Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

301쪽

Amisit. - Veluti adductis vestigia plantis

Collecta in choream vertit matrona retror8um Vixque pede ante pedem posito accessisse videtur: 50 Sic inter flores ostroque auroque micanteSΛd me convel Sa est, ut, quae defigit honeste Lumina humi. virgo, voluitque explere rogantem; Nam Sic accessit, dulce ut modulamen iniret

Aures, atque omnes dederit cognoscere voces.

55 At simulac venit. jucundi ubi fluminis undae

Irrorant herbas, dignata est tollere vultum. Haud oculos credo Veneri micuisse nitore Tanto. cum practer solitum haec se vulnere nati Districtam sensit. Dextra ridebat in ora 60 0pposita, manibus decerpens multa colorum Miltia, quos alma emittit sine semine tellus. Tres circa passus sejunxerat omnis utrosque; Nec mare, quod mersa titulos deduxit ab Helle Trajectum Xerxi, frenum cuicumque Superbo 65 Nunc quoque, tantum odii est passum, ulterioris amore Ripae, a Leandro Seston spectante et Abydon, Quantum hic a me omnis, quod non patefacta dedisset Tunc iter unda mihi. - Vos hic nova pectora adesiis, Illa ait, et forsan, quod me hac vidistis in ora, 70 Quae prius humanae naturae electa patebat Sedes, ridentem, mirantibus insidet anceps Cura aliqua; at veniunt a carmine Delectasti Lumina, quae nebulas possunt depellere mente. O tu, qui cunctis anteis, Scitarier orsus, 5 Fare age, si quid vis aliud; nam solvere praesens Veni, quoad Satis eSSe reor, quaecumque rogabi S. Lympha, inquam, nemorisque sonus mihi pectora pugna Exagitant minuuntque fidem, quae iuereverat ante; Nam secus audieram fieri, ac quod vera monet reS.

80 Illa mihi: Dicain, quo pacto haud evenit istud

Absque Sua cauSSa, quod tanto corda Stup0re

302쪽

Nunc tibi sollicitat, et quae tibi plurima nubes

ossicit, hanc tergam. Superorum hi,ininumque voluptas Sumina, illa ipsa placens per Se Sibi sola, creavit M Primum hominem dederatque bonis excellere factis, Atque istas sedes, aeternae ut pignora paei S. Ipsius ob vilium haud illi mora longa receptum Ilic dedit; ob vitium in luctum inocstumque laburem

Et dulcem ludum et risum mulavit honeStum. 90 Ne, quos progenerant isto Sub monte, Vapores Terrae et aquae, Soliti Solis sectarier aestum, Quoad licet, humanae conflictu bella cierent Naturae, idcirco mens hic conscendit in altum Duc usque: at parte ex illa, quam ianua claudit,sb Liber ubiquo manet. Sed nunc, quia totus in Ort, mCum prima coeli Sphaera convol itur Bur,

dii latero ex aliquo huic proprium interruperit obiex Circuitum) hoc alto in spatio, quod in nore vivo

Immune et vacuum est, icitque et personat omnem 100 Hic motus silvam, quia plantis densa superbit: Et tauium planta icia potesti ut repleat auram Virtute ipsa sua; et gyros deinde ipSa retexens Hanc quatit. Altera humus, prout per Se est digna, Suive Naturam ob coeli, sit praegnans saecla tuu gignitI05 Plantarum varia et varias prodentia vires. Nec vero posset vestris reS mira videri,

Si quando audierint aliquam hic sine semine nolo Miltere radices plantam. Et libi scire licebit,

it sacer hic campus, quem calca S, Semine abundat il0 omnigeno, talemque solet concludere fructum, Qualem illic manibus non egi convellere veStris. Nec quas cerni S aquas, manant ex paupere Vend, Quam vapor instauret glacie Solvente rigorem, Ut fluvium, qui acquirit opes viresque remittit; Il5 Sed fonte ex solido certoque erumpere Pergunt, Et tantum aecipiunt a summi numine regis,

303쪽

PUtiG1TORII XXlX. Quantum profundunt ex duplice parte reclusae. Ex una erumpit fluvius virtute repletus, Qui malo factorum cunctorum oblivia spargit; i 20 Ex alia, qui dat revocare et cernere mente Omnia sacra pie et caste. Qui hinc, nomine Lethes Dicitur; Eunoes, qui illine: neuterque Suam vim Exercet, nisi si ante aliqui S degustet utrumque. Et sapor istius superat genus omne Saporum; i 25 Et quamvis saturata Satis tua cedere possit dam sitis, haud ultra me nil retegente recentis,

Id tibi praestabo gratis, quod consequa rerum Mi suadet ratio: tibi nec fore dicta putabis

Iam mea cara minus, Si haec exspatientur apertei 30 Ultra promissum. Veteres, qui saecula vates Aurea cantarunt, victumque Statumque beatum Forte in Parnasso, sunt Somnia vana Secuti.

