장음표시 사용
51쪽
Deus enim illos duntaxat creavit propter se, illos nunquam conservat quin eos versus se ninpellat ; Ipsi igitur sese non movent versus bonum in genere ; a Dco moventur. Duntaxat hanc impressioliem libertiire sequuntur juAta legem Divinam , vel illam versus falsa bona determinant juxta legem carnis; sed illam non possunt determinare nisi intuitu boni; cum enim nillil possint praeter id quod Deus vult , nihil
Sed licet supponeremus, quod quidem verum est aliquo sensu, mentes per se habere potentiam cogno endae veritatis & amandi boni, si ipsarum cogitationes & voluntates nihil extrinsecus producerent, merito dicere possemus illas nihil poste. Jam autem constare mihi videtur voluntat cin spirituum vel minimum corpus movere non posse I nam nullam esIe connexionem necessariam inter voluntatem nostram , eXempli gratia, movendi brachium, te motum brachii evidens est. Movetur quidum quando volumus illud moveri; ac proinde sumus causa naturalis motus brachii nostri. Sed causae naturales non sunt verae causis; nihil sunt quam causae occasionales , quae non agunt nisi vi & eLficaci. i voluntatis Divinae, ut jam dictum est. Quomodo enim brachium nostrum movere possemus 3 Ut moveatur opus est spiritibus animalibus, illi spiritus mittendi sunt versus quosdam nervos , & versus quosdam musculos, ut inflentur de comtrahantur ; Sic enim brachium his alligatum movetur , vel juxta nonnullos nondum fatis compertum est quomodo id fiat. Et experientianos docet homines , qui nequidem sciunt an habeant spiritus, nervos, musculos , movere tamen brachia , immo sacilius de sblertius iis qui Optime callent aliatomiam. Hinc igitur concludendum est homines quidem velle movere brachium , sed Deum selum posse de nos Ie illud movere. Si homo non I, olsit turrim subruere , saltem novit rationes
quibus illa possit subrui ; Sed nullus est homo cui notum sit quid sit
agendum ad movendum unum ex digitis suis ope spirituum animal seum. Quo pacto igitur homines possent movere brachium Z IIaee omnia mihi , de iis omnibus qui cogitare de attendere volunt, videnture vidcntia , quiumvis sorsan capi nequeant ab iis qui duntaxat sentire
Sed non modo holvines non sunt verae causae motuum quos edunt in corpore suo , iiTmo contradiatorium videtur illos este causas istorum T. Oruum. Causa vera est causa inter quam de eflectum mens deprohendit necessuri ..m connexionem, rem enim sic intelligo. Jam aut cinnullum cIt cais inter cujus voluntatcm de eflectus mens deprehendat cotinc λi Ditem nucullai iam , praeter cias infinite pcrsectum. Dcus igitur totus cs vcra potoralia , de solus revcra habui potentiam movendi corpora. Addo concise non posse Deum posse communic.ire cum hominibus aut Angelis Dbcentiam quam habet movendi colpora; Ac certe quiexis .inrant Pote1.ti in quam habenius L .cve . di brachium cile veram po-tcn iam,
52쪽
rentiam , debent fateri Deum posse etiam communicare cum mentibus pOtcnti..m creandi , annihilandi , faciendi omnia possibilia , uno verbo Deum polle illos reddore omnipotentcs , ut infra sum ostensurus. Deus non hget insti umentis ad agendum , sussicit ipsum ' velle ut Liquet res sit, quia contradiistolium est ipsum velle , & id quod vult non fieri. Istius igitur potentia est ipsius voluntas ; & si suam communicaret potentiam, suam communicaret voluntatem. Iam VCQ suam comin uni luntatibus,
