장음표시 사용
161쪽
ri in De quaea. Oratorias qui, vel intactum rellinquunt, vel leuiter alti A glint. De quo mi lis multis, quae non sunt bul loci, de quibin libro tertio de Inuentione scripsimus, ea solum attingemus,quae ad nostrum iuuι tutumpnoxime sunt accomodata . Quae autem
dicturus sum ea duabus disputationibus complectar: in quarum prima huius Rartis natura, in altera locos, ct capita, dispositionemq; explanabo. Et quoniam nonnullae dubitandi rationes mihi occurrunt, eas priore loco, ut hunc statum diligentius ea ponam aucis si bucia r. Primum, in hoc statu investigatur rei natura,vt omnes dicendi Magiseri dicunt; quam fo-lum per ea definitione cognoscere licet, νt dialectici tradunt, quae pergenus ct disserentiam assignaturi: atqui hac definiendi ratio es omniano a communi sensu remota; θ Miudicia; po- laremque sensum minime accommodata, ut Fbi sophi docent,solum , qui νocantur Metapbasia ea vi tur: igitur desinitionis natus non erit Rhetoricae subiectis: velfaltem solum ad theses, ad cognitionis quae Itonespertia 'nebit. Deinde, hic status communi o approbata appellatione vocatur nominis controuersia: arquaerere, quid nomen significet, quaesto es gra-matica: hramnasticis igitur relinquenda erit. Praeterea, definitiones Oratoriae a gnantur
per attributiones O adluita non quid ser
162쪽
quatis res sit, demonstrant, sipissime a legib. isiue ascripto sumuntur: pertinebunt igitur ad satum qualitatis, O legitimum: ac proinde satus definitivus no erit ab aliis duobus diuersus. Atque bas dubitationes attuli Iesusciat: quii bus quasda opinioues circa ea quae in hac quasione explicanda nobis sunt, adiiciam .mod igitur ad distinctionem huius satus ab aliis attinet,quidam, vi ex Quinctiliano colligitur, hunc sat- coniecturae, quidam qualitati, quidam vero legitimis quaestionibus subiecerui. uuibus communis resera tur scriptorum fententia, qua tres cit flatuum partes intero di- istudio, νtfupra docuimuS. De ratione definiendi, quidam ascholis rhe-:toricis illam strictam ac religiosam de tedi ras tionem per genus oe disserentiam, qua Dialectici ct Philosophi νtuntur, omnino reiiciunt: O eas solum admittut definitiones, quae latius rem per plures attributiones exponunt. Allifxero utranque suis locis adbibitam approba- rent. Vt huic dissutationi facilius fatisfiat, quaedam fundamenta nobis ponenda sunt. Primum fundamentum , cum nolimus i praesentia latius definitionis naturam expon re , supponimus Definitionem nihil aliud esse, Cie. t. de quam orationem alicuius rei naturam breuiter Or x- exponerat , ct id quod definitur quidsit, explicantems rerum nimirum opertarum patefastio fili.
163쪽
. De quaest. Oratoriis. nem quandam. qua vel alicuius nominis signifi, catio, vel subiectae rei genus oe disserentia, seneaussae ct proprietates, ectusve explicantur. uuia tunc tanquama bona admittitur, cum clamerem exponit, in aliam rem transferri no potest.
O nihil superfui aut diminuti habet Quae omhia lateplaneque libro citato exposita inuenies. Caeterum, in libetorum scholis, definitionis nomine, quaecunque intelligitur oratio,quae aliquo
pacto rem subiectum describit, ct presertim per
proprietates notas, ct essectus manifestos. ex quibus colligere licet,definitionem duplicem esse: unam nominis, adteram rei, hoc tripliacem, primam, qua res perfurumgenus O disti rentiam definitur; ut si dico, homo est animalvationis capax : secundam, quae datur per g nus ct aliquam caussam ; νt, homo es animal ab immortali Deo, ad aeternam beatitudinem perstuendam fabricatum: tertiam , per genus O proprietates, risectusque proprios, atq; at iuncta; vi, homo est animal ad discendum idoneum, ad admirationem propensum, ad contemplandum natum, ct ad ridendum aptum. Duobus primis generibus frequentius νtuntur Thilosophi,hoc tertio Oratores, qui plures propri tates definiendo conglobare solent: an Nero hoc tantum genere uti debeant, inpositionibus docebo .
