장음표시 사용
91쪽
ostendim his Cartesium illam accurate sequutum fuisse in suo system, te mundi , Aristotelem vero & ipsius seetatores illam nequaquam obse vasse. Iam ad regulas speciales, ad quamlibet quaestionum solutionem
necessarias transire operae pretium est. Quaestiones quae circa res omnes possunt formari sunt multiplicis speciei, nec iacile possunt enumerari. Ecce tamen praecipuas. Quando' que effectuum quorumdam cognitorum causae incognitae quaeruntur pyuandoque essecius incogniti quaeruntur per ipserum causas cognitas. gnis urit & dissipat lignum , istius essectus quaeritur causa. Ignis consilit in maximo motu partium ligni : Quaeritur quosnam effectus motus ille possit producere, an possit indutare lutum de liquefacere serrum,
Interdum quaeritur natura unius rei per ipsius proprietates : interdum quaeruntur proprietates rei cujus natura est nota. Notum est , vel supponitur lumen uno momento transmitti, illud tamen reflecti & coales cere in unum ope speculi concavi, ita ut dissipet aut liquefaciat corpora solidissima , & per has proprietates proceditur ad cognitioncm naturae luminis. Notum est contra omnia spatia quae a terra ad coelum usque extant, plena esse corpusculis sphaericis velocissime agitatis, quaeque eo semper tendunt ut a sole recedant, & quaeritur an nisus illorum cor pusculorum uno momento possit transmitti, de an reflexione e speculo concavo debeant una coalescere , de dissipare , mut liquefacere corpora solidiissima.
Quandoque quaeruntur omnes partes alicujus totius, alii quando vero totum quaeritur per ipsius partes. Quaeruntur omnes partes aliquotα numeri alicujus , omnes radices aequationis alicujus , omnes anguli recti quos continet aliqua figura &c. Et quaeritur totum incognitum , cujus omnes partes notae sunt, ubi multorum numerorum summa quaeritur , multarum figurarum area, & capacitas multorum vasorum e vel totum
quaeritur cuius una pars est nota , & cujus aliae partes, lichi incognitae , aliquam habent relationem cognitam cum eo quod est incognitum: ut cum quaeritur quis sit numerus cujus habetur pars nota I s. & cu jus pars Hiera eκ qua constat est dimidia vel tertia pars numeri incogniti ; vel ubi quaeritur numerus incognitus qui aequalis sit numero IS. de his radici numeri incogniti. Denique, quaeritur quandoque an res quaedam aequales sint aut similes aliis , aut quanto inaequales sint aut disserant. Quaeritur an Smturnus Iove si major, vel quanto sit major; an aer Romae sit calidior aere Massiliae, & quanto. Id in omnibus quaestionibus generale est , quod scilicet duntaxat sese
mentur ad cognoscendam veritatem aliquam : quia vero omnes VCritates
nihil sunt quam relationes , dicere pyssumus in omnibus in genere quae stioinous nihil quaeri praeter cognitionem aliquarum relationum, sive relationes sint inter res, sive inter ideas, sive iider res de ipsarum ideas.
92쪽
Sunt relationes multiplicis speciei, nempe inter naturam rerum, inter ipsarum magnitudinem, inter ipsarum partes , inter ipsarum attributa , inter ipsarum qualitates, inter ipsarum essectus, inter ipsarum. causas , &c. Sed ad duas possunt reduci, nempe ad relationes m ituri-rus , & ad relationes qualitatis ; appellando relationes magnitudinis eas omnes quae sunt inter res consideratas ut capaces plus minusque suscipiendi , N: caeteras nuncupando relationes qualitatis. Itaque omnes quaestiones ad id tendere daci possunt ut relationes sive magnitudinis sive qualitatis deprehendantur. Prima de praecipua omnium regularum est , statum quaestionis solve dae esse accuratissice cognoscendum , de illius voces adeo distinctis ideis assequendas esse , ut possint inter se comparari, & sic relationes earum incognitae deprehendi quearis.