re voluntatem cum homine vel Angelo, nihil aliud significat quam bee eli, se velle , ut quum homo vel Angelus volet hoc vel illud corpus moveri, iis quas corpus λctu moveatur. Quod si ita sit, video duas voluntates concurrentes ubi Angelus movebit corpus, voluntatem Dei di voluntatem Angeli ; Ut igitur cognoscam utra sit vera causa motus corporis, sciendum eli qua nam sit ellicaκ. Est connexio necessaria inter Dei volu tatem de effectum quem vult produci. Hoc posito, Deus vult ut, quCtiescunque Angelus voluerit hoc vel illud corpus moveri , corpus actu movuatur. Ergo est connexio necessaria inter voluntatem Divinam oe motum illius corporis: Ac ideo Deus est vera causa motus illius corporis, & voluntas Angeli causa occasonalis duntaxat. Sed ut id clarius ostendatur ; supponamus Deum velle, us Contrarium eveniat ejus quod quaedam mentes vellent evenire , ut id cogitari potest de Daemonibus , aut de aliis quibusdam mentibus eidem poena dignis , tunc Deus non possit dici cum isss communicare potentiam suam , cum nihil possent efficere eorum quae vellent. Tamen v luntates istarum mentium tissent cauta naturales enectuum qui produ
Grta quaedam corpora ad dextram moverentur , duntaxat quia mentes illae vellent ea moveri ad sinistram; & desderia istarum mentium determinarent voluntatem Dei ad agendum , ut voluntates nostrae movendi partes corporis nostri determinant primam causam ad eas movendas, omnes itaque voluntates mentium nihil sunt qu1m causae
Si quis his auditis rationibus vellet tamen adhuc asserere voluntatem Angeli quae moveret corpus aliquod esse veram causam , non . vero occasionalem motus; evidens est illum Angelum posse pari ratione esse veram causam creationis de anni hilationis omnium. Deus enim posset cum isse communicare potentiam suam creandi & anni hilandi corpora ; non iecus ac potentiam illa movendi, modo vellet omnia creari de anni hilari, uno verbo , si vellet omnia fieri secundum voluntatem
Angeli; ut voluit in exemplo supr, allato corpora moveri ad nutum Angeli. Si igitur homo vel Angelus dicantur vere motores , quia Deus ad ipserum voluntatem movet corpora ; dicendum est pariter Angelum Se hominem posse esse vere creatores, cum Deus possit creareentia quotiescunque volent. Immo & sorsan animalia vilissima , aut
materia sola dici possis revera causa creationis alicujus substantiae ; sep-- F a ponen
53쪽
ponendo cum Philosophis , exigente materia, Deum producere formas' Vide Ii substantiales. Denique, quia Deus ab aeterno decrevit creare certo tempore certas quasdam res , tempora illa etiam dici possent causae illorum entium: quemadmodum globus in alium impingens
.mum se- globum existimatur vera causa motus quem cum ipso communicat; quia cur da um. Deus voluntate sua generali , quae essicit Ordinem naturae, voluit ut eb. ii 3' corpora sibi invicem occurrerent, talis vel talis fieret motus
Solus igitur Deus est vera causa , nullaque alia est praeter illum; nec arbitrandum est id quod praecedit essectum illius veram esse causam. Deus ipse potentiam suam cum rebus creatis communicare nequit, si rationis lumina sequamur; non potest efficere ut sint verae causae; illas non potest facere Deos. Sed etiamsi id posset, concitare non possumus cur id vellet. Corpora , spiritus , purae intelligentiae , haec omnia nihil possunt. Mentes ab authore suo illuminantur & agitantur. Qui cre vit coelum & terram , utriusque motus regit. Denique Creator noster nostras voluntates exequitur , semel jujφι , semper paret. Immo brachium nostrum movet, ubi etiam illo utimur adversus ipsius mand FGiην ta , ipse enim per Prophetam queritur nos illum eo adducere ut in- 'D justis desideriis nostris obtemperet. Varia illa omnia Ethnicorum Numina , & omnes illae Philosopho rum speciales causae nihil sunt quam chimaerae a Cacodaemone excogitatae ad evertendum veri numinis cultum. Philosophia illa non ex Α- damo sed ex serpente ad nos transivit, namque ex quo peccatum irrepsit, mens humana tota Ethnica saeta est, hujus Philosophiae eum sensuum erroribus conjunctae ope , Sol olim fuit adoratus, εe ex eadem origine fluit ingens mentis depravatio , & cordis corruptio quae inter' homines grassatur. Quare, inquiunt aestionibus suis & saepe verbis,
