Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

192쪽

Ut jam currat aquam meliorem , carbasa tollit Navicula ingenii nostri, post terga relicto

Tam diro pelago; veniuntque Secunda canenda Regna, ubi concretae gordis veterumque malorum 6 Stant hominum purgandae animae, et conScendere coelum Emergunt dignae. - Verum hic exstincta resurgat Ars nostra, o sanctae Musae; me namque ministrum

Legistis. Nunc Calliope det surgere vati Altius . atque illo sonitu deducere carmen, I0 Qui sic percussit miseris praecordia picis,

Ut non sint ullam in venia spem ponere Vi Sae.. Dulcis ab Eoa saphiro color, undique circum Aeris adspectum puri sine nube Serenum Primam usque ad sphaeram perfundens, gaudia rursus Ib Iussit habere oculos, simul ac me mortua paSSa eSt Aura exire Suis antris, quae OculoSque meumque

Vexarat pectus. Qui pulcher amare planeta Hortatur, radiis juga subdita matutinis Spargebat risu, cingens velamine PiSeeS, 20 Qui sibi ductores aderant. Dextram ipSe petiVi, Alteriusque poli vestigans lumina mente Quattuor intenta suspexi sidera nunquam cognita, primigenae nisi genti, atque ignibus horum Ipse videbatur gaudens hilarescere OlImpus.

193쪽

138 PURGATORll I. 25 0 vidua extremam quae tellus vergis ad Arcton, Cur tibi subducta est illos spectare potestaS Cum detorsissem visum, oppoSitumque parumper Axem quaeSissem coeli, piger unde Bootes

Cesserat; ecce Senex, nullo comitante ministro,

30 Qui tanto dignum cultu sese ore serebat, Majorem ut putri natus non debeat ullus, Adstitit. In pectus longa illi barba cadebat Cano mista pilo, et simili coma sparsa colore Hinc inde in partes geminas divisa fluebat. 35 Quattuor hae Sanctae radiabant lumine tanto

in laciem huic Iuces, veluti mihi si qua fuisset

Flammiserum coram spectandi copia solem. d Quinam vos estis, qui contra numina coeca Ex imo aeterni fugistis carceris antro 40 Talia concutiens plumas est satus honestas.

Uuis vos adduxit Vel quis praeserre lucernamVobis est ausus noctiS per opaca profundae, Insernae quibus usque solent nigrescere valles Sic quas tartareae subierunt funera leges 45 Franguntur' vel sic coelestia numina mentem Mutavere noVam, ut VOS, O damnata, cavernas Pectora, adiretis nostras ' - Dux atque magister Tunc me corripiens, verbis nutuque manuque Iussit in obsequium componere genua oculo Sque.

50 Talia deinde illi contra: Non ista petivine gna meis opibus fretus. Descendit ab alto Femina, qua implorante, eomes duciorque juvare Hunc ego decrevi, et quoniam tua certa voluntas Postulat, ut mage nostra tibi, utque est Vera patescat 55 Conditio, hoc equidem me haud posse negare satebor.

Nunquam hic supremam sibi vidit funeris horam; Stultitia at ducente, fuit sic proximus, ut jam Temporis haud multum abfuerit, quin protinus atro Conciderit leto. Ut dixi, me miserat illa,

194쪽

PURGATORII I. l 306M nunc ut subriperem. Effugit at via vera dabatur Nulla alia, excepta, quam sum molitus inire. λHuic ego monstravi devotae examina gentis, Nunc sert mens illos animarum Ostendere coetus,

A quibus abluitur macularum landitus omnis, 65 Τe jus dante, lues. Longum esset dicere, ut illum Τraxerim. At ex alto virtus descendit opemque Dat mihi. ut adducam fruiturum lumine vultus, Atque Oris sermone tui. Ne taedeat hujus Advenius. Illi libertas quaeritur omni 70 Cara viro, ut novit, pro libertate cruorem Qui dedit et vitam; tuque id nescire negabis, Pro qua dulce L Tichκ duxisti occumbere, ubi ipse Liquisti vestem, quae multa luce micabit, Magna dies cum aderit. Nec per nos laesa .videbis 5 Edicta aeternae legis; nam vescitur iste Aura vitali, nec Minos arbiter Orci Me ligat; at me ille Orbis habet, tua MARTIA casto Lumine quem lustrat, faciemque habitumque precantis Nunc quoque habens, Sanctum pectus, pro foedere primi 80 Conjugii, utque tuam sese patiare vocari. Flecte igitur mentem per, qui hanc tibi jungit, amorem. Nos septemgemini valles sine visere regni. Huic de te grates referam, si fama seratur Vis tua per sedes illas. - Mihi M1RTIA, dixit, M Tantum cara fuit, VeStro cum sole fruebar,