Primo igitur clarissime percipienda est relatio incognita quae in illa
quaesione quaeritur, namque s nullum suppeteret indicium certum ad agnoscendam relationem incognitam, ubi comperta esset , illam frustra quaestum iri evidens est.
Secundo, emciendum est , quantum quidem fieri potest , ut ideae qua
respondent vocibus sint distinetae, amovendo aequivocationem vocum ;& clarae, voces attente expendendo. Namque , si illae idear adeo consu- fae sunt de obscurae , ut non possint fieri comparationes , seu collationes . necessariae ad deprehendendas relationes quartitas , quaestio nondum solvi potest. Terim , attentissime animadvertendae sunt conditiones expressae in quaesione, si quae sint: quia alioqui status quaestionis nonnisi confvsh intelligitur; praeterquam quod conditiones ut plurimum indicant rationem solvendi quaestionem. Ita ut, ubi semel statum quaestionis de ipsius conditiones quis assequutus est, certior sit quid quaerat, de tape qua via
ad illud comperiendum procedere debeat. In omnibus quidem quaestionibus conditiones non exprimuntur; vertim illae quaestiones in quibus nullae exprimuntur conditiones sunt indeterminatae , de multifariam possunt solvi, ut si quis peteret numerum quadratum , Triangulum , dcc. nec aliud determinaret: vel, qui illas proponit quaestioncs modum illas solvendi vel ignorat, vel de industria celat , ut alium impediat; ut si quis rogaret inveniri duas medias proportionales inter duas lineas datas, non addendo per intersectionem circuli Se Parabolae, aut circuli de Ellipsis Zec. Plane igitur necesse est ut indicium quo dignoscitur res quaesita sit m ximh distinctum , non aequivocum, utque aliud desgnare non possit, alioqui dubium foret an quaestio proposita fuerit soluta. Pariter sedulo aquaestione amovendae sunt omnes conditiones quibus posset intricari, desine quibus integra subsistit; namque mentis capacitatem inutiliter solent distringere. Immo status quaestionis distincte non cognoscitur, ubi conditionibus inutilibus impeditur.
93쪽
Si, exempli gratia, quaestio his verbis proponeretur: essicere ut fi mo liquoribus perfusus & corona florea ornatus , non possit quietus su sistere, licet nihil videat quo possit agitari. Sciendum est an vocabulum
homo non sit metaphoricum , an vox quietis non si aequivoca, an accipiatur relate ad motum localem : an vero relate ad affectus, ut haec
verba , quamvis nihil videar quo postis a tari, innuere videntur. Sciendum est an conditiones illae, perfusus liquσribus ct eo na forea ornatus, stat essentiales. Postea statu istius ridiculae M indeterminatae quaestionis clare cognito iacile poterit ibi vi, dicendo , hominem esse collocandum in navi juxta conditiones expressas in quaestione.
Eorum qui ejusmodi quaestiones proponunt industria in eo consistit
quod iis adjungant conditiones quae necessariae videntur , quamvis revinra tales non sint; ut eorum qua bus illas proponunt attentionem divertant versus res inutiles ad quaestionis solutionem. Ut in hac quaestione , quae pueris ab ancillis ibi et proponi. Vidi, inquiunt illae, venatores , Vel potius , piscatores qui secum auserebant id quod non capi hant , quique in aquam conjiciebant, id quod capiebant. Μens ide1 Piscatorum qui pisces piscantur praeoccupata , quid sibi velit haec quaestio capere nequit. Iam autem tota rei dissicultas oritur ex eo quod sintilis haec quaestici clarε non intelligitur , nec attenditur, venatores Mpiscatores, aeque ac caeteros homines in vestibus suis animalcula quaedam quandoque quaerere , quae si inveniant abjiciunt, sin vero, secum.