Ηumana hic radix semper fuit integra, Semper Hic ver, hic quivis fructus, quaeque ire fluenta I 35 Nectaris et vestri dicunt. Tunc ipse poeta SIlespexi comites, et laeto non Sine risu Accepisse illos cognovi haec ultima dicta. Deinde oculis redii ad praesiantem corpore Divam.

At canere insistens, ceu percita amore puella, Hymni sub siuem numeros modulata: Beut i, Addebat, qu0rum sunt vitae criminu Iectu. Ac veluti nymphae, quae Solae umbrosa vagantur 5 Per nemora, hae cupidae solem vitare, tueri Illae; tunc amnem contra vestigia movit Per ripam. Brevibus gradientem ego passibus aeque Passibus hanc brevibus propius Secta har; et inter ipsius atque me is centeni vix bene passus 10 Intererant, cum Sic Sese ripa utraque tot Sit

304쪽

nursus ut Eoae milii sit plaga reddita lucis.

Nec multum progressus eram, cum haec arbitra nostri Ad me oculos vertit: Frater, nunc adspi est et audi, Inquit, et ecce cito percurrens omnia splendor

i5 In silva ingenti illuxit, ut mente manerem Ambigua, an fulgur coelo vibraret ab alio. Sed quoniam fulgur subito pervadit abitque, Isque diu durans magis et magis igne micabat: Quidnam hoc dicebam versans sub pectore multa.

20 Perque coruscantem gratum melos aura suridi Audieram. Quare sanctae tulit impetus irae Audax me facinus primae incusare parentis. Namque ubi parebant tellus coelumque profundum, Femina sola, modo vitales edita in auras, 25 Haud remanere diu velamine passa sub ullo est Sub quo stare pia atque aequa si mente tulisset, Illa ego, quae sando nulla aequat gaudia lingua Multo ante hausissem optatisque diutius essem FunctuS. - At aeternae dum tot dulcedinis ibam 30 Inter primitias animo SuspenSus et haerens, Proptereaque magis persundi pectus avebam Laelitia, ante oculos aer, velut excita flamma. Sub viridi micuit ramorum tegmine, et aure Τeste sonum dulcem ceu cantum audire videbar. 35 Aonides castae, si in Somnes ducere noctes Unquam sustinui per vos et frigora et aspram

Esuriem, me vera monet Vos caussa vocandi.

Hic opus, ut totis Helicon in me insuat undis,

Atque choro Uranie det opem Stipata Sororum, 40 Includam ut numeris meditanti maxima rerum.

Ulterius paulo sallebat, imagine fingens

Quattuor arborea S ex auri divite massa

Plantas, quod multuin spatii nos inter et ipsas Aequor erat medium. Sed cum fuit ire cupido 4b Sic illas contra, ut, quod inest communc, si deles

305쪽

250 l URGATolili XX lx. Eludens sensus, ob longius intervallum Vi non deficeret propria, liaec vis intima caussas Inquirens veras me candelabra tuentem Falsum auimi admonuit, vocesque Hosannas canentum 50 Personuiss0 nemus. Pulchrum decus undique flammis Desuper ardebat melius, quam luna sereno Coelo sub noctem mediam pleno Orbe coruSea I S. At monto attonitus tota cari ora petivi Vincii ii et vidi inihi respondere stuporis 55 Non minus luinc oculis sussum fulgore gravalis. Deinde iterum quaesivi acie miracula rerum, Nos circa usque adeo tardo Pede Visa moveri. Ut minus incessu nova nupta videnda veniret Tardo. Ast increpitans mulier sic ore locuta est: 60 Cur ardes inhians in vivas pascere luces Viclus amore oculos uno, ei quae pone Sequuntur, Negligis Iluc multam tum vidi accedere turbam, Non secus atque duces, indutam vestibus albis; I aliq et hinc candor nunquam suit. Unda micabat 65 Laeva ex parte repercutiens, laevam mihi costam Deligenti Oculos, si consultare tulisset Mens speculum. Utque meam potui Sic Stringere ripam, Ut me interiectus tantum disjungeret amnis, Substiti, ut inspicerem melius, praeterque meanteS70 Ire laces vidi, linquentes aera pictum. Post se, peniculis similes deducere tractus Edoctis varios. Per quas in parte superna IIunc distinguebat septemplice sparsa colori Fascia septemplex, veluti sol candidus arcum 75 Et Phoebe gonam. Haec retro vexilla micabant . Ultra oculi vires, et, quantum cernere quivi, Distabant bis quinque gradus extraria signa. Sub tanta coeli specie, quam carmine dico,

Deinde quater seni seniores pergere bini 80 Sunt visi. His rutilos cingebant lilia crines;

306쪽

psuGATonli x xl x. Et simul ore omnes: O tu bene nata, canebant, Idam inter natas I Bene nutuque tempus in omne, ornamenta animae, que is tu, pulcherrima, praestas.

