Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

291쪽

236 PUm ATulit I XXVI. Alternis aciein nunc huc, nunc dividore illuc I 20 Curabam. - Λst hymni jam lota lege peracta, Vox effata Virum non co9nosco impulit aures; Deinde hymni numeros iterum absolvere remisSe,Cujus sui, linem clamavit tota caterva: Phoebe iniit cursu silvas, Helicenque removit, I25 Quae virus passa est Veneris. Dein corpore castos Clamavere viros matresque, ut jura marita Poscunt. Idque sat esse illis puto tempus in omne, Quo flamma uruntur: curam hanc, haec pabula poScit Vulnus, ut huic tandem claudantur hiantia labra. Alter post unum dum sic per marginis oram Ibamus, caveas, mihi dulcis saepe magister Dicebat: studiosa juvet te cura monentis. Sol inihi dextrum humerum seriebat lumine et omnem 5 Occasum clarans mutabat coerula coeli Candidus; et mage candentes ego corporis umbra

Fingebam flammas; atque hic quoque millia vidi a

Umbrarum, indicium iantum quae mente notabant. Atque haec caussa fuit. cur coepit quisque rogare,10 Quis sim, atque alternis: Non iste est, dicere, corpus Fictum. Dein propius, prout eSt data copia, verSi,

Usque magis certam sunt rem cognoscere adorti,

Deseruisse locum verili, quem possidet ignis. O tu, qui extremus, non quod pigra membra retardant,i5 Incedis, sed quod te sors reverentia vincit, Da mihi responsum flammisque Sitique perusto, Nec mihi duntaxat; namque id sitit ista caterva, Plus quam Indi, Aethiopesque algentis munera rivi. Dic nobis, quae caussa subest, cur parietis instar 20 Solem defendis, veluti si in retia mortis Nondum etiam intrasses - Quaedam sic umbra locuta est;

292쪽

. Et dicturus eram, quis sim, nisi visa repentenus alia ac uecopina sua no ita te Stupentem Me defixisset. Medio nam in callo vomento

25 Flammas, liuic genti gens obvia fronte ruebat,

Quae me suspensum tenuit. Video undique quamque Γmbram ibi sestine venienti occurrere et unam-0uamque sibi alternis partirier oscula raptim, Nec remanere. brevi contentam pignore amoris.

30 Non aliter nigrum in campis formica per agmen Os ori allerius jungit, cum sorte cupido

Fert iter et casus comitum noviSSe Suarum. Et simulac visum est congreSSum Solvere amicum,

Ante prior passus quam illac transmittat euntes, ab Singula quaeque novam per se superare laborat Gentem, clamando elate Sodomam atque Gomorram; Et nova gens contra clamabat pectore tolo: Pasiphae vaccam ingressa est, ut tauruS in iram . Lascivae irrueret. Dein pennis alta secantum 40 More gruum, dum pars montes petit una Riphaeos Altera arenosas terras, ea frigus, et ista Effugiens Solem; pergit gens altera, adeStque Altera; deinde iterum in lacrimas cantusque priores . Ibat clamoresque, prout plus quamque decebat. 45 Deinde milii accessere iterum, velut ante, rogantes Quae prius adstiterant, intentaeque Ora tenebant. Tum qui bis vidi studium, quod gratiuS eSSet Sic coepi: O animae secura pace poliri,

Adveniente die, certae; nec acerba, nec 3ρVOb0 Plena remanserunt illic mea membra, Sed ipse Mecum haec portavi cum sanguine et ossibus is illuc. Hinc ego conscendo, ne coecus me implicet error Praeterea. Mulier superis in sedibus ad Stat Hanc mihi quae exorat veniam, et mortale per orbem 55 Ipse sero vestrum. Sed major vestra cupido Sic sat saturata cito, ut domus hospita coelum

293쪽

238 PURGAT0Bli XXVI. Sit vobis, ubi abundat amor, multoque patesstit Amplius huic spatium. qui sitis, dicite, ut ultra Progrediar scriptis; et quaenam est illa caterva, 60 Quae sic post vestrum sertur pede praepete tergum Non aliter montanus homo stupet inscius ore. Turbato mutusque haeret spectaculo, ubi urbem Et rudis et serus ingreditur, quam quaelibet umbra Portento excusSa est. Sed postquam exempla Stuporis 65 Sarcina, qui subito generoso in corde virorum Intepet: O te, inquit, felicem, quae umbra rogarat Me prior, ex nostro quae exportas littore vitae Notitiam, ut vivas melius. Vestigia nostra Quae gens non sequitur, malefacto offendit in illo, 70 Per quod se audivit reginam a plebe vocari Caesar, in opprobrium, curru victore triumphans. Quare clamantes Sodomam dant terga citato Cursu , quodque audire suit, sibi quisque latendo Exprobrat, atque rubore suo flammam adjuvat ignis. 5 Semina sunt labis nostrae ex capito Hermaphroditi orta; ast humanae quod nos praepostera legi

