Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

121쪽

66 INFERN0RUM XVII. Membra simul dentesque, cubat dum lentus in umbra; 80 Sic ego restiteram, dux haec ubi protulit ore; At verba, ipsiusque minae incussere pudoris Sat mihi, quod famulo vires solet addere coram Lenis heri aspectu. Tunc illa in grandia terga Insilui, suasitque antinus Sic dicere, Sed VOX, 8b Ut volui, haud venit: Fac des mihi brachia circum. Atque is, saepe alias mihi qui succurrit, in altum Fortis, ut insilui, me sustulit atque lacertis Vinctum sustinuit; mox has dedit ore loquelas:

GERYONEU, lac te moveas jam, at larga rotandoso Intervalla legas, nec multum accedito ad ima, Respectaque novum, quod geStas tergore, Pondus. Ut cum cymba loco se Submovet, ista retrorsum Et magis atque magis cedit: sic inde recessit Paulatim abscedens; sed cum via libera nantiso Inventa est . ubi pectus erat, caudam ipSe retorsit. Protentaque illa, ex anguillae more natabat, Brachiaque extendens ad se collegerat auras. Majorem haud credo terrae incubuisse pavorem Tempore, quo manibus Phaethon emisit habenas, .l00 Unde hujus quoque adhuc coeli pars cocta videtur; Nec quo se pennis miser Icarus exspoliatum Sensit, ubi cera incaluit, clamante parente: Est mala, qua pergis, via; quam mihi, cum undique totum Libratum vidi jam corpus in aera, et omnem I 05 Aspectum exstinctum, praeter monstri horrida membra. Interea ille natans magis et magis ire remisse In gyrum, ac Sensim descendere, nec datur hilum

Id sentire mihi, nisi qui mihi ventus in ora Spirat, et in serius sub plantis. Gui ges aquarum

II 0 Iam sonat horrendum ad dextram. Hic oculosque caputque Despectans secto. Τunc major me occupat horror Ad strepitum; nam ignes aspexi hausique ululatus. Quare ego contraxi coxa S tremes actus utrasque,

122쪽

lNFERNORUM XVlli.

Summa vi nitens. Dein, quod non viderat ante Il 5 Visus ibi sensit, nos labi, et per mala multa Atque ex diversa magis adventantia parte Circumagi. Ut falco, postquam libratus in alas Erravit, neque avem, revocantis Signave notaVidit, cogit herum clamare: Heu laberist alto I 20 Descendit lassus centumque per aera gyros Molitur levis, atque animi tandem impos ob iram A ductore procul considit et infremit acer: Sic nos deposuit prope landum GERYΟΝ illum . Rupis ad exesae radices, atque ibi utroque ira Excusso evasit, ceu chorda missa Sagitta.

IIIII.

Est locus, appellantque malas hunc nomine bulgas Manes, de saxo totus, serrugine nigrans, Orbis ut est ripae, spatium qui amplectitur omne. In media prorsus campi statione malignib Stat puteus, barathrum qui labris cingit inane Latum, immane, imum, cujus narrabitur ordo, Tempus ubi adveniet. Reliqui ergo quod manet agri Altam inter ripam et rigidam, puteumque jacentem Magno intervallo iraecingit forma rotunda, Id Et per valla decem distinguitur in lima vallis. Sicut, ubi muros Opus est defendere, qua Se Castellis multae, et multae undique circumfusae Fossae protendunt, stat pars circumsua tuta :Sic non dissimilem reserebant illa liguram. i5 Atque ut ponticuli cujusque e limine turris Externam attingunt ripam: ex radicibus imis Rupis sic scopuli progressi valla recidunt Et fossas usque ad puteum, hos qui obtruncat. et una Colligit. - Hic, ubi nos excussit bellua dorso, 20 Restitimus. Vates l)aevam legit: ipse sequebar

123쪽

INFERNORUM XVlli. Hunc pone. A dextra nova sese sorma doloris Poenarumque novum genuS, atque noVorum

