Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

281쪽

226 PURGATOIlli XX lli. . sΙ e te, dicebat. Da, quaeso, illScere, quae Sint Illae animae geminae, comitesque ducesque viarum: 50 Ne taceas. Tua mi sacies expresserat olim, Pallida morie tua, lacrimas, modo flandere fletus Non minus hortatur; sic se dat torta videndum. Quaro per Superos oro, quid dissecet artus Sic tibi, tu narra; ulterius neque coge prosarib5 Λttonitum, nam me male respondere paralum Efficiunt aliae curae, quae corde redundant. Isque mihi: Λeterna virtus ex mente cadenti

So insinuat lymphae et plantae post terga relictae,

Per quam sic lentior. Quam cernis, tota caterV3,

60 Quae canit illacrimans, quoniam Sine more voraci Indulgere gulae studuit venata SaPOPeS, Usta fame atque siti hic iterum sit tempore saneta. Dulcis odor pomi. simul et labentis aquai Splendor, qui rorat virides adspergine frondes, 65 Potandi ardorem rabiemque incendit edendi.

Nec tantum semel emenso renovatur in orbe

Poena; ego dicebam poenam, at foret ista vocanda Solamen nobis; nam nos trahit ista cupido

Ad lignum, quo ductus erat, qui diceret Eliτο Vultu alacri, Christus, cum prodiga vena cruoris Persolvit pretium atque hominum genus omne redemit. Huic ego tum dixi: Quo ex tempore vita, FORE SIS, In melius conversa tua est, mundumque reliquit,

Tempus ad usque istud nondum Sol quinque reduxit 75 Λnnos. At tibi si peccandi copia finem Ante habuit, fausti quam accesserit hora doloris, Quis dat posse Deum complecti rursus amicum Quomodo tam subito potuisti adscendere ad istum Orbem' Nam rebar multo inscriora tenentem 80 Me te ostensurum, atque ubi tempore tempora pensant. Isque mihi: Tam mox absynthia dulcia poenae Potatum adduxit lacrimis mea NELLA profusis

282쪽

Absque modo, precibusque suis suspiria miscens Carcere me abstraxit. qui absumit tarda manentos 85 Tempora, nec reliquos passa est me tangere nexus. Haec perannata mihi, nunc me viduata puella Tanto plus est cara Deo dilectaque . quanto Plias sola est, sanetos quae praeserat integra mores.

Nam quae Sardois Barbatae in montibus exstant 90 Plus in semineo sexu sese esse pudicas Ostendunt, quam nunc Barbatae. ubi nostra relicta est. Quid dicam, o dulcis frater' Procul hora sutura Non est, cum ex cathedris templi interdicta tonabunt Queis Florentinae perfricta fronte puellae

95 Pectora cum mammis nuda ostentare Veientur.

Quaenam Barbarico aut Pangaeo in littore nata. Ut corpus tegeret, monitis cogenda minisque

Consurae fuerit' Si oblitae frena pudoris Certe compererint, quid velox cogitet ipsisI00 Funesti coelum, jam ululatibus ora palerent. Quod si mens praesaga mihi haud hic salsa volutat

Tristities aegras absumet dira, priusquam Induat ora pilis, somnum a solamine cantus Qui capit in cunis. Sed nunc. Oro, essice, frater, 105 Ne me suspensum teneas; da discere, qui sis; Λdspice, non modo ego. Sed gens haec omnis in uno Defixa obtutu est, ubi solis lumina velas Unus. - Ego contra: Memori si mente putabis, Quis fueris mecum, quo tecum cognitus usul 10 Ipse tibi suerim, in praesens meminisse pigebit Nunc quoque . Me nuper victu deduxit ab illo

Dui me praecedit, cum vobis visa rotunda est Illius soror, atque altum digito indice solem Monstravi. Hic noctis per lurida regna profundae

II5 Perque animas vera defunctas mort reduxit Cori ore me hoc vero constantem, i Stumque seculum. Hic me consiliis scandentem hujusque meantem 5 .

283쪽

. . .

Circum orbes montis, qui passu incedere recto Vos docet insani male tortos turbine mundi I 20 Traxit, et is comitem spondet mihi se esse futurum, Donec deveniam loca, ubi invenisenda BEATnix Est mihi: et hic isto comite et doctore carendum est. Atque is, qui mecum promissis ulitur istis Hic, est Vincit ius, libuitque Ostendere turbael 2b Vinci ibi LM; sed quae nos propter obambulat umbra.

Illa eadem est, per quam tremefacta remugiit omnis Regni hujus rupes, quae illam Sua jussit habere.

XXIV.

