Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

311쪽

256 PURGAT0Rli XXXI. Lumina miratus juvenilia, et hunc ego mecum II 0 nectum ducebam per iter. Simul ipsa secundae Aetatis tetigi limen, mutataque Vita eSt, Se milii is eripere atque alio traducere amoreS. Cum positis novus exuviis mortalibus astra

Spiritus hic petiit; postquam milii forma decusque

II 5 Creverat et virtus, minus et minus huic ego cara Atque accepta sui. Per sexus ire viarum

Non veros statuit, simulacra dolosa bonorum Venatus, nunquam promiSSi S Sueta manere.

Nec mihi vitales divini staminis aurasi 20 Promit impetrare isti, ut per Somnia perque Mille artes alias revocarem. IIuic tantula nostri Cura fuit, ceciditque adeo mage praepete ea Su. Et, quidquid remanebat Opis, servare studenti

Iam mancum fuerit, praeter monstranda maligna 125 Regna, atque aeterna damnataS morte catervas.

Ergo harum invisi portam precibusque rogavi Admiscens lacrimas, qui dudum huc duxerat istum. nupta flarent sata alta Dei, secura vadariSi posset Lethe, et daps haec gustanda veniret, i ad Symbola ubi deesset lacrimarum, quas dolor imus

Effundat, lassus Se poenituiSSe malorum. O tu, qui in sacri ripa ulteriore moraris Fluminis i - obverso punctim, caesim ante rotὼlο Alloquio, quod erat visum tamen auribus acre, Nil cunctata iterum coepit; - num vera locula 5 Sim modo, dic, age dic; tanto cum crimine oportet Verba salentis eant pariter. - Confusa facultas Sic me torpuerat, ut quae vox hiScerat, ante Quam lingua emitti posset, restincta maneret.

Non tulit illa diu, sed ait: Quid pectore volvis

312쪽

PURGATORli XXXl. 2b TI 0 Iam mihi responde, quoniam tibi gurgitis unda

Lethaei nondum memorantem tristia mentem Ausa tibi laesit. - Mihi tum pudor ac limor istam Vocem ore excussit: Verum i quod lumina visus Pro auditu poscebat opem, ne Verba perirent.15 1lt ballista manus nimio conamine ten SaChordam arcumque simul frangit, telumque minore

Impete contingit signum: Sub pondere tanto Sic ego disruptus lacrimas gemitusque profudi

Largos, praeclusaque via vox faucibus haesit. 20 Illa iterum: Mea cura boni cum incendere amore Te studuit sumini, quod tendere non datur ultra. In quibus ossensum est susSis tibi, quave eatena, Prorsus ut exula, quae dat transcendere poSSO, Spe sic deficeres Quaenam compendia, quoSVera Vidisti quaestus aliorum in fronte parato S, LIt circumcursans illos venatus obires Denique post gemitum, quem duxi ex pectore, amarum Vix fuit apta mihi vox respondere, Sonumque Aegre effinxerunt mea labra, rigantibus ora 30 Fletibus, et dixi: Praesens mihi copia rerum Avertit ludens salsa dulcedine passus, Me simulatque tui latuit praesentia vultus. Illa mihi: Quamvis tacuisses, sive negasses

Quae nunc es lassus, non essent crimina vitae

35 Nola sutura minus; sub tali haec judice sunt.

Sed simulac proprio erumpit vox ore gena que Sese incusantis, tum se rota vertit acutam Contra aciem regno in nostro. Tamen, ut pudor urat Te melius, validaque magis virtute repugnes 40 Sirenum voci, lacrimarum semina pone; Audi. ei sic disces, quo te in contraria pacto Ducere debuerat cum carne haec forma sepulta. Haud unquam oblata est naturae munere ei artis

313쪽

45 Pulchris ex membris, quae me inclusere, jacentque Condita sub terra. Quod si te summa sesellit Tanta voluptatis pariter cum stinere nostro, Quae res mortalis tibi jam exoptanda suisset Jam tibi par fuerat. postquam bona lalsa prioreb0 Conciderant telo, consurrexisse Sequique

Me pone haud talem posthac. Neque forma puellae, Aut aliquid vani minimo durabilis aevo

