장음표시 사용
71쪽
Trima, ponitur ad excludendas particulares , o minus principales quaeniones quae satum snon faciunt: illa, ex intentione oec. ponitur ad distinguendum statum ab aliis conflictionibus . Vnde infert clare ct aperte fuisse locutum. Contra Quinctilianus, cuius desinitionem esse obscuram sic demonstrat. Primum, quia assumit
genus remotum, cum aissatum esse, Quod, ens nimirum, ut nunc loquuntur: qua vox est nimis generalis; ac pro nde auditoris mentem co-
fundit, dum eam in plura rapit. Deinde ait esse obscuram desinitionem mentemque perturbare,
ob illa verba, Illud quod ex constitiione, Oc. vis diceres, Homo est id quod ex anima ct corpore constat: quod de boue ct leone dici potest;
confundit igitur. Illa ergo Ciceronis bona, quia eonuertitur cum re definita: sea vero, Status est i quod ex prima conflictione causarum nascitur, non ita; cum ex prima conflictione cauis farumplura nascantur,quae ad cause faciuncum signa afferuntur, testes producuntur, leges recitantur,ctc. Vt si quis diceret, Militare mconflictum esse icquod existit ex militum cem tamin manibusque confertis: qui nec distincte
explicare nec reciproce; cum non solua consti-ctus, sed multa alia ex issa concretatione oriantur; ut cede fugae, Nulnera, ct victoria. fis diceres, Conflictum missium esse manuum conferentium certamen,genus appareret. Tandem a conc&-
72쪽
raneladit, ciceronem bene fuisse elocutum is , uuinctilianum male. Atque hac circa status definitiones dixisses sciat: Sequitur ut denumero agamus Ade quo multo maior est difficultas : quam qui diligenter examinent, paucos
Quod sint statuum genera. . Disputatio V.
QVasionem nullam in tota arte dicendi ef se arbitror, in qua tot, ct tam Naria extiterint M reorum sententiae,atq; in ista, quam nunc prae manibata babemus. Quare, ait Fibius, cum in alijs omnibus interscriptores fumma dissensio est, tum praecipue videtur mihistudium quoque diuersa tradendi fuisse: adeo, nec qui sit numerus, nec qua nomina, nec qui gen rates, quive speciales sintsatus couenit. Quod, etsi verum es; tamen quod ad numerum attinet, plures dicendi Magistri in eam sententia, tui se Ῥidentur,quae tres numerat satus; quam plures, pauciores esse demonBrando, ad huc modum labefactareposses . Primo,tot debent esse satus,siue qusstiones, quot sunt ea de quibus excitatur quaesio, o
oritur controuersa: at Ha nusso certo numero continentur : male igitur tria solum sunt B tuum genera M . 'D a Deinde
73쪽
post. . Deinde, ex certissima ariItotelis sententis, 2 3. quattuor de unaquaque re quaesiones fieri possunt, cuius opinioni omnespo feriores Dialecti-
ei, ct Philosophi adsipulati sunt, non igitur
tres,sed quattuor erunt quaestionis forma, Au
st, quid st,an itast, o propter quid si quam
Metores omnes male praetermisesse videntur. . . Et quod huc facit, idem auctor in rhetoricis, aliarum etiam quaestionum meminit, quas interdum oratores tractant; vi sunt, Quantum, O quam multum.
Praeterea,ingenere iudiciali ct inoro spe incidit ea dubitatio, utrum hae vel illa actione Inst. n. . agendum sit, de qua re multa a Iurisperitis disputantur: vel apud quem iudicem, vel a quo caussa tractari debeat: quod quaesionis genus sub nullo ex tribus continetur:alius igitur ab illis diuersus assignandus erit status,quem Translationis appellant; de quo suo dicetur loco. Ad haec, saepenumero Oratores simplιcenta, quaestionem de qua acturi sun proponunt, πτde animorum immortalitate, de vi diuina, de gloria,de voluptate: qua causse nonpossunt ad unum ex tribus statibus reuocari, cum natus si quanto coniuncta , hae autem simplices eigitur. Iam vero,quidquid de re quapiam qΗritur, aut est eius natura, aut aratributum , sue acciadens : omnis igitur quaestio erit, aut definiti
74쪽
nis, aut quesitatis. Denique, Ni alio rationes acutis iuuenum ingenijs excogitando relinquam, nullum esse fatum hac ratione demonstro : quidquid dicia rur, aut es rei consentaneum,aut dissentaneum: illud omnino Girmandum, hoc vero prorsus negadum erit: igitur nihil relinquitur medium de quo dubitare in utramque partem liceat:omnis itaque tollitur quae lio, quae de aliqua re imcerta O dubia esse debet. Quod attinet adscriptorum opiniones, bos adnotaui sei re proposita diuersos dicendi modos. Trimus es eorum , qui tot resimarunt esse Aristo inflatη , quot sunt rerum genera,decem nimiru: tib saxςM tot enim Philosophi omnes faciunt eoru quae sunt summa capita,sive genera, qua categoria ocantur. Nam, cum de singulis generibit in . .
