret colorem in n. Cum enim persecte durum est aliquod corpus , si aliquantulum progrediatur aliqua pars hujus corporis , aut directo tendat versus nervum opticum ex A, verbi gratia, versus Ε , caeteras omnes hujus ejusdem corporis partes e, dem tendere necesse est. Ergo ne candidus quidem Se niser color e dem tempore conseici poterunt per radios qui se .se decussent in Q. D. Cartesius vult adhuc rubrum confici colorem per gyratimem globulorum quae sese ab uno ad alterum communicat in toto radio a re
objecta ad oculum usque. Quae opinio desendi nequit multis quidem de causis ; sed ut evertatur, considerare sat est quod si globulus Q ver-
357쪽
probabitur, de conteisquentiae deduceu
tatur super axe PN , ex r, ubi est ruber color, in f, ubi est oculust, non poterit simul revolvi super axe r,f, ex N, ubi adhuc suppono
rubrum colorem , in Ρ , ubi alium suppono oculum. Caeterum cum dico sese deculIMe radios in globulo , sive exiguo vo lice Q , non comendo ni inimos hosce vortices accurate sphaericos esse, necive etiam dico visibiles radios non aliam habere si ii sitatem praeter eam quam haberet globulus secundi elementi, aut minimi vorticis; Quae debeat esse horum radiorum cralsitudo , ut nervum opticum suificienter succutia iit ad ostendendos colores non definio ; verum quae de uno dixi globulo , de mille radiis aut de centum radiorum myriadibus intelligenda sunt, si unus radius , ut sit sensibilis , aeque extensus esse e beat ac mille radii aut centum myriades globulorum aut vorticum. VIII. Fieri itaque nequit ue globulus Q aut ejus smiles eam lucis. actionem transmittant quae apta est ad omnigenos ostendendos colores, si duri ponantur hi globuli. Sed si infinite fluidi aut molles concipiantur , qualia simplex idea materiae omnia exhibet corpora, cum nulla quieti vis insit, cum unicuique alicujus corporis parti sit indifferens viscinam tangere aut in ea removeri, cum ab ea facile separari debeat, si vis aliqua , aut motus aliquis eam non retineat, nulla enim alia vis in corporibus concipitur praeterquam eorum motus; si , inquam , vel mollis limi concipiantur hi globuli, vel potius , quod verum mihi videtur , ut minii ni vortices eκ materia veluti infinite fluida , te summopere agitata constantes , innumeras suscipere poterunt varias impressi nes quas cum aliis quibus innituntur , de quibuscum sunt quasi infini- . te compristi, communicare poterunt. Atque id est quod explicare de demonstrare jam conandum est. IX. Quod ut praestetur probe intelligendum est reactionem , quae non secus ac a filo per rediam lilaeam se se communicat, actioni hic neces.sario esse aequalem, ex hac quidem ratione , quae est)ciui de quo agitur esIentialis est , quod vorteκ nosser sit veluti infinite compressus, ac proinde nullum pollit esse vacuum. Si, verbi gratia , contra murum inconcussum impellas baculum, eadem vi retropellentur de manus debaculus qua impuleris. Aelioni aequalis erit reaetio. Iam vero etsi non duri sint radii uti sunt baculi, idem tamen evenit respectu reactionis, propicr compressionem ac plenitudinem vorticis nostri. Si enim ponatur dolium aqua plenum , sive sollis, qualem vides in prima figura, qui sit acre plenus , atque , tubo ad ipsum adaptato , in eum tubum impellatur embolus , tantumdem repelletur embolus quantum impulsus suerst: si praeterea in medio embolo foraminutum fiat pcr quod gliscere , ac e dolio effluere poIsit aqua , ubi embolum impuleris , tota aqua , quae per embolum comprimetur, propter suam suiditatem simul tendet per actionem ad recedendum ab unoquoque hujus emboli: puncto , simul de per reactionem ad foramen in medio Leium accedet. Si enim satis vehementer atque suffcienti velocitate immitterctur em
358쪽
lus, rumperetur dolium in parte debiliori, ubicumque foret illa pars, quo