Debuerant pennas tantorum mole laborum Depressisse tibi, plures ut sponte manereSbb Ictus. Hos avis exspectat nova te me quaterve; At que is silvescunt plumae, qui retia ponit, Aut arcum intendit coram, discedet inanis. Quales, quos puduit, pueros haud hiscere quidquam Defixisque oculis terrae auscultare videmus, 60 Conscia ubi facti mens poenituisse coegit: Me quoque vidisses talem. Atque ea talibus infit: Quando ex auditis moeres, attolli lo barbam, Atque, ubi respicias, major te poena peruret. Vento evellenti cerrus robusta resistit 65 Λegrius, hic nostris Seu debacchetur ab oris, Sive a Gaetulis agris, quam ego jussus in altum Sustuleram mentum; sed ubi me poscere vultum Ρer barbam voluit, Sat novi, quale lateret Virus in hoc dicto. Postquam sublata figuram 70 Expandit facies, pulcherrima turba volantumdam mihi quaerenti sese praebere videndam Destitit, et parum adhuc tuto est inspecta BEATRix Λ me oculo. - Illa seram, natura duplice, et unam Versa tuebatur. Nivei sub tegmine veli 7b Transque oram viridem, plus se ipsam Vincere priscam ipsa videbatur, quam alias, cum erat incola terrae. Hic mihi subjecit stimulos vis tanta doloris,

Ut, quae cunctarum rerum me maxime amore Torsit, cunctarum foret invisissima rerum

314쪽

PURGATORli XXX l. 25980 Conscia tam dirus mihi pressit pectora morsus, Ut victus caderem; et, qualem me secerit, ipsa, Quae dederat caussam, novit. - Cum in pectora virtus Mi rediit, super adstantem, quae prima reperta est Sola mihi mulier, vidi, quae ajebat: Inhaere, 85 Meque tene; tenus atque gulae me in numinis undam Traxerat, et raptans post se, levis et levis ibat Innans ut radius. Sed ubi prope ripa beata Adfuit: adsperges mel ita dulce audita sonare Est vox, ut memorare mihi vel scribere non sit. 90 Expandit geminos mulier formosa lacertos Atque meum est complexa caput, mersitque quod undam Sorbendam fuerat jussum demittere plenis Faucibus: atque inde ereptum totumque madentem Duxit, ubi choreas agitabant quattuor ore 95 Pulchro matronae, quae me texere laceritS. Nos sumus hic nymphae, dicebant, sidera in alto. Iam prius in terras quam esset delapSa BEATBIx,

Nos illi famulas dederat regnator olympi.

Illius ante oculos nos te ducemus acutos; I00 Sed tibi jam reddent visus, ut. quod latet intuS, Iucundum adspicias lumen, tres, quae inde propinquae Altius interiora vident. Sic. voce canentes Coeperunt. Exin me secum ad pectora gryphi Duxerunt, ubi constiterat conversa BEATRixi05 Ad me, sic satae: Ne oculos intendere parce; Nos te lucentes juvat ante locaSse smaragdos, Unde tibi est jaculatus amor sua cognita tela. Millia me ardorum quavis magis incita flamma Compulerant oeulis oculos Spectare micantes,

sis Qui tamen in gryphum defixo lumine stabant. Γt sol in speculum, pariter radiabat in illam

Natura duplex animans, ratione modoque Multiplici. - Ut me res haec admiranda stupentem Fecerit, o lector, reputa, tunc cum ipse videbam

315쪽

260 PURGAT0Rli XXX ll. Il5 IIunc stare, inque oculis varium apparere tuentis. Dum mens gustabat mihi laeta et plena stuporis Illam, quae, quo plus saturat, plus e Sra si litur,

Tunc mihi, de solio testatae Se e SSE SUPI PINO, Occurrere aliae coram tres ordine Divae, I 20 Carminibusque suis simul adjuvere choreas Angelicis. Converte tuos, converte. BEATIllx, Cantabant, oculos sanctos sidumque tuere,

Qui te visurus tot passibus ardua vicit. Da nobis veniam hanc, tuaque huic fac ora reveles. I 25 Quae celas. O aeternae vis vivida lucis lEcquisnam usque adeo sub Pindi expalluit umbra,

Aut Aganippei potavit numinis undam, Qui non mente hebeti, ingenio videatur inopio, Si te, qualis eras, studeat describere, in illai 30 Ora. ubi te resonans concentibus aether ohumbrat,

Cum tua se facies dissolvit in aera apertum Usque adeo haerebant intenti avidique, decennem Exsaturare sitim visus. ut Sensibus omnis Mortua vis esset reliquis; et clauserat illos Hinc atque hinc paries mittentis eaetera curae: b Sic ad se attonitos lux risus alma trahebat Retibus antiquis; cum me divertere vultum Compulerant nymphae ad laevam; nam has obstrepere auri: Haesisti nimisi audieram. Et qua lege solemus Cernere, percuSSi modo visum a lumine solis, 10 Ipse diu carui luce. Ast ubi pauca tuendos Pauca quidem ad multum, quod sensus icerat. unde Abscessi ingratis.) acies recreata redivit Τum latus in dextrum vidi procedere turbam Insignem decore atque pedem cum Sole referre, Io Et septemgeminis adversa petentibus ora