quare non amaremus corpora , cum tot nos assiciant voluptatibus ' Et
cur ridentur Israelitae dum desiderabant caules & cepas Epypti; cum revera essent infelices, utpote qui privati essent rebus ex quibus aliquam poterant consequi hcatitatem. verum Philosophia quae dicitur nova,
quae repraesentatur ut spectrum ad deterrendos debiles animos, quae contemnitur & damnatur, licet minime intellecta ; Philosophia, inquam,
nova , chim illam eo velint nomine designare, omnes pro sanorum rationes destruit maximo ex dogmatibus suis , quod omnino consentiti Haee est cum primo dogmate Religionis Christianae; unum scilicet Deum esse ei Sio amandum & timendum; quippe qui solus nos beatos reddere possit. - Religio nos docet unicum esse verum Deum , haec Philos,
qti psω4ὼ nobis demonstrat unicam esse veram causam. Si Religio nos docet ca .ur peru- omnia Ethnicorum Numina nihil osse quam lapides & metalla sne vita niversum & motu , haec Philosophia nobis evincit omnes causas secundas , seu nu'dum, omnia Philosophiae Numina nihil esse quam materiam de voluntates inesi
54쪽
ram Diis non Diis , haec Philosophia nos pariter docet imaginationem ubi vineum& mentem nostram non debere demitti coram magnitudine 5e potentia imaginaria causarum non causarum ; eas nec esse amandas nec timendas ; mentem nostram circa eas non occupandam esse ; de Deo solo i,hi s Vi esse cogitandum ; Deum in omnibus videndum ; Deum in omnibus ensibus, adorandum ; Deum in omnibus amandum & timendum esse. haee est Re- erum haec non est indoles quorundam Philosophorum , Deum videre nolunt, de Deo cogitare nolunt: nam ex peccato orta est inter homines & Deum repugnantia. Deos pro arbitrio sibi fingunt, ut, non de imaginationis figmenta , ut Ethnici opera manuum suarum , timore multi Dei,& amore libenter prosequuntur. Pueris similes , qui coram sodalibus 'm suis quos ipsi conspurcavere , contremiscere solent. Vel, ut tione utamur nobiliori , licet sorsan minus accommodata, similes illustrihus Romanis, qui ingenii sui figmenta Venerabantur , dc Imperatores unus Deu : suos, emissa in ipsorum apotheosibus aquila, ineptὶ adorabant. Alig.Tr.23.
Explicatio fecundae partis legis generalis. Illam a Philosophis
non obferυari, Cartesium verὰ illam accurate obserυa se in
sua Phusica , quod probatur ex summario quod de eὰ tra
ditur. S Ipra observati sunt errores quibus ii obnoxii sunt qui secundum
ideas sensuum falsas de confusas , & secundum ideas vagas & i iacterminatas merae Logicae , . ratiocinantur. Hinc non obscure patet, ad conservandam evident in in perceptionibus necessario observandam esse legem supra praescriptam , & examinandum quaenam sint ideae clarae oe dillinctae rerum , ut secundum illas ideas duntaxat ratioci-
In e d in illa lege generali, quae versatur circa materiam sudiorum nostroru D , haec circumstantia sedulo animadvertenda est ; nemi e semper incipiendum esse a rebus simplicissimis de facillimis, & iis diu insissenduiri, anteqiram pergamus ad investigationem rerum maxime complexarum de diiiicilium. Nam si secundum ideas distinctas duntaxat ratiocinari debean)us ad conservandam evidentiam in perceptionibus nostris, malitiasium cst nunquam esse transeundum ad investigationem rerum compolitarum , qain prius accurati Tline examinatae & familiares redditae fuerint si mr lices a quibus pendent; siquidem ideae rerum compleNarum clarae esse non pollunt, quando simplicissimae ex quibus componuntur non ni.i confuse de impersccte innotescunt.