Praetulimus, nostrum sectantes more ferino

Ingenium, legitur nobis abeuntibus in nos Illius nomen, quo infamia nostra notatur, 80 Bellua quae inventa est reserentibus ora juvencae In textis. - Nunc scis, quae nobis acta suerunt, Et quae noxa egit sontes. Si sorte requiras, Qui simus, nomenque simul cri usque reposciS, Non vacat id sari, nec scirem. Ast ista cupido 85 Per me manca tibi siet. Nam nomine GuiDΠsGUiNicELLUS ego dicor, jamque abluo SordeS Quod prius indolui, potius quam extrema manerem. Quales, tristitia orbatum exagitante Lycurgum, Prosiluere duo visa genetrice gemelli: M Talis ego, at tantum non auSim, nomine noStri Audito patris et reliquorum, quos tulit aetas

294쪽

PURGATORII XXV l. ' 239Εxinuos vates, qui dulci carmine amores Tam culti cecinere suos. Ego mutus. et absque Auditus sensu sieteram defixus in isto

s5 Uno haesique diu pendens, nec, cautuS ab igne, Accessi propius. Postquam saturata videndo

Nostra acie S suerat, quae vellet, cuncta Spopondi Haec me facturum, confirmanS plurima Verbis,

Cuique animo factura fidem. - At sic incipit ille: i00 Lt didici auditu, post te vestigia linquis

Talia et usque adeo clara, ut nec flumina Lethes Hare abolere queant, aut ossuSeare nigrore. - At tua si verum juravit fida loquela, Dic mihi, cur tua dicta oculique et gestus amorem Iob in me praeportant tantum - Huic ego talia contra: Dulcia, quae quondam ceciniSti, carmina, quaeque Tam sunt duratura diu, quam lege recenti Mum diu utetur, pretiosa et cara suturis Scripta tua ossicient. 0 frater, quem tibi monstro,

I 10 Et digito prae se stantem mi ostenderat umbram Maternae fuit hic linguae faber optimus, inquit.

Praestitit hic cunctis, teneros Seu lusit amoreS, Tradidit aut scriptis romantica lege solutis; Et sine sponte loqui stulto S, qui anteire putaruntll 5 LYuovica Nov. Mos est his tollere vultum Plus ad rumorem, quam mente expendere Verum; Sic prius obfirmant animum, quam audire laborent, Quid ratio quidve ars poscant. Sic multa vetusto Ex aevo stupuit GLITTONEM turba, secuta I 20 Vulgata, inque diem creScentia murmura famae, Illum laudando; verum certamine in isto Plures de nostris illum ostendere minorem.

Quod si tanta patet privo tibi gratia, ut intres

Claustrum, ubi Christus adest collegi maximus abbas, Ira Dic Pater, huic, noster pro me, quoad indiget uSus Pro nobis mundo hoc in nostro, qui abstulit omne

295쪽

240 ' PURGAT0Rli XXVI l. Peccandi arbitrium nobis. Dein, sorte daturus Ipse locum adstanti, per flammae incendia fugit, . Assimilis pisci per aquas standi ima petenti.

I 30 Paulum ego monstrato acceSSi, me diScere aventem Illius nomen testatus corde paraSSe Huic gratam in nostro sedem. - Τunc liber ita insit: Tam mihi dulce venit, quod comi Voce roga Sti, Ut neque ego p0SSim, nec Sit celare VoluntaS,I35 Quod petis. ARXALnus dicor, qui ploro modisque Cantito 1Iebilibus, simulatque ego mente recordor, Quo me praeteritae duxit dementia vitae. 'daanque dies mihi tam sperata videtur adesse. ' Nunc per virtutem te oro, quae Scandere Scalas l40 Dat tibi supremas, ut fausto tempore nOStri Sis memor angoris. Dein purum se abdit in ignem. Ut cum prima vibrat radiorum spicula in urbem, Auctor ubi suus effudit cum Sanguine vitam, Altius invectum sub Librae sidus Ibero Labente, atque horam sub sextam rursus adustis 5 Undis in Gangstm: haud aliter sol stabat eratque Ultima pars lucis, laeto cum se obtulit ore Angelus. Extra ignis flammas ripam ipse tenebat, Et majore sono, quam hominis vox viva tulisset, Cantabat: Mundo qui incedunt corde, beatos II0 Exinde: O animae sanctae, nisi mordeat aestu Flamma prius, non est ultra contendere greSSu; Intrate hanc, nec sint aures ad carmina surdae Inde emissa loci. - Sic cum prope venimus, inquit; Quare, bis auditis, tali sub imagine laetus Ib Restiteram, quale est post funera corpus humandum.

