Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

241쪽

l86 PURGATDRlI Xlli. Quare ego respexi, quem scitum propter habebam 70 Consilii auctorem; neque eum quae mutus aVeret Dicere, sugerunt; quare exspectare rogantem Noluit, ast inquit: Non multis utere verbis, Sed tamen argutis. Vates ex parte coronae Illa ibat, quae tota patens circumdata nulla 75 Sponda, pandit iter praeceps. Pars altera sanctis Umbris strata dabat, quae Sic prae angore premebant Suturam horribilem, ut lymphis genae utraeque maderent. Stans super has coepi: O gens altum cernere certa Lumen, quod Solum Suspirat vestra cupido; S0 Sic, quas vos scitis, quam primum gratia Spumas

Dissipet, ut menti clarum illabatur ab astris Flumen ope ipsius, mihi dicite, namque erit istud Gratum et jucundum; num qua hic ex gente Latina Inter vos anima est fitque illam sorte juvabit

85 Ιsthic inventam. - Mi frater, quaelibet urbis Est civis verae: tua sed sententia quaerit, Num qua hic considat, quae degerit hospes in oris Italiae. Haec responsa mihi Venisse per auras, Et mulio inde puto ulterius, quam ubi talia satus 90 Constiteram. Quare gressum Vocemque propinquans

Illuc admovi et quandam vidi agmine in illo

Umbram exspectanti similem. Si forte requiras: Quomodo Uti coecus, visa est attollere mentum. o anima, huic dixi, quae regnum initura Supernum 95 Te crucias, tu eadem mihi si responsa dedisti, Essice, ut ex patrio aut proprio te nomine noscam. Est Sena mi natale solum, respondit, et istis Hic ego mista, pio perversae crimina Vitae,

Illacrimans illi, ut nobis praebere fruendum l00 Se velit. Haud Sapii, licet appellare Sapi1M Me genitor voluit, majoraque gaudia cepi

Ex damno alterius, quam si essem qualibet usa Fortuna: ac ne salsa putes me sarier, audi,

242쪽

An fuerim demens, ut te monuisse Volebam. 105 Cum mihi jam annorum propere descenderet arcus,' Tum cives nostri prope Collem castra locarant, Contulerantque manus, aggressi sortiter liostes, Atque ego vota Deo saciebam, eadem ipsa precata, Quae voluit. Nam omnes susi Versique suere II 0 In mala amara sugae, et Victorem terga prementem

Spectando haud ullum percepi pectore Sensum Laetitiae huic similem; et vultu, temeraria, in altum Sublato, ad Numen clamavi: Haud amplius irae Arina tuae timeo, ut, placidi ridente parumperlI5 Temperie coeli, merulus. Prope tempora vitae Jam Suprema, Deum Veniam pacemque rogavi; Et multa nondum minuissem debita poena, Ni ΡΕcTIGNA us ΡETRus, dum supplice lollit Voce preces Sancta8, nostri meminisset, ubi illumi20 Et dolor, et pietas monuit miserescere noStri.

At tu quis tandem, quem nostram inquirere seriei 3 Fert studium' qui oculos assers, ut credo, SolutoS, Atque animam ducens loqueris' - Hic lumina, dixi, Mi quoque dementur, sed non in longius aeVum,

I 25 Nam culpa exigua est, quod livor torva tueri Me docuit, stringorque magis sormidine poenae, Quam vidi inserius; namque illo membra gravatus Pondere mi videor. - Tum sic os illa resolvit: Quisnam te huc igitur duxit, si serre regressum 130 Deorsum posse putas - Qui mecum est, nec tamen hiscit, Respondi, et vivo; quare, umbra electa, rogare Ne Parcas, Si me pedibus mortalibus uti Et pro te vivos inter tua certa voluntas Hortatur. - Τua sic, inquit, mihi dicta videntur 135 Insolita auditu, ut pateat, quam numine amico incedas; quare precibus quandoque juvare Me dignare tuis, et per, quae ardentiuS Optas, Oro; si Hetruscum liceat tibi litus adire,

243쪽

IS8 PURGAT0Rli X lv. Me penes assines fama in meliore repone, i 40 Quos illo vanae mistos examine gentis Cernes, quam Τelamon multa spe lactat; at illos Plus haec spes ludet, quam cum reperire Dianam Ardebant; rerum navaretiis plus emunctis.