55쪽
Res impersedih tantum cognostiirus, ubi certo nobis non constat an omnes illarum partes consideraverimus; & illi a confvsh cognoscimus, ubi menti nondum satis sunt familiares , quam Wis certi simus nosomnos illarum partes consideralse. Quum res impurfecte duntaxat cognoscimus , . ratiocinia quae de illis habemus sunt tant tun verisimilitudines. Quum illas consese porcipimus , in rati Kiniis nec ordo est, nec
perspicinas, nec ubi simus , vel quis tendamus sitis natum est. At .ero ubi illas simul impersecth de consube cogitoscimus , quod solenne est; clare nunquam scimus quid quaeramus , nec rationes quibus illud invenire pessunus. Omnino itaque necesse est hunc in studiis accurat hobservare ordinem. Ut, nempe , semper incipiamus a rebus smplicissimis , omnes illiarum partes examinemus, illisei'e ita afuescamus ut norus familiines reddanris , antequam perg-mos ad res magis eomplexas a quitas illae pend-. Verum haec regula ab hominum ingenio abhorret, ad id natura seruntur ut facilia aspernentur ἔ de ipsoruin mens , utpoth non comparata propter rem finitam & captu facilem , non potest diu subsistere in consideratione istarum idearum simplicium, quae prae se non serunt characterem infiniti propter quod creati sunt. Contra vero, & quidem eandem ob causam, magna, de ad infinitum aliqua similitudine accedentia, ut de obscura Ze mysteriosa venerantur de sollicith quaerunt. Tenebras quidem non amant, sed in tenebris sperant se inventuros bonum de veritatem quae ipsis satisfacere queat. Superbia etiam multum confert ad ingenia eo adducenda ut magnum 5e extraordinarium ambiant; de in illud , sals1 spe decepti, sa pe praecipites agantur. Experientia constat cognitionem accuratam rerum ordinariarum & usitatarum nullam apud homines conciliare is mam ; cognitionem vero rerum inusitatarum & insblentium , quantumlibet confusam & impersectam, eκictimationem te venerationem caprare apud eos qui grandem rerum , quas non intelligunt, sibi es. formant ideam. Atque haec experientia eos omnes qui inani gloriae magis stulent quam veritati , qui certe numero alios superant ad imprudentem inquisitionem cognitionum speciosarum de imaginariarum cuiuslibet magni , rari & obscuri determinat. Quot reperias homines qui Cartesii Philosophiam rejiciant, hac egregia impulsi ratione quod illius placita sint simpliciora te faciliora. Nullae sunt voces obscurae & mysterios e in illa Philosophia; seminae , de qui nec Grae-cε , nec Latine callent , possint illam addiscere : Certe id arguit rem exigui momenti , nec aequum est magna ingenia ad illam incumbere. Dogmata adeo clara de limplicia satis secunda ipsis non videntur ad explicandos naturae effectus quam supponunt obscuram & intricatam. Istorum Dogmatum usum prima fronte non cognoscunt, quia ipsis simpliciora de faciliora videntur, quam ut possnt praebere attentionem necessariam ad illorum usum amplitudinem cognoscendam. Μalunt
56쪽
igitur explicare effectus, quorum causa ipsos latet per placita quae nequaquam intelligunt, quaeque intelligi nequeunt; quam rer placita simplicia & clara. Isti enim Philosophi res obscuras per dogmata non modo obscura , verum etiam incomprehensibilia explicant. Quum quis res admodum obscuras & arduas per dogmata clara &omnibus nota explicare aggreditur, facile est deprehendere an rem inceptam bene gerat, quia, s quae dicit a nobis concipiantur, nullo negotio cognoscimus an vera in medium proserat. Itaque docti falsi sic dicti, quum dogmatibus claris utuntur, admirationem quam exoptant non consequuntur ; quoniam eorum quae hisce claris dogmatibus adstruere vellent sutilitas evidenter agnoscitur. At vero , ubi dogmatibus incognitis utuntur, ac de rebus valde complexis, quasi omnes earum relationes accurate cognoscerent, loquuntur , tum admirationem in se movent ; quia quae ab ipsis dicuntur omnium captum fugiunt; jam autem a natura ita tiumus comparati ut quaecunque captum nostrum elisuperant
Cum autem obscura & incomprehensibilia inter se invicem facilius connecti videantur, quam obscura cum claris & intellectu sacilibus, dogmata quae mentis aciem sugiunt multo sunt commodiora in quaestionibus compositis quam dogmata intellectu facilia. Nihil est quantumvis dissicile , cujus Philosophi & Medici placitorum suorum ope paucis non reddant rationem. Cum enim ipserum dogmata inulto dissicilius intelligantur quam uua libet quaesti nes quae ipsis proponi ros Ient, ubi illa dogmata certa supponuntur, nulla dissicut ate possunt involvi dum his