in Secundum fundamentum , definitionis, seu
164쪽
.t LiberiI. , i Ir quaestionis definitiuae tractatio duplex est a a
tera, qua generatim uniuerseque explicatur quae sit alicuius rei natura, ct propria nota: ν quid sit eloquentia, quid diuinatio, quid status, quid furtum, fervitus, libertas . uua quidem multo melius per rei genus O proprietatem,ci per pauciora, quam per multa verba troditur Ideo M. Ttillius, Fabius O alii, dicunt desinis pab. tionem esse orationem, qua quid resset breui ἰ- me explicatur. que bac tr Gaudi ratiυ ρ--tissimum astbem pertinet; cum pro fine sciemtiam ct cognitionem habeat. licra, quie sntracteper hypotbem qu eritur , G alicuius rei definitio,ceris res,velsubiecto, vel facto conu niat; νt an alienam rem ex loco sacro auferrest sacrilegium: an qui aggressorem necauit, homicida vocaridus sit. Illa prior tractandi ratio
in scholis Philosophorum opius, hac vero in caussis saepi me adhibetur e illa a rei partibus,
genere, ct proprietate, haec a negotii genione a pendet: illa a ratione potissimvmpetitur, O ad satum ratisnalem pertinet; haec eriam a legib. sumi consueuit: illa rei, haec n-inis controuex-sa nuncupatur. An autem utraque ratio sit Oratori subiecta inpositionibus indicabo Tertium fundamentu, nominis desinitio duobus modis tractaripotes: altero, cumsolum nominis obscuri significatis,aut origo ct etymolo, Τηam cicero votationem perit, inuestiga
165쪽
Liber I. rastiuum non solum pertinet quaenio Ha, qua tota
rei natura per genua proprietates coniunctim qu ritur; vis inuendaretur,an esse animal rationis particeps, si hominis natura ; Oesse artem bene dicendi, Metorica ; sed etiam cum alicuiua rei genus attributa superiora intrinseca,ac etiam disserentiae ct propriae nota,caussaeue interna quaeruntur. Quare,si quis inquirere an rhetorica sit virtus, an facult. , in ars; an homo sit ratione praeditu,snon esset natus qualitatis, ut quidam volunt, sed definia Fatationis, aut Ialte huiusmodi quaestiones ad hunc satum reuocari dicendum esset. Atque haec a notasses ficiat: quae dicenda resant, in ipses postionibus asserentur. VPrimpositio, hic natus iure optimo fecumdo loco ponitur. Haec doctrina est manifesta ex iis , qus supra de natibus uniuerse docuimus qua praeter alios,his verbis tradidit suincti DL. tianus, Nam,qui nonpotes dicere, nihil fecisse, proximum habebit, ut dicat, non id feci e , quod objcitur. Et vi solemus dicere, non feci furtum, non accepi depositum; ita, non es boe, non es depostium. Iure igitur optimo hic status coniecturamsequitur . Secunda positio, hic satus en diuersus a tu coniectura, qualitatis, ct a legali.Disinqui tur a coniectura, quia in coniectura quaeritur ,
au reth au Eiquid factum fuerit: in definitis-
166쪽
, ne sola rei natura . A statu qualitatis,quia d mitio non inuestigat attributa, O quae rem circunstant,ut in qualitate sit, sed quae sunt rei inti a ct maxime propria. legali constitutionsequiapotest se controuersia de rei natura
Tertia positio, hic status his fere nominibus
vocari olet. Hermagoras ct Theodorus, de proprietate appellant: alii,quid sit: alii, statum definitionis, ct definitivum: alij,nominis quae- . sionem:ali, legitimum, quod non raro in lege fundatur: denique,quidam non ignobiles Meto Cic Inl. res minus usitato,sed non incongruo nomin de eodem ct alio, sue altero appellarunt. Cuius appellationis ea es ratio, quia cum quid sit id , de quo est disceptatio quaeritur, partim idemis, partim etiam diuersum esse cum re aliqua magis nota demonstrandum est. Quo loco illud a
, . monuerim, Rhetores nomine definitionis quamcunque intelligere rei descriptionem, modo rem
definita ita describat, ut ab alijs reb. seiungat. Quarta positio definiedi ratio, qua morephi-- losophico quid res aliqua sit breuiter per genus
o differentum proprietatemve docetur, nones omnino ab usu oratorio reiicienda. Primu , quoniam omnia quaestionum genera sunt Oratori subiecta: igitur,s quid interdum religiosi O strictius definiendum erit,utiroposita recte, cla tuo quaIlio, non erit hac definiendi να-
167쪽
tis Oratori interdicta. Deinde, quoniam hulogenei id definitiones interdum in bonorum oratorum scriptis reperiuntur. Adde postremo Fabi, auctoritatem,qui cum docuisset hanc finiendi formulam non esse omnino ad usum oratoriuacco odatam, quodpericulosum sit ad certa verba se costringere, ne tota periclitetur cauise Cic. prosa, tandem haec adiecit verba, P, on nerauerim Ct in.
tamen, fac quoque, ut expedit caussae esse β- cienda se quando firma comprehendipol
rit, ct breui complexa verborum nitio , esserctum elego tum etiam fortissimum, si modo erat asta inexpugnabitis . Caeterum illud Hienta es, Oratores ut plurimum amplioribus uti de Mitionibus. Quinctapositio, illa definitiva costitutio, a WῬniuerse de sola alicuius rei natura quaeritur, non es Oratori subtrahenda, quamuis rarius huiusmodi quaestiones tatum generatim tracta- resoleat. Doctrina es manifeLD; quia, utpot ante dicebam, omnessunt Oratori subiectae quasiones:igitur, ut is qui omnia rerum cognitione espraeditus, poterit de rerum naturis omnate O copiose disserere; ut de honesti, de vim
tuti de fati, fortunaque natura .