Ecquis is est, montis qui nostri circumii orbem Ante ipsi volucros quam mors aptaverit alas, Atque aperit clauditque oculos, ut sponte libido est Qui sit, scire mihi non est, tamen arbitror istum 5 Non solum hos intrasse locos. Qui proximus adsta S,

Comiter acceptum Scitare, ut voce loquatur. Haec duae, utraeque humero alterius Super impendentes, Umbrae ibi dextrorsum de me sermone serebant; Deinde locuturae visus secore supinoS,

10 Atque una: 0 anima, inquit, adhuc quae corpori inhaerens

Coelum con Scendis, quaeso, Solare rogantes

Atque, unde et qui Sis, humane edissere nobis. Namque stupore tenet tanto tua gratia mentem Nobis defixam, ut quae nunquam nota suere. Ib Exspatiatur, agrum lambens medium, inter Hetruscos Λmniculus, dixi, cui Falterona dat ortum, Nec satis est isti percurrere millia centum. Inde supra hos artus deporto, et vana requiris Hortando sari, qui sim, namque hactenus auras '20 Haud mea personuit Sat claro murmure fama.

Si bene percipio penitus tua pectore Sensa, Respondit, qui satus erat prior, innuis Arnum. Λtque ait hic alter: Cur iste vocabula terrae Illius modo nos celat, velut horrida dictu 25 Quaeque rogata fuit, proprio Sic munere functa est Umbra: Haud ista scio, verum hujus nomina vallis Sunt digna, ut pereant: nam prima ab origine, ubi amnis

244쪽

PURGATORIl XlV. 189 Sic tumet, ut rigidus, qui obtruncat saxa Pelori. Mons paene haud usquam hunc Superet, mare ad uSque profundum 30 Quo venit, ut reddat, quod siccat nammeus aether, Damna repensurus, cui debent numina, quidquid Advolvunt secum, sic pellitur hostis ad instar

A cunctis virtus, velut anguis, sive maligna Conditione loci, pravo seu more Premente. 3b Quapropter miserae quicunque est incola vallis, Naturam usque adeo jam commutasse videtur, Non secus atque omnes Circe inter pascua haberet.

Obscoenos inter porcos it pauper aquarum Primum, hosque ossendit mage dignos paScere glandes, 40 Quam quoscunque cibos alios consumere, in uSum Humanum lectos. Exin revoluta deorSum, Occurrit catulis sat plus ringentibus unda, Quam praestent vires, quos dedignata, retorquet nictum. It delabens, et quo magis ista redundat, 15 Taulo plus catulos versos in membra luporum Invenit acta malo fato devotaque fossa. seinde viam arripiens per plurima stagna pr0sunda, Ossendit vulpes sic plenas fraude dolisque, Nullam ut nequitiam formident, quae occupet ipSas. 50 Dicere nec parcam, licet hic mihi praebeat aures. Atque isti bene erit, memori si haec mente recondat, Quae mihi defunctae mortali corpore, VeraXSpiritus enodat. Tuus ecce ante ora videtur Concursare nepos factus venator, et illos

db Exagitare lupos in diri numinis ora,

Et terrere omnes, istorum Vendere Carnem.

Nec satis est ipsi, vivam, sed deinde necatos Abjicit, ut senio consecta animalia, inerti Defraudat multos vita, se nomine hone8to.

60 Tristi exit silva foedatus caede; relinquit

Talem, ut mille exin volvendis orbibus anni Nequidquam studeant primum reparare decorem.