Hisce, exempli gratia, obscuris aut indeterini natis quaestionibus audacter & nullatenus haeroites respondent; cur sol vapores extollat , cur Quinquina sistat sebrim quartanam, cur rhabarbarum bilem eΗ urget, & sal polychrestum phlegmata , &c. Et plerisque ipserum responsis satisfit, quia obscurum & incomprehensibile inter se facilὲ consentiunt. Versim dogmata ignota non possunt accommodari quaestionibus clare expositis & 1btutu sicilibus; quia illorum inanitas evidenter cognoscitur. Philosophi l lacitis suis explicare nequeunt quomodo equi currum trahant; quomodo pulvis horologii motum sisat ; quomodo Samius lai is metalla, de scopae vestes abstergeant. Omnibus enim ludibrium deberent, si motum attractionis Se facultates .ettractrines supponerent , ad exsilicandum quo pacto currus sequatur equos ipsi junctos, & iacul arem d. ter am in scopis ad detergendas vestes, Se sic
de ceteris. Ipsorum igitur placita usum duntaxat sertiuntur in quaestionibus obscuris, quia casi ne iri eunt. Istis igitur dogniatibus, quae clare Ae evidenter non cognostuntur , quaeque suspicari possumus a nonnullis nationibus non admitti, fidendum non est. ideae extensionis , figurae , nicitus localis, de relationes
quas irater se invicem habent attente sunt considerandae , si ejusmodii deae
57쪽
ideae distin te conci piandiur, ac ita clarae videantur ut manifesto pateat illas ab omnibus gentibus omni tempore adtristas fuisse , iis immIorandum e:t,& omines earum relati nes sunt examinandae; li vero obscurae
videantur, tum aliae sunt inquirendae , si po: Iint inveniri. Namque si,
ut absque erroris pcriculo ratiocinermur, evidentiam in perceptionibus nostris semper conter Pare necelle sit, ratiocinandum est duntaxat secundum ideas claras de relationes clare cognitas.
Ut extensionis proprietates ordine pollini considerari, incipiendum est, exemplo Cartesii, a relationibus simplici .simis, & a simplicissitris ad maxime complexas pergendum, non modo quia haec methodus est naturalis, & mentem in opera ionibus suis quam plurimum juvat; verum etiam quia, cum Deus ordine semper agat & per vias simplicissimas ,
hac ratione examinandi ideas nostias & earum relationes iplius opera a nobis facilius cognoscentur. Ac revera si animadvertamus relationes simplici: limas omnium primas etiam imaginationi ossirri ubi non determinatur ad cogitandum poricis de una re quam de alia; hinc patebit su
hcere res a nobis attente & sine praeconcepta opinione expendi ut ordinem illum hic praescriptum altequamur, & veritates marii me compositas m,ssimus retegere, dummodo ex uno ad aliud aequo celerius non
Si igitur attente extensionem comideremus , primo veluti intuitu comperietur eam elle impenetrabilem , contradictorium enim est quod bipedalis extensio sit tantuni pedalis. Sed cum nulla inrucernatur in idea quae eam repraesentat , certo constat eam non esia per se duram , atque
ideo unamquamque partem a sibi proxim a separari poisse , si diversa pellantur. Sic motus possibilis concipitur , etsi omnia sint plena , S: corpora sint impenetrabilia, quia , cum extensio per se dura non sit, ubi progredietur una pars , reliquae partes, quandoquidem omnia sunt plena , versus eum locum repellentur quem progrediendo derelinquit, hacque ideo gliscent , sicque circularis motus fiet. Quot si concipiamus innumeros motus directos in innumeris finitibus partibus huius
immens, extemionis quam consideramus, iterum necelle est haec omnia corpora, quippe quae sibi mutuo obsint, mutua actione & reactione, hoc est, mutua motuum specialium communicatione, at id una conspirare ut motu circulari moveantur. Prima haec conlideratio relationum simplicii simarum quae sunt inter ideas nostras, jam nobis ostendit necelsitatem vorticum Cartesii; hinc etiam patebit numerum illorum vorticum eo maiorem suturum , quo motus recti omnium partium extensionis , utpote sibi in Uicem magis adversantes , dissicilius in illo sint i motu serseverare s tuerint , & horum vorticum illos sere maXinmos in quibus plures partes in eundem motum conspiraverint , seu quo rum paries malore vi praeditae fuerint ad continuandum motum 1uunt te undam lineam re
58쪽
Sed eavendum est ne mens dissipetur & sitigetur inutili applicatione ad numerum infinitum & ad magnitudinem immensam vorticum. Primo aliquandiu insistendum est alicui eκ his vorticibus, Be investisandi sunt ordine & attente motus materiae quam includit , & omnes figura quas singulae partes istius materiae induere debent. Cum solus motus secundum lineam rei tim si simplex , ille motus est primo considerandus; cum is sit secundum quem omnia corpora motum situm dirigunt; Siquidem Deus secundum vias simplicissimas semper