gulae fieri quaestiones possint, profecto totidemerunt flatus. Quare,ut res omnes ad decem genera reuocantur, ita omnem flatuum varietatem ad decem natus reuocare licebit. Omnis
itaque flatus erit, vel subflantia, siue, ut M uius loquebatur, essentiae, vel quantitatis, et qualitatis,uel relationis, et actionis, vel perpesonis,vel locit, vel teporis,vel situs positionis, vel habitus,seu integumenti:quas naturas libro de Inuentione primo. babes expli
Secundus aliorum, qui nouem numerarunt
75쪽
natus, siue elementa hoc modo ; Persona, de qua quaeruntur qua in animo, corpore, σἰσ- traposita sunt. Tempus, quo referuntur omnes quaestiones,qus temporis habent contro ersi s. Speciale tempus, siue occasio graece κουρον eiis
primo spatii quutio 1pectatur, hic commodi ta
tis ad agetam opportuna habetur ratio. Locui, qui ct in coniectura, ct in qualitate quaerito materiam praebet; νι liceat ne tyrannum in te-plo occideret Actus, grace praxis , quo omnes voluntatis quaestiones comprehendi volunt; ut sciens,an imprudens, casuνe egerit. Numerus qui in quamlitate pauca, aut multa spectatur. Caussa,q olertinent omnes quaniones caussarum,in quibus pure quippiam factum esse, ratio'neproposita defendimus; νt in qualitate praesertim absolutast. Modus, grace τροπος, cum res in quaeritonem νenit propter modum: ut caaliquid aliter factum esse dicimus, quam oportuit aut .lex praecipit ... Factorum occasiones , άφορμώ των εργων, hoc ea, proximae factorum caussae, qua ofam praebent ad faciendum incitant. 'Tertius eorum,quii octo natus faciunt; quorum tres rationales dicuntur , coniectura, finiatis,qualito ; quattuor legales . scripti ct voluntatis contrarieto, verborum ambiguitas , contrariarum legum discrepantia Gilogimus,fAe ratiocinatio:quibus addunt ranslationem. inartus
76쪽
Liber I. . 1 Quartus aliorum, qui septem ese putarunt;
O sunt omnes in tertis sententia enumerati, dempta translatione .
Quinctus, sex esse contendit:qui sunt coni
mra,qualito, proprieto,per qua,definitione intelligunt,quantito, comparatio, et translatio. Sextus, eorum qui quinque numerant; coniecturam,definitionem,qualitatem, quantit tem O comparationem,cum aliquid compararate tractatur; ut, an honestum praeferendum
sit νtili. In qua opinione fuit quidam Theodorus,quem Fabius citat. Alii eundem Eumeruassignant, hoc pacto; coniectura, finitio, quali. tau lagalis,o rationalis, negocialis.
Septimus, aliorum qui quattuor admittunt status sed tamen νarie enumerat. Fabius olim, Hςritia ixi ipse setetur , hos quattuor generales flatus absignauit, coniecturam, finitionem, qualita-wm, O legalem. Al hoc modo, coniecturam , Initionem, qualitatem, O transationem. Ita Hermagoraa, qui primo statum transationis latroduxit: quem nonnulli alii posteriores secu- Pahih.ti sunt . . Q 'idam hunc eandem numerum tri- e. 23.
buunt, . risoteli, sed qu rio .loco statum quantitatis collocant. Octavus, qui est communior, eorum,qui triabus contenti sunt statibus,coniectura, definitionein qualitate: qui hunc numerum agnoscat, inferius docebo .
77쪽
. l . Nonus eorum , qui duos tantum flatus posuere; sed hi 'varie suam explieuere sententin riam alii, in quibus fuit Archidamus, statum niecturae, oe definitionis admittunt, 'qualitatis vero reiiciunt. Alij, vi quidam Pamphi-LOoniecturalem, et iuridicialem ne qualio tem admittunt , finitiuum iuridiciali subhcssit Laidunt tamen qualitatem in plures. Alij eosdem status agno cunt, sed alijs verbis exponui: honiecturam, appellant rem, de qua non costat rct qu litatem rem de qua constat: primum Mocant δρον .i.dubium: alterum προληπτικον. i.
praesumptum . Hoefensisse videtur Apollodorus, qui hac de re obscure lacntus est; ct ideo , Lege Pin. quid iste auctor f erit, nun est omnino explo-io Fidi ratum. Alii, νt Theodorus Gadareus, duos faciunt satus, an res sit, ct quae sint rei accidentia r primus coniecturam .habet, fecundus qualitatem ct finitionem. Alii, in quibus Posdo.
