Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

111쪽

' Rursum ego: Lbi numen Pii LEUETuore, ubi Sunt vada LETu ΑΕ Unum namque taces, illumque hoc crescere ab imbre Dixisti. Τua cuncta quidem quaesita luere, Suntque mihi jucunda, inquit; tamen aestuS aquarum I 2b Rubrarum poterat quaesitum Solvere primum. Aspicies LETHEre simul atque evadere ab ista Fas fuerit fossa, quo fit concursus ad undas, Postquam corda terens dolor imus rite removit Culpas, approperantque animae veniuntque lavatum.

I 30 Sed jam tempus erit silva discedere, dixit;

Tu fac nostra retro veniens vestigia ServeS.

Dant non usta viam tibi ripae labra, Superque Postremas oras omnis restinguitur ardor.

Nunc de marginibus duris nos prendimuS unum, Caligansque amnis sumus sic deSuper umbrat Ut defendat aquis, et claustris aggeris ignem. Qualia, ab undarum metuentes impete, Belgae 5 Munimenta struunt inter Gugganta BrugaSque, objice quo incurrens fluctus maris inde recedat; Qualia Trojano prognati Antenore ciVES, Distenti studio rura et castella tuendi, Medoacum propter, Solaria tela priusquam 10 Alpes sentire incipiant: sub imagine tali tila assurgebant, quamvis minus alta minusque Ampla esset moles; quisquis sit, qui arte magister Hoc exegit opus. - Silva jamque ipse relicta

Cum duce, tantum aberam, ut nequaquam n0SSe daretur, Ib Quo devenissem, licet observata retrorsum Signa requisissem. veniens cuni ossendimus agmen Lmbrarum propter lapidosas aggeriS Ora S, Nos oculis lustrans, veluti sub luce novellae Lunae se alterni, post sacta crepuScula noctis,

112쪽

20 Obscuri inspiciunt; aciem et si gebat utramqtie . Quisque, Senex ut sutor acu S in tenue soramen. Haud aliter tali nos vestigante caterva, Me quidam adveniens novit, limboque prehendit Vestis ei: Oh, monstri quid tu' clamavit. Ubi illera Bracchia me contra protendit, figere coepi Intentos oculos hominem coctum igne pererr3I S. Ustus ut aspectus minus hunc defendere quisset Quin internorit nostrae vis conscia mentis: Declinansque manum ad vultum illius, ora resolvi: 30 Hic te, BRLNETTE, invenio' Τunc ille: Molestum Ne tibi sit, fili, paullum vestigia retro Si incum fert BnuNETTLs, quem veStra LATINI 'Terra vocat, reliquamque sinit procedere turbam. Illi ego: Te vero . id precibus majoribus Oro. . 35 Quod si forte cupis me tecum hac sidere ripa, Id faciam, dum isti placeat, quocum ire neceSSe St. O illi, quisquis subsistit de grege nostro Vel minimum, dixit, centenos procubat annoS, Quin queat obnitens manibus prohibere favillas. 40 Quare i prae; ipse latus stringens Sequar, atque CaterVam Deinde meam repetam cursu, sua damna dolentem Aeterna. Haud me animus descendere calle sinebat, Ut pariter graderer; cervice at cernuuS i ham, Atque observanti similis. Tum talibus insit: 45 Quae Sors aut latum ante extremam stineris horam Te tulit huc' Quisnam iste, viam qui monstrat eunti Huic ego: Apud Superos si uerer cum luce Serena, Bespondi, vallem deveni devius, ante Quam cursum vitae plenum consecerit aetaS. 50 Huic mane hesterno solus dare terga Studebam. Cumque redire illuc coepissem, hic tempore in illo Adfuit, atque domum per callem hunc me ipse reducit. Is mihi: Ubi, quod iter monstral tua stella, Sequaris, obilis haud poterit te famae saliere portus,

113쪽

58 lNFERNORUM XV.

55 Si bene id agnovi jucundae tempore vitae. Et nisi tam subito clausissem lumina murte, Cum tibi vidissem coelum sic. eSSe benignum, Incepti hortator quoque consiliumque suissem. Ast ille ingratus populus mentisque malignae, 60 Editus antiqua FEsvL1 qui ab origine venit

Hactenus atque tenet montana et Saxea cord3,

Saepe tibi infestus propter benefacta redibit

Exercens odio; ac merito, neque enim aspera si cum Inter sorba decet dulci ditescere fructu.65 Fama vetus coecum hunc vocat. lnvida, avara, Superba Gens est; lac praestes te purum moribus horum. Sed tantum sortuna tibi tua servat honorem, Esurie ut Superante tui pars utraque sit te