demonstratur aquam per emboli actionem ubique dolium pressuram , at que, si vel tantillum impelleretur embolus, continuo resia ituram per sor, minutum propter reactionem. Atque haec omnia sc evenirent quia in pleno actioni aequalis est reaetio , ει quia sat molisi aut fluida est aqua, sive subtilis materia, ut unaquaeque pars talem induat figuram, atque ita se se disponat, ut omnigenis cedat impressionibus. X. Observandum est , quo vehementius in dolium 'impellitur perso-
ratus embolus , eo etiam vehementius aquam , etsi versus concavam e
lii superficiem impuliam , versus embolum repelli, atque vehementius resilire per ejusdem foramen. Unde judicare pronum est nigrum ali
quod punictum in charta alba visibilius esse debere quam in caerulea ;quia cum albus color lucem repellat majore vi quam omnis alius color , non modo nervum opticum vehementer concutit, sed etiam in causa est cur subtilis materia maiore vi ad nigrum punctum per reactionem tendat. Verum si non es Iet infinite mollis aut fluida subtilis materia, clarh patet globulos , qui albi coloris impressionem transmittunt, cum sint duri, nigri coloris impressioni obstaculo futuros esse , quia , cum se se invicem sussulciant hi globuli, versus punctum nigrum non possent tendere. Atque si non comprimeretur ea aetherea materia , nulla
Quae jam de albo de nigro dixi ad cariems colores se se accommodare debent. Verum eos persequi singulos, atque dissicultatibus quas multi movere possent respondere diificillimum foret; Multa enim objicere in rebus obscuris facillimum est. Verum qui certa qui aedam O, jicere norunt non ii semper omnes omnia valent intelligere dogmata unde pendet ipsorum difficultatum solutio. Non omnino supra captum est
qui punctum sensibile materiae infinite fluidae M undique con 1 res se innumeras veluti diversas impressiones simul aocipiat, si modo duo h ce observentur. I'. Ad infinitum usque divisibilem esse materiam, atque vel minimam sphaerain omnibus majoris sphaerae partibus correspondere posse. F. Unamquamque partem eo tendere & progredi ubi minorem patitur preisionum ; ac proinde molle quodlibet corpus inaequaliter comprelsum omnia formae, ut ita dicam , circumcingentis lineamenta recipere , ω eo quilcm celeritis quo fluidius est de magis compressum. Mitto igitur consequentiarum expolitionem quae eκ his dogmatibus sequuntur , ex quibus coiissequentiis vel solvi vel saltem minui posse mihi videtur stupenda illa difficultas , quod , scilicet, diversorum colorum radii suas , se se deci iis indo, vibrationes confundere deberent. At que talis mihi videtur ea difficultas ut non aliter queat enucleari quam per Uerum naturae subtilis matericae systerna. Quicquid sit, susticient centi hi probasse videor non in alia re diversos consstcre colores quam i idiversa vibrationum pressionis materiae subtilis velocitate , quemadmodum civersi Muscae toni non aliunde oriuntur quam ex diversa vibra-
359쪽
tionum aeris celeritate , uti constat experientia ; quae semper vibrationes sese imperturbatae decussant. Nec physicam modi quo se se communicant hae omnes vibrationes rationem reddi posse arbitror , nisi m do exposita dogmata admittantur.
Caeterum , non ex iis arbitrandum est everti D. Cartesii physicam quae de globulis secundi elementi dixi, quos , nedum duros existimem, esse credo potius minimos fluidae cujusdam materiae vortices. Contra ad id prodesse potest mea sententia ut quod in ejus systemate generale est corrigatur & perficiatur. Si enim ad eκplicandam lucem cum suis coloribus inservire potest opinio mea , ad id etiam aptillima mihi videtur ut, iuxta hujus Philosophi placita & methodum solvantur generaliores physicae quaestiones , ut explicentur , exeiPpli gratia , ignis generatio atque miri esseeius; ut jam ostendere aggredior.