Ut sim largitus, dum vixi, quidquid habebat

In votis. At nunc cum trans mala suminis atri Stet vada, tempus abit, quo possit n0Stra movere Consilia, ob legem, quae egressum jusserat istis 90 Imperitare locis. Sed si te semina coetu De Supero movet, atque regit, prout ipSe lateris, IIaud opus est precibus, tibi nam satis esse putandum est, Hanc quod me poscis veniam, exora Sque per i Stam. Ergo i, et lac cingas huic crinem simplice junco,

195쪽

I40 PURGATORII l. 95 Osque laves ipsi, ut sordes eluta recedat Omnis, namque aliqua nebulae caligine laesos Dedeceat primo visus offerre ministro Aulae coelestis. Perparva haec insula in imo Fundo, ubi se illidunt undae, seri sponte palustrem 100 Per limum juncos. At quaevis altera planta Seu frondens, solido seu stans in Stipite, habere Hic vitam haud possit, namque harum nulla secundat Ρlagarum impulsus. Ne postea ferre regressum Hinc sit. Sol jam oriens clara vos luce docebit I 05 Carpere iter levius, qua sit minus ardua PupeS. Haec ubi dicta dedit, nostris evanuit ille Ex oculis. Ego huino haud hiscens mea membra levavi, Totus et accessi ductori, ac lumina in illum Verti; atque. is coepit: Fili, vestigia nostra I 10 Tu sequere, inque viam retro tendamus euntes; Namque hinc planities fines descendit ad imos. Eos vincebat modo facta crepuscula terris Praemeditata fugam, nec jam procul inde videbam

Aequor crispato tremulum servescere fluctu. 115 A Per vacui non culta soli nos vertere greSSu S. Qualis qui excessit recta regione viarum,

Et redit, effusus cui tum labor ire videtur, Donec eo Veniat. , Postquam pervenimus illuc. nos ubi cum radiis pugnat solaribus, atque i 20 Sedibus insistens, quas mulcet frigidus aer, narescit lente; super herbam utrasque tetendit Suaviter ille manus. Ego tunc haud nescius artis, Quam doctor molitus erat, huic ora, gens Sque Protendi lacrimis rorantes. Ille colorem ira Omnem detexit, mihi quem celaverat Orcus. Exin desertam pelagi devenimus Oram, Quae sua mortales nunquam vada findere remis Viderat expertos reditum. Hic mea tempora cinxit Pro lubitu alterius. Verum o mirabile visui

196쪽

IM Nam qualisque et quanta fuit, quam legerat ille Planta humilis, talisque et tanta est visa renasci Ilicet. inque loco pariter posita, unde revulSa est.

Iam Sole albebat, qui in plano terminat aethrae Prospectum circlus. cui qui super imminet aeque Ilinc, inde in medio, qua sese altissimus effert, Urbem operit Solymam; atque viae, quae coniicit orbem 5 Parte sub opposita, nox assurgebat ab undis Gangis, praeportans aequato pondere lances Dextra elapsuras, simul ac properare laboret: Quare candidulo roseoque adspersa colore Pulchra Aurora genas, in qua regione morabar, i0 Lutea fiebat nimio jam languida ab aevo. Cum duce adhuc ibam propter vada caerula ponti Ut gens, quae meditatur iter, sibi corde volare Vi Sa, Suoque moram non rumpit corpore; et ecce Qualia jam exoriente die splendentia Martis 15 Igne rubent inter densatos ora vapores Axe sub Hesperio liquidi super aequora ponti; Tale milii lumen ssic hoc spectare facultas Sit rursus l) visum est adscendere per mare curSuΤam cito, ut alarum non ullum aequare volando 20 Remigium valeaM Cum visus inde parumper Flexissem. donec doctorem pauca rogarem, Hoc fulgere magis vidi, increbrescere majus: Dein stetit ante oculos, jubare undique circumsuSO, Albi ignotum aliquid, sensimque exire videbam 25 Huic quiddam simile in serius. - Dux hactenus Ore Conticuit, donec nobis prima alba videndas Ostendere alas; sed ubi bene navita cursus Arbiter huic patuit, clamans est talia satus: Fac, lac utrumque genu nectas, ac jungito utrasque