Quandoque etiam quaestionibus omnes non apponuntur conditiones necessariae ad illarum solutionem , atque hoc pacto aeque dissiciles ad minimum redduntur ac quaestiones illae quibus inutiles adduntur conditiones , ut in hac, hominem immotum reddere, quamvis nec vinciatur nec laedatur, seu potius , auriculari digito cujuspiam hominis in ejusdem aure collocato, hoc situ emcere ut immobilis fiat; ita ut e loco in quo fiaerit constitutus exire nequeat, quin pri is digitum ex aure eduxerit. Id prima fronte impossibile videtur, ac revera est; possunt enim quam facile incedere etiam digito auriculari in aure posito. Acrevera. in hac quaestione deest conditio, qua, si exprimerctur , tota amoveretur dissicultas. Haec est condi: io, nempe cum qui digitum auri applicat, eo esse adigendum, ut columnam aliquam amplectatur, ita ut haec columna intra ipsius brachium de aurem intercipiatur; iacmquel oc pacto non poterit discedere quin prinmodigitum ex aure eχ trahat, ut se a columna expediat. Hinc igitur patet in quaestione non additum fuisse aliquid adhuc requiri praeter ea quae expressa suere, ne, scilicet, mens investigans quid sit aliud hoc, tandem rem assequatur. Itaque qui ejusmodi quaestiones solvere aggrediuntur, omnia debent postulare quae quaestioni enucleandae inservire possunt. Ejusmodi quaestiones ex arbitrio fictae nugatoriae videntur , ac revera aliquo senua tales flant, quia ex earum sblutione nihil novi ad disci
94쪽
tur. Attamen a quaestionibus naruralibus , seu Physcis magnopere non differunt. Ad utrasque solvendas eadem propemodum sunt agenda; namque si hominum industria & malitia hasce quaestiones arbitrarias reddat tolum dissiciles , essectus naturales per se tenebris & difficultatibus
sunt pariter involuti. Ac ejusmodi tenebrae mentis attentione & expcrimentis, quibus naturae Authorem Veluti interrogamus, sunt discutiendae; quemadmodum . aequivocationes & circunstantiae inutiles a quaestionibus arbitrariis, mentis attentione & callidis interrogationibus tolluntur. Haec ordine , serio & didaetice exponamus. Quamplurimae sunt quaestiones quae difficillimae vi lentur, quia non intelliguntur , quae tamen axiomata , quae quidem aliqua indiserent explicatione , potius haberi deberent quam verae quaestiones. Etenim inter quaestiones annumerari debere non mihi videntur propositones quaedam indubitatae, ubi earum voces distineth concipiuntur.
Quaeritur, exempli gratia, ut quaestio solutu dissicillima, an anima
sit immortalis, quoniam qui hanc quaestionem movent, aut selvere aggrediuntur , illius voces distinete non asssequuntur. Cum istae voces, anima, te immortalis varia significent, nec satis sciant quomodo illas intelligant, solvere nequeunt, an anima sit immortalis ; praecise enim quid quaerant quidve petant nesciunt. Per hanc vocem , anima, potest intelligi substantia cogitans, volens, sentiens, &c. Anima accipi potest pro motu aut circulatione sanguinis, de pro configuratione partium corporis. Denique anima accipi potest pro sanguine ipso & spiritibus animalibus. Pariter, per lime vocem, immortale, intelligitur id quod perire nequit viribus naturae ordinariis; vel id quod immutari nequit; vel denique id quod nec corrumpi nec dissipari, ut vapor aut sumus, potest. Itaque s vocibus istis , anima de immortalis , aliqua ex his fgnificationibus adaptetur, cum mediocrimentis attentione , judicare facile erit, an sit immortalis necne. Nam primo, animam primo sensu acceptam , hoc est pro substantia cogitante esse immortalem manifestum est, si immortaele etiam primo se su accipiatur , & pro eo quod viribus nolturae ordinariis perire nequit: immo concipi nequit substantiam quampiam in nihilum pol se redigi. Ad potentiam Dei extraordinariam coniugiendum est ut hoc este possibile
Secundo anima est immortalis , si immortale accipiatur secundo sensu, pro eo quod in vaporem & sumum converti nequit; namque evidens est, id quod in partes innumeras dividi nequit, non posse corrun pi aut in vapores abire. Ιertio, anima non est immortalis, immortale ac illiendo tertio sensu, pro eo quod immutari nequit. Multa enim habemus argumenta mutabilitatis 5c mutationum animae nostrae; cum modo dolorem , modo vo
luptatem sentiat, quatilam interdum velit, interdum cadem velle desinat, cum corpori nunc conjuncta ab eo possit separari &c.
