Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

161쪽

106 INFERN0RUM XXVlli. Secum adducturus venit, niger obstitit unus

10 5 I e Cherubin Stygiis: Absitque injuria dixit.

Ne tolle. IIuuc aequum est descendere in ima meorum Permixtum populo. Nam plenum fraudis ab isto Venit consilium, post quod crini ipsius haesi. Namque haud ulla data est absolvere poSse facultas. II 0 Quem non poenituit; sed culpam odisse, simulque Hanc velle, haud par est: quis enim pugnantia contra Juugat' Et, heu miseret excusso mihi qui fuit aestu si Cum me corripiens dixit: Num sorte putabas,

Me logicum non esse. Atque ad Minoa retraxit, Ii5 Isque quater geminos caudam sinuavit in orbes, Ad durum adducetis dorsum, et simul ore momordit

Acriter iratus, deinde has dedit ore loquelas:

. Istum flamma decet furax Sontem; utque videre est, Perditus his iugulis contectus vestibus erro. I 20 Flebile visa queri, contorto flamma refugit uuassatoque diu vibrantis acumine cornu. Dux et ego ulterius transimus, terga prementes. nupis, ad usque aliam, quae dat contendere ad arcum, Qui superimpendet lassae, in qua Stat Sua poena I 2b Illis, qui conjuncta simul sunt scindere adorti.

XXIIII.

Quis potis est, verbis vel quavis lege solutis, Dicere sanguineos rivos, ac pandere plagas, Quas modo conSpexi, repetendo saepio relata Omnis lingua quidem minus, ac minus utili S eSSel, 5 Ob paupertatem nostri sermonis, et arctoSOb mentis lines, non aptae cuncta tenere. Si quis congereret totius gentis acervo S.

Pro quibus infelix fertur terra Appula caedi

Indoluisse suae, Aeneadum data vasta Sub ei Se,10 Atque annellorum diuturni ob tempora belli

162쪽

INFERNORUM XXVlII Magnas exuvias, memorat quas Livius auctor,

Qui nunquam erravit; simul et miserabile vulgus Ictus expertum tristes, dum arcere BunκnTvvGuis canDuu patriis certabat finibus hostem, 15 Et reliquum, cujus CEpEnANGS nunc quoque campus ossa tegit, mendax ubi erat nimium Appulus omnis, Et ΤλLEAcoTI trans arcem, ubi viribus usus Armorum nullis vicit longaevus A Lanns S ;Atque hic persossos truncos ostenderet, ille 20 Artus: nil horum nonae foedissima bulgae Supplicia aequaret. Non sic persossa videntur Dolia, que is media est aut infima lamina subter AmiSsa, ut quidam a mento usque ad podicis orbem Scissus, qui mihi spectandum sese obtulit ultro. 25 In testina inter crura huic pendentia stabant, Extaque cum tristi vertente in stercora sacco

Quidquid quisque haurit, nobis manifesta patebant. Λtque hic dum spectans haerebam totus in illo, Is me respiciens, manibus sibi pectora pandit, 30 Sic latus: Cerne, ut lanter crudeliter artus; Aspice, ut incedat mutilus MAOMETus; et ALYx Flens prae me repit, dississus turpiter ora

Λ mento ad frontem; quosque illic conspicis, omnestii, dum vita fuit, seruerunt scandala, adorti 35 Schismatis omne nefas. Quare sic scissa trahentes Membra illi occurrunt. Isthic post terga moratur Daemon, qui scindit nos tam crudeliter ense. Turba de nostra rursum Sub vulnera mittens. Quemquam, ubi triste viae spatium revolutus obivit; 40 Vulnera namque prius coeunt, quam huic obvius alter Fiat regressu. At quis tu, qui in vertice rupis Hujus odorare' An subeundae ut sit mora poenae, Quae tibi decreta est consesso crimina vitae' Nec mors hunc deprendit adhuc, nec lacta nefanda 45 Iluc adduxerunt cruciandum, talibus insit