197쪽

1 42

30 Palmas; ecce tibi coelestis nuntius aulae; Iam tibi continget tales spectare ministros. Cerne, ut spernat opes humanas, nec velit ullum Velum, nec remum praeter, quibus emicat, alas Per tam longinquis distantia littora terris. 35 Adspice, ut arrectas ad coelum hic aera tranans Explicet aeternas pennas, quaS cernere non efit Tempore mutatas morialis more capilli. Dein, quanto propiuS Propiusque accesserat ales Divinus, tanto Manis estior ille micabat 40 Clare, ut nostra acies adspectum serre nequiret Cominus: ast in humum defixi lumina visus.

Atque hic applicuit ripis agilissima cymbae Texta levis, sic ut pini nihil hauserit unda. In puppi stabat coelestis navita, talis 45 In fronte, ut legeres hunc omni ex parte beatum;

Et tui ha umbrarum plus quam centena Sedebant Cantantes intus, quae vates carmina David

Edidit, Aegypti de finibus egredientes

Judaeos memorans, ac tandem exuta catenis

50 Brachia barbaricis; et erat vox omnibuS una. Ut cruce signavit cunctas, tulit impetus illas In terram. Iste cito, quo cui Su Venerat, inde Ex oculis abiit. Sed, quae illic turba remansit Ire videbatur rudis, atque ignara locorum, bli Circumspectando haud aliter, quam qui nova tentat. Omni ex parte diem telis urgebat acutis Sol, qui cornigerum expulerat medio aethere caprum; Cum nova gens ad nos sublata fronte locuta est: si nota est vobis, quae ad montem semita ducit, 60 Hanc nobis monstrate. - Ιllis dux talia contra: Nos hunc haud nescire locum vos sorte putatis, Attamen hac, ut vos, peregrini erramu8 in Ord. Huc aliud per iter nos paulo venimus ante, Asperitasque viae nos talis tantaque fregit,

198쪽

65 Ut jam pro ludo veniat labor omnis habendus

Quaecunque adscensu via sit superanda maligno.Quae Sensere animae me per spiracula vitam Ducere, mirantes vultu pallente stetere. 3

Atque ut gestantem ramos paealis olivae 70 Circumfusa ruit turba auditura loquentem Legatum, et quemquam haud refugit calcare premendo; Sic hae felices animae intendere frequentes

In me aciem pariter certantes cernere coram,

Paene iter oblitae, quod puras mittit et alma 75 Indutas forma. - Vidi praecedero quandum Me complecti avidam, ac tanto haec ardebat amore. Ut me compulerit simili quoque munere fungi. 0 umbrae, humani praeter speciem oris, inanest Ter vincire manus post hanc tulit impetus. et ter 80 Ad pectus rediere mihi: Beor Ora stupore Me pinxisse; etenim risit, seseque retraxit Umbra; at ego ulterius processi hanc Pone SeculuS. Suaviter haec jussit pedibus me parcere; at ipsa Τunc mihi ciria esset paluit, precibuSque rogavi, 85 Sisteret ut gressum, ne sandi copia deesset. Illa mihi: Qualis mortali corpore vinetam Me tibi junxit amor, udis me morte solutam sJungit adhuc. Quare sto.' At quae te causa coegit Has penetrare domos 0 mi ChsELLA, per istud 90 Veni iter, ut me alio reducem illuc tempore siStam. . At quis praeripuit tantam tibi temporis horam Iste autem: A quoquam mihi nulla injuria venit, Si mihi, qui imponit quo visum est tempore, quDSque Vult, cursum ad ripas optatas Saepe negavit. 95 Namque illi alterius sua fit bene justa voluntas: Quamquam, ex quo trinos verterunt Sidera menses, Pace bona, quemcunque animus intrare serebat, Accepit patiens. Ego, qui mare prospiciebam, Tibris ubi spumante salo se immiscet, ab illo

