Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

331쪽

276 PARADIS l. Qui rem, quae triplex spatium oecupat, insinuare ab Altera passa sibi res sit, quod fiat oportet, Corpus ubi in corpus repat, multo acrius esset Ardendum nobis mirarior illius esse, 0ui sibi conjunxit naturam hominisque deique. Tunc ibi cernere erit, quod demonstrare nequibit 40 Hic quisquam atque lides jubet omnes credere certo, Ut quae vera patent per Se notissima, primo

credenda intuitu mentis. - Tunc Ora resolvens

Dixi: Ego. Diva, pio, quoad possum, huic pectore grates Solvo, mortali qui me seiunxit ab orbe. 4b At quid, dic quaeso, quid sunt nigra corporis hujus

.Signa ea, quae in terris de Cain lingere suadent

Fabellam Illa diu subrisit; deinde loquelam

Solvens: Si mortalis, ait, sententia aberrat Clavis ubi sensus nescii recludere verum,

bis Certe haud deberent jam pungere tela stuporis

Cor tibi; nam vatio, quae sensus Pone Sequatur, Cernere ut ipse potes, brevioribus utitur alis. At da, quid tecum reputes. Tunc huic ego contra: Ex raro ac denso, quae Sic diversa videntur, 55 Esse reor. - Multo haec in udrtice mersa videbis Falsi, quae modo credis, ait, Si rite tenebis, Quae dicam contra. Demonstrat lumina vobis Multa orbis sphaerae octavae, diversa notanda Mole sua ac lucis natura. Hic collige primo. 60 Si rara ac densa emeerent ea. qualia conStant Quantaque, flammiuomo cuivis vis unica inesset, Plusque minusque tributa globo, atque aequaliter uni-Cuique. At multiplices virtutes ex elementis Primis, quae formam Statuunt cujusque, necesse est 65 Nasci, quae deleta sorent, te judice, cuncta, Hoc uno excepto. Adde etiam: si caussa nigroris Barum esset, quod tu vocitas; aut iste planeta Partim ex materia jejunus sorte laboret,

332쪽

PARaul Sl l l. 2IT Aut. ut opima adipo et mixtim minus uncta per artus 70 Corporis unius caro diditur, haud secus isto In proprio chartam nultet Versa vice libro. Quae mihi dicta prior caussa est, in Solis aperta Esset defeetu, nam translucere videres Lumen ut ingestum reji, quae corpore raro 75 Constet. At id non sit.. Quare inspectare secundam

Est operae pretium. At tibi si dabo lauditus istam

Euersam, tunc ista tuae sententia mentis Falsa erit. Hoc rarum Si haud est penetrabile, oportet Sint certi sines, quos tendere non sinat ultra M Rem Sibi pugnantem, seseque retro inde refundat

Alterius jubar, ut per vitrum, ubi brael ea plumbi Texerit huic tergum, resilit color. At modo dices, Hic magis atque alibi iubar appηrere retusum, Quod vi rejectum magis interiore recessit. 85 Hunc tibi poscenti nodum experientia solvet, Si sorte hanc tentes, quae vestrae, sontis ad instar, Dat rivos artis. Speculorum lumina bina Accipe, et his medius lac Si Stas. Inier utrumque Pone aliud spe lum, quod distet longius a te,su Inveniat sue tuos oculos. Conversus ad illa Fac tibi post tergum stet vivida flamma lucernae, Quae triplex vitrum speculorum accendat, et ip8u Ad te se reserat rejecta vitri objice irino.Quantulacumque licet discrimina cernere lucis 95 Non sit reiectae, lacies prout singula vitri

A te dissimili posita est procul intervallo

Cernes, ut si culo huic aeque sideridere necesSe est. Nunc ut, quae nivibus subsunt, sole icta r 'pente, Exspoliata colore manent, et frigore primo; I00 Sic, hac mente tibi exuta, stat certa voluntas Informare a leo vivaci lumine, ut, in te