Arma ministrorum veniunt, queis bulga repleta est Anterior. Nudi fossa spectantur in illa 25 Damnati. Ex media hinc venientes ora serebant Adversa, inde, ut nos, conversa, sed ocius ibant: Sicut, ubi exactis complentur mensibus anni, Romani ad stata sacra, quibus dant jubila nomen, Invenere Viam, qua pontem plurima turba 3. Hinc inde exundans transiret libera greSSu; Νam latere ex uno castello obversa, Petrique Sancti templa petens it pars una; altera Spondam Pars aliam tenet ad montem vestigia nectens. Hinc atque hinc saxum per tetrum Daemonas ire 35 Cornibus armatos, immani et verbere vidi Vulneribus saevis illorum terga terenteS. Heu mihi, quam propere hos adigebant tollere crura Ad primos crepitus plagarum i Iamque secunda Verbera caedentum, vel tertia nemo manebat. 40 Cumque irem, offendere simul mea luinina quendam;

Atque cito dixi: IIaud ab ea est jejuna sigura

Nostra acies. Ideoque pedes, ut noScere pOSSem, Continui, ac dulcis mecum dux restitit atque Λnnuit, ut retro paulum vestigia ferreni. 45 Ille autem caesus me fallere posse putabat, Vultu demisso, parum at ipsi prosuit astus; Nam dixi: D tu, qui desigis lumina terrae, Ni fallunt quae signa geris, VENEDicvs ille es

CALCIAM MI co. Ad coenas tam acri sale salsas 50 Quisnam te ducit Tum is: Non sponte ora resolvo; Sed tua me cogit claro sermone loquela, Propter quam antiquum mea mens reminiscitur Orbem.

Ille idem ipse sui, qui vultu et corpore pulchro

Praestantem suasi GII ISOLAM dedere cuncta,

bo Marchio quae voluit, quidquid mala fabula cantet.

124쪽

INFERN0RUM XVIlI. 69 Sed neque ego hic solus de to t. quos FE I si h mittit, Lugeo, at iste locus tot jam completus abundat. Ut totidem linguae nonduin didicisse serantur

Inter Savenam ac Rhenum modo dicere Sipa. 60 Quod si digna fide ac verum testantia quaeraS,

Fac animo noStrum perpendas PectuS RVarum.

Haec tanti Daemon percussit terga flagello; ' Atque: Hinc, dixit, abi, leno, hic mercabilis aere paud ulla est mulier. Comitem ipse subinde petivi. 65 Progressi 'paulum, conscendimus egredientem

Ex ripa scopulum. Sed nos invenimus istum Ascensu facilem, praeruptaque Saxa prementeSAbscessu, aeternos anfractus liquimus illos, . Ad dextram versi. Sed cum devenimus illuc, 70 Dux, ubi pons vacuus manet infra, ne locus undis Caesorum desit: Gressum modo comprime, dixit, Fac male natorum seriant te lumina, et horum, Quorum tu nondum potuisti cernere vultum, Namque hi nobiscum venere. - ΕX ponte vetusto 75 Vidimus alterius speculantes agmine turbae Ex alia raptim nos contra occurrere parte, Quos pariter sustis crepitanti verbere trudit. Τum bonus haec addit, me non scitante, magister: Aspice magnum illum venientem, pectore nullum 80 Cui gemitum aut lacrimam dolor expressisse videtur. Quantum is adhuc retinet formae regalis in oret Thessalus Α so ings ille est, qui mente animoque Arietis aurato privavit vellere Colchos. Venerat is casu Lemnum, cum, caede peracta 8b Corpora cuncto virum per calles striata jacebant Femineae turbae dextra, et crudelibus ausis. Nntibus hic usus verbis et sallere doctis, Dicitur Hupsi PYLAE sucum secisse puellae, Femineo sucum quae lacerat ante furori.