Optatura; sed a rostro liet procul horba. 70 Ipsa sibi de se FLsuLANA animalia Stramen Efficiant, et si qua sua inter stercora planta Surgit adhuc, illam parcant contingere, ubi almum Semen Romulidum reliquum, cunabula postquam Nequitiae tantae fuerunt fabricata, revivat. 75 Totum, huic respondi, si plane habitura fuissent

Vota mea eventum, nondum natura fuisset

Jussa tua exilio mortalia linquere Saecla. Nam Subit, atque mihi cor imum asstigit imago Cara paterna tui, crebro praeclara docentis, 80 Dum vesci in terra licuit vitalibus auris, Ut scirem, quo quisque modo sua nomina in aevum Aeternum extendat. Quare quam grata voluntas Me tibi conjungat, dum stat mihi vita, nece SSe St, Per nostram ut possit quivis id noscere linguam. 85 Quae cursu narras de nostro, haec tradere Acriptis Appropero, atque alio libro illustranda relinquo . Cuncta meae Dominae; si coram adstare licebit IIaec sciet. Id tantum cupio tibi pandere aperte: Dum mihi non latret verbis mens conscia amariS,

114쪽

90 Insistam, quodcumque velit sortuna, paratus Carpere iter; neque enim novus auribus arrhabo nostris Surgit. At ipsa suos orbes tortuna, bubulcus Pro lubito verset rastros. - sum vertere malam Praeceptor dextram retro, et me respicere, atque hos 95 Reddere deinde sonos: Bene is audit, qui notat aure Percepta. Haud tamen interea Sermone rogare BRDAETTuM absisto socios hoc carcere clauSOS, Quorum fama magis micet, et tollatur in altum. Is mihi: Scire bonum est aliquos: Iaudabile lingua 100 Praeteriisse alios; tot enim me nomina lantein rempus deficeret. Scito, eSSe ex ordine cunctos cui nudata pilis capitis cutis explicat orbem, . Multos doctrina insignes, magnoque decore, Turpiter in terris maculatos crimine eodem. 105 Illa Pnis Iairius cum turba incedit. in illa est Editus Accustsi FR1Ac IscvS. Cernere quiSSem,

Si mihi cura hujus porriginis ulla fuisset,

Illum, quem Servus Servorum juSserat Arnum Permutare oris Retronis, ubi male tensos 110 Is liquit nervos. Memorarem plura; ad eundi Longius et sandi ulterius me copia sugit. Namque novum I ideo sumum consurgere arena. Et gens adventat, quacum simul eSSe vetamur. Thesauri tibi cura mei sit sedula, in illo lib Vivus adhuc spiro, neque te oranS Plura morabor. Τergo deinde dato, vestigia flammea flexit, L t qui Veronae tendunt celeri pede cursum Per campum, viridis certantes vincere panni Praemia, et ex istis, cui dat victoria laudem l 20 Visus erat similis, non cui pes ceSSat in BuSO.

115쪽

III.

Ventum erat in partes, ubi aquae labentis in orbem Suppositum strepitus noStras ita perculit aures, Ut, quod plena Solent alvearia mittere. murmur; Cum simulacra simul vidi tria devia cursu 5 Deseruisse agmen sub diro evadere nimbo Supplicii properans, et nobis obvia ferri. Singula clamabant: Siste o, quem prodit amictus Nostratem, pravae prognatum semine terrae. Hei mihi, quae noxa, quae vetera illis vulnera inusta 10 Λrtubus aspexi jaculante incendia flammai Nunc quoque mens renovat revocanti talia luctum Substitit, auditis horum clamoribus, et me Respiciens doctor: Maneas et comiter istoSFac, ait, accipias. Et ni sera spicula flammaetb Naturam seriant regionis, te aequius eSSe Dixissem, quam illus. properante accedere paSSu. Ut stetimus, vetus illi iterarunt nebile carmen; Atque ubi nos propter trina haec Simulacra suere, Trina rotam de se simul implicuere. Virorum 20 Ut mos est, ubi nudi unctique adstare solebant

Signantes oculis, quo vertant aptius arma, Ante ictus quam inter se et vulnera acuta cierent; Singula non aliter, dum Se rotat, umbra tenebat In me versam aciem Sic ut contraria collo 2b Plauta iter assidue saceret. - unc incipit unus: Si locus hic miser instabili substratus arena inctus et aspectus, tri Stisque odisse monebit Nos nostrasque preces, at Saltem nectere nostra Fama tuam valeat mentem, et da discere, qui sis.

30 Cur vivas ita fas tuto est fricuisses cavernis Tartareis plantas. Hic vir, vestigia cujus Me calcare vides, quamquam sic vest8 pilisque Captus, de majore gradu est, quam sorte putabas.

