Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

201쪽

mica Trinil lil. Nune datur his luctu urgeri, poenaque perenni: 40 Illum Nicov1cuo natum divumque PLATONA, Permultosque alios dico; et capite inclinato Hic os compressit turbatus. - Ad insima montis Venimus, atque isthic ita visa est ardua rupes, Ut lstvitas crurum hanc suaderet Scandere frustra. 45 Inter Turhiam atque Ericem mage vasta magisque Sola via, ad nostram. est lenissima Scala paten Sque. Quisnam, ubi in acclivi rupes jacet ista. docebit Doctor suspenso dixit pede, ut ire sine alis. Qui caret his, possit' Sed si gens lumina terrae 50 Dum mentem ille suam, quae sit via eunda, rogabat; Atque ego lustrabam suspectans undique saxum: Adfuit accurrens animarum exercitus ingens Nos contra ad laevam, nec Visa est turba moveri; Tam tardo illa gradu peragrabat devia rupis. 55 Tolle tuos oculos, comiti dixi atque magistro; Ecce hinc, consilium unde petas. Si pectore Pende S. Tunc me respexit, vultu et laetante solutus Sic ait: Ergo illuc vestigia nostra seramus: Nam lente incedunt, et tu, dulcissime fili, 60 Spem firma. Sed adhuc tanto procul intervallo Illae abstrant, dico post passus cum duce mille Perreptos, quanto ου longe jaculante recedit Missa silex dextra. cum altae saxa aspera rupis Strinxerunt cunctae constipataeque stetere; 65 Et qui mento manet dubia, et circumspicit haerens. O hone d 'iunctae, o animarum lecta corona Virgilius coepit, per pacem vos precor illam, Quam reor ex vestris ardentem quamque manere, Dicite, ubi jaceat mons sic. ut scandere in altum 70 Sit nobis; nam quo plus quis sapit, hunc terere horas Frustra plus talol. - Veluti sua septa relinquunt Singulae oves. tritiae, trinae. ot stat caetera turba Subtimida, assigmis oculos simul oraque terrae;

202쪽

Uuodque facit prior. et faciunt uno ordine cunctae, 75 Densae humeris huic ad dorsum, si sorte moratur,

Simplicitate pari dociles, pariterque quietae Atque id qui ignorant: ego tunc accedere vidi, Qui eaput illius gregis ibat sorte beati

Gestantis pariter decus incessu. ore Pudorem. 80 Verum ut humi lucem prae se videre retraciam, Me dextrum objiciente humerum, qui extenderat umbram A me ad speluncam: gens omnis restitit, ac Se Paulum retraxit, reliquaeque hanc pone Seculae, Ignarae, quare id fieres, cessere vicissimbli Retro. - De vestris quamquam me nemo roga Vil. Hunc, quem suspicitis, terreno corpore opacum ESse ego confiteor, per quem modo lissa videtur

Lux solaris humi. Mirari absistite, et ipsum Non sino demissa coeli virtute putate 90 0uaerere, qua superet munimen parietis hujus. Talia praeceptor. Dignusque exercitus ille: Forte igitur gressus retro nobisque praeite, Respondit, dorso manuum velut indice tanto. lnus at ex illis coepit: Quicunque voearis 95 su sic incedens, oculos converte tuoque Volve animo, an vultus illic perspexeris unquam Nostros' nespexi figens mea lumina in illum. Flavus erat, pulcher, forma spectandus honesta. Deque superciliis unum diviserat ensis.l00 Vultu ubi demisso me unquam vidisse negaVi: illum, inquit, cerne i atque in Summo pectore Vulnus Ostendit ridensque: Ego sum MAN FREDius, addit.

Induperatrix quem Constantia saSSa nepotem Pst. Uuare oro ut, vestras Simul ac remearis ad urbes,l05 Pulchram adeas natam, quae in luminis edidit auras Hispanae et Siculae gentis lumenque e, i. i. Illi ut vera canas, Si quis contraria Postquam me geminae letali vulnere lu

203쪽

pcnGATORIl l V. Ruperunt, stentem vittas dare supplice vocello Viderat ille manus, qui parcit corde libenti. Αusa atque acta mihi perverse horrenda tuere; Divina et honitas lana Iale braehia porgit. 'Ut prendat. quidquid conversam suspicit illam. At si Clusinus paStor, venatus in agris lib Me per CLEMENTEM, tunc saltem volvere librum Coepisset, dictante Deo qui seriptus habetur Corporis ossa mei post pontem condita starent Sub mulis statione gravis propter Beneventum. Nunc illa allidunt imbres et flumina vexantita negni extra fines. Verdim quasi Mopser aquοSum. In quo jactatur restincta luce cadaver. Sed quos devovit verborum sormula, notis Sic Perdit, ut aeterni non possit vivida amoris Flamina redire viam, dum aliqua spe praedita vita ii 25 Haud equidem infitior praereptum morte, priusquam