90 Hic gravidam et solam liquit. Damnatus Oh istud

125쪽

70 lNFERN0RUM XVIll. Crimen, dat poenas istus; nec inultus obivit

MEDEAE deceptus amor. - Qui hac decipit arte, Hunc sequitur. Sed ita hanc primam cognoscere vallem Sit sat, quosque suo cruciatos carcere claudit. 9b Iam ventum fuerat, via quo Se anguSta Secundo . Vallo decussat conjuncta et continet arcus Alterius partem. Hic stantes audivimus agmen In bulgae alterius tenebris immane gementum

B ictu frendentum atque suis sibi pectora palmis

100 Plangentium Horrebat mucosis obsita crustis Ripa, etenim densus barathro essert se halitus illo. 0ppugnans oculos ac robur naris odorae: Atque ita coecus erat sinus ille voraginis altae, Ut locus, unde mei demisi lumina visus,l05 Non saceret satis. Ergo, qui supereminet, arcum Legimus ascensu, et demersam Stercore eodem, Quod motum humanis credas exire latrinis, In fossa vidi gentem. - Mihi quaerere aventi Qui suberant, quidam apparet, cui merda fluebat Ilo Sic capite ex toto et sic deturpaverat ora, Ut scire haud possem , num aliquem ton Sura mini Strum. Crinis an intonsus de nostris proderet unum.

Hic ille increpitans dixit: Quis te impulit ardor. Ut me plus cupide aspiceres. quam plurima turbae il5 Turpia ' Respondi: Quia te, ni salior, ALEXI,

Crine olim sicco vidi, quem nomine clarati ens LATEnMIAEi Lucensem. Quare ego ViSul e praeter cunctos quaero. Hic caput ictibus, ambas In Se convertens palmas, sibi tundere et ista 120 Mittere verba: Istiuic me deduxere loquelae Blandisonae, et nimium incautis palpantia verba. Uustis satura haud unquam fuerat mea lingua. - Fac ultra Plus paulo inspicias, dux inquit, et ora tuere Illius ancillae foedatae et crinibus hirtis, i 25 0uae sibi coeno Sis misere secat unguibus artus.

126쪽

lNFERNORUM XIX.

Εt modo se in talos inclinat, nunc stat utroque In pede recta. Est haec Tu AIS, lupa pessima, amanti Respondisse suo quae sertur vocibus usa Talibus: Est ingens tecum mihi gratia, quin est I 30 Mira. - Atque hinc satiata acies sit nostra vicissim.

O Sivori mage, et o miseri hujus castra secuti. Qui res divinas, summi quas ducere 'amoris Dignum esset sponsas, et vos, Suadente rapace Ingluvie, ob lucrum audetis corrumpere, moechi. 5 Vos propter claro sonitu tuba clangat, oportet; Tertia nam vobis substruxit bulga sepulchrum. Iamque erat aScensu tumuli superata sequentis

Rupes, directe qua scilicet imminet altae In medio scopulus sosSae. O sapientia. SumInal I0 Oh quantum in coelo terraque elucet, et illo Pessimo in orbe, artist Virtutis munera juste Dividis omnigenael - Per ripae terga, per imi Strata soli vidi liventia marmora crebris Plena soraminibus, latis aequaliter: oris

Ib Forma rotunda inerat cunctis. Minus ampla suisse Nec majora reor, quae vidi, templa IOANNI Sacra meo ingresSus pulcherrima, purus aquai Bumor ubi stabat hominem renovare paratus.

De quibus, haud ante haec multo, mihi contigit linum

20 Rumpere, ut extraherem quendam jam corpore mersum, Interclusa anima; idque obsignet caetera, ut omnem Dissipet errorem. Cujusque soraminis ore Damnati exstabant pedibusque et cruribus usque Ad suram. Interius pars caetera tecta manebat. 25 Omnibus igne incensus erat pes unus, et alter Quare convulsi jactabant impete tanto Membra, ut rupisSeut ex torto vimine vineta.