163쪽

108 lNFERNORUM XXVIlI. Praeceptor; sed ego, absumptus jam lanere. POSeor, Hunc ut circumagam loca per tenebrosa, per OmneSOrbes, hinc donec rerum experientia doctum Mittat et, ut nunc ipse loquor, reS vera pateScat. 50 Τalibus auditis, plus quam centena virorum Turba stupens stetit in fossa; nam mira cruentae Res poenae immemores fecit. Nunc ergo monebis, Tu fortasse brevi visurus lumina solis, Fratrem DGLcim)u, validis ut se instruat arinis, 55 Ni mens certa illum tulerit, me pone subire Quam primum hanc lassam, ne sic tam anguStia victus. Quam nivis aggestae, victorem Guascona mittat; Nam secus haud lacinus fuerit leve castra potiri. Ut pede suspenso hanc vocem MAOMETus iturus

60 Edidit, hinc abiens tellurem hoc pressit. At alter, Perfossum cui guttur erat, qui naribus ibat

Ad frontem truncis, tantum aure notabilis una, Et steterat, mistus reliquorum examine, mirans, Ut me lustraret, per aperta foramina cannae

65 Undique caede rubrae prior occupat, ista locutus: O tu, quem nulla impurum facta impia damnant,

Et quem jam vidi in Latio, nisi fallit imago

Me similis, si sorte iterum tibi cornere dulcem Τellurem dabitur, quae a Vercellensibus agris 70 Ad Marcobrium vergit, reminiscere PETRUM, Patria cui Medicina suit; duoque optima Fani

Lumina viva modo, mox iSta monere memento, Guindu atque ANGELULsu, nisi mens hic praescia vana est,

Se vita iri depulsos, atque aequore merSOS 75 In saccum insutos, sub proditione tyranni Falsi, ad Crustumium; nec, qua Majorica ad oras Usque patet Cyprias, vasti rex aequoris unquam Talo scelus vidit, nullo grassante pirata, Nulla acie Argolica. Qui oculo tantum aspicit uno 80 Proditor, atque tenet terram, quam, qui modo mecum

164쪽

lΝΚΕRNORUM XXV lil. 109VerSatur, nunquam vellet vidisse, vocabit Ilos in congressum, efficietque , ut vota preceSve Non opus his vento sit mittere Phocarensi. Huic ego: Fac monstres. et da mihi discere posse, M Si me sorte tuum vis nomen ferre sub auras: Ecquis is est, adeo viSum exsecratus amarum Ille manu arripuit socii malam Oraque pandit, Exclamans: Hic est -; neque hiantem verba sequuntur. Caesaris hic animo dubitanti fraena resolvit,90 Sic satus: Nocuit semper disserre paratis. Atque otii quam mihi visus erat sormidine victus. In jugulo truncus linguam sic sarier ausam, Cianiol Tum manibus mutilatis alter utrisque, Aera per sus cum tollens laedantia vultum 95 Ossa lacertorum, hanc eduxit pectore vocem Musch tua maneat pariter tibi mente repostus,

Cui quondam, heu nimium miseroi vox excidit ista: Facta viam invenient, quod genti semen Hetruscae Triste fuit. Generisque ' ui commune sepulchrum li00 Respondi. Quare ille, suo hunc etiam insuper addens Moerorem, ilenti similis similisque iurenti

Fugit, et ipse steti cupidus Spectare catervam. Et res Oblata est, quam me narrare vetaret Ipse timor, nullo mecum testante; sed ipsa 105 Conscia mens veri, comes optima, Suela juvare

Auxiliis hominem, cui pro thorace dedisset

Nil conscire sibi non purum, mi omnia tuta Praestat. Ego vidi certo, videorque videre Nunc etiam, truncum per se capite ire revulso II 0 Cum reliquis grege de tristi arreptumque capillis Abscissum caput ipse manu pendente serebat, Instar laternae, nosque illud lumine utroque Spectans: Me miserum i questu repetebat amaro. Ipse aderat lucerna sibi; geminatus in uno,