agit, & revera corpora circulariter non moventur nisi quia in suis m, tibus directis perpetuas patiuntur oppositiones. Cinn itaque omnia corpora aequalis non sint magnitudinis , & eorum maxima majori praedita sint vi ad motum suum continuandum secundum lineam rectam quam alia; facile concipimus minima corpora ad centrum vorticis esse debere , maxima vero versus circumferentiam, cum lineae quae describi concipiuntur a motibus corporum quae sunt ad circumserentiam ad rectam magis accedant, quam lineae quas describunt corpora quae sunt prope
. Denuo si cogitemus unamquamque partem materiae non potuisse a ι Cyy ς-- principio moveri & in motu suo perpetuam pati oppositionem , quin r diis., tundata fuerit, & ipsius anguli statvi fuerint, facile concipiemus totam esse eredit. hanc extensionem eκ duplici duntaxat corporum genere constare , ' eκ Sed sunt globulis scilicet circa centrum suum diversimode actis , quique praeter potius mi motum suum specialem motu communi vorticis adhuc abripiuntur ;eκ materia quadam fluidissima de maximε agitata , oria ex confricatione & attritione globulorum. Praeter motum circularem communem stantes m- omnibus parii bus vorticis , haec materia subtilis specialem adhuc motum teria, ut id habebit secundum lineam pene rectam a centro vorticis versus circumse- 'bstru borentiam , per intervalla globulorum qui ipsis transeundi copiam faciunt; adeo ut motus, ex istis motibus componius secundum lineam spiralem fiat. Haec materia fluida , quam Canesius appellat primum elemorum, lares:hieve. cum divisa sit in paries multo tenuiores , quaeque longe minorem ha- ro non aliabent vim ad continuandum motum suum secundum lineam rectam , quam globuli, seu secundum elementum; evidens est primum illud elementum elle debere in centro vorticis, & in intervallis quae sunt inter summaria paries secundi; paries vero secundi debere implere reliquum spatiuin tria lere Vorticis , te accedere ad illius circumferentiam juxta proportionem crasi Canesia 4situdinis , aut juxta vim quam habent ad continuandum motum suum
cli rectum. Ad figuram totius vorticis quod spectat , ex supra dictis dubium non est quin distantia unius Poli ab alio longe minor si linea iMElii oquar AEquatorem trajicit. Si vero animadvertamus vortices sic se mu- maiainani tuo circumdare dc inaequaliter premere, clare etiam patebit ipsorum arquatorem describere lineam curvam de non regularem ', ellipsi non disi
59쪽
Fid contingere debeat partibus extensionis quae indesinenter in motu secundiim lineam rectam, hoc est , motu omnium simplicissimo pergere conantur. Jam si rem supponamus, quae sapientia & potentia Dei
adrLodum digna videtur, ipsum , nempe , ab initio hunc mundum unico voluntatis actu in . eo statu constituisse , in quo ipsius partes sese.
temporis successu disposuissent. secundum vias simplicistimas, illumquemlindum ab h so Deo per easdem leges naturales conservari. Unove ibo si cogitationes supra eκplicatas rebus objediis quas videmus ada- ptare velimus; judicare pronum erit Solem esse eentrum vorticis, lumen corporeum quod undique dispergit nihil aliud esse praeter perpetuum nilum globulorum, qui a centro Vorticis recedere conantur; Mlumen illud debere communicari unico momento per spatia immensa , quoniam clim omnia sint plena his globulis, ne unus qrudem eorum.
potest premi, quin caeteri ipsi oppositi premantur. Plurimae adhuc aliae consequentiae e supra dictis poterunt deducit inque dogmata simplicissima sunt. etiam secundissima ad explicanda opera illius qui per rationes simplicissimas semper agit. Sed quaedam
adhuc in maloia consideranda 1unt. Attendendum igitur est multo esse adhuc vortices vortici supta dicto similes; centra horum vorticum esse stellas , quae totidem sunt soles; Vortices sese mutuo circumdare , α ita disponi ut quam minime fieri potest sibi invicem obstent in motibus suis. Sed tamen res eo devenire non potuisse, quin vortices de-hiliores a sortioribus abrepti ac . absorpti fuerint. , Ut id possit intellisi , animadvertendum est primum elementum, quod est in centro unius vorticis. , pos Ie subrepere, & actu indesinenter subrepere per intervalla globulorum versus circumferentiam ejusdem vorticis ; ac eodem tempore quo centri illius, seu hujus stellae materia per aequatorem suum dilabitur , aliud primum elementum, seu alias par tes materiae fluidissimae quae conssiluit primum elementum debere ingr di per polos vorticis in locum partium elapsarum; nam haec stella ab uni parte non potest evacuari quin ab altera impleatur, quia non datur Vacuum in extensione , ut hac suppono, utque sicilh probari potest eκ naturalibus effectibus , ex luminis verbi gratia transmissione. Quia veris innumerae cauta possiant impedire quominus ingens primi elementi copia ingrediatur in stellam de qua agitur ; necesse est partes .
