Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

221쪽

166 PURGAT0Bli Vtil. 40 Inter magnanimas umbras sarique vicissim. Quas non perleviter vos hic spectare juvabit. Τres tantum passus me descendisse putarem, Cum subii ac vidi quendam me lumine utroque

Lustrantem, similem cupide me noscere aventi. 45 Tempus erat, quo aer nigrabat, nec tamen ater Usque adeo, ut visus non declararet utrique,

Quas latuere prius. Mihi venerat obvius, illi obvius ipse sui. NiNE judex optime rerum, Quam laetus pravo semotum te agmine vidit 50 Nulla salutandi ratio bellissima nobis

Praeterita est. - Deinde hac coepit me voce rogare: Quampridem gressus te montem duxit ad istum Longinquas transgressum undas' - Oh, Sic ego Contra, Hoc mane adveni per tristia regna VagatUS,

55 Quamque habui, me vita manet, licet ipse per istos Nunc aliam acquiram cursus. Ubi perculit aures Haec vox, SonDELLus simul et simul iste retrorsum RepreSSere pedes, ut queis timor OSSa repente Occupat. Alter adit vatem, petit umbra sedentem 60 Se propter, clamans: cunRADE, exsurgito adesque Visurus, donante Deo, quid gratia posSit. Deinde mihi: Per quae tu tanta et maxima debes Illi, qui primam caussam sic corde recondit, Ut penetrare vadum non sit, trans aequora lata 6b Cum primum venies, mihi natam hortare IOANNAM, Ut, quae respondent insontibus, ostia pulset Pro me. Namque hujus mater delevit amorem. Primi oblita viri, ut credo, quo ex tempore Velum Album mutavit, quod adhuc optare ne Sse ο Nunc habet infelix. Valde est leve nosse per istam, Aestus quam cito seminei extinguatur amoris. Ni renovent flammas oculi tactusque frequentes. Non illi tumulum tam pulchrum vipera condet,

Quam Mediolanum sub pugnam pandit in auras

222쪽

PURGAT0lul VlIl. 16775 Ut G1LLvaExsis gallus. Sic ille colore Suffusus laciem . qui justum prodit amorem

necti, intra certas urentem pectora leges. Ast avide coeli suspectum nostra petebat Usque acies illuc, ubi sidera tardius ibant, 80 Ceu rota, quae propiuS radiatum vertitur axem. Dux lite meus: Fili, quidnam sic suspicis, inquit . Huic ego: Tres illas faculas, quibus iste micando In flammas polus it totus. Contra ille vicissim. Iam cecidere, illinc primo quas mane videbas,85 Bis geminae stellae, inque locum adscendere vacantem Ηae tres. Sic vates. - Hic santem talia traxit

Ad se SonDEL Lus dixitque: En bellua nobis Adversa; ac digitum intendens simul annuit ipsi,

Inde loci visus aciem contenderet, uti de. 90 Parva patet vallis, nulla munita latebra. Hac serpens ibat, qui forsan pavit amara Esca Evam. Flores inter veniebat et herbas neptile perversum, nunc isthac. nunc caput illac Vertens ac lambens dorsum, ut sera sueta poliresb Pellem incompositam. Mihi tunc haud contigit istud

Adspicere, atque ideo non est inihi copia sandi, Impete in hoc quanto irruerit coelestis uterque Accipiter; lamen hos memini vidisse ruenieS. Ut virides sensit sindentes aera pennaS,I00 Effugit serpens, ac retro terga dedere Aligeri, aequali repetentes astra volatu. At, quae juncta Ni No steterat, cum Ine ille vocarni, Umbra, quoad toto pugnata haec tempore pugna eSt, A me nusquam Oculos, et ait: Sic tanta lucernae,105 Quae te sublimem ducit, sit copia cerae Arbitrio commissa tuo, quanta cSt opus, hortum Ad suminum ut venias; si qua unquam digna relatu, Seu de V LLE M1cnΛ, seu de tellure propita qua Fors vera attulerit, magnum mihi nomen habenti

223쪽

Stirpe Mai asPINA; non jam vetus ille, sed ipso Ex genere, atque meos illo devinctus amore F ivi, quem jubeor Poena hic urente piare. 0h, dixi, vestras nunquam mihi tangere terras 115 Conligit: at quaenam Europae est gens dissita vestri Nescia, quos clamant proceres, vicinia clamat Cum plausu, ut norit, qui nuisquam hoc littus adivit

Atque ego. Si liceat superas evadere ad auraS, Vestrum illustre genus non dedecorare priores I 20 duro. Seu loculum, seu res expostulet en Sem. Natura atque usus sic dant excellere genti, Ut, quamvis torta mundus cervice recedat Perversus, tamen haec una est, quae tramite recto

Incedit florens, iter indignata malignum. I 25 I nunc, nam vice septena haud se straverit aureo Sol iterum lecto, pedibus quem portitor Helles Bis geminis tegit insidens, cum in lixa manebit

In caput ista benigna tuuin sententia clavo Majore, alterius quam Sermo immissus in aure S, I 30 Dum currat, quem summa dedit Sapientia, cursus.

dam senis albebat Tithoni succuba, Gangis Prospectan S oraS, complexu et dulcis amici Exibat, cui frons ardebat lucida gemmis Sic positis, ut signa serae, quae frigore torpet, 5 Atque sua cauda percellit quemque, resurret. Et nox de gradibus, per quos contendit in altum.