Ast ubi me contra flores et gramina liquit 85 Libera, seque aliam immisit gens tota per oram, Ut lux in coelo lucem comitata secundat, Bis duo post turbam venere animalia, fronde Cincta caput viridi. Bis trinas singula tergo

Gestabant alas, hi erant per eorpora plumae 90 Plenae oculis. quales, si viveret, Argus haberet. Non vacat istorum formam describere versu,

Lector; cura premit major, nec largius isti Indulgere queo; basque seras depingere doctus Ezechiel adeundus erit . qui vidit ab Arctos5 Nubibus has ventisque atquc igne irrumpere adaciaS, Qualps invenies illic, hic cernere tales Fas erit, excipias, quas se vidisse Joannes Alas testatur mecum, non consonus illi.

Quattuor has inter quod restitit intervalli, 100 Hoc geminis instructa rotis quadriga tenebat More triumphali; hanc gryphus cervice trahebat; Sublatasque alas gryphus tendebat utrimque

Inter lemniscum medium bisque ordine trinos, Laederet ut neutros, dum sinderet aera pennis.105 Tantum adscendebant. oculi ut servare nequirent Sublati. Quoad ales erat, membra aurea habebat, Caetera lucebant albentia murico mista. Non quem Scipiades. non quem Induperator agebat Augustus, tanto currus te, Roma, deeore110 Dimisit laetam; sed currus Solis ad istum Esset opum pauper; toto qui tramite aberrans, Supplicibus votis terra implorante Salutem, Arsit ab igne Jovis, quem altae vis egerat irae Justa satis. Dextramque rotam tres, agmine facto, IIb Cingebant Divae atque in gyrum membra movebant,

307쪽

NectenteS choreas. quarum una colore rubebat

Tanto, ut vix possis ipsam internoscere ab igne; Altera par viridi carnes atque ossa Smaragdo Fulgebat; nivibus non tactis tertia habebat 120 Par decus: atque modo nivea ducente choream, Et modo punicea, Sum Visus cernere adactum Istius ad numeros citius vel tardius agmen. Bis geminae a laeva vestitae murice ovante8 Plaudebant, monstrante illii, cui lumina trina 125 Munivere caput. - Prope totum noxilius orbem Tractatum, vidi binos sub dispare veSte, Spectandos pariter gestu et gravitate decora. Longaevos; unusque horum sese ore serebat Hippocratis socium, cui, quae carissima ducit. I30 Tradiderat quondam curanda animalia mater Natura; ast alium contraria cura notabat. Hic ensem rutilum crispabat cuspide acuta,

Ut mihi cis rivum quateret formidine membra. Exin bis geminos humili sub imagine vidi. I 35 Solus post omnes ibat vir maximus aevo Dormitans facie arguta. Haec capita inclyta Septem Gestabant vestes ut primae turba cohortis; Non tamen his sacram cingebant lilia frontem, Verum et purpurei stores et mista rosarum IM Gratia: quique oculus modice distasset ab ipsis,

Igne supercilium cunctis ardere putasset duratus. Sed ubi me contra advenerat axis,

Auditum est lonitru; dignusque exercitus ille, Qualis qui ulterius prohibetur tendere gresSu,lM cum primis pariter signis pede substitit illic.

XXX.

Septem ubi primoris coeli trio nescius Ortus, Atque Obilus, minimae et nebulae, velum excipe culpae, Omnes qui monuit fungi sua munera nautas

308쪽

PURGATORli XXX. 3 253 Ad portum jussos clavo convertere naVem.

5 Ut facit hic imus, stetit atque immobilis haesit;

Tunc populus verax, qui primus venerat inter Gryphum interque ipsum, circumspectare quadrigam,

Non secus atque Suam pacem. Et, ceu missus ali alto

Unus: Sponsa, veni eae Libanos ter tinnulus ore I 0 Concinuit, totusque chorus clamore Secundo. Quales supremo exciti clangoro beati Carcere quisque suo surgent properanter, et arius Atque iterum indutam relevabunt pondere carnem; Tales divino in curru arrexere ministri 5 Cen leni aeternae cum turba interprete vitae Aures ad vocem tanti Senioris; et omnes Spargentes flores: Benedictus, Voce fremebant.