316쪽

PURGAT0nli XXXll. Flamini g. Ac veluti lutando pectora scutis Vertit sese acies in gTrum signa secula, Tota priusquam in se mutarier ordine possit; Non secus illa cohors regnum coeleste colentum, 20 Quae procedebat, pertransiit agmine longo Ante suum anterior quam temo flecteret axem. Inde iterum nymphae ad radios rediere rotarum, Et sanctum gryphus currum Sic movit, ut una Λlarum pluma haud fuerit tamen icia tremore. 25 At quae ad Lethaeum mulier me traxerat amnem, Et STATics mecum ipse rotam, quae persicit urbem

Λrcum intra minimum, Sumu S una Pone Suculi. Sic allum unusquisque nemus vacuumque Pererrans,

Illius. culpa, quae salso credidit angui, 30 Angelicum ad numerum gaudebat singere passus. Et quantum trino resoluta sagitta volatu Conficiat spatii, forsan, tantum ipse videbar

Progressus, donec curru eSt delapsa BEAT nix.

NeScio, quid cunctos mussantes innuere Idam l35 Sensi, qui quandam sunt plantam cingere adorti Floribus, atque omni spoliatam frondis honore. Huic coma plus lanio spatiosa patere videtur Quanto haec plus tollit sese; et mirabilis Indis Alto esset capite, huic similem si ea silva tulisset. 40 Vita beata tibi est, qui rostro scindere lignum Dulce hoc gustanti fugis, o grIps; nam male tortus Hinc abiit venieri Sic circa robora plantae Clamabant alii. Tum animans vice duplice natuS. Sic fas est semen justi cujusque tueri. 45 Atque ad temonem versus, quem traxerat alis, Arboris ante pedes viduae raptavit, et illum Istius trunco religatum liquit in ista. Utque solent isthic plantae, cum decidit allo Lux ingens, magno lucis permixta nitore, b0 Uuem post coelestem piscem radiare videmus,

317쪽

Turgere, ac dein quaeque novo vestita colore Laetari, ante Suos quam alio sub sidere Titan Quadrupedes jungat: violis haec rubrius arbor, Languidiusque rosis late decus expandebatbb Vitam ingressa novam, cum ramos ante Soleret Tendere sic nudos. Mente haud coni prendere quivi,

. Nec numeros omnes licuit, nec Verba notare.

Fingere si possem, ut Somno sera lumina victus Paulatim ad calami sonitum demiserit Argus, 60 Lumina, queis tanti steterat vigilasse diurnas Nocturnasque horas; ceu qui exemplaria spectat Lictor, et ipse modum scribendo imitarier ausim, Quo me devinxit somnus. Sed quilibet istud Artifices curent docti. Quare haec ego mitto,

65 Dicturus velum somni ut mihi lux scidit, et vox Clamantis: Surge, o quid agis Quo corde JOANNES, PETRUS, Jheonios Spectatum millia florum Ducti, queis malus fulgebat laeta, suoque Angelicas turbas pomo alliciebat hiantes, 70 Perpetuisque epulis Sponsalia in aethere agebat, Atque ad se victi verbum rediere sub illud, Per quod majores Sunt pulsi pectore somni, Videruntque scholae jam defecisse sodales, Mos N EM1Mque, immuta tamque magistri 75 Esse scholam: hoc redii, et super adstantem ilicet ipsam Vidi, quae fuerat pia dux ad suminis undam, Cui dixi totus trepidans: Quo est versa BEATnix

Ast illa: Ecce hanc cerne nova sub fronde sedentem Plantae ad radicem. Comitantum cerne catervam: 80 Caetera post gryphum conscendit turba canendo Dulcius ac gravius carmen. Nec dicere Scirpi Fusior an sando fuerit; mihi nam illa tenebat In tentos oculos, mihi quae praecluserat omnes Iam sensus: nudoque solo Sola illa sedebat,

M Qualis quae posita est illic cuStodia plaustri, .

318쪽

. Uuod prius ad truncum gemina sera praedita forma

Vinxerat. Hanc septemgeminae cinxere corona Nymphae, prae manibus portantes lampadas illas Quae Boreae atque Austri securae stamina spernunt. 90 Incola eris silvae hic modicum, sine fine suturus Mecum urbis Romae civis. qua Christus ab urbe Romanus dici voluit. Quare ad Spice Currum, Ut prosis mundo, cujus Sunt peSsima facta, Atque redux illuc fac scribas omnia visa. 95 Dixit; ego totus dominae mandata paratus Fungior, et mentem atque oculos, quo jusserat illa, Contendi. Nunquam motu tam praepete venit Ignis condensae nebulae, cum decidit illa

Ex regione imber, qua o plus di Siare putatur; l00 Ut vidi in plantam volucrem Iovis aethere lapsum,

Flores rumpentem atque novas cum cortice frondes,

Qui pariter toto percussit robore currum. Quare hic nutavit. ceu tempestatibus acta 1 dextra laevaque ratis superantibus undis.105 Deinde triumphalis vidi se immittere cunis Quadrigae vulpem, membris testantibus ipsam Pastu omni caruisse hono . Sed turpia centum Huic ausa objiciens mulier facta arbitra nostri Egit praecipitem, fugientemque impete tanto,

IIo Quantum ferre unquam Sine caria bus OSsa valebant.