95쪽
Si vox animae alio quopiam sensu accipiatur, facith pariter erit jud, care an sit immortalis determinando significationem immorial s. Adeo ut quaestiones illae ideo tantum sint difficiles quod distincte non concipiantur, Ze voces quibus exprimuntur sint nimis aequivocat. Explicatione igitur potitis quam probatione indigent. Non desunt quidem quorum ingenium adeo stupidum , vel imaginatio adeo secunda, ut sibi persuadeatit animam nihil aliud esse quam configurationem quandam partium cerebri, & motum spirituum : Istiusmodi nominibus certe probari nequit immortalitas 3e incorruptibilitas mentis. Immo , eo sensu quo animam accipiunt illam es Ie mortalem
certum est. Itaque illa non est quaestio lutu difficilis , sed est propositio , quae non nisi dissiculter ab iis intelligi potest qui easdem nobis
cum non habent ideas , quique omnem conserunt operam ut eas a se eliminent, re sese sponte occarcent.
Ubi igitur an anima sit immortalis, vel quidlibet aliud quaeritur, primo amovenda est vocum aequivocatio, & certo tenendum quo sentia accipiantur, ut status quaestionis distincte intelligatur. At si ii qui quaestionem movent illius voces ipsi satis non intelligant, sunt interrogandi ut hoc pacto illuminari & determinari possint; Si eκ interrogationibus pateat illorum ideas a nostris discrepare , ipsis respondere inutile est. Quid enim respondeas homini existimanti desiderium , exempli gratia , nihil aliud esse quam motum quorundam spirituum , cogita tionem nihil aliud esse praeter vestigiuin aut imaginem quam res obj ctae vel spiritus in cerebro formarunt; le omnia ratiocinia hominum duntaxat consistere in vario situ aliquot corpusculorum quae in capite multifariam disponuntur' Si ipsi respondeas animam eo sensu quo illam accipit esse immortalem, ipsum saltes , vel ipsi ludibrium debebis; sed si respondeas illam esse mortalem, ipsum in errore gravissimo aliquatenus confirmabis. Ipsi igitur respondendum non est, sed duntaxat eo est adigendus ut secum se recipiat ac eo pacto easdem , quas jam habemus , a solo luminis Authore accipiat ideas. Iterum haec quaestio , an bruta anima sint praedita , solutu satis difficilis videtur: Attamen ubi amovetur aequivocatio, jam tum admodum difficilis non videtur; ac eorum plerique qui existimant bruta praedita esse anima , in eadem sunt sententia quamvis inscii ac ii qui existimant
Anima accipi potest pro re aliqua corpore1 per totum corpus dissu-sa , a qua motum & vitam accipit, vel pro re aliqua Spirituali. Qui dicunt bruta carere anima , id intelligunt secundo sensu quippe nemo unquam negavit aliquid corporei inesse animalibus brutis, quod irsorum Vitae de motus principium est, id enim nequidem de horologiis negari potest. Qui contra asserunt bruta praedita esse anima , animam intelligunt primo sensu, n1mque pauci sunt qui credant brutis inesse
animum spiritualem de indivisibilem. Itaque Peripatetici & Cartesiani existi-
96쪽
existimant bruta praedita esse anima , hoc est principio corporeo ipsoruin motus: & utrique etiam credunt bruta carere anima, hoc est in iis nihil essse spirituale M indivi: ibile.