Ἀ- nius, smnes status reuocarunt ad voces; de Ῥωi cibus quaeritur, quid significent: de rebus vero est quaestio coniecturae,qualistatis, oax tionis. Denique, Celsus Cornelius hos duos datus fecit, an stob quo comprehendit definitionem, O quale sit . . Postremus dicesndi modus fuit eorum , qui Ῥnicum assignabant statum coniecturalem dq; ob hanc rationem,quoniam quidquid quaerimus quibiis a signis colligimus: νnicus igitur eru contemi ε
78쪽
Liber Ι. Teoniecturae status, qui ex si orum coniecturis nascitur . Atque hae sunt in proposita disputa-zionesententiae, quas ex Quinctiliano collegi. Quid autem in tanta opinionum Nariet e tenendum sit, quibusdam fundamentis etpositio-hibus explanabo . Primum fundamentum, cum de numero statuum quaestio discutiendaproponitur, non quot sint num ero,Jeci essed quot gememesint, qua-ritur. Idque vel ex eo patet, quod qui pau-miores , O quiplures assignant status, in alios deinde quasi in species partes subdiuideresolent: quos in singulares, quorum nullus est certus numerus, diuideres. Quare,cum flatus/ue quaestionum genera quaeruntur,ita affignanda sunt,siue plura,siue pauciora asgnentur,ut νnum non contineatur sub alio, γ sub illis ea-tera; sicutifub virtute quattuor virtutis par tes , seu formae.'Illa itaque probanda erit flatuum diuisio,quae ex iis constabit partibus,qua sunt inter seprimo diuersae, O una non continetur sub alia, ct reliqua omnes, qua assigniri posunt, sub illis.Et quod etiam huc facit, noram ex ipsis rebus, quam ex modo quarendii a genera visignanda sunt. RFrsurivi Dial ctici tradunt, non quacunque rei et inspiam divisiones probantur, sed illae qua ex rei natura internisque disserentijs sumuntur: Quare qua
a materia duci solent ulla re ciuntur; νissa
79쪽
s 3 De quaest.Oratoriis. tus diuideres penes res singulo , quae in qua- .. in ' sti'ssem V niunt οῦ nec etiam probantur illa , , per dus rentias communes, O extrinsecas . fμnt : quae ., si rem omnem interdum complectipossunt , ut si Mimal diuideres in volatile , O non volatile, satum, in absolutum O retarum; tamem usurpari non solent. Facienda' itaque es cuiuspiam rei uniuersae diuisio in summa ct prma gener per eo disserentias, quarem intime attingunt: quapostea, pro opportunitate,in alia membraper alio distierentias diuidi, ct in species subdiuidi poterit; ut infra de statuum diuisionibus agendo planius demon-
a. Secutiduin fundamentum , cum Diadecticioidines optimi diuidendi artificci, una cum Aristotele,eam approbarunt quaestionum diuisione, qua quat uor continet membra, an si quid si,. quod seu quia est,uelanita sit, propter quid ei se ,quarum ore priores simplices, aliae posterios res composita, ue coniunctae dicuntur, viden-
dum est,cur illa quarta quaesis; si tria fatuum
genera cum meliore Uhetorumsententia retine. ire velimus , a dicendi Magistris praetermissis , vel seorsim enumerata non fuerit. Ideo , ni Dialor, retorrit quinctionem illam, cur aliquid fit, mel, H Diale iaci loquuntur, propter quid . ,hooes , quae sit rei cavi eo vim, tanquam ab alijsdicti Ga non numerant, quod existimet,
80쪽
reuocari posse ad coniecturam; cum per eam. quae sit rei caussa inuestigetur: 't cum ambigι-
tur,curLuna deficiat, vel ob terrae interpositionem,uel ob luminis amissanem. Illa diero, qua quaeritur, an ita sit, vel, vi Dialecticorum vulsus loquitur, quale sit, partim coniectura continetur, H, cum quaeritur, an cuna deficiat, an coelum cum erratur,partim qisalitate; νtsi quἴ- iratur,an virtus sit amabilis,gn diuitia sint expectendae , sint ne eloquentia utilis. Ideo autem philosophi quartum quaestionum genus num rant, quod Eutent, tunc e Nerescire, cum caussam m propriam norint, quam ipsi priuatim Aquirunt; oratores vero non item. En igitur
Ῥt illae quattuor quaestiones ad tres status reuocari possunt: prima, ct quarta coniectura,secuda definitio'e, tertia partim illa,partim hac cotinetur. atia aurem ratione ali s status, quos multi tamquam ab his genere diuersos recen-θη asses tres reuoce tur,sostea dicetur. . . . Tertium undamentu, quouiam ha tres quasiones,ansiit, quid sit, an itasit, vel qualis sit, , solum caussas cognitionis, ct infinito contine ii re Mid tηrs ita νt videFntur excludi caussa ciuiles, nitae,quae ad agemum referuntur; ideo si hoc fun amerato omnes tres satus in omnibus caussarum generibus reperiri possest cis ex ia plicabo. Inimaduertendum itaque est, in omni