245쪽

Sicut, ubi accipiat venturi nuncia damni Verba, os auditor turbat, quacumque periclum 65 Ex parte huic animum seriat, sic altera visa est Conturbari anima. haec santis dum pendet ab ore. Surgere et adspectu tristi haec simul auribus hausit.

Alterius sermo, alterius conspectus aVentem

Suadebant horum me inquirere nomina. et illos, o Multis immiscens precibus mea dicta, rogaVi. Quare, quae suerat mecum prius umbra locuta

Sic iterum: Id tibi me hortaris praestare, quod ipse

Abnuis; at quoniam Superum manifesta voluntas Efficit, ut tanta te donet gratia luce, 76 Non tibi parcus ero. Quapropter me esSe fatebor G si Duu DEL Dv A. Fuerat mihi sanguis adustus Invidia tanta, ut, testantem gaudia vultu Si quem vidissem, sparsum livore maligno Me quoque vidisses. Ex isto semine talem 80 Demeto nunc paleam. O soboles humana, quid omnes Impendis curas, inhians quae jura vetandi

Poscunt et quemvis consortem a sinibus arcent Quem prope me Stantem cernis, REI NERIDA hic est, Coibolidum decus ac lumen, quem nemo SecutuS85 Hactenus est haeres tanta virluto potitus. Nec solum circa Eridanum montemque fretumque Et circa nenum jam defecisse videtur Illius sanguis rebus, queis vera paratur. Copia opum, atque quibus coalescunt gaudia vitae; 90 Verum intra hos sines sunt sentibus oppida cuncta Plena veneniseris, et frustra cura laboret, Ut cultu meliore minus Silvescere discant. Nunc ubinam est Licii s bonus IIEmicusque MEAanni Et TnAvosanus PETRΠs et CAnpimvs ille

95 Ccinus' - Proh genti gens Aemiliana priori

Degeneratai Novas cum vidit Felsina labrum Miltere radices, parvo atque ex gramine factum

246쪽

Nobile virgultum succrescere BERNARDINUM Progenitum Fusco jam tota Faventia narrat. ita Desine mirari flentem, sate sanguine Hetrusco, Cum memori GΓIDΠM DE PRATA alque IIcco LINcu Mente colam AcTiacvM, nostris qui legit in oris;

Et cum FRIDnicvM ΤIGNos Uu mente recordarAtque hujus socios; cum TRAVERSABA recursat 105 Clara domus menti, cum nomen ANASTASIORUM, Liraque gens quorum lacta est modo nominis haeres. Matronae atque equites, 'tudia horum Sedula, centum Commodo, sollicitante virum praecordia amore, Et sensu humano, quae contra Vel Sa nefandos II0 Indueunt mores. Quid, BEcTINORE, morariS, Gente tua egressa, multis ex urbe secutis,

Improba ne fiat Sed erit bene BAGNA v1LLO,

Haud genuisse novam prolem, male CASTROCARO,

Et prius Conio, ulterius qui gignere curant II 5 Tale genus Comitum. Si quanto Daemon abibit

Paganis bene erit, sed non vitae integer, omni Labe carens, horum nascetur sanguine testis. O F1NTOMNAE gentis decus, UGOL NE Luce tuum nomen tuta fulgebit in omne I 20 Aevum, ex quo prolis tibi spes amissa suturae est, Quae tibi degenerans obducat labe nitorem. Verum, TnuscE, abeas jam, nam mage sundere stetus Interea, quam verba juvat; Sic pectora pressit Vestra mihi ratio. Neque erat mens nescia nobis 125 Auditu instructas abeundo haud fallere posse Dilectas animas; quare Vocem Ore premendo, Addiderant animum haud nota regione viarum Conssis. - Ρostquam est nobis data copia eundi Solis, visa fuit vox aera findere ad instar I 30 Fulguris, incursans adversa ac talia sata:

Dedet me leto quisquis me offenditi et uno

Tempore ceu tonitrus, qui, scissa nube, repente

247쪽

Dissugit. in tenues dispersa evanuit auraS. Auribus ut nostris requies suit, ecce fragore I 35 Altera sic resono, ut subito sit visa tonare Post fulgur: Sum ΛcLaunos ego, nunc Saxea suciat Ast ego, sollicite properans mage Stringere Valem. Retrorsum, non ante pedem vestigia traxi. Jamque quiescenti similis cessa erat aura

140 Undique, et ille inquit: Fuit haec vis aspera si cni.

Apta suos intra sines cohibere protervos Terrigenas; sed vos sic escam dilitatis, ut hostis Vos fraus antiqui necopinos occupet hamo. Quare laena parum prosunt, aut Sigua Vocantum.145 Retrorsum vos templa vocant coelestia, veStrum Dum gyros ducunt supra caput, atque decorem Aeternum pandunt: sed terrae fixa tenetis

Lumina adhuc; ita vos, qui perspicit Omnia, Pul Sat.

Quantum inter spatium, quod tertia conficit hora, Α jubare exorto sphaera indicat intervalli, Sueta suum semper pueri instar ludere ludum: Hesperiam tantum properanti tangere soli 5 Restabat cursus. Erat illic ultima lucis, Atque isthic mediae pars obscurissima noctis Et vultum medium telum solare petebat; Namque ita montis erat nobis peragrata corona, Ut plantae Hesperias directo tramite partes id Calcarent. Mihi cum sensi splendore gravatum, Sat plus quam ante caput, quae res me cognita nondum Fecerat attonitum. Quare suit impetus ambas Hinc atque hinc palmas palpebrae opponere utrique,

Luminibusque jubar defendi, ut spicula lucis

15 Parcius assicerent oculos, limata, luenteS. Sicut aqua aut speculo Solis lux fracta, retrorsum

248쪽

PURGATORll XV. 193 Ad partem oppositam saliendo, pervolat ipso

Impete, quo primum descenderat, atque recedit A saxi lapsu multo velociuS, aequum, 20 Si numeres, spatium, quod et experientia et artis Doctrina ostendit; sic prae me luce videbar Ictus refracta. Quare mea lumina promptae

Consuluere fugae. Quid id est, pater optime, dixi Quod prohibere oculis non me sinit ulla facultas

2b Nitentem, et contra nos sestinare videtur occursu usque magis' - Non te Stupor occupeti inquit. Si tibi stringit adhuc aciem gens aethere miSsa: Angelus est, hominem qui hortatur Scandere in altum. Nec longe jam tempus abest, cum haec cernere propter 30 Non grave erit, sed dulce tibi, quoad tendere sensum Naturae dederint vires. - Ut venimus almo Aligero coram, Sic laeta is voce profatur: Hac intrate gradus, per quos minus ardua ducet Vos via. - Digressi inde ascendimus, atque: Beati 35 Illi corde bono, qui sunt miserescere Sueti, Insonuit retro, et, gaude qui vincis. Utrique Soli una scalas ascendere. At utile duxi.

Illius ex verbis si quidquam discere poSSem, Dum mecum ire viam pedibus pergebat et ipsum 40 Aggressus rogito: Quidnam innuit Aemilianis Orta anima in terris, consortem et jura vetandi Commemorans' Tunc ille milii: Quae quantaque damna

In se congessit labes Sua maxima, novit.