Itaque discrimen quod inter Peripateti eos & eos qui Cartesiani dicum
tur intercedit in eo non versatur quod priores credant brutis esse animas , alii vero non e sed duntaxat in eo quod priores credant animalia posse sentire dolorem aut voluptatem , videre colores , audire nos. M omnes in genere habere sensationes le affectus quos habemus: Car- teliani vero contrarium existiment. Cartesiani distinguunt voces sensus aut sensationis, ut ab iis aequivocationem amoveant. Nam , dicunt,
exempli gratia , ubi ad ignem propius accedimus , partes ligni in manum irrumpere; illius fibras commovere , hanci commotionem ad cerebrum usque communicari , spiritus animales qui in eo continentur ad id determinari ut in partes externas corporis diffundantiir modo apto ad ignem vitandum. Ilaec omnia aut similia, animalibus competere posse ει actu competere satentur, quia sunt proprietates corporis, quod non diffitentur Peripatetici. Praeterea Cartesani dicunt eommotionem fibrarum cerebri in homin, hus esse conjunctam cum sensa caloris, Be cursum spirituum animalium versus cor te versiis viscera comitem habere asse Stum odii, seu aversationis; at negant hasce sensationes hosque effectus animae brutis competere. Contra Peripatetici asserunt bruta hunc calorem aeque ac nos
sentire; illa aequε ac nos aversatione dimoveri a rebus sibi molestis; ac illa Omnium in genere sensationum & affectuum capacia esse, quibus allicimur. Bruta ullum dolorem ullam ve voluptatem sentire, aut rem ullam amare & odii Ie non existimant Cariesani, quia nihil non materiale asmittunt in brutis , nec existimant sensationes de affectus es Ie proprietates materiar, quicquid esse supponatur. Nonnulli contra Peripatetici materiam sensus te affectus existimant esse capacem , ubi, inquiunt, stat attenuata , bruta posse sentire ope spirituum animalium , hoc est ope materiae subtilissimae de tenuis sinae , immo animam ipsam esse capacem sensus Se affectus duntaxat quia huic materiae est conjuncta. Itaque ut solvatur quaestio , an bruta praedita sint anima , mens a sensibus est abducenda, de quam attenti surrie fieri potest, consderam da est idea quam habemus de materia. Tum si concipiamus materiam
hoc vel illo modo figuratam , ut quadratam , rotundam , OUatam , es Iedolorem , Voluptatem , calorem , colorem , Odorem , sonum, &c. assi rere poterimus animam brutorum quantumlibet materialem seruiendi capacem essse. Si vero id non concipiamus , asserendum non est; id enim duit taxat asserendum est quod concipitur. Pariter si concipiamus materiam valde agitatam sursum , dcorsum , secundum lineam circul rem , spiralem , parabolicam , ellipticam , &c. esse amorem , odium , gaudium, tristitiam , 5cc. dicere poterimus bruta iisdem quibus itos
affectibus moveri: si non videamus, non est dicendum, nisi quidlibet
97쪽
inscii deblaterare velimus. At vero me posse asserere confido neminem unquam csse crediturum ullum motum materiae posse esse amorem aut gaudium , dummodo ad rem serio attendat. Itaque ut haec solvatur quaestio , an bruta sentiant, ab ea duntaxat amovenda est aequivocatio, ut iii amoverunt quos Cartesianos dicere amant: Namque hoc pacto ad quaestionem adeo simplicem redigetur, ut mediocri attentione