Qui venisi unanimi, et: Manibus date lilia plenis lSaepe oriente die partem, quae prospicii Indos,

20 Undique purpuream vidi, pulchreque Serenum, Quidquid restabat coeli. atque os solis oriri Umbris praecinctum sic, ut, mihi dante vaporum Temperio, hunc perferre diu mea lumina possent. Sic intra nubem salientum ad sidera florum, 25 Angelica spargente manu, atque iterum intus et extra Labentum, praecincta olea velum super album Adstitit ante oculos viridem reserente colorem In tunica mulier. Sed quae consistere sueta Mens inibi, tamque diu praesens, dum hanc cernere coram 30 Contigit, haud ullo trepidabat si acta stupore; Virtutem propter, quae occulta exibat ab ista, Dicet antiqui vim magnam Sensit amoris. Alia simul virtus percussit lumina VisuS, Vulnere quae pectus inibi jam confixerati ante-35 Quam primo me flore excedere jusserit aetas; Quo puer ad matrem vultu contendit anhelans, Si quis sorte timor subitusve aceeSSerit aegror, Anxius ad laevam me verti, haec verba paratus

309쪽

254 PURGATORll XXX. Dicere Vincti Io: Non restat sanguinis ulla 40 Pars mihi vel minima integra, quam non occupet horror;

AgnOSCO, agnosco veteris veStigia nam mae.

At se VinciLires nobis subduxerat, ille Vales, cui me credideram propriamque salutem:

Nec quidquid genitrix amisit prima, juvarat

Q Sic puras a rore genas, ut ne tibiis istae Atrae non fierent. O Dante, abeunte Poet9, Ne lacrima, nondum lacrima. Tibi nere necesse est, Cum tibi cor alius trajecerit acrior ensis. Qualis navarchus prorae puppique recurvaebo Turbam insistentem invisit passimque ministros Per naves alias, animo et jubet esse parato; In sponda currus laeva, cum lumina verti

Nominis ad sonitum proprii, quod tradere scriptis

Nunc me res cogit, visa est. quae apparuit ante, 65 Femina adesse mihi angelico velata sub imbre, Atque acies in me trans rivum figere utraSque.

Hanc quamvis velum praecinctum fronde Minervae, Senaper vivaei capitis de vertice labens, Non sineret plano manifesta in luce patere; 60 Tunc quoque regali vultu gestuque proterva Inlit, more viri sub sinem asperrima sando Verba reservantis: Converte huc lumina visus; Inspice me; namque illa ego sum, sum eadem ipsa BEATiux: Quomodo es adscensu montem dignatus' An ipseM Forte ignorabas homines hic esse beatos At mihi tunc oculi in nitidos cecidere liquores Fontis; et, ut vidi, adspectu divertere ad herbam Prosuit; is pudor ora mihi frontemque gravarat. Talis, ut haec, nato mater quandoque superbam 70 Se singit; namque ille sapor pietalis acerbae Sentit amaroris quiddam. Sic fata quievit.

Τum vero angelicae subito cecinere cohortes:

In te speravi, Domines et sub carmine finem

310쪽

Fecerunt decimo. Ut viva inter ligna trabesque 75 Per dorsum Italiast glacie nix aspera durat, Flamina cum perstant stringuntque ex asSe Boreo; l ein liquefacta fluit seque in sese ipsa resolvit Dum spiret tellus, quae aliquam desiderat umbram, Et similis flammae est candelam suu dere adoriae; S0 Sic gena sicca suit, pectus singultibus expers Ante harum canius, quibus est mos tempus in omne

Aeternae ad numeros sphaerae componere Voces.

At postquam in dulei plus has modulamine sensi

Indulsisse milii, quam si eSsent sarier orsae:

85 Ah cur tot dictis, mulier, Sic conficis istum Uui mihi cor circum gelidus duraverat humor, In ventos et aquas abiit valideque premendo Perque os perque oculos erupit pectore ab imo. Illa haerens plaustri in dicta mihi parte, corona ius0 Sic allata piam est: Vobis vigilare diei

Contigit in jubare aeterni, nocturna nec umbra, Nec Somnus passum vobis intercipit ullum, Tramite quem proprio labentia Saecula Signant. Quare cura mihi est major reSponSa ruserre,

95 Quae pulchre iste animo accipiat, qui Ilulibus ora Inde loci rigat, ut parili sit culpa dolorque

Pondere. Magnarum haud solum virtute rotarum, Quae cuncta ad certos convertunt semina fines Pro vi stellarum comitantum; at munere largo I00 Numinis aeterni sic alios stante VaporeS, Imber ut istorum mortalia lumina lallat, Hunc sua vita dedit talem nova, ut ipse Suae Vi Naturae dextros longa assuetudine mores Induere et miras virtutes edere quiSSet. 105 At tanto malo lida magis silvosaque tellus Cum tristi evadit non culto semine, quanto Est mage dives opis terrestris et aucta vigore. Hic quondam stetit ore meo, ridentia honeste