I ein qua ex parte prius volucris devenerat, ipsum Vidi secretam currus descendere in arcam Corporis atque sui vestitam linquere pennis. Et qualis corde erumpens lugubre dolenti. II 5 Haec vox exivit coelo: Mea cymbula, quanam Merce onerata male es t - Mihi deinde dehiscere visa est

Terra rotas ambas inter, vidique draconem Exire et fixam per currum attollere caudam, Qui, retrahentis aeum Vespae de more, malignam I 20 Caudam ad se traxit, curru S partemque revulsam

319쪽

264 PURGAT0BII XXXlli. Corripuit secum, hac illac sine lege vagatus. 0uodque suit reliquum, ceu vivax gramine tellus, Se texit plumis, casta sors mente bonaque 'Oblatis. Et utraeque rotae se legmine eodem, 125 Et temo induerant, citius, quam ut poScat apertum Os gemitus. - Versa Sic moles sancta sigura Partibus ipsa suis capita est emittere viSa. Trina superstabant temonem et Singula currus Unumquodque latus. Surgebant cornua primis, I30 Ut tauris; unum sed cornu in fronte gerebant . Quattuor. Haud unquam in terris par cernere monstrum Contigit. Hoc supra, velut arx in Vertice montis, , , Sublimi meretrix habitu secura sedebat Liberius, praeSensque oculOS agitare protervos. I 35 At similem verito, ne quis potiatur adempta, duxta illam vidi arrectum pede stare gigantein, Inque vicem interdum conjungere basia labris. Et quoniam cupidos in me Seinperque vaganteSVerterat illa oculos, stricto serus ille flagello IM A capite ad plantas totam decidit amator, Et gelidis plenus furiis, et pessimus ira

Dissolvit monstrum, traxitque per avia silvae Usque adeo, ut contra meretricis coepta novamque Ista mihi una seram fuerit pro tegmine scuti.

XXXIII.

Idvenere, Deus, gentes, Sunt dulciter orsae, Nunc alternantes ternae, nunc Voce quaternae

Carmen lugentes nymphae. Et pia corde B Earnix Verba sub ista gemens talem sese ore serebat.b Ut paulo fuerit plus immutata Maria Ante crucem. At postquam sandi est data copia. stante

Virgineo cantu, surgens sui HSa colore Flammae respondit: Modicum, et me cernere v0bis

320쪽

Non erit; atque iterum modicum, vobisque videndum

10 Me dabo, dilectae I Dein prae se incedere jussit

Septemplex agmen totum. Τantummodo nutu Meque ducemque egit post se, STATIUM que manentem. Sic ibat; sed humum decimo haud pressisse putarem Hanc passu, cum oculos oculis mihi perculit, osque I 5 Tranquillo solvens vultu: IIuc, ait, Ocior est , Ut bene composito accipias mea pectore dictalfit simul accessi, ut decuit, Sic ore loeuta eSt: Cur mecum veniens nihil audes dicere, frater Quales, quos nimium procerum praesentia tangit, 20 Ante illos sari mussant et dentibus edunt Vocem non vivam; talis responsa remisi Imperfecta sono: Fas est tibi noscere, Diva, uuid mea res poscat, quidve huic magis utile cedat. Illa mihi: Iam corda metu vultumque pudore 25 Solvere te jubeo, ne, somnia vana videntis. More viri, posthac mitias e pectore Vocem. Disce, suiSSe neque esse uSquam, quod reptile rupit Vas; at qui laesit, non deterrerier ossa In trita vino supremi vindicis iram 30 Credat. Nec longum viduata haerede manebit Quae volucris pennas ad currum liquerat; unde Evasit monstrum, labente ac tempore praeda. Nam video certe, idque adeo narrasse juvabit Non adeo longe ducentia tempus abesse

35 Sidera, ab ossensu quovis atque objice tuta; Quo, quae quingent0S numerant et quinque decemque, Signa, Deo mittente, dabunt, qui caede necabit Impuram audentemque simul non sanda gigantem. At meus hic serino, ut Themidis Sphingisque loquela, 40 Abditus, id tibi sorte minus suadere valebit,

Qui more illarum mentes ambagibus umbrat. At pro di adibus mox facta aenigma resolvent Hoc durum, nulla pecudum frugumque ruina.