1 olvi possit. D. quidem Augustinus, juxta vulgare praejudicium supponens bruta esse praedita anima saltem ipsum illud serio examinasse , aut in dubium vocasse non legi) & agnoscens contradictorium esse ut anima aut substantia cogitans, sentiens, cupiens , &c. sit materialis , credidit ani, mam brutorum re.ipse esse spiritualem & indivisibilem. Omnem ani' mam , hoc est , quicquid sentit, imaginatur, timet, cupit, &c. necessario esse spirituale evidentistiis probavit: sed non animadverti ipsi ullam suasse rationem qua assereret bruta esse praedita anima. Id probare sollicitus non fuit, quia tum temporis id a nemine in dubium revocatum suisse verisimile est. Quia vero nunc extant viri qui a praejudiciis suis sese expedire conantur , & idcirco omnes opiniones quae ratiociniis Elaris & evidentibus non nituntur in dubium vocant, jam nunc dubitatur an bruta habeant animam eadem ac nos seruiendi capacem , sed multi etiam extant praejud, ciorum vindices, qui bruta, non secus ac nos sentire, velle , cogit re , ac etiam ratiocinari, lichi modo imperfectiori, defendant. Canes , inquiunt, Dominos suos agnoscunt, amant, verbera ab ipsis
patienter serunt, quia judicant sibi utile esse Dominos non deserere ;caeteros vero homines tanto prosinuuntur odio, ut nequidem ipsorum patiantur blandimenta. Omnia bruta suos catulos diligunt, oe aves quae in extremis ramis nidulantur, ex hoc fatis arguunt se timere ne
a quibusdam animalibus vorentur; h6sce ramos debiliores judicant quam ut inimicos suos serre possint, Ze satis robustos ut ipsas cum pullis Mnidis sustineant. Immo ipsae araneae de vilia insecta quaedam praebent intelligentiae specimina. Quis enim non miretur animalis illius indus riam , quod ut ut debile , suis tamen laqueis irretire potest alia animalia oculata te alata , quibus satis est audaciae ad adorienda animalia ingentis molis lVerum quidem est omnes actiones bestiarum arguere intelligentiam, quicquid enim ordine constructum est id denotat. Ipsum horologium id indicat. Illius rotae casu soriuito non po uere componi & adornari, de illius motus ab intelligentia determinari de dirigi necessariis debuerunt. Semen ordine inverso terrae committitur, radices quae extra te
ram tendebant per se terrae infodiuntur , & germen quod versus te ram fuerat primo conversum, etiam deflectitur ut e terra emergat: Id
sane arguit intelligentiam. Haec planta in diversis spatiis nodos format corroboretur, semen suum pellicula qui conservetur tegit, aculesa quibus
98쪽
sese tutari possit circumdat: Id arguit intelligentiam. Denique quicquid
in plantis fieri videmus , arguit intelligentiam aeque ac in animalibus. Omnes veri Cartesiani id concedunt. Sed omnes veri Cartesiani distinguunt, Se quantum possunt, vocum aequivocationem tollunt. Motus brutorum & plantarum intelligentiam quidem arguunt, sed Iaaec intelligentia nequaquam est materia ; a brutis distincta est , non secus ac intelligentia quae totas horologii disponit distineta est ab ipso horologio. Etenim illa intelligentia , infinite sapiens & potens esse videtur , immo eadem quae nos in utero matrum somnavit, quaeque nobis dat incrementum cui, omnibus mentis Be voluntatis viribus , necubitum quidem addere possumus. Itaque in brutis nec intelligentia nec anima est , ut vulgo intelligitur. Edunt sine voluptate , clamant sine dolore, crescunt , neci norunt se crescere; nihil cupiunt , nihil timent , nihil cognoscunt ; & si agant modo qui intelligentiam arguat , id inde oritur quod cum illa creaverit Deus ut ea conservet , eorum idcirco corpus ita consormavit ut mechanice & sne timore , vitent quicquid ipsis interitum asterre potest. Alioqui dicendum soret plus esse intelligentiae in brutorum minimo , vel etiam in uno semine quam in hominum ingeniosissimo. Constat enim in animalculo & in semine plures esse diversas partes, & plures motus ordini consormes produci, quam mens nostra potest assequi. Quia vero homines omnibus confundendis assueverunt , Se mentem in ip rum corporibus omnes pene motus & mutationes 'uae ipsis obveniunt producere arbitrantur. Voci, a)vvnae , falso aflangunt ideam productricis & conservatricis corporis. Ita quoniam existimant mentem in ipsis producere quicquid necesse est ad vitae conservationem, quamvis mens nequidem sciat quomodo corpus quod animat si consormatum ; judicani animam necessario brutis inesse debere ad producendos in iis omnes motus & mutationes quae ipsis contingunt, quia illi in tus de mutationes satis similes sunt iis quae in nobis fieri solent. Nam