Nec peS sermonem, nec lentius ire jubebat Sermo pedem; Sed nos sanies properare vicissim, Ut vento ratis acta bono. Et quae laneta secunda Morte videbantur simulacra carentia Suc CO, b Per caveas cujusque oculi traxere Stuporem, Ut sensere, auras me ducere corpore Vi Vo. Atque ego sermonem insistens: Haec Scrius, inquam, Forsitan alterius caussa conscendit 0lImpum. Λt dic, si nutum est, ubinam Picchni,1 moratur 10 Dic, num quem videam, quem dignum rere notatu isque: Soror mea, quae Sita erat pulchram inter et inter Sanctum, ut nescirem, qua primum hanc laude notarem,

Laeta inter Superos serto jam cincta triumphat. Talia voce prius reddit; dein: Nemo velatur I 5 Nominu quemque suo, quoniam jojunia vultus Eniuncti macie jam delevere figuram, Signare. Hic siligitum et tendit) BONAa UNCTA vocatur LoccENsis. Sed quae reliquis magis arida pallet, Illius est facios, cui sancta ecclesia quondam 20 Sponsa fuit, quique est retro: Fuit ille TvnoNis, Auguillas qui Volsinienses purgat in albo Exstinctas vivo; ventrem modo luget inanem.

284쪽

Appellans proprio, non dedignantibus illis,

25 Sic ut me obscuro nemo signaverit actu. Vidi Us1Lnix M Bi LRNfEu dentibus aspris IncaSSum utentem, superante cupidine edendi; Et te, Bora Paci, quum multae examina gentis Narrabant pavisse pedo; et te. Manculo, vidi

30 Cui quondam urbs Livi spatium indulsisse bibendi

Fauce minus sicca sertur, licet aridus esses Γsque adeo, ut nunquam vino saliatus abires. Utque aliis qui alium praeseri, sic nostra morata est Mens in LuccENsi solo, quem nosse Putabdin

35 Me melius; sed nescio, quid secum ille fremebat: Audieramque illic GEHucari, ubi vulnus inhaesit Litoris, quod sic miseros depascitur artus. O anima, huic dixi, quae iam studiosa videris Colloquii nostri, sae, quaeso, ut pleniuS aure 40 Dicta tua accipiam, teque exple nieque loquendo. Femina jam nata est, atque haec velamine nondum Utitur, ille tulit, per quam tibi dulce manere Urbe erit in nostra, hanc plureS utcunque reprendant. Perges id monitus: si, quem misi ore, SuSurrus 45 Altulit errorem, id pariter te vera docebunt. Sed dic, num videam hic illum, qui carmina primum 'Intulerii nova, et altisono sic incipit ore: O, quae, quid sit amor, Sentilis mente, puellae. Ille ego sum, dixi, qui, quod vis Spirat amoris, b0 Signo, et quo ille modo sensus in pectore dictat,

Saepius hoc seribo. O frater, nunc cernere nodum Fas est, qui scribam, GLITTONEM, meque repreSSit. Nunc didici, cur vos dictantem pone Secuti, Stringitis hunc vestris pennis, nec contigit unquam

bb Ausis id nostris. Et qui mage sinibus illis

Prosilit, ut placeat, quam longe disserat unus Atque alius stylus, ille minus vidisse putatur.

285쪽

Ilaec quasi contentus factoque hic sine quievit. Ut genus alituum propter Nili ora sonantis

60 Ilibernans, sese interdum simul agmine S lipat, Deinde magis propere nubes longo ordiue tranat: Sic. quae genS aderat, verso properantius ibat In me ore, ob maciem studiumque levissima cursu. Utque vir a multo succussu lassus, abire 65 Fert patiens comites, jam lenti8 ΡaSSibuS usu S. Donec se essundat pectus quatientis anhelum Vis sollis: sic est passus transire FORESES Sanctum agmen; verum ille retro P0St terga secutus:

Quando erit, ut rursus mecum tua sensa loquenlelu70 Τe videam, aiebat - Scitanti ego talia contra: Quid mihi adhuc superet vitae, haud est Scire poteStaS; Sed mihi iam cito non fuerit loca in i Sta reverti, Quin prius ad ripas me adducat justa eupido. Nam magis inque dies, quam sum Sortitus habendam 75 Pro patria, tellus se quavis dote bonorum Nudat, et excidium sibi triste parare videtur. Nunc i, respondit; namque ausum plura nefanda, Et magis insaniem mihi cauda est cernere equina Raptatum ad valles, ubi non est copia culpae M Unquam delendae; nam quo plus bellua passus Ingeminat, tanto velocius incita fertur, Donec eum caedit corpusque exsangue relinquit Disruptum foede. Non multis orbibus illa Volventur svultumque oculosque ad sidera vertit), 85 Cum manifesta tibi venient, quae plurima sari

Nunc vetur. At maneas; nam magno his tempora constant,

Quaec nimis insumo, dum sic Simul ire cupido est. Uualis eques socios equitantes praepete cul SuPraevertii, primumque petit, stimulo actus honoris,so Certamen: talis multo majoribus ille Saltibus excessit. Sic inter utrumque poetam, Uuos tota eximios suspexit terra magi Stro S