Demisse orarit quam sancta ecclesia pacem

Subjecto indulgere solet malse facta latsenti Quamvis poeniteat, prohiberi hoc littoro in omnona Annum, ex quo durus jussis parere refugii. 1M Triginta magnis volvstndis orbibus anno R., ata. bonaeque preces isti compendia legi Ni faciant. Ergo jam prospicε. si potes ullis

Tu me hilarare modis, uxori et mulcius ito, Ut bona cognoscat per te CONSTANTIA , qualem l 35 Hic me vidisti. quam haec interdicta docebis;

Namque hic per veSti Os er ri multa si lemus. Se betast miigit. non ista videtur Amplius a

204쪽

5 Quapropter longe diversi errare putantur Qui credunt aliam atque aliam insuper inflammari In nobis animam. Nam si quid sertur ad aures Aut oculos rerum, valido quod distrahat ictu

It tempus, neque homo sentit .l Namque illa potestas 10 Quae sensu haeret in hoc, alia est atque integra nostrae Tota animae. Haec quasi devincta est, manet illa soluta. . Id verum experto patuit, cum laniis ab ore Umbrae pendebam et mirabar plurima, donec Quinquaginta gradus superaverat aethereus Sol. Ib Nec sensi, nisi tunc, cuin illarum venit ad aures Umbrarum clamor nostras: Quod poscitis, hic est ludorem objicibus sepis vallavit hiatum Villicus exiguo spinarum saepe maniplo Usus, ubi nigro suffunditur uva Colore,20 Quam fuit ille aditus, per quem contendere Solis Ductori atque mihi est visum, post terga caterva Discedente alia. Santaeum est repere plantis, Naulo delabi, atque tuum, Bisin tua, dorsum Exsuperare datur; verum hic opus esse volatura Res docet alarum levitateque: scilicet ingens Me desiderium pennis ducebat adortum, illum pone sequi. qui spem dabat, atque serebat Prae se iudque salem. Nos inter fragmina saxi Venimus adscensu. Stringebatque undique corpus 30 Sununa; pedes pariterque manus pars infima semper Poscebat. - Postquam supremo i r margine rupis Alterius stetimus, ripae nacti aequor apertum, O mi praeceptor, dixi, quem carpere callem Fert animus 3 Τunc ille milii: Descendere passu 35 Parce ullo, ae post me teneas saxa ardua montis Scandendo, sapiens dum nobis obvius adsit Monstrator. Sed apex summus distabat ab ima Radice usque adeo, ut visum longinqua tuentem Falleret, atque assurgebat magis ille superbe

205쪽

PURG1 Toliti iv 40 Clivus. quam ex medio ad centrum demissa quadrante Linea. Lassus eram. cum coepi: Respice, dulcis Mi pater. atque vide, ut maneo jam solus, ubi ultra Contendas. Fili. respondit . repere perge Atque accede isthuc, ostendens proxima rupis 45 Terga impendentis, quae ex illa parte rigentem Undique montem ambit. Τales mihi verba magistri Admorunt stimulos, ut juxta hunc niterer ipse Reptando usque adeo, donec saxi orbita duri Sub pede pressa meo est, et ibi consedimus ambob0 Ortum spectantes, qua ex parte ad Scendimus ante: Nam juvat emensos oeulis lustrare viarum

Dissiciles sexus; subjectaque littora primum Legi, deinde oculos ego coepi tollere in altum:

Ad solem. at laeva hunc mirabar spicula lucis 55 Mittere. Me vates suspensum haerere Stupore Sat sensito dum lucis iter solisque tuebar, nunc ubi nos inter Boreamque intrare videbam. Is mihi: Si gemini, lucentia sidera, fratres Cum speculo ducente jubar sursum atque deorsum 60 LIna irent. ibi in obliquo curvamine sectum Rubrum iter adspiceres propius, dum Se rotat, urSas Stringere adhuc curru, nisi sorte 'id tramite abiret Antiquo. At cur id fiat, si cernere poSSe0plas, fac mente attendas ac finge Sionem 6b Tantum, atque hunc montem terrarum exsistere in orbo Sic, ut, qui in plano prospectum terminat aethrae Circius. uirisque unus pateat, diversaque Sphaerae

Puncta utrique habeant bifidae, tunc ipse videbis Ut sit, per quod iter Phaethon male decidit ausis. 70 Huic latere ex alio sol conspiciendus, et illi

Ex alio. clare si advertas lumine mentis. Haud unquam certe res aeque est clara, magister.

Visa mihi. atque modo, dixi, hanc dignoscere fas est: Quod prius ingenium mihi erat minus utile visum.