bruta generantur , nutriuntur , corroborantur non sucus ac corpus nostrum; bibunt, edunt, dormiunt ut nos ; quia quoad corpus penitus similes sumus brutis, & omne discrimen quod inter illa & nos intercedit in eo consistit quod animam habemus , illa vero non. Veriim ansema quam habemus corpus nostrum non informat, alimenta nostra non concoquit, motum & calorem sanguini nostro non impertit e Sentit, Vult , ratiocinatur. Animat corpus quatenus sensationes & afleelus habet quae ad illud reseruntur : In membra nostra nequaquam diffunditur ut ipsis sensum & vitam impertiatur, nam corpus nostrum nihil eorum suscipere potest quae in mente nostra sunt : Hinc igitur pater praecipuam causam propter quam pleraeque quaestiones solvi nequeunt, in eo consistere quod vari e ejusdem vocis fgnificationes non distii
Aliquando quidem contingit ut distinctio adhibeatur, sed plerum-Malebraucii de Bis sit. Veru. Tom. II. Μ que
99쪽
risiensis dicta Galli-eὸ Ia Place
que tam perperam & praeposterἡ admittuntur distinctiones, ut non modo his vocum aequivocatio non tollatur , sed etiam fiant obscuriores quam antea. Exempli gratia , ubi quaeritur , an corpus vivat, quomodo vivat, qua path anima rationalis illud animet, an spiritus animales , sanguis de alii humores vivant , an dentes , capilli , ungues sint animati, dec. Dii lingui solent illae voces vivere & animari , i ter vivere & animari anima rationali, vel anima sensitiva, vel animi vegetaiiv1. Sed haec distinctio statum quaestionis confundit , namque hae voces indigent etiam explicatione ; & forsan duae postremae anima
vegetasi , anima seniniva iunt inexplicabiles & inintelligibiles eo saltem modo quo vulgo accipiuntur.
At si ideam claram & kstinctam voci , vitae , alligare velimus, dicere possumus vitam mentis esse cognitionem veritatis de amorem boni , vel potius cognitionem esse ipsius vitam ; vitam vero corporis co sstere in circulatione sanguinis & in justo humorum temperamento,stu potitis vitam corporis esse motum ipsius partium aptum ad conservationem. Tunc ideis voci vitae alligatis claris hoc pacto factis, patebit. I. Mentem non posse vitam ruam communicare cum corpore ,
quippe quae non possit em rere ut corpus cogitet. a. Illam non posse cum corpore communicare vitam qua ieipsum nutriat, crescat, &c. cum ipsa nequidem sciat quid agendum sit ad concoquendos cibos. 3. Non posse emcere ut corpus sentiat, cum corpus sentiendi non sit capax, &c. Denique possunt nullo negotio solvi ceterae omnes quaestiones quae ci ca hanc rem moveri possunt, dummodo voces quibus enunciantur ideas claras excitent; nec solvi queunt, si ideae vocum quibus exprimuntur sint consuta de obscurae. Attamen semper omnino necesse non est ideas habere quibus res cinjus relationes examinare volumus persecte repraesentetur ; sussicit -- pe si illius habeamus cognitionem imperfectam aut inchoatam, quia saepe accurata non requiritur relationum istius rei cognitio. Rem explico. Sunt veritates aut relationes duplicis generis; aliae accurate cognoscun tur, aliae vero impersedie duntaxat. Relatio quae est inter hoc vel illud quadratum, & hoc vel illud triangulum accurate cognoscitur, sed -- persecte tantum cognoscitur relatio quae est inter Lutetiam de Aureliam rNotum est triangulum esse aequale triangulo , aut illius esse duplum aut triplum, &c. Sed notum est duntaxat Lutetiam esse majorem Aurelia,
accurate vero non cognoscitur quanto sit major.