II 6 In gemino simplex: qui sat, noverit ille

165쪽

110 lNFERNORUM XXIX. Qui regit haec. Postquam sub pontis constitit arcu

Arrectus, dextram ac totum caput extulit alie, Verba admoturus nobis sua. Verba suerunt Ista: Modo nostrae durum genuS a Spice poenae, lis Τu, qui vivus adhuc visurus morte peremptos Huc ades, atque vide, nil in sit crudelius ullum

Supplicium; utque aliquid nostri non inscius edas.

Me, illum, qui regi dederam perversa JOANNII 2b Consilia, atque in se patrem natumque rebelles Armavi. Architophel non sic furialibus egit Maachiadem stimulis, nec tanto vulnere luctu SDavidem Oppressit. Quare, tam juncta duorum Divisi qui corda virum, sic nunc ego geStol 30 Divisum cerebrum, miseri usque ab Origine prima, Isto quae in trunco est. Sic lex pro dente reposcen SDentem. haud absimiles jussit me pendere PoenaS.

XXIX.

Sic mihi turba frequens, diversaque vulnera visum Abstulerant domitum, ut cuperent mea lumina longa Flere mora. At: Uuid adhuc, vates ait. aspicis ultra Et quid adhuc, acie dolixa, immobilis haeres, 5 Carcere sub tristi speculando vulnere paSSim Multiplici laceras umbras' sic temporis horas Te nendo haud aliae viderunt ducere bulgae. Haec vallis, bene si numeres, per millia ductos Bis patet undenos passus; jamquc aurea lunai 0 Sub pedibus lucet nostris, jamque hora diei,

Quae datur, exigua est; minime et quod rere, videnda Multa manent. Ego respondi: Si agnoscere caussam Et tu quivisses, cur undique Vestigarem, Cunctandi ulterius spatium breve sorte dedisses.lb Ille ibal partim, gradientem ego pone Sequebar,

166쪽

inceptum evolvens responsum atque insuper addens: Illam intra foveam, consulto ubi fixa tenebam Lumina, sero meo reor umbram sanguine cretam Crimina, apud manes adeo ConStantia magno. 20 Τum doctor contra: Ne posthac sensa tuamque Is frangat mentem; atque alias Sub pectore curaSJam versa.; hic per te liceat remanere sepulto.

Namque illum vidi graviter Sub ponte minantem, Ac te signantem digito, audivique vocatum 25 Hic intus signinu DEL BELLO nomine Hetrusco. Sed qui ALTAFonvis quondam posSederat arcem, Sic tibi detinuit mentem, ut divertere visu Inde tibi hau d. merit; quare jam evaserat ille.

Mi dux, mors violens, ultorem nacta nec ullum,

30 Qui fuerit probri consors, ita abire frementem Compulerit, dixi; quare ille, ut corde voluto Excessit, nulla dignum qui voce vocarer Ducens; idque magis miserantem indignaque flentem

Hujus sata movet. - Sermonum hac noS vice primum

35 Venimus ad callem scopuli, qui ex vertice monstrat. Alterium vallis spatium totum undique ab imo Si major fuerit speculanti copia lucis. Ventum ubi bulgarum est postrema ad claustra malarum Sic, ut alumnorum mihi jam apparere sigurae 40 Possent, diverso serierunt murmure questus Cor mihi, quos pietas telis arinarat acutis: Quare aures manibus properavi claudere utrisque. Qualis, Si spatio fossae glomeretur in uno,

Quidquid in aegrorum hospitiis pigra stagna Claninae

45 Vallis, cum arentes agros Leo tristis hiulcal Aut cum Lihi a vices aequal, quidquid maris ora Importuna Senae, quidquid Sardoa malorum Morbis foeta gerit, dolor ataret; undique talis Hic erat, ac talis se hinc halitus effundebat 50 dualern membra halant diuturna putrida tabe.