286쪽

PURGATURli xxivdam super unus eram. Ast ubi nostra evaserat ante Ora ita, ut hunc oculi pOSSunt coplare Sequaces, 95 Ut meus verba prius, gravidos cum cernere visuSAlterius pomi ramos, plenosque vigoris Quae non longe aberal, nam tunc modo temporis illuc Lumina transtuleram. Prospexi utrasque sub ipsa Tollentem Palmas populum, cupido ore frementem IM Nescio quid frondes adverSus, more multoque Insantum desiderio luctantium inani, Uui rogitant, et queis non dat rc Sponsa rogatus, Uuoque magis stimulis inhiantes pungat acutis, Λlte suspensum certat retinere, quod optant, 105 Nec tamen abscondit. Dein tota caterva recessit, Ut quae salsa animi est; et nos devenimus illam Sub plantam, quae tot lacrimaSque preceSque resulat. Ferte gradum ulterius, neve isti accedite plantae; Lignum est hinc supra, quod dentibus Eva momordit, ii0 Η aec illa sata planta fuit. Sic nescio, quiddam Insonuit frondes inter. Quare agmine juncto Vincii ri s STAT i iisque et ego discessimus inde, Ita dentes latus ad coelum Se vertice tollens. Volvite quisque animo devotae robora pubis 15 Prognatae nebula, quan vino expleta epulisque Pectoribus geminis, dicebat, ΤΗΕsΕΑ duro Bello oppugnarunt; et Iudae Sanguine cretos Tam molle ad potum lassos se pectus habere, Quare istis GEDEON non est comitantibus u Sus, I 20 Collibus ex Midian cum Se conjecit in hostes. Sic praetergressi ex geminis nos legimus uuam oram, et multa gulae venerunt crimina ad aures, ducis miserum accessit lucrum. Dein calle potiti Et lato et solo nos plus quam mille vagati 125 Passus desixis animis contendimus ultra Muti omnes. - Quid vos curarum, O Pectora trina, Sic versat' subito necopinus venit ad aures

287쪽

PLRG1T0RIl XXV. Hic sonitus. Quare, ceu bellua territa et excors, Excutior tolloque caput, cum cernere a Verum

130 IIaec santem; et nunquam vidi igne rubescere tanto Li quendam adspexi dicentem: Scandite in altum, Si vos fert animus, nam opus est huc nectere greSSum; Hac iter est illis, qui exoptant pace potiri. 135 Illius adspectus mihi ademit lumina visus;

Quare doctores respexi, ut qui pede vocem Demonstrantis iter Sequitur; qualisque, propinqui Nuncia Luciferi. sub Maii tempora spirans ta halat praegnans herbis et floribus aura;

140 Tali percussam venti mihi stamine frontem In medio sensi, et jactatae verbere plumae, Quae simul ambrosiae jucundum asstavit odorem; Atque hausi hos voces: O terque quater lite beati, Gratia queis tantum dat luminis, ut malus ardor I45 Suavia captandi, haud nimia hos fuligine laedat, Esuriem justo semper moduramine paSSOS. Hora minus patiens depygum tendere in altum Adscensu, inflabat; medii namque orbe diei

Consecto, hunc Tauro atque Nepae Sol ces Serat umbras. Quare ceu vir, qui indocilis consistere cursum 5 Insistit, quaecumque sibi res obvia sint, Si quid eum stimulo pungat; sic ostium inimus, Prendimus et Scalam praeeuntis terga premendo ;Νam nimis arcia vetat pariter conscendere. binos. Qualis, ubi paSlum est egressa ciconia, pullus I 0 Alas attollit, Studio stimulante volaudi, Linquere sed nidum haud ausus, dimittit utrasque: Talis ego accensam simul exstinctamque rogandi GeSiabam curam, quae nutum erumpit in illum.

288쪽

Quem primum prodit, qui nititur ore prosari. I 5 At quamquam celeri peteret Scalae ardua paSSu, Haud paler ille meus dulcis cessavit et insit:

Solve arcum sandi, adductum curvamine ad usque Ferreum utrimque caput. Tunc tuto labra resolvens Coepi: Uui possit quisquam macrescere, ubi esca 20 Membra alere haud opus est - Memori si mente volutas,lit quondam Aenides, consumpto uipite, et ipse Consumptus fuerit, non te sic acriter, inquit. Haec res assiceret. Tum Si tecum ipse putabis,

Ut motum ad vestrum motu respondet eodem

25 Vestra quoque in speculo effigies, tibi molle videbis, Quod visum est durum. Sed si fert ista cupido

Hac magis inspecta penitus requieScere cauSSa, Ecce tibi STAT id S, quem posco Voce precorque,

Sanabit plagas. - Si te praesente resolvo 30 Huic nodum, aeterni quem nectit judicis ira

Nil tibi, deposcam veniam. Dein talibus insit: Si quae verba loquor, fili, tu mente volutasAc recipis, caussam quaerenti lumina praebent. 35 Sanguis perfectus, bibulae quem haurire recusant Venae, quique manet, patiniS Velut es ea remotis, Imo in corde sibi vim sumit, quae omnia membra Humana informat, ceu limi se essundit inanes, Sanguis per VenaS, ut SeSe vertat in illa.