XI. Clim corpora nullum natura queant motum excipere nisi a ce tis quibusdam aliis corporibus ille motus cum ipsis communicetur, hinc clare patet ignem accendi non posse , nisi subtilis materiae motus cum crassis corporibus communicetur. Contendit D. Cartesius, uti omnes
norunt, solum elementum primum suum communicare motum cum tertio ex quo constant crassa corpora, ecque accendere. Secundum ejus placita , cum ignis e silice excutitur, vi excutitur silicis particula ; ego
potitis arbitrarer accendi particulam e chalybe excussam , clim enim mi,
croscopio spectantur collectae ignis scintillae , comperitur ipsam chalybem liquefactam fuisse , atque vel in globulos , vel in sinuosos ductus redactam; nec ullam animadverti mutationem in fragmentis e silice excussis. Verum id ad rem nil facit. ) Haec igitur e serro excussa particula in gyros se se vehementer agens secundi elementi globulos pellit, ita ut in ipsam refluat primum elementum quod ipsam undique circum- cingens cum ipsa partem sui motus rapidi communicat, ex quo accensa apparet. Ea est propemodum Cartesii de ignis generatione sententia. Eam fusius expositam videre poteris in quarta ejus placitorum P te , n'. 8o. & seqq. Sed si duri sint globuli , & se se tangant omnes, uti ponit ad explicandos colores , non facilἡ concipitur qui versus partem e serro excussam refluere posset primum elementum satis copiose ad eam circumcingendam atque accendendam , nec eam modo , verum etiam totum tormenti bellici , aut cuniculorum pulverem pyrium , cinius tam prodigiosi sunt effectus. Primum enim elementum quod refluere valet, nihil ad summum esse potest quam minima materiae subtilis portio , quae triangularia Se concava replet interstitia , quae inter se relinquunt globuli se se tangentes ; sed praeterea non satis est valida , uti probare sicile est, vis qua reflueret primum elementum , & premeetur secundum. Sic ergo explico ignis generationem de violentos esi, fectus,
360쪽
sectus , ponendo scillari secundi elementi globulos nihil aliud revera esse quam minimos voriicea fluidae cujusdam de aghattissimae materiar. II. Verum observandum est ante omnia, etsi non necessarius sit aer ad aliquam ignis scintillam excitandam, deficiente tamen aere ignem e :stingui continuo , ac ne ad pulverem pyrium quidem, ut ut accensu sicillimum, posse transmisti. Clan emittitur in anthlia pneumatica minor selopeius pulvere pyrio recens instructus, experientia constat deficiente aere non accenda pulverem pyrium, atque vel minimam ignis scintillam observare dissicillimum esse. Denique norunt omnes aere deis
ficiente ignem exstingui , ipsumque accendi sussiando. His postis , sic
ego ignis generationem velocissimumque in cuniculis esse stum explico. Si in vacuo silex chalybe affricetur , latus vehementia excutitur eserro aut e chalybe minima quaedam particula. Haec particula in gyros sese agens , atque nonnullos impingendo secundi elementi minimosvonices qui sese cuncti neces o contra premunt, ipsorum in uilibrium ficile tollit , potest enim tolli vel minima vi, atque ideo ipserum partes determinat ad eam circumcingendam , deinde ad eam agitandam de accendendam. Verum horum Vorticum materia quae nimis agitata fingi nequit, postquam uno momento multos habuit anomalos motus panim sese celerites restituit in novos vortices, propter resistentiam c in m suo patitur motu, partim in interstitia circumcingentium vorticum erumpit, quae interstitia majora fiunt, cum ad particulam e ferro eκ-eussura hi accedunt voriices; nec amplius rumpuntur hi novi vortices , quia ferri panicula rotundata, vel propemodum cylindrica, eum circa. suum centrum, vel longitudinem suam agatur, vortices circumcingentes non amplius ita impingit ut eos rumpat. Haec omnia uno veluti momento peraguntur se cum ferro flex amicatur in loco aere vacuo, a
que sere non est visibilis scintilla , nec diu subsistit.
XIII. Verum ubi patenti in aere silex chalybe es catur, particula echalybe excussa, se se vehementer in gyros agens, non modo minor res aliquot voriices impingit & concutit, sed Plurimas etiam aeris partes , quae ut pote ramosae multo plures motu suo vorii ces impingunt de rumpunt quam sola ferri particula. Unde cum subtilis horum vonicum materia serrum 8e aerem circumcingat, ipsis sat diverses imprimit in tus ad reliquos vehementer repellendos vortices, vividamque in nobis lucis sensationem excitandam. Scintillae itaque in aerei quam in vacuo splendidiores multo esse debent; ut 6c diutius manere, vimque pulveris pyrii accendendi habere. Hic autem pulvis pyrius subtili materia carere nequit qu1 agitetur de accendatur , quantacunque sit pulveris quam litas , quia non sola primi elementi, uti credidit D. Cartesius , sed multo potius ipsa secundi elementi, sue minorum vorticum ruptorum m teria extraordinarium ignis motum in cuniculis producit. Si attendatur quid in igne eveniat, ubi in eum sufflatur , hoc est ubi ingens aμris quantitas contra ipsum impellitur , nemo dubitabit quin aptissimae sint