127쪽

Utque micare Solent res unctae, atque Vagari

Summam lambentes flamma tantummodo pellem: 30 Sic illic erat a talo usque ad pollicis unguem.Τunc ego: Dic, doctor, quisnam is, qui Sic surit, atque Sese contorquet plus quam sibi proxima turba Consors, et quem flamma magis rubra fugit adustum At contra: Si sorte optas, ait ille, sub istam 35 Ilipam, quae melius jacet, haud te surre recusem. De se deque suis malefactis ipse loquetur.

Res mihi sola placet, quae te juvat, huic ego dixi;Τu dominus mihi, tu scis me discedere nunquam Consilio optatisque tuis, scisque ipSe, tacenda 40 Quae re0r esse mihi. - Τum quarti culmina valli Scandimus et laevi descendimus, infima soSSae, Plena soraminibus loca nec non arcta legenteS. Praeceptorque bonus. Sublatum pondere toto Nondum me poSuit, donec pervenit ad arcam 45 Ruptam sic misere, jactando crura , dolentis. Quisquis es, heu, capite inverso qui membra Superne luseriora tenes, anima improba, more modoque, Quo in terra palus defigitur, haec ego sariCoepi, fac prodas, est Si tibi copia, vocem. 50 Λdstabam ut frater, sua cum malefacta latentem. Latronem auscultat fictum, qui, ubi sigitur, aurem indulgentis adhuc poscit; quae cauSSa morandRe Mortis Sola subest. Ille autem corde profundo

Claniorem ducens, inquit: Τune in pede rectus 55 Hic jam es, BoNiraci' Tune hic es jam in pede rectus Me plures annos igitur mentita sesellit

Pagina. Tam cito divitiis satiatus abisti, Quas propter non es veritus tibi jungere fraude Egregiam forma sponsam, quam deinde parabas 60 Perdere' - Non secus ac qui Stans accommodat aures, Non percepturus, Sibi quae reSponSa rogatus Reddit, ut illusus nescit, quae verba remittat:

128쪽

INFERNORUM XIX

Sic ego restiteram. At vates sic ora resolvit: Ille ego, quem credis, non sum, dic ilicet, ille ' 65 Non sum. At ego, quae jussus eram, tunc verba remiSi. II ic plantas totis distorsit viribus ambas Illa anima atque trahens singultum flebile satur: Quid me igitur poscis' Si te seri tanta cupido Noscere me, ut ripam idcirco pereurreris, audi:70 Non me pontificale decus gestaSSe negabo;

Veraque caussa suit, cur crederer editu S ursa, Tam cupidus catulos ad opes extollere Summa S,

Ut nummis illic loculum, hic mihi deinde pararim. Sub capite at nostro, qui me anteiere, trahuntur 7b SIMONIs comites, in marmoris abdita rima Membra coarctantes, pariterque ego labar in ima IIaec loca, ubi is veniet, quem te nunc esSe putabam, Cum subito audisti scitantem. At longius, ex quo Hic eo quor igne pedes, capite ex quo inverSus ita ang0r, 80 Praeteriisse reor mihi temporis intervallum, .uam cum candentes flammis defixus habebit

Ille pedes. Sed enim qua Sol juga prospicit orbis

Occidui mox adveniet mage turpia facta Ausurus pastor, non ulla lege retentus, 85 Qui me, ipsoque simul detruso, eontegat ambos. Alter, quem memorant Machabaea Volumina ,. Iaso Hic Surget novus, utque suus tunc mollior illi Rex suit, haud magis asper erit rex Gallicus isti. Nescio an hic amens suerim, cum talia contra

90 Fudi: Dic, quodnam pretium tam grande poposcit Petrum, ante arbitrio quam claves traderet hujus, Christus ' Me sequeret haud aliud certe ille petivit. Nec Petrus, aut Petri socii jussere Mathiam

Asserre argentum, aut aurum, cum Sorte trahebant, 95 Quam Iudas male perdiderat; qui se de Sederet. Quare Sic maneas, nam poenis jure gravaris, Atque male ablati bene serva dona metalli,

129쪽

INFERN0RUM XlX. Per quae saepe tuos expertus CAROLUs auSus Dicitur; et nisi quhe summas reverentia claves l00 Respicere hortatur, me sari plura velaret, iAudisses verbis etiam gravioribus usum; Vestra enim livarilies omnes contaminat oras.