40 Dein digestus abit, quo non est dicere honeste, Λtque hic deinde gemit, se alieno Sanguine miScens, In vas injectus, natura quod indidit ante. Atque ibi sanguis uterque coit, sacere iste paratuS, Iste pati, loca sortitus persecta receptuS 45 Unde simul premitur. Sic junctus viribus uti Incipit, in primis se cogens, idque vigore Firmat, cui propria dederat coalescere primum Materia, atque anima evadit, quae proditur actu

289쪽

Virtus, qualis inest plantae, nisi planta teneret 50 Iam ripam, illa novos properaret tangere portuS. Dein sic inlus agit, motus ut jam explicet, et jam Expediat sensum, ceu spongia in aequore vivax. Atque hic aggreditur componere disposituras, Quas poscunt tali prognatae semine Vires. 55 Se modo dilatat, modo flectit vivida virtus, O fili, ipsius manans ex corde generati S, Ars ubi naturae cunctos se intendit in artus. At qua qui est animans, mox fiat sarier aplus, Nondum cognoscis. Tantis est septa lenebris 60 Haec via, ut a vero jam longe abduxerit illum Qui tibi doctrina mente et praestabat acuta; i Namque anima docuit sejunctam adsistere mentem In qua consilium est, quia nullam in corpore sedem IIuic uni propriam vidit. Nunc pectore aperto 65 Fac verum accipias, quod prodo in luminis oras. Nam simul ac Delus coepit gaudere cerebro Persecto, hunc primus laetanti suspicit ore, Artis opus tantae motor miratus, et aurae Ipse novum flamen spirat Virtute repletum,70 Quod, quidquid vires valet exercere per artus Altrahit in sese, ac totum sibi jungit in unum. Hinc simplex anima ex Surgit, quae praedita vita, Et seia Su pollens, in se sese ipsa reflectit.

Quoque minus tecum me sic mirere locutum 75 Adspice, ut in vinum mutetur, sole colorem

Praebente, huic junctus, qui manat vitibus, humor. Et simul ac Lachesis devolvit vellera iugo, Carnis se solvit vinclis, et quidquid habebat

Immortalis et humani, virtute sua stans 80 Fert secum: ex reliquis quaecumque est muta facultas in Sita, qua meminisse valet, qua judicat et vult, Acrior evadit, quam si esset corpore Vincta.

Nec In0ra; praecipitans, mirum i per se incidit orae

290쪽

8b duas tenuit quondam, simulatque in sedibus illis Circumscripta suit, talisque et quanta per artus

Serpebat vivos virtus formare parata, Praeradiat circum. Ac veluti praenubilus aer Alterius radiis, quos ipse repereulit, ictus,s0 Ostendit varios adverso sole colores: Sic prope qui aer adest, formam sibi sumit eandem, Quam sedes sortila suas anima imprimit illi Vi propria, ut stetit. Ac veluti ignis consequa flamma Forma novella animum sequitur, quocumque Udgatur. so Et quoniam ex illa trahit insormata figuram, Umbra solet dici. Atque hinc, queis erat ante Potita Disponit sensus omnes ad lumina visus. Hinc vox elicitur, lacrimae, SuSpiria, riSUS, Quaeque audire suit montis tibi septa petenti.

100 Ut desiderio tabescit quisque, vel illa

Aut alia cura, vultum sic induit umbra; Atque haec est, tantum quae assert tibi caussa stuporis. Iamque ubi torquendos postremus distinet Orbis, Votitum erat. Ad dextram nos versi intendere mentem I 05 In curas alias. Hic Haculata favillas It ripa in flammas, natumque extrema corona Altius exspirans, procul a se tela repellit Ignis et amandat. uuare singlariter uni Cuique legenda fuit reclusi marginis Ora.

I 10 At mihi utrimque metus: Λ flamma hinc, inde propinquo

Α lapsu. - Ηic opus eSt oculos compescere duro Freno, dux inquit; nam te res tantula posset Trudere in errorem. Medio vastissimi in aestu Incendi audivi earmen, quo summa parentis II 5 Poscitur aeterni clementia, ut impetus ingens Me minus efficeret metuentem Vertere viSum. Adspexique animas illic flammam inter euntes, Quare illas passusque meos SpeculatuS. utramque