Praeterea inter cognitiones imperfectas innumeri cognitionum gradus sunt; immo omnes illae cognitiones non sunt imperfectae nis relate ad cognitiones persectiores. Exempli gratia, perfecte notum est Lutetiam esse majorem Foro seu Platea Regali r de haec cognitio non est immpersecta nisi relate ad cognitionem accuratam , secundum quam accu
rate notum esset quanto Lutetia major hac platea quam includit. Ita
100쪽
Ita sunt quaestiones multiplicu generis. I. Quaedam sunt in quibus
quaeritur cognitio perseeta omnium relationum accuratarum quas duo aut plura habent inter se a. Quaedam sunt in quibus quaeritur cognitio perfecta alicujus rei tionis accuratae quae est inter duis aut plura. 3. Quaedam uini in quibus quaeritur cognitio persecta alicujus relationis ad accuratam accedentis, quae est inter duo vel plura. . Quaedam sunt in quibus duntaxat quaeritur cognitio relationis satia vagae & indeterminatae. Evidens est I. ad solvendas quaestiones primi generis & ad persee Ecognoscendas omnes relationes accuratas magnituZnis Ac qualitatis quae sunt inter duo vel plura, illarum rerum habendas esse ideas distinctas, quibus persecth repraesententur, & res illas esse inter se conserendas, omnibus modis polubilibus: Exempli gratia, possunt solvi omnes quaestiones quae ad id tendunt ut deprehendantur accuratae relationes quae sunt inter a. & 8. ubi a. Be 8. accurath nota sunt , possunt conferri simul omnibus modis necessariis, ad cognoscendas eorum relationes masnitudinis aut qualitatis. Innotescere potest numerum 8. quadruplo
malorem esse numero a. eos esse numeros pares, & 8. de a. non esse numeros quadratos.
2. Clarum est, ad solvendas quaestiones secundi generis, & ad adcurate cognoscendam aliquam relationem ma3nitudinis aut qualitatis quaest inter duo vel plura, necesse esse & susticere distincte cognoscere δε- eira , vel respectus secundum quos debent conserri ad deprehendendam relationem quaesitam. Exempli gratia, ad solvendas aliquot ex quae-ssionibus quae ad id tendunt ut deprehendantur aliquot relationes accuratae inter q de i6, ut & I 6 esse numeros pares le numeros quadratos , sussicit accurate cognoscere q& I 6 bisariam absque fractione dividi posse, de utrumque esse productum numeri per se ipsum multipli-eati , de inutile est examinare quaenam sit vera ipsorum quantitas. Evidens enim est, ut agnoscantur accuratae relationes qualitatis quae sunt inter res, satis esse habere ideam maxime distinctam ipsarum qualitatis, missa ipsarum quantitate ; non secus ac ut cognoscantur quantitatis r lationes accuratae susticit accurate cognoscere ipsarum quantitatem , n glecta ipsarum qualitate. 3. Clarum est, ad selvendas quaestiones tertii generis, Ze cognoscendam aliquam relationem ad accuratam satis accedentem, quae sit inter duo vel plura , sussicere si rerum illarum facies aut latera propemodum eosnoscantur secundum quae debent comparari , ad deprehendendam relationem verae proximam quae quaeritur , sive magnitudinis sit, sive qualitatis. Exempli gratia , possum evidenter scire Radicem numeri 8. esse majorem numero a. quia possum propemodum scire u
ram magnitudinem Radicis numeri 8. sed on possum cognoscere quam M a to