Per se quisque, bonos dum calcat, tollit iniquos. Vos ita pastores sore seu sit Apostolus ille, I 0b Qui sibi visus erat meretricis cernore more Regibus utentem, quae hinc atque hinc insidet undis Quae septingemino nata est cum vertice, quaeque Cornibus ex denis duxit sua robora, donec Virtutem huic juncto fama est placuisse marito. I 10 Ex auro, argentoque Deum estinxistis in usus

Vestros. Ecquid enim jam vos discernit ab illo, Qui Divum coluit simulacra Id nempe, quod unum

Praecipuum illo habuit, vos centum in vota vocatis. Eheu, quot genetrix, o ConStantine, maloruml Ib Inventa est, non jam quae te sententia vertit, Sed dos, qua primum patrem cumula SSe priorem Diceris i - Ast alter, jam dudum me ista canente, Sive suror stimulo seu mens hunc con Scia agebat Fortiter ambabus calces propellere plantis.

I20 Id credo placuisse duci, sic adstitit ore

Semper .contento attendens, quae vera loquebar. Quare complexus medium me sustulit ulnis Ambabus, repetitque viam, quam legerat ante Descendens, prae se ipse Sinu me haud stringere lassus, .i25 Ad summi donec fastigia detulit arcus, Qua datur ex quarto ad quintum transcendere vallum. Suaviter hic pondus dimisit suave, praealti Ob durum scopuli dorsum, praeruptaque Saxa, ASpera quae capreis fuerit via ; deinde tuentii 30 Alterius vallis patuit tenebrosa vorago.

130쪽

Nunc nova poenarum Species dicenda, meoque Materies, praeter bis septem et quinque labores, Invenienda operi est, hujus primordia cantus Dum texo, memorans quos dicunt nomine mei Sos.

5 Reclusum lassae landum speculabar, in illo Totus, solliciti qui fletus imbre madebat. Atque hic in gyrum per Vallem incedere greSSu,

duo bini ire solent, qui nomen voce canora Sanctorum repetunt, pagi dum compita lustrant. I 0 Aspexi plebem tacitam lacrimasque cientem. Ut paulo inserius coepit descendere Vi Sus Miris ora modis cuivis inversa videbam A mento ad pectus, sinuosus ubi incipit ordo Costarum. Nam omnes ad rene S ora retorta II Gestabant, et erat pedibus via cuique terenda Retrogradis, neque enim posita ante videre dabatur. Vi morbi quidam . nervis fortasse Solutis, InverSum se sic a pectore novit; at istud Ilaud unquam vidi, et nunquam eveni SSe putarem. 20 Si tibi dent Superi, mi lector, carpere fructum Hoc opere ex nostro. per te modo mente voluta Quomodo ego ista genis potuis Sem cernere Siccis, Cum prope nostra mihi sic torta occurrit imago, Ut quae rima nates interfluit, usque maderet 25 Guttarum emittens oculis lacrimantibus imbrem.

Ipse quidem nebam, incumbens de cautibus uni, Quae duro exstabat scopulo, cum sarier insit Dux ita: Te pariter stultorum de grege stultum inveniam Ηie pietas, ubi sit bene mortua, vivit. 30 Ecquis habendus erit mortali nequior illo, Qui, quae jussa Deo stant judice, sustinet aegre Arrige nunc eaput, arrige et aspice, terra dehiscens Quem quondam absorpsit. Theba inspectante, sui Sque