Atque unum, atque unum adscen Su Superarat, ut inde

Cernere erat tollenti aciem . et jam tertius alis Deorsum ibat flexis, cum me, qui quidquid Adami es iI0 Attuleram mecum, devicit somnus in herba

224쪽

Compositum, locus unus ubi jam ilii iniIuc sedentes Nos conjungebat. Tristes quo tempore questus orditur, primum cum mane rubescit, hirundo

Fors memori antiquos servans Sui, corde dolores, Ib Et quo nostra magis mens carne Soluta minu Sque Indupedita gravi variarum pondere rerum,

Dum sua visa legit, quasi numen habere putatur; In somnis aquila est mihi vi Sa ex aethere pendens, Suspen Sa, auratis plumis, alisque parata 20 Delabi expansis, et ibi mihi adesse videbar, Agmen ubi comitum Ganymedem fama suorum Deseruisse refert, Divum quo tempore raptu SEst ad concilium. Volvebam talia mecum: Fortasse hic rapiat de more, et forsitan lineo 25 Dedignata pede est aliunde abducere praedam: Deinde videbatur paullo magis ire rotando, Terribilisque velut fulgur descendere, meque Corripere, atque ignem me attollere ad usque Supernum, Atque ibi cum volucri simul ipse ardere videbar 30 Iam mihi et intendi. Usque adeo me coxit imago,

Fugerit ut Somnus, Sua rumpere vincla coactuS. Non aliter, somno expulso, vertebat Achilles Evigilans oculos circum, qua S tangeret Ora SNescius, hunc mater postquam asportaverat antro

35 Philyridae, et somno demersum advexerat ulnis Ipsa suis ScFrum, unde exin dicuntur Λchivi Abduxisse virum; quam turbida lumina pandi Excussus subito fugiens, ubi membra reliquit Somnus, et expallens haesi, ut qui territus alget. 40 Quique mihi solamen erat, tantummodo solus Haerebat latere, et Sol jam processerat horaSPlures quam binas, et ego mare prospectabam. Parce metu, dixit qui dux dominusque praeibat. Spemque fove, in tuto nam res est noStra, jubeque

4b Non premere . at cunctos animum diffundere vires.

225쪽

170 PURGAT0Rl l lx. Iam tibi perventum est sub limina Purgatori. En illic scopulus, quo clauditur undique clivus; En illic aditus, rupes ubi scissa videtur. Ante, suli Auroram solitam praecedere Solem, 50 Cum tibi vis animae interius sopita jaceret, Per flores laso, quibus illic vallis abundat,

Ornata advenit mulier, sic ore locuta: En ego LLcis sum, vos isthinc surripere istum Me sinite cvinctum somno. Sic tramite sistam 55 Hunc facili. Mansit retro SORDELLLs et umbrae Binae. Haec apprendit te, et prima luce micante, Clarius adscendit, me illam post terga Secuto.

Hic te deposuit, mihi sed prius annuit ipsa Luminibus pulchris aditumque ostendii apertum ;60 Dein pariter tua membra sopor, nosque illa reliquit. Ac veluti dubius qui pendet, singula tactu , Atque oculis sibi certa sucit, vertitque timorem

Dulce in solamen, simulac sibi vera patescunt: Sic ego mulabar. Sed ubi mea corda soluta 65 Curis cognovit doctor, petit ardua montis, Atque ego pone altum properabam vincere culmen.

Lector, jam sentis, me audacibus altius alis Tendere iter: quare mirari desine, si quid Artis majoris, quae sunt dicenda, requirunt 70 Materiae sulcrum. Haud illuc accedere nobis Est visum, atque loco placuit considere in illo, 'Unde aliquid rupti sum primum cernere viSusnimae instar, murum quae partes findit in ambas. Tum portam, inseriusque gradus vidi ordine trinos, 75 Per quos huc itur, diverso saxa colore Suffusa, et custos etiamnum haud hiscere adortus Hic erat; utque magisque magisque ego lumina visus Contendi, hunc vidi saxo insedisse Superno, Conspectu talem, qualem sufferre nequivi; 80 Inque manu ensis crat nudus, qui fulgida Solis