Et stratus digitis intra se pectine junctis,

Inspexi ardores, revocans, quae corpora quondam

296쪽

Viva hominum vidi flamma crepitante cremari. Ductores versi me respexere benigne, 20 Vipuit ivsque inquit: Dolor hic sortasse subesse, O fili, queat, at non qui det corpora leto. Id memora, id memora. Et si te salvum ipse reduxi GgnwNi impositum, que is pro te viribus utar,

Jam propiore Deo Maneat tibi mento reposta , 25 Haec non vana fides. medio si tu ignis in alvo Mille annos jaceas, hunc non tibi posse capillum Depraedari ullum. Quod si tu sorte putabis Me dare verba tibi. mox te objice, et ipsa periclum

Dextera veste tua faciat. Jam pone timorem, 30 Atque metus omnes; ades huc, accedito tutus. Ast ego et obsi mare animum atque inSistere . contra Mentis consilium auctori parere jubentis. Ut me proposito haerentem atque obsistere certum

Vidit, turbatus paulum: Nunc adspice, fili; 35 Teque BEATntcgrique inter jam ponitur, inquit,

II ic paries. Veluti clausurus lumina morte, Ad nomen Thisbes ea sustulit oraque amanti SPyramus extremum adspexit, cum mora cruentas Induerant maculas: sic, quae mihi pectora primum 40 Duruerant, mihi tum subito mitescere sensi; Nomine et audito, quod mi usque renascitur intus, Quaesivi cupide sapientem corde magiStrum.

Ille caput quassans: Quid nobis Τ Ergone standum Hic erit' Et post haec risit, quod saepe puello 45 Fit balbo. pomi qui victus imagine cedit.

Inque ignes medios prae me se immisit et ipsum Oravit STATIΠM, legeret vestigia retro. Qui primum longo se abduxerat intervallo. Ut flammam intravi, me saltu in stagna dedissem 50 Ferventis vitri, ut mihi membra perusta levarem; Usque adeo sine more atrox ea stamina furebat. At pater ille milii dulcis lenire dolorem 16

297쪽

242 'URGAT inll XXVI l. Solando cupiuiis, vario Sermone serebat Multa BR1 Tntcgv memorans. Sic ore locutus: 55 Hujus jam videor faciem milii cernere. - Nobis

Pro duce vox aderat, quae ultrR I OS mi SSa canebas.

Nos huic intenti partem devenimus illam,

P Unde erat adscensus. Patris o dilectu, venite, Pectora fida mei, Vox ex ardente micantis 60 Luminis insonuit centro, quod luce replebat Tanta illas Orus, acius ut nostra requirat Illum victa pati, nec erat spectare pol 'Stas. Sol abit, idebat, veniuntque crepuScula noctis; Ne state, at paSsus cursu celerate citato. 6b Donec vesper adhuc minus atras induit umbras. Recte adscendebat per saxi concava callis,

I ramite sic Vergens, ut jam mihi lumina solis Prae me interciperem, quae languida sacta cadebant; Atque gradus paucos fuerat superare facultas, 70 Cum solis cubitum ex illa, quae evanuit, umbra Sensimus a tergo. Atque prius quam, qui patet ingens Orbis sinitor, per cunctas undique partes

Unam vestiret formam, et Sua cuncta teneret Nox sibi, quisque gradum pro lecto preSSerat unum. 75 Sic dantes ultra nobis contendere Vires, Plus quam solamen, montis natura res regit. Ut grex caprarum, qui praeceps atque protervus Per saxa impastus, per culmina summa ruebat, Fit mansus solia, atque esas dum ruminat herbas,80 Quem prope pastoris custodia fida bacillo Stat nixa, inque illis tota est; et more modoquet pilionis oves juxta dare membra quieti Sub dio soliti, qui longas ducere noctes Sustinet evigilans, sera ne disperdat ovile: M Tales tunc pariter fuimus nos copia triplex,

i Instar ego caprae, similes pastoribus illi,

Praecincti hinc atque inde specu. Hic extraria coeli

298쪽

PURGAT0nli XXVll. 243 Se dare lustranti poterat pars parva videndam: At parva ex illa spectabam sidera parte 90 Clara magis solito, majore ac praedita forma.