116쪽

Gci DOGLEnn1 habuit nomen, GraLDRIDa nepotem 3b Quem bona lassa suum est. Dum movit Spiritus artuS

Plurima consiliis hic gessit, plurima ferro. Alter, qui prope me terram terit, ALDOBRANDIT EJ1δsis, cujus gratissima habenda loquela Esset apud vestros. Ego, qui una torqueor isthic M RusTicuLus 41 con; et certe rustica conjux Plus mihi, quam quidquam prius, nocui SSe putanda est. Si tecto flammae licuisset tela subire, Ire sub amplexus horum suit impetus ingens, Idque meus doctor, ni fallor, sorte tulisset; 4b Sed quia mi torrens coxisset flamma medullas Me bona destituit, superante pavore, Voluntas, Quae cupidum urebat. Dein talia pectore sudi: Vestrae conditio sortis mihi corde dolorem,

Non odium, infixit sic, ut jam serius illob0 Omnino exspolier, Simulac comes ore loquelas Effudit tales, claros ut adesse doceret Nohilitate viros, quales vos usque suistis. Vestra suit mihi terra parens, et tempus in omne, Non sine honore pio, decora alta et nomina magna. 5b Vestra ego descripsi, studiosisque auribus hausi.

Triste ego sel linquo, et quaesitum .dulcia poma Appropero, mihi quae promittit idoneus auctor; Sed primum jubeor centrum descendere in imum. Sic tua selici deducat spiritus aura

60 Membra diu. dixit; sic post te fulgida fama

Sit tua; dic, an adhuc nostra remorentur in urbe Humani mores, animorum et maScula virtus, Ut solet, an contra prorsus fugisse serantur Namque si si LELMus Boiis ERIUS, incola arenae 6b Urentis novus, et turbam comi latus euntem, Dum permulta refert, noStras valde a Sperat aureS. Gens nova, tum subitis congesta pecunia lucris,

Et fastum et luxum immodicum, Florentia, in urbe

117쪽

62 INFERNORUM XVI. Sic genuere tua. ut 'Iam tristia tempora plores. 70 Haec ego sublato clamavi turbidus ore: Tresque, his auditis, umbrae vertero vicissim Lumina in alterius vultum, ut qui Vera tuentur. Si fuit unquam alias tibi respondere sacultas Tantillo constans, tamque apta explere rogantem, 75 O te felicem, cui mens ea verba ministrati Quare si has valles tibi fas evadere nigra S, Sitque tibi rursus jucundas cernere Stellas:

Illic ipse sui, quam te dixisse juvabiti

Fac, nOStra ut memores viventi nomina vulgo. 80 Dein rupere rotam, alarumque sui SSe puta SSeS

Remigium plantas. Quam pro Siluere fugaceS, Non amen citius potuisset dicere quisquam:

Tam celeres oculo Se Subduxere sequenti; Quare doctori visum est discedere noStro. 8b ibam post ipsiun, isque parum proceSSerat . ultra GresSu, cum insonuit Sic noS prope rumor aquarum, Ut vix ulla esset sanies aridi re poteSta S.

Qualis, iter proprium qui primum eorripit amnis prosiliens ex rupe Vesi, quae prospicit ortum 90 Ex qua parte latus laevum explicat Λ penninus, Quique appellari solet Unda quieta, priusquam

Sese praecipitem landum demittat in imum. 'Atque soro Livi sonat expers nomini S hujus, Illic Supra aedes, quibus est a nomine Sancti 95 Deductum nomen Benedicti, vi incitus amni obstrepit, e Scopulo pronum ruiturus in agrum, Quem jam mille viri incolerent, sors si qua tulisset: Sic nos labentes praeruptae ex aggere ripae Vidimus hanc tanto resonantem murmure Rquarum 60 Diluviem tinctam, ut mox nobis laeserit aureS. Funis erat circa lumbos mihi cinctus, et isto Rebar pantheram capere olim pelle decoram. Hoc me dissolvi, Sic praecipiente magi Stro,

118쪽

INFERNORUM XVll. 63 Porrexique ipsi nodis ilexum imple plicatum. l0b in latus is dextrum versus, paullumque receden SA sponda, hunc barathri demisit in ima profundi. Et mecum: At certe nova res Succedat oportet Dicebam, huic nutus novitati. ubi ductor utroque Istum sic oculo Sequitur. Quam mente Sagacill0 Est opus et cauta his coram, quos non modo facta, Intima sed cordis moneat prudentia praesensi Ille mihi dixit: Quam primum exire videbis, Quod cupide maneo; et quod nunc tua Somnia verSant, Quam primum. ut par eSt, claro se limine prodet. II 5 Quod verum salsi faciem induit, usque tacendum est. Dum liceat, namque insontis tegit ora pudore. At vocem hic nequeo retinere, notasqne per ista Sauro, quas doctis comoedia noStra propinat, Sic ea non redeat diuturni vana favoris I 20 Lector, me his oculis vidisSe per aura eraSSum Et nigrum quiddam monStri emersisse natando, Cui libet horrendum gestanti ferrea Corda; .Lit redit is, salsum qui se dejecit in aequor Navem exempturus serrato dente retentam, Ira Qui scopulum, aut aliud prensat, quod clauditur undis, Atque, ut sonSurgat, Se extendit parte Superna, Dum pedibus nitens membra inseri Ora coarctat.

x III.