Quare ne stupeat quisquam, Si voce reprendit 45 Hoc vitium in vestros, luctu ut majore leventur. duod mens vestra aciem viresque intendit in illa. Quorum pars minui, socio accedente, Videtur, Propterea cogit suspiria ducere livor Folle suo. At coeli sphaeram si vestra cupido 50 Suspiciat. timor hic a vestro pectore ab SSet. Namque illic quanto pluη fas est dicere noStrum, 3

249쪽

l94 PUllGATOIul XV. Tanto plus vir quisque tenet, plusque ardet amore Coelesti in patria. Mens haud expleta magisque Ili, dixi, jejuna manet, quam Si ista tacendo 15 Misisses; nam incerta magis SuSpensaque pendet. lui poterii fieri, ut multis divisa bonorum Pars magis hos cumulet, quam si illam pauculi haberent

is mihi: Propterea, quod tu terrena volutas Nunc quoque mente tua, vera de luce tenebras 80 Ducis. Namque bonum non enarrabile, Summum Hoc, quod corda beat superorum, occurrit amori,

Corporibus veluti lucentibus ignea solis Spicula. Coelestis tantum conceditur aeStus, uuantum hic inventum est. Quare quo latius ignis 65 Exit, eo flamma virtus aeterna redundat Majore, et quanto plures ex gentibus illis Illuc intendunt animos, et amore seruntur; Τanto plus ipsis bene amandi copia abundat, Diligiturque mage. Ut speculum, quod lumina reddit 70 Alterius speculi vitro, et simulacra refundit. Quod si non explet ratio te nostra, BEATBIT Adveniet spectanda tibi, quae plenius istam, Et quamvis aliam vellet de pectore curam. Fac tibi quam primum exStinguantur Vulnera quinque, 5 Sicut jam illa duo, quae est claudere corde dolendo.

Iam dicturus eram satis haec secisse roganti, Cum sensi alterius nexus me tangere Spondam, Quare oculus cupiens suasit compeScere Vocem.

Atque ibi mente abii raptus, Subitoque videbar 80 Collectam in templo multam mihi cernere turbam, Et quandam tecto subeuntem matris habentem Dulce os atque habitum atque edentem has corde loquelas:

Quid sic secisti nobis, silis Ecce dolentes

Et pater, et tua ego mater te quaerere nunquam 85 Destitimus. - Ρost haec cum voce effugit imago, Quae mihi visa prius fuerat. Deinde altera coram

250쪽

oecurrit, perfusa genas humore cadentellio, quo dolor exstillat, qui gignitur ira; Atque haec sic sari: Si tu dominaris in urbe,

s0 Pro qua certatum est studio inter numina tanto, Ex qua doctrinae atque artis decus omne resulget, Ne mora sit poenis illos punire lacertos Ausos amplecti natam, o Pl SISTRATE, nOStram Cui tum visus erat sic respondere benignuS,sb Composito placide, princeps mitiSSimus, ore: Quid faciemus adhuc, si quis male lausia preeetur Nobis, si poena nostri assiciamus amantem Deindo aliam vidi s ammato pectore gentem Aggressam saxis juvenem dare funeri acerbo, I00 Murmure quae magno clamabat: Percute, caedet .

Isque videbatur succumbere, morte gravatuS, Pronus humi, Semperque oculos contendere apertos In coelum fixos ac summum poscere regem

In tanto pacem bello, veniamque feroci I05 Turbae, quo mitis pietas diffunditur, ore. Cum rediit milii mens externaque vera revisit Extra se posita, haud falsus tum cognitus error Est mihi. Me similem rumpenti vincula somni Cernere qui potuit: Quae, inquit, consistere posse IIo Caussa velat, doctor Sed jam ie millia vidi Plus quasi quam duo progressum tibi lumina palmis Velantem atque aegre vestigia torta trahentem. Ut vir. cui somnus vel vinum praepedit artus O dulcis pater, huic dixi, si porrigis aures, II 5 Dicam visa mihi, per quae vis concidit omnis Crurum. Atque is contra: Tibi si velamine vultum ,

Larvae texissent centum, quae cogitat intus Mens tua, parva licet, non me sic clausa laterent. Haec ideo sunt visa tibi, ne sorte recusesI2o Pacificis cor pandere aquis, quae sonte redundant Aeterno. Neque ego studui cognoscere cauSSam,