167쪽

INFERN0RUM XXIX. Nos longi extremam scopuli, laevam usque tenentes, Descensu petimus ripam, atque revivere visus

Tunc coepit propius lassae ima, ubi rege sub alto Iusta ira, haud patiens falli, cruciatibus angit 55 Falsificos; atque hic mulcandos ipsa notavit. Tristius haud quidquam Aeginae vidisse putarem

Consectum morbo communi Vulgus, ubi aer Sic plenus vitio fuit, ut genus omne animantum Ad minimum vermem, collapsum morte periret: 60 Et genti antiquae dein semina formicarum Susincere novum populum, ut cecinere poetae; Quam qui per tenebras illius vallis acervos Umbrarum varios languere aegrore videret.

Iste superjectus ventri, tergo ille jacebat 65 Alterius, quidam reptando triste cubile

Mutabat. - Τacili nos lenio incedere passu, Circumserre oculos, aegrosque audire querenteS,Τollere qui nullo sese conamine quibant. Ipse duos vidi nixos se mutuo, ceu VRS 70 Impositum vasi, calsat ut esca vicissim, Λ capite ad plantas maculatos undique cruSti S.

Haud unquam strigili propere percurrere vidi Tergus equi puerum, domino exspectante moratum Aut quem pertaedet vigilando ducere tempus: 7b Ut se quisque supra properantibus unguibus acre SHic illic iterum morsus geminabat, ob iram Indomitae nimiunt proriginis omni ope captae. Et conabantur scabiem sibi detrahere ungues, Sardoni ut culter squamas, aut cuilibet ulli 80 Largius instructo pisci. - Τum talibus unum De numero aggressus, dictis dux incipit ultro: O, qui te lanias digitis, ut forcipe adunca Saepe uSus, dic, an quisquam ex tellure Latina His commistus eal; sic unguis tempus in omne 85 Sit tibi par operi. - Sumus ambo ex gente Latina,

168쪽

0uOS ita corruptos cernis, tunc unus ad istanespondit lacrimans; sed qui nos voce roga Sti, Ecquis es' - At ductor: Veni, descendere adortus Ex rupe in rupem, ducturus corpus habentem , 90 Vivum, Tartareas homini monstrare caverna SCertus. Tum vero sese commune resolvit

Fulcrum, et quisque fremens oculos atque ora tenebat In me, unaque alii, quibus haec Vox icerat aures. Optimus accessit demisso vertice, satus 9b Sic mecum. sapiens: Istis tu edissere. quidquid Vis. Et ego coepi, hanc veniam mihi dante magistro:

Sic nunquam vestrum primo vanescat in orbe Mentilius elabens nomen, sed vivat in aevum

Multum. Non pigeat qui sitis dicere. et unde I Sit genus; haud vestrae species foedissima poenae

Impediat, veterem metuentes prodere famam:

ARETiΝΑ mihi tellus est patria, tali Unus voce insit; damnatum me igne SE NE SIS ALBAnus absumpsit; sed, quod me morte peremi l. I 05 Haud huc me adduxit. Quamquam, ut verum ordine psndam, Huic quondam dixi, per ludum multa locutus, Me callere artem, per quam sublimis in auras Tollerer. Hic plenus studiorum, et mentis inanis Monstrare hanc jussit: sed, quod tranare Volatu II 0 Aera Daedaleo haud dederam, dedit ipse cremandum Me cuidam, cui carus erat, patri ut Sua proleS. Verum me ista decem de bulgis ultima claudit, Quod me . qui Alchymia sum usus. dum vita maneb3t Minos, cui nunquam decepto errare licebit, II 5 ISta multavit posita. - Atque ego talia vati: Vidistin' gentem captanti vana Senen Si Aequalem Huic certe haud multum gens Gallica cedit. Aller ubi audivit scabiosus talia saniem: EXeipe, respondit, STRiccxv rescindere doctuml20 Impensas, simul atque auctorem divitis illum 8