226쪽

ΡΓΗGATORI l lx. Tela remittebat nos contra, ut saepe tuentem

Luserit inspectus. Tunc ille: Hinc dicite stantes, Quae vobis est mens ' Lbi dux Ne multa dolenda

Asserat hic vobis adscensus damna, caVete. 85 Coelestis mulier, non harum neScia rerum,

Contra respondit sapiens, modo dixerat: Illuc Scandite, ubi porta est. At laus te dirigat illa

Sic vobis greSSus, pacato ianitor ore Addidit. Ante gradus ergo procedite nostroS. 90 Venimus huc, primusque gradus de marmore cano Tamque politus erat tersusque, ut, qualis imago Conspicienda mea est, mihi tota legenda pateret, Ceu contra speculum. Color inter utrumque secundo, Et rubrum, et suscum susco superante. Lapillus 95 Unde gradus constat, scaber et semius lus, ubiqueFissus; at in serius positis qui tertius haeret Insistens gradibus, reserebat ab igne nitentem Porphyridem, veluti venis spectare micantem sanguineum est rivum. Super istum stabat utrisque I 00 Coelestis custos pedibus, prope limina Sidens Quae solido ex adamante mihi sunt fulgere visa. Per tres sponte gradus me ductor traxit . et inquit: Tu lac, demisse hunc ores, ut elave recludat Portam. Me sanctos advolvi, poplite flexo,

I 05 Ante pedes pius ac dixi: Miserere, foresque Pandito; terque prius planxi mihi pectora palmis. P mihi septenos descripsit cuspide ferri

In fronte ei: Fac ista laves tibi vulnera, ubi intus Ipse aderis, dixit. Cinis exsiccatave terra, II 0 Fossa modo, visa est vestis sim uin re colorem, Ex qua tum geminas coelestis presulit ales flaves. Ex auro fuit altera, et altera puro Argento fulgens. Alba prius usus, et exin Flava sic tetigit poriam, ut satis esset aventi illi Intus ferre pedem. Quoties ex clavibus istis

227쪽

172 PUil GATOIul X. Una redit sallax, quia non se verterit apte, Haud aditus patet. Est pretiosior una, sed una

Artis et ingenii plus poscit . clausa priusquam

Pandat, et haec illa est, quae nodum Sol Vere possit.

I 20 Λ ΡΕτno has habui, qui inquit, se malle, politum

Ilis, me errore animi potius reserare paratum, Quam clausas nimium parcentem tangere valvas, Ante meos dum snsa pedes gens pectora pulset. Deinde fores portae sacratas impulit . usus 125 IIis verbis: Hac ite, sed haec advertito mente, Hinc egressurum, quem ferret sorte voluntas Respicere. At vero ut distortae in cardine utrimque nubustae fuerunt valvae Solido aere sonantes, Queis sacra munitur domus: haud ita mugiit acre,

I 30 Nec tam Tarpeia infremuit, virtute Metelli

Ablata penitus, quo decedente macendum Emunctae fuit. - Λd primum se arrexerat auris Cantum, teque Deum laudamus t voce videbar Dulcisonisque modis permis te audire canen istS,I3b Parque erat auditae canius et vocis Imag0, Quam saepe in templo cantantibus organa reddunt. Quae modo verba sitiunt captare, modo illa retundunt.

Et porta intrata est, quam animarum praVa cupido Enicit insuetam, quia rectum tortile singit, Post tergum sensi hanc immani murmure claudi; Et qualem errori quissem praetexere cauSSam, 5 Si respexissem' Per scissum adscendere saxum Cura fuit, quod se parte ex utraque movebat Haud aliter, quam quae sese fugit unda petitque. II ic accedenti nunc hinc, nunc inde recedens Ad latus, utendum est aliqua arte: haec Ore magister. In Atque haec caussa fuit. quae passu repere jussit

228쪽

l i, RGAT Ru X. l 3Sic raro, ut prius attigerit purs manea recurvae Lunae jam proprium mox ingressura cubile, Quam fas esset acus exire soramine nobis Ex illo. tit sust sumus loca libera apertaque nacti,i5 Clivus ubi cedit retro, SeSeque cOBrctat, Lassus eram, dubiique ambo, quo tendere greSSUS, Quamque tenere Viam esset opus. Nos campus habebat Plus multo solus, quam Sint per inhospita calles. Istius a Sponda, quam circumscribit inane, 20 Usque ad radices altae, qua est Scandere, ripae Corporis humani triplex mensura pateret: Et quoad a laeva dextrave extendere quibat Nostra acies alas, talis mihi visa corona Est haec. Nostra illic nondum promoverat unum 25 Planta gradum, circumspiciens cum hanc undique rupem, Quae minus adscensum concedere juris habebat, cognovi hanc lotam canenti ex marmore, formis Celatam Sic, ut non jam Polycletus, at ipsa Natura hic pendens haesisset victa pudore. 30 Angelus in terram missus, qui foedera pacis Pirmaret, mullos quae complorata per annoSPost interdictum longum patefecit Olympum,