Illud ubi incurrat, pleno fulgore coruScet. Includit coelum divina pace quietum

333쪽

Corpus, perpetuo quod circum turbine sertur, 105 In cujus virtute jacet summae esSe capaci Conclusae spatio. Quod tot spectabile signis Succedit coelum, accepta hinc partitur in omnes Naturas alias passim, quas continet a se Distinctas. Orbes reliqui, discrimine stellas II 0 Distinctas vario amplexi, has componere fines Ad proprios, pariterque ad Semina propria pergunt. Non Secus ac jam cernis, eunt haec organa mundi; Prout inde accipiunt, ita agunt in corpora quaeque. Nunc tu per quod iter propero contingere, ut opta S, IIb Verum, lac videas, ut poSth; c ipse tenere Haec vada tu solus possis. Hic motus et illa

Sanctorum virtus gyrorum, non Secus atque ars

Tundentis scalpri a labro, Sic spiret oportet A superis, commissa sibi quibus astra movere 120 Contigit. Ac coelum, quod tot sui gentia pandunt Lumina, distinctum laetatur imagine pulchra,

Quam trahit a celsa volventis mente ministri, Et consignatam reliquis consignat in astris. Utque anima, in vestro dum degit pulvere, multa Ira Per membra, atque artus Varios ac dispare forina, Sese ad diversas vires dominata resolvit: Sic sua multiplicans per Stellas explicat intus, Quae mens has agitat, bona, et una atque integra sertur. Sese diverse pretioso corpore, cui dat I 30 Vitales vires, virtus infusa remiScet, In quo, ceu Vita in vobis, consistit et haeret. Naturam ob laetam, qua manat Origine, In taVirtus per corpus lucet, quo more modoque

Se per pupillas dissundunt gaudia vivas. Ia5 Esiluit ex illa quidquid disserre videtur

Lucem inter lucemque, haud texto ex raro et opaco, Proque sua bonitate ea turbida claraque gignit.

334쪽

Qui mihi sol pectus prius inflammavit amore

Monstrarat pulchri. dempto velamine, veri, Dum Sua conliriuat, nostra argumenta re lutat Adspectum dulcem . daniquo, ut mentem ipse luterer b Purgatam et certam, extuleram, ut magis arduuS Ore

Farer, quoad decuit, caput. ASt Objecta repellis Est oculis visi species. quae inspecta revinxit Me totum usque adeo, ut praesentem errata lateri Fixerit immemorem. Ceu per pellucida, terba Vitrea vasa, aut per, nullo turbante, nitentes Lymphas haud altas sic, ut landi ima nigruScant, Tenuia tam redeunt noStrae exteriora ligurae, Uuam baccae candor, nivea qui in fronte locetur; Sic milii se obtulerant sari plura ora parata II Uuare me errori cepit contrarius error, Duo vir amore ai Sit captus sontis lite suique. Quod simulac sensi, ratus haec simulacra repulFaA speculis, ut ciria essent cognoScere POSSEM,

Conversis respexi oculis; sed nulla videre 20 Contigit, hisque actis prae me ducis ora petivi

Dulcis, ab his pendens, quae ardebant lumine Sancto.

At mihi subridens: Noli admirarier. inquit.

Bidentem, νο Sti piam ipsa tuum puerile noluvidudicium, quoniam tua planta insistere vero 25 Non credit, sed more suo te ducit inani Conatu. Quas tu cernis Sub imagine, verve Sunt animae, huc missaei riuia, qu3e vovere, salentur Se votis mansisse Inmiss. Quare alloquere illa S, Audi, atque adde Mem dictis. Nam vivida veri 30 Lux, satis his/ faciens, a se has deflectere passum Ullum non patitur. - Τum unam, quae visa loquendi Plus cupida est, umbram fuit ingens ardor adire; Et coepi. quasi quem studium nimis acre saligat