En sera caudae acie pollens, quae transfodit Alpes, Et rumpit muros atque arma; en bellua, tristi Quae cunctas mundi terras infestat odorei Dux meus his insit verbis, atque annuit ipsi, b Ut teneat ripam, calcata ubi marmora sinis Limitat. Illa autem foedissima fraudis imago . .

Adstitit, atque caput truncumque admovit arenae; Sed non extraxit sinuosa volumina caudae.

119쪽

64 lNFERNORUM XVII. Os erat huic hominis justi, usque adeo ipsa benignam l0 Induerat pellem exterius, sed caetera trunci Tolius anguis erat. Villosus uterque lacertus A digitis ad utrasque axillas uSque rigebat, Pinxerat et dorsum pectuSque atque undique costas Νodis exiguisque rotis. Non Tauricus unquam Ib Turcave conjunxit supposta, impostaque sita Vestis tam vario discrimine tincta colorum, Non tales radio telas distinxit AnhcnNE.

Ut stant interdum pelagi prope littora cymbae,

Quarum pars undas tangit, patra altera terram, 20 Utque illic inter lurcones Τeutonas arma, Atque Suam pugnam eastor parat; haud secus ista Pessima forma serae lapidoso in margine stabat, Undique qui cumulos ustae claudebat arenae. Quanta erat, in Spatio cauda vibrabaL inani,

25 Torta veneniserae sustollens Verbera surcae. Quae ritu scorpi mucronem armabat acutum.

Nunc declinandum est paullum, dux inquit, eoque Intendendum iter est, mala ubi se bellua sternit. Nos ideo latus ad dextrum descendimus, et bis30 Progredimur quinos extremo in limite passus,

Curantes flammam et nubem defendere arenae. Hanc prope ut est ventum, gentem considere arena

Ulterius paullo vidi, quae proxima inani

Pendebat barathro. - Τum doctor ita ora resolvit: 35 Ut tibi sit cunctas hujus cognoscere circi Experto penitu S partes, i, perspice Stirpem Istorum; at breviter Ioquere, haud isti multa rogando. Dum redis, ipse superveniens monstrum alloquar istud. Ne sortes humeros nobis praebere recuset. 40 Sic quoque per caput extremum, quod septimus orbis Finit, eo Solus, gens moesta ubi susa sedebat. Illorum ex oculis dolor intimus erumpebat: II inc atque inde ipsi manibus Succurrere tendunt

120쪽

Adversus flammas, telluremque igne perustam; 45 Non secus atque aestate canes contendere contra Et rictu et pedibus nituntur, ubi a Spera morSuAut talani, aut pulices, aut muscae vulnera si gunt. Atque ubi quorundam quaesivi lumine vultum, Quos supra cadit ignis atrox, ego n0Seere quemquam 50 Ilaud potui; at peram e collo cujusque videbam Pendentem, atque inerant perae rata signa colorque ferius, et hinc oculos sunt visi pascere hiantes. Utque ego perspiciens acceSsi, sulgere flavo In loculo vidi glastum, os habitumque leonis 55 Essingens; oculisque meis cum longius irem, Altera visa fuit mihi pera rubentior ipso Sanguine, quam signat presso lacte albior anser. ASt unus, glaucae et magnae Suis indice signo

Albentem loculum sibi qui distinxerat, inquit: 60 Hac tu quid facis in fossa' dam hinc proripe gressum. Et quoniam tu vivis adhuc, te scire jubebo, Ut VIT LANus mihi proximus usque sedebit

Hic latere a laevo mecum. Cum civibus Arni Ipse ANTENORIDEs maneo, mihi Saepe Sonora 65 Qui voce et magnis tundunt clamoribus aureS, Summus eques veniat, dum dicunt, qui tria rostra fisseret in loculo. Atque hic os distorSit, et extra Produxit linguam. ut bos nitens lambere naSum. Tunc ego praemetuens, mora ne diuturnior illum 70 Taederet, brevibus qui me sermonibus uti . Jusserat, a lassis retro vestigia nexi Umbris, invenique ducem, qui ascenderat atrae Terga serae, dixitque: Opus est jam pectore simo Ηis etenim scalis talia nunc descendere Oportet. 75 Ascendas prae me; mediuS col Sidere crevi, Verbere ne possit te monstri laudere cauda . Ut stat, quartanae cui frigidus imminet horror, Pallentes gestans ungues, quatienSque tremore