206쪽

PURGATOnil l V. Idi7b Namque orbis medius, quem circa Sidera motu Labuntur supero. quique appellatur in arte Aequator, quique usque inter solemque hiememque Est situs, ob caussas illas, quas ilicis, ad Arcton Hinc discedit; ubi contra hunc audaea videbat 80 Gens rutila ad calidas tendentem lampade partes. At, nisi te taedet, me valde Scire juvaret, uuanta terenda via est nobis; namque altus ad astra Mons scandit plus quam mea lumina scandere poSSint. Virgilius mihi: Is est clivus, respondit, ut uSque 85 Sit gravis ad summum nitenti evadere ab imo. At quanto magis ille viam vir pergit, eundem Tanto urget minus atque minus labor omnia Vincens. Quare ubi suavis erit tibi sic, ut vadere in altum Res tibi habenda levis veniat, velut ire secundoso Flumine navigiis deorsum; tum haec semita habebit Finem, et securae dabitur dare membra quieti: Nullum ultra verbum, namque haec Veri Ssima novi. Vix haec satus erat, subito cum venit ad aures Proxima vox: Fortasse prius tibi copia deerit 95 Sidendi; ad sonitum cujus convertimus ambo

Lumiua, et a laeva Saxum conSpeximus ingens, Cui neque ego, neque dux oculoS adverterat ante.

Repimus huc, multaeque isthic sub tegmine stabant imbrae post saxum, ut queis mollis inertia suadet I Stare, atque ex illis unus languescere visus In sede haerebat complexuS genua tenensque Haec inter vultum demissum. - O blande magister,

Hunc lustra, dixi, qui sese prodit inertem Sat plus, quam si pigrities soror asso ret ipsi. 10d Τunc inspecturo venientes haec prior illi

Cura fuit, visus aciem Supponere coxae

Haec sando: Tibi praestanti conscendere par Sit. Tunc mihi nosse hominem licuit, nec plurimus angor. Qui cogebat adhuc animam, celerare Parumper,

207쪽

iis Illuc ferre aditum vetuit. - Postquam obvius istinestiteram, is tollons caput aegre ita voce profatur: Iam bene novisti, qui liat, ut aureus 3Xum Sol humero a laevo ducat - Pigrum osque brevisque Sermo mihi ad risum solverunt labra parumper. Illi Dein coepi: BELLAcuca, tuum jam parco dolere Casum; at me doceas, cur hic in sede morerisImmotus. Num sorte manes, quem pone Sequaris, Ductorem, an potius te mos vetus ille revinxit Ille mihi: Frater, quid me adscendisse juvaret,l 120 Si, quam praefecit numen, custodia portae Me loca, ubi poenas luerem, prohiberet inire Est opus iit primum milii vertant astra tot annos Excluso, quot adhuc vixi; nisi vota precesque Corde erumpentes, cui gratia donat habere Ira Vitam, consurgant ad quem mittuntur: at illae Quas landunt alii, quae non coelestia tangunt Pectora, quid prosunt - Et jam sublime petebat Prae me ac dicebat vates: Jam perge, viden', ut

Axe diem medium Sol hine contingit. et inde 130 Nox pedibus tegit Hespurii jam regna Marochi 'dam procul umbrarum eoetu digressus ab illo Iham, ductoris vestigia pono Seculus, Cum digitum intendens post me talem edidit una Exclamans vocem: En si non fulgere videtur 5 A laeva jubar huic subeunti, et planta moveri

Non secus ac Vivo. - Ad rumorem ego lumina verti,

Atque illas vidi me unum luStrare stupentes. Et retro fracli cedentia lumina solis. Cur in tot curas animum tibi dividis, inquit Is Doctor, ita ut gressus cessarint' Cur tibi curiae est, Quid mussent illi strepitantes' Pergito mecum

208쪽

ps RGAT0lili V. Et sine, quod libeat, post tergus dicere vulgus. Sta veluti turris, quae immoto vertice nunquam.

Quid possit Boreas, didicit. Nam semper, ubi una, 15 Atque alia atque alia invadit praecordia cura. Longe a proposito fertur, quia, ubi altera gliscit

Altera lentescit. - Potui nil dicere contra, Hoc uno excepto: Veniol Id dixi, ora colore Valde conspersus, quo vir quandoque repertus 20 Est dignus venia. - Interea transverSa legentes Clivi, prae nobis paulum longo ordine gentes Ibant . pro versu versum viserere canendo Reddentes. At ubi sensit me turba vetantem Per corpus tranSire meum, quae spicula mittit 25 Sol, interruptum mutarunt carmen in unum

Ohi longum raucumque sonans. Ast agmine bini. Ex illo, qui se legatos ore serebant, Occurrere simul nobis et voce rogarunt: Quae sit conditio vibis decreta, docete. 30 Atque meus doctor: Iam vobis ire licebit. Atque his, qui mittunt, eadem haec responsa referre:

Hujus adhuc corpus vera coalescere carne;

Cujus ut inspiciant umbram, si forte stetere, Ut reor, haec satis est illis responsa dedisse; 35 Ipsi habeatur honor, quod eas sortasse juvabit.