335쪽

Mussantem: O anima egregie fausta edita Sorte, ab Quae vitae ad jubar aeternae dulcedine abundas, Quam qui non gu Stat, nunquam cognoScere possit: Ρergratum fuerit, si des mihi discere nomen Ipsa tuum ac Sortem vestram. - Quare illa parata, Nec remorata diu, haec oculis ridentibus insit: M Nunquam noster amor portam poScentibus aequum Claudit, non secus ac similem sibi qui jubet esse

Quemque Sua ex aula. Quo me tunc tempore habebat Mundus, virgo Deo Sacrarum rite Sororum Augebam numerum; et, bene si Serutabere mente, M Non tibi e elabor forma magis aucta decora, Ac me PICCARDAM nosces, quae immixta beatis

Ipsa beata choris, ubi quam lentissima sphaera Est lunae, locor hic. Quae nobis pectora solum Exhilarata ardent divini flaminis igne, bd Se duxisse hujus laetantur ab Ordine sormam; Et nobis sors ista data est, quae tam ima videtur,

Quod curasse parum arguimur Solemnia vota, Et partim solvisse minus. - Tunc Occupo et inquam:

Nescio quid vobis divini fulget in orebo Mirifico, prima quod vos ab imagine mutat. Inde suit nobis revocandi tarda sacultas. At quod tu narras, dat opem, ut cognoscere vultum Sit mihi res levior. Sed ne hoc mihi dicere parce: Vos, quae felices in sphaera degitis ista 60 Unquam seri animus magis altas quaerere Sedes, Plura ut mirari majoraque laedera vobis Multiplicare illic detur. - Prius illa parumper, Cum qua tunc umbra Stabat, subrisit et exin Vultu adeo laeto respondit, ut igne caloris 65 Icta videretur primi: Quae dissita nostrum est Per pectus, frater, sancti vis plurima amoris,

Dat desiderio tranquilla pace potiri, Et facit, ut simul illa velit, quae possidet, ultra

336쪽

PARADIS l l Il. 281Nil sitiens. Etenim si serret nostra cupido, 70 Adspirare ultra atque magis sublimia inire, Nostra forent vota illius pugnantia menti, Qui nos sejunctas habet hic; quod et ipse videbis

Non cadere in sphaeras istas, ubή amare necesSe

Dicas, si bene naturam perspexeris hujus 75 Aestus. Quin imo stat in hoc vitae esse beatae: Stare intra sines, quos dat divina voluntas, Cum qua de nostris quoque sit mens mentibus una. Quare qualescumque sumus per multa gradatim Limina, id et regno placet omni, non 8ecus ipsi 80 Degi, qui nos sponte sua trahit, atque voluntasHujus pax nostra est. Ipsa est illud mare magnum,

Quo, quidquid ereat illa, atque edit lucis in auras

Natura, assiduo motus conamine tendit.

Tum patuit mihi, ut in coelo Paradisus ubique est: 85 Etsi cuncta beatas supremi gratia amoriSImpluat haud aeque. Hic illorum more virorum, Quos daps una dedit saturos, at ubi altera restat Esca gulam alliciens, illi hanc spectare videntur, Gratiaque est aliis de prima, ego nutibus usus

90 Et verbis egi, totam ut cognoscere telam Possem, unde haec radium nondum ad capita ultima traxit. Persectae ob cursum vitae, meritumque profundum Altius in coelo, dixit, stat semina, cujus Ad normam in terris vos inter membra teguntur, 95 Velaturque caput. Dulci dare corpora Somno, Et vigilare illo cum sponso tempus ad usque Postremum cupiens, cui fiunt omnia eara Et rata, quae pietas et amor consormat ad aequam Illius mentem. Primaevo fore juventae,100 Illam ut subsequerer, terrae bona suxa valere JuSSi, quoque illa usa suit, me vestis amictu Inclusi, sectamque sequi Sectaeque magistram Certa, palam vovi. At genS PluS male Sueta nocere,