Sextapositio, status definitiuus est quae Ilio cuius explicatio a fota definitione pendet: per suam quid res sit, aut quo nomine appellarid Misatuitur auo fit, ut illa constitutio ' I a pri A
168쪽
is , De quaest.oratorsis prie dicatur definitiva, in qua tandem quaesie
ret natura, aut nomen concluditur. suare, si per desinitionis tractationem, non natura, n0. . men essed qualito alicuius reisue facti in aliqua oratione concluderetur, potius ad statun qualitatis, quam definitionis talem orationem pertinere diceres. Atque ex his intelligere in cet, cur illi qui omnia ad caussas iudiciales transferunt, hunc statum, nominis controuersiam appellauerint: quasi Orator nunquam generatim hanc quaestione tractet, sed semper ad
Septimansitios hic statusvniuerseper theyn tractetur,definitio ex iis sumenda erit, qua sunt natura interna ct maxime propria,eodem prope modo, quo Philosophi faciunt: si vero per hypothesim, cum de alicuius ficti nomine Mure. iΠqμirit Gab iis qua infacto cernuntur ised aliter a reo,aliter ab accusatore. Accusator abjs
quae in negotii .expositione dixerat, reus ab iis qua aliter exposita, aut pratermissa funt. demia nitionem colliget: exemplum habes in ora tione pro Caecinna. Ex adiunctis itaque rerum σβ-ctorum definitiones colligere oportet; O eiusmodi, ut non facile reprehendipossint; sed de hac disputatione hactenus: nam quae restant de hoc flatu dicenda,consequeti disceptatione dicemus. argumentis initio allaris facile ex dictis satis
169쪽
ad primum,iam docuimus, Oratorem posse uti etia aliis definitionibus, quibus prespua alia cuius rei natura explicatur: cum Hs surariores, Niplurimum per proprietates O a tributiones definire solemus; qua definiendi ra- ' :tionepraecipue oratores Ῥὶuntur. Quo fit, vim omni quaestionu genere definiti e utipo simus. Ad secundum, cu quaerim s de rei nomine, non inuestigamus nominis etymologiam, cuiuis tamen cognitio interdum usui essepotenUed i quirimus quo nomine re siue factum appellandum sit; cuius quaestionis explicatio, pendet ex definitione rei. Ad tertis , iam diximus Ora torem posse uti iis definitionibus,qua traduntur per e qua z sunt in rei natura: si quae dantur per attributiones, modo remsubiectam ab alijs differre facian non sunt reticienda: nec proinde adst tum qualitatis pertinebunt, cu quod in eo qua- tritur, exscia definitione nonpendeat.
De locis, siue capitibus, atque dispositi ne status Definitivi. Disput. XII.
I VAE ad constitutionem definitivam recte tractandam cognitu sunt necessaria, cuhic nihil dubitandum notandumque occurrat, ea nonullispositionibus docebimus. P apositis, notionis, siue controuersiae ηo i
170쪽
minis duo sunt genera. Vnum, cum constat denomine, quo νtraquepars promiscue utitur ;. A:l quo ubiectum si nocitur, aut dubitatur ; t ecce , Stoicus O Epicureus conraemunt tu hoc nomine,DGιssed dubitant de re huic nomim subiectast nespiritus ubique existens,an vero natura quaedam concreta, certo loco assisa .
Alterum, cum res est certa , sed dubium es, an hoc,'vel illud nomen ei sit tribuendum Exempli gratia,quidam vim repellendo bomin n cauit, certum vi de nece, sed in dubium vertiatμr,an fuerit homicidium,an vero defensio, o propulsatio: ct cum constet quid utrunque sit, dubitatur tamen, utrum nomen huic secto con- PHL1. ueniat. Es etiam tale exemplum ex Cicerone
sumptum, costabat Caesarem fuisse interemptu , sed dubium erat, an interfectores, maiesatis rei, an patria liberatores appellandi essent. Ite, eertum es ab eo maiesatem minui, qui aduersuspopulum suum, vel suam p. vel magi- Aratum,vel Principem, aliquid agit; sed dubium e J Sa est,an qui in foro seditionem excitauit,maiesta-i '' i. ' rem minuerit. Item,quid sit sacrilegium, quadν eui furtum quid peculatus si notum estat νσo,auis qui rempriuatam in loco sacro accepit, sacrilegus, ct qui publicam in loco priuato, pecula tor dicendus sit, in dubium reuocatur. Atquctex his duobus generibus fecundum in iudicium. νenire sola νt ccc lex es , Ni qui tyramura Occidit,