Ante oculos aderat, tam verus imagine, iamque Suavi compositus gestu, ut mutum eSSe negares

35 Iura res hunc dicere: Avel nam proxima Stabat, Quae reclusuram supremi pignus amoris Convertit clavem, effigies operosa magistro, Tamque habitu proprio, tamque ore simillima santi: Ecce ancilla Dei, quam signo impressa ligura 40 In cera. - Haud oculos partem desigilo in unam, Dulcis ait sapiens, qui me sibi pone sinistrum Stringentem latus adspexit. Tum lumina movi, Atque hic post Man; E signum qua ex parte manebat

Hortatur dexter, series rerum altera rupi

45 Imposita oecurrit, quare Simul ipse poetam

229쪽

TransgreSSus propius veni, ut magis apta tuenti Esset. Et hic stabat saxo celatus in ipso Cum bobus sanctam qui currus Vexerat ni cum, Per quam haud commiSSum refugit vir tangere munus. 50 Turba videbatur praecedere tota gradique in septem partita choros, dubiosque tenebat Sensus mi binos, quorum unus sundere ab ore Hanc melos triebat, nullam alter mittere vocem. Fumus item turis ficta sub imagine nares 55 Atque oculos, sensum discordes inter utrumque, Fecerat ambiguos. Sacrum vas ipse praeibat

Vultum dejectus DAvID, Dulsans pede terram Sublato in numerum, et minus et plus tempore in illo Quam rex hic suerat. Contra est descripta palati 60 Ε specula ingentis Micuo L mirata, superbae

Matronae quod saepe solent, cor triste gerenteS. Inde, ubi constiteram, excessi, cum cernere RVerem

Historiam hic aliam propius, quam albere videbam Sepositam a tergo Micuo L. Hic gloria Summa 65 Slat descripta ducis Romani, maxima cujus Virtus te allexit magna cum laude, GREGORI, Tartari ut ex victa peteres sibi lege triumphum. Induperatorem Τn141 Nun hoc nomine dico, Cui quaedam occurrens mulier viduata marito 70 Frena manu retinebat equi, osque habitumque gerebat Essusae in lacrimas, externataeque dolore Hunc acies equitum Stant circum, auroque nitentes, Vidisses aquilas et venti famine motas. Has inter permixta acies, sic ore misella 5 Visa loqui est: Princeps, mihi caesum ulciscere natum, Quem doleo amissum. Dux respondere: Maneto, Dum reditum huc reseram. Verum illa, dolore premente

Sollicitam, justas quam primum poScere poenaS: Quid . si non reseras' Λtque is: Qui sede sedebit M Nostra, ipse expediet. Quid te benefacta juvabunt

230쪽

Λlterius, tua jam oblitum haec respondit. At ille:

Nunc animo esto bono. Mea munera obire, priusquam Ilinc abeam, decet. Id me jus rogat, atque moratur Me pietas. Nova qui nunquam vidisse putatur, 85 Expressit tales, Oculo testante, loquelas; Ilasque novas nobis. Nam santem talia nunquam Hic hominem inveni. Dum tot fert corde voluntas Pascere imaginibus visum, is lae plurima moris Humani documenta dabant. Sentire monetalis 90 De se quam minimum et non fastidire minores, Propter et artificem suberant jucunda tuenti. Ecce hac, mussabat vales, procedere mulios Adspicio, raris sed passibus incedentes; Haec nos turba gradus altos intrare docebit. 95 Quamvis haereret cupidus nova cernere visus More suo, non iste mihi cessavit, ut illum Audivi, inque ipsum non lentus lumina Verii. Non ego te patiar. lector, discedere, recto Proposito abstractum, certus tibi dicere , qualem, I 00 Qui debent, Superi jubeant persolvere Poenam. Non tibi supplicii forma attendenda. revolve SuccesSum et tecum reputa, haud res esse suturas Deteriore loco ulterius post tempora magni Iudicii. - O sapiens, coepi, quod repere contra I 05 Nostra acies videt, haud agmen reor eSSe Virorum,

Verum nescio quid sic decipit ista tuentem. s mihi: Conditio gravis et ratio aspera poenae Hos inligit humi contractos omnia membra, Ut prius haud oculi hanc quissent mihi sistere litem. II 0 Ast ncioni contende illuc oculisque revolve ExtriCaque illum, qui saxis aegra sub illis Membra trahit; disces, ut quisque urgetur ab ipSo.

Christiadae miseri, lassum genus atque Superbum, Uuo S male confisos infirmae robore menti II 6 Ire per inversos suadet fiducia calles;