Accensos nunquam, nocte incumbente, vapores

Tam cito ego vidi sudum diffindere coelum, Aut mense Augusti nubes, jam sole cadente

Quam citius reditum hi tulerint alti ad juga montis;

40 Atque ubi perventum est illuc, comitante caterva Advenere Sua regressi, ut suga sine ullo Turba ruit laeno. Quae se agglomeratque premitque, Ad nos sestinans, numero gens Plurima abundat, , Et venit oratum, vates dicebat; at ipseM Ne tamen ire viam desiste audique rogantes. Non interrupto cursu. Tu. quae artubus illis.

209쪽

Cum quibus existi primas in luminis auras, O anima, incedis vestita, initura beatas Sedes, clamabant venientes, ito parumper

50 Lenius atque vide, num quem tibi noscere nostrum Forte datum fuerit, cujus narrata reporteSΑd vestros. At cur properas' cur Stare recusas Nos vis hostilis jam cunctos lanere mersit. Assueti sceleri extremum duravimus usque 5b Ad tempus, donec lumen coeleste refulsit Mentibus, ac docuit sic, ut malefacta perosus Cum fletu ac certus veniam indulgere nocenti Quisque sua exivit. placato numine, vita,

Visendi quod umore sui praecordia adurit. 60 ΙΙis ego: Ut in vestros ego figam lumina vultus, Haud ullum inspiciens nosco. At vos si qua juvabit

Res penes arbitrium nostrum, O bene nata animarum

Turba, loqui haud pudeat. Nam pacem iuro per illam

Quam jubeor tantum ductorem polle SecutuS 65 Nunc hoc, nunc illo properans, mihi quaerere in orbe, Id me facturum. - Τum contra talibus unus Infit: Uuisque tuo benefacto sideret, ullo Quamquam haud juraSSes verbo, prodesse studenti. Ni tibi propositum virtus male sita recidat. 70 Quare ego, prae reliquis unuS qui te alloquor, oro, Ut, si sorte unquam terram conspexeris illam, Aemiliae fines inter, quaeque Appulus arva Exereet, positam, Fani tu largus abundes Supplicibus verbis, quisque ut bene numen adoret 75 Pro me, ut purgando gravium delere malorum Sit mihi fas labem. Namque est mihi patria Fanum. Verum Antenoreos inter mihi plura profunda, Unde cruor fluxit, nostra in quo vita sedebat, Vulnera venerunt, ubi tutius ipse latere 80 Rebar. ΛTEsTix s vehementi percitus iralia me plus aequo patrati est criminiS auctor.

210쪽

Cum juxta Oriacum me primum oppresserat hostis. Nunc quoque, vitalis ubi ducitur Bura, manerem . . 85 currenti est quaesita palus, cannaeque sunusque Impediere adeo trepidantem, ut corpore prono Conciderim; atque meis vidi manare cruentum In tellure lacum venis. - Deinde incipit alter:

O quae vota trahunt te celsi ad culmina montis,

90 Sic rata sint: succurre meis, misereScere praesens Corde hono atque pio. Primas MONSFELTRlDS auras Ducere me vidit. BGONCONTEM agnosce; IOANNAE Non est cura mei. nec reSpicit altera egentem

Turba. Ideo hos inter demissa fronte vagari 95 Cogor. - Εgo huic: Quae Vis fortunave CAMPALDlNoTe sic avertit procul, ut se Seire Sepulcrum

Nemo tuum dicat Tune is mihi talia reddit: Infra Clusinos agros delapSus Eremo, Tollit ubi culmen pater Apenninus ad astra. I 00 Fons ruit oblique, Archianus qui dicitur illic.

Iamque ego perveni. quo sertur nominis expers Unda, meum diro transfossus Vulnere guttur, Diffugiens pedes, atque irrorans Sanguine c3mpum. Hic me defecere oculi, pariterque loquela I 05 Clamantem extremum, lingua frigente, Mariam; Et corpus mansit solum. Nec vera pigebit Dicere, tuque reser vivis. Demissus ab alto Ales me prendit coelestis nuncius aulae; Τartareus contra clamare: O iu, incola coeli, li0 Cur me dimittis vacuum Tu aeterna reportas

Istius spolia ob miseram, mihi quae eripit istum, Lacrimulam. At reliqui quod me manet, ipse repexum Longe aliter mittam. Scis jam, ut se tollit in altum Collectus vapor humidus atque recedit in imbrem l Ib In loca cum surgit, gelidis ubi stringitur auris. Huc venit malus ille animus, qui mille nocendi