ΙIaec ego dum miror mecumque haec mente voluto, Me cepit Somnus, somnuβ reS Saepe novellas

Ante diem discens. - Quo primum tempore, credo, o ortum praeeurrens montem radiaverit illum 95 Clara Venus, flammas praeportanS Semper amoris, Mi praestans mulier forma integraque juventa Visa est sopito per campos ire patentes, Decerpens flores haec ore locuta canoro: Nomine quo dicar, si quis fortasse requirat, 100 Me sciat esse LEAM et manibus non parcere pulchris

Errantem circum, ut Serto mea tempora cingam. Dum speculo reserente meam mirata figuram

Ipsa isti placeam, hic me ornatus cura moratur; At germana mihi nullo unquam tempore RACHELI05 Fixa suo speculo declinat lumina, et haeret Sede dies solos. Cupit haec sua lumina pulchra Adspicere, ut me sollicitam fert cura parandi ornamenta manu. Huic speculandi, mi ardor agendi. Ei jam per lumen subsuscum, signa diei II 0 Praeportans, tanto peregrinis gratius omen, Quanto illos brevior patrias via ducet ad oras, Undique depulsa fugiebant nocte tenebrae, Atque Simul Somnus. Quare tunc membra levavi, Et magnos vidi consurrexisse magistroS.Itb Dulce illud pomum, per tot quod quaerere ramOS Ingenti certant mortalia Pectora cura, 0mnem hodie esuriem plena tibi pace domabit. Talia Minciades; et nunquam tanta suere Munera Strenarum, quae Sic mihi grata venirent.120 Visque voluntati tanta est super addita summum

299쪽

Postquam suppositae percurrimus ardua scalae, Supremumque gradum attigimus, sua lumina fixit 125 In me Vincii iiis fuditque has pectore Vores Arsura aeternum atque habitura incendia si noua

Vidisti, o fili, atque aditum loca in illa tulisti, In quibus haud licet ulterius mihi cernere quidquam.

Huc usque ingenio te traxi fretus et arte; 30 Nunc tibi pro duce sit, sit pro ductore voluptas; Ardua vicisti, vicisti obscura viarum. Cerno illic solem in media tibi fronte micantem, Graminaque et flores, frondosasque adspice plantas, Quas fert sponte sua nullo terra ista colente. 135 Dum pulchro advenient oculi sulgore nitentes Laelisci, ob lacrimas quorum te jussus adivi, Jam cessare Potes, perque illa vireta vagari; Nec mea tu dicta ulterius nutusque manebis. Incolumi arbitrio, recta sanaque potitusi 40 Libertate, vales, gravis et te solleret error. Si te ex arbitrio prohiberet ducere vitam;

Nam tete supra cingo sertoque mitr3que.

XXVIII.

Iam cupidus lustraro intus circaque recessu SDivini nemoris densos vivosque, novelli Frangenies oculis fulgentia tela diei; Haud mora, deserui ripam, campumque patentem 5 Exiguo ingressus passu, per lene serebar

Lente iter ambrosios exspirans undique odores. Dulce strepens, ulla mutari nescia caussa,

Aura milii frontem majore haud staminis ictu Tangebat, quam si afflaret vis blanda Favoni: I 0 Quam propter tremulae ac doeiles levitate secunda Quotquot erant, parili nutabant Ordine frondes,

300쪽

PURGATORli XXVlli. 244 In partem Versae, quum contra projicit umbram Mons sanctus primam; haud tamen hae vertiginu sparsae Sic, ut desinerent fastigia summa tenentes Ib Arte sua volucres uti, Solitosque ciere Cantus; quae pleno sui dentes gaudia eorde, Excipere omnigenis certabant cantibus horas Primas sub soliis, quae edebant conSOua murmur,

Quale audire melos facile est prope littora Classis 20 Constatum hinc inde in ramis pineta per alta, Auster ubi Aeolio lenis se carcere Solvit. Jamque per antiquae intuleram me devia silvae, Tarde progredienS adeo, ut jam Seire nequirem,

Qua veni, cum me vetuit procedere rivus,

25 Ad laevam modicis innectens gramina lymphis in ripas egressa suas. Pellucida quaevis Fontibus ex nostris aliquid concludere misti Unda videretur prae illa, quae illimis in imo Nil celat fundo; quamvis subfusca sub umbra 30 Perpetua excurrat, quae Solis lumina nunquam Nec Lunae patitur nemoris per Ocapa vagari. Adductis pedibusque oculisque ego numinis alveum Transsilui parvum, visurus laeto vireia Florida, tam vario discrimine picta colorum: 35 Atque huc mi Occurrit, fieri ut quandoque videmus Quiddam improviso, quod cunctas pectore cura SAttonito avertit. Rullis comitantibus ibat Ore canens mulier floresque a floribus ipsa Secernens, pede tacta hujus queis tota nitebat 40 Semita. Cui dixi: O mulier pulcherrima, amoris Quae lacibus calesis, fronti si credere dignum est

Cordis testanti sensus, ne huc abnue, quaeSO, Ferre aditum propius ripam, ut, quae carmina cantaS, Figere mente queam. Per te subit insula, per te,

45 Qualis erat spectanda, Subit Proserpina in ipso Tempore, cum genitrix illam, ver illa serenum