primi elementi quae in ea remanere tenentur , ita sese disponere ut e dem motu moveantur. Hinc fit ut inter se invicem agglutinentur, connectantur, & maculas serment, quae in crustas coalescunt , centrum iillud paulatiin obtegunt, & ex omnium corporum subtili ismo de maxime agitato , efficiunt materiam solidam de crassam. Atque haec est
materia crassa, quam Cartesius appellat tertium elamentum ', de cum materia illa ex primo elemento, cuius figurae sunt innumerae , gignatur , illam in iumeris figuris diversis indui , necesse est.
Haec stella maculis de crustis sic obducta, & caeteris planetis similis Diqiligod by Gorale
60쪽
saeti, vorticem suum non potest sustinere ac tueri adversus lini eiuni perpetuum aliorum vorticum quibus circumdatur. Vortex ille igitur paulatim minuitur. Materia ex qua constat undique dispergitur e de vicinorum vorticum sortissimus maximam illius partem abripit, ac tandem planetam , qui est centrum illius , involvit. Hic Planeta , sic omnino circumdatus materia illius magni vorticis, in eo natat conseri ando, cum parva materiae proprii vorticis copia , motum circularem quo antea serebatur di ac denique ibi situm acquirit, quo constituitur in aquilibrio cum aequali portione materiae in qua natat. Si parum habeat soliditatis & magnitudinis , ad centrum vorticis quo involvitur quam proxime accedit; quia cum parum habeat virium ad continuanduimmotum suum directum , debet collocari in loco istius vorticis, in quci aequalia portio secundi elementi eandem ac ipse planeta habeat vim ad recedendum a centro; nam in eo duntaxat loco potest essb in aequilibrio. Si iste Planeta si major aut solidior, debet constitui in aequili-hrio in loco remotiore a centro vomicis. Ac denique si in illo vortice nullus sit locus, in quo aequalis ipsius materiae portio eandem habeat seliditatem ac ille Planeta, ac ideo eandem vim ad continuandum motum suum directium , quia ille Planeta forsan erit valde magnus , & etustis solidissimis de crassissimis o uetus; tum in vortice illo non poterit subsistere, quia non poterit constitui in aequilibrio cum materia ex qua constat ille vortex. Hic igitur Planeta transgredietur in alios vortices, ac nisi in iis aequilibrium suum reperiat, in iis quoque non subsistet. Adeo ut instar Cometarum transcurrens, interdum conspiciatur , ubi in vortice nostro versabitur , & nobis satis propinquus erit; nec nisi post longum temporis intervallum denuo conspicietur, quandiuerit in aliis vorticibus vel in extrema vorticis nostri parte. Iam si cogitemus unicum voraicem magnitudine sua, vi & situ idoneo , posse paulatim atterere, involvere & denique abripere plurimos
vortices , immo vorii ces a quibus alii quidam antea abrepti fuerint; n cesIe erit Planetas qui in centris horum vorticum formati suerunt, ubi ingressi suerint magnum vorticem a quo fuerunt superati, in eo con-
1litui in aequilibrio cum aequali portione materiae in qua natant, si itaque planetae isti soliditate sint inaequales, constituti erunt in distantia inaequali a centro vorticis in quo natabunt. Quod s eveniat ut duo planetae eandem propemodum habeant vim ad continuandum motum suum secundum lineam rectam; vel si planeta in exiguum vorticem suum unum aut plurimos alios abripiat minores Planetas, quos , juxta nostrum modum concipiendi rerum formationem , superaverit; tunc parvi illi Planetae agentur circa majorem , dum major agetur circa centrum suum;& omnes illi Planetae motu magni vorticis in distantia prope aequali a centro ipsius abripientur. 'Partes quae constituunt mundum , quem per rationes simplicissimas sermari existimamus, in hunc ordinem juxta rationis lumina digerere