337쪽

2 2 PABADt Sl l V. Quam merita, avulsit dulcis me limi ue claustri.

l05 Testor ego Superos, qualis post illa dolenda

Vita mihi fuerit. Quae se lux altera monstrat Dextra mihi fulgens, quaeque ardet lumine nostri Toto Orbis, quidquid de me Sum sarier orsa, Vult de se accipias, seseque sui SSe sororem Ii 0 Dicit, cui capitis sacratum est tegmen ademptum. Sed quoniam ad vestros fluctus invita reducia est

diis contra moremque boniana, nunquam illa solutum Cor habuit velo. Lux haec CONSTANTIA magna ESt. Quae se ex Suevorum venis genuisse Secundo

I 15 Progeniem narrat, quae tertia et ultima lapsi Vis suit imperii. - Sic illa, et voce canora Coepit: Ive Maria I atque canens evanuit auraSIn tenues, veluti grave per vada turbida corpus Atque hanc, quoad poluit, cedentem nostra secuta I 20 Est acies: ubi deflexit, quo me egerat aeStuSMajor, quaesivit Signum et conversa petivit Tota BEATRlcgM. Illa oculos mihi perculit instar Fulguris, ut primos ictus ego serre nequirem: Quae mihi caussa fuit, cur tardior ipSe rogarem.

Binos pone cibos distantes atque moventes Cor pari utrosque modo; vacuum prius ardor edendi Conficiet quemvis, qui liber sponte Sua sit, Quam denti alterutrum admoveat. Sic agna luporum 5 Iram inter geminam pariter perterrita staret; Sic duo damarum canis inter corpora reStet. Quare, si tacui dubiis exercitus aeque,

Nec me reprendam, quoniam res ipsa necessum

Hoc habuit. nee me laudo. Labia ipse premebam; 10 At desiderium liquido apparebat in Ore, Solaque prex vultus plus, quam distincta loquela,

338쪽

Posse videbatur. - Danielis more BEATnix Usa egi. qui regis sceptro Babylona tenentis

Iram dissolvit, violenta et iniqua jubentis.15 Atque ait: Haud me jam sallit te hinc inde retorquens .

Cura duplex pressa intus, ut extra nulla pateScat. Tu sic concludis: Bona si durare voluntas Certa est, cur unquam alterius violentia possit

Imminuisse modum meritis' Tibi et altera cura 20 Subjecit stimulos; ita enim remeare videntur Ad stellas animae, ut sententia prisca Platonis Innuit. Ista gravant aequali pondere mentem Hinc atque inde tibi. Quare, quae extrema labori Sunt tibi, queisque subest plus sellis, prima resolvam. 25 Uui plus ex Seraphim sese transformat eandem In Speciem, a vera quam ducit imagine patris Supremi, Moses, Saniuel atque ille Ioannes, Non Maria excepta, tu utrum Velis, elige, dico, Nemo aliis, animae quam illae, quarum ora videnda 30 Iluc occurrerunt, scamnis considit, et aevo Nemo minor fuerit, nec grandior; omnibus unus Est locus, atque simul primo dant fulgere coelo, Quod decorant, cuncti. Sed quisquis dispare norma Dulcem ibi agit vitam, prout tangit pluSque minus lite 35 Aeternum hos stamen. Se hic exhibuere videndas Illae animae, non quod sphaera haec sorte obtigit ipsis, Ast ut quaerentem coelestia scamna docerent, Quae minus adscendunt. Namque haec sola apta loquela Est vestro ingenio, quod tantum a sensibus haurit,

40 Quae posthac menti committi digna putantur; duo magis indulget vestro Scriptura vigori,

Datque pedesque manuSque Deo, et contraria Vero

Accipit haec aliter. Sic sancta ecclesia pingit Sub vultu humano Gabrielem, membra Michaeli 