169쪽

iNFERN0RUM XXX. Nico LEUM moris, primum qui invenerit hortum, ui caryophylli beneolentia semina adhaerent: Excipe conventus, ubi consita vitibus arva ΛsClaris I sis dispersit CacciA, et ingens l25 Frondiferum nemus . et qui elludit, prodigus auri Quidquid consilii prius Annai.Iani,cs habebat. l tque Scias, i Iui te Spectantem mente Senenses Adversa sic auxilio juvet. inspice, et ora Fae bene responsent libi nostra, et disce Capocci I 30 Umbram arte Λlchymiae docti vitiare metalla; Et meminisse potes, si te bene lumino lustro.

Uuam bene naturae simulator simius essem.

XXX.

Cum a uno ob Semulen odio indulgebat acerbo

Gentis in omne geniis Thebano Sanguine cretae Uuod semel, atque iterum ostendit; surialibus actus Est adeo stimulis Athamas, ut conjugu Vi Sa. 5 duae natos, utrasque manus unervia, trahebat, Exclamarit: Io, tendamus retia silvis,

Ut post insidias gemina cum prole leaenam

Prondam. Deinde seros unguos protendit, et unum, Nomine quem proprio compellavere Learchum. I 0 Corripuit, circaque eaput his terque rotatum Ad saxum allisit: reliquo et eum pondere SeSeubruit illa mari. Et cuncta ausa, ausisque potita Cum fortuna Phrygum coepit sublapsa referri,1 t regnum et regem deleverit una ruina; I5 Tristis, inops, praedae mala sors Cisseis, ubi aras Caude Polyxenia respersas vidit, et ictu Telorum exanimis Polydori in littore corpus Acin sui orst dedit latratus oro caninos Pro vorbis; tantus mentem distorserat angor. 20 Sed neque Thobanae, neque Troicast Erinnyes unquam

170쪽

lNFERNORUM XXX.

Visae sunt adeo in quemquam saevire, Vel ungue Figere, nedum hominum, rabidariun membra serarum,

Sicut ibi umbrarum vidi simulacra duarum

Arida, nuda artus se alienat O incessere morsu,

25 Tamque cito serri cursu, quanto impete porcus, cum se solvit hara. Petit artus una CADOCCI, Et colli nodum compressit dente tenaci Sic, ut raptato venter tellure fricandus Huic esset solida. Τum, qui stetit Ore trementi, 30 ARET IM)s ait: Furiosam cerne JOANNisSTicCui umbram cunctos sic depectentis. - Αt isti Dixi: O sic parcat te ligere dentibus ulter; Ne grave sit fari: dic, quisnam est ille, priusquam isthinc erumpat. MunnuΑΕ vetuS illa scelesiae 35 Est anima, in patrem fas ultra perdile amica; Crimen in incestus quem traxit fraude sub ista: Allerius formam salso mentita, parenti SeSe supposuit; velut alter, qui inde recedit, Fingi se Bcus ΠM DONATi paSSidi, equarum G Ut grege de toto reginam acquireret, nuSus Te sint i hunc simulans, simul et tabulis dare normam. Postquam abiere duo rabido obvia dente petentes, In quos obtutum sigebam, lumina versi Inspectura alios male natos. Se Obtulit alter 45 Spectandus litui forma, quam totus habebat, Non aliter factus, si demas inguina parti, Qua vir sit bifidus. Gravis hydrops, dispare norma Sic membra asticiens congestae copia aquai, Quam male convertit, minime ut respondeat alvo50 Os, hunc continuo labris inhiare reclusis Cogit, more viri, quem tabida subris adurit, Qui, stimulante siti cum flagrat, deprimit imum Ad mentum, invertitque ad nareS uSque Supertium. 0 vos, qui poenae immunes nec cognita caussa)55 Τriste pererrutis regnum, circumspicite, inquit,