199쪽

144 PURGATORlI lli. I 00 Comiter exceptus sedi, qua Versa tenebat nemigia alarum: nam se Inper convenit isthuc, Erga Tartareas quicunque haud labitur undas. At tibi nota olim nova ni lex abstulit, aut te Usus expertem secit, quo Saepe canebas I 05 carmen amatorum . cupidique et multa moventis Pectus eras solitus plena donare quiete, Ne pigeat te aliquo mentem Solamine, dixi, Hanc recreare aegram, tanta quam mole laborum, Dum Venio, Via preSSit. - Amor qui mente repostus II 0 Alta inius loquitur mecum; sic ille resolvit Tam dulci ora sono, ut pertentet pectoris ima Nunc quoque SuaVe melos. - Praeceptor et ipse, cohorsque Hunc juxta usque adeo visa est contenta. suique Iam compos voti, veluti si nemo moveret Illi Corde alias curas. Ita nos consistere hiantes Intentique notis; verum en longaevus honestus

Advenit, increpitatque: Quid hoc est, pectora lenta Qualis neglectus Quid statis Quaerito cursu Montem, quaeque Dei prohibent vos ora tueri, I 20 Ponite ibi exuvias . Ut sar loliumve columbi Si quando carpunt, simul inter pabula stantes, Nec praeportantes fastum de more superbum, Si quidquam apparet formidinis, ilicet escam

Deseruere omneS, cura majore premente:

125 Sic ego deseruisse melos turbae illa novellae Agmina, et ad montem pariter contendere vidi, Ut qui carpit iter, nec novit, qua sit eundum Quaerenti metam; nec nos minus incitus ardor

Ex illis propere ripis discedere adegit.

III.

Improvisa licet disperderet undique latos Hos fuga per campos, gressuque animoque petentes Montem, quo impellit ratio, mihi stringere fidi

200쪽

Cura fuit comitis latus. Et quo tendere cursumb Hoc sine quivissem 0uis me per saxa rigeniis Τraxisset rupis' Percussus periora morsu Ire videbatur proprio. O mens conscia, digna Puraque. ut exigui species erroris amaria Te pungit stimulol Postquam pedis impetus illuml0 Destituit, quemvis gestum qui invertit honeSlum, MenS mea, quae primo stabat contracta, resumen SPropo Si tum, expandit se, ut quae cupiebat, et ora converti ad clivum, qui sese effundii et allo Fil propior coelo. - Solis post terga rubentis 5 Flamina, meo densum ossendens in corpore sulcrum. Fracta meam fuerat describere visa siguram

Ante pedes. Ego tum metuens, ne linquerer illic Solus, me verti: sed tum milii cernere terram Contigit obscuram ante meam tantummodo sormam. 20 At mihi, qui solamen erat, Sic ore prolatur Totus in occursum: Quae dissidentia mente imCepit' Me tecum esse, ei me te ducere nescis Hesperus est, ubi membra jaceni, ipleis clausus opacam Protendebam umbram. Haec Calabri rapuere, lenet nune 25 Parthenope; quod si prae me haud effunditur umbra, Ne mirere magis, quam eum non excipit ignem Alterius radiis coelestis quilibet orbis. Haec parat apta pati eruciatum aestumque geluque Corpora, quae virtus nobis aperire recusat

30 Uuod facit. Insanit, qui spe si hi spondet inani

immensam se posse viam percurrere mente,

Quam tenet una Dei natura, triplexque potestas Unius ei trini. Proles humana, doceri Non ultra lines contenta, absiste moveri. 35 Nam si vi propria potuisses discere cuncta, Virginis intactae iuuid eguissent temporae parili: Et desiderio multos pallescere Vano Vidis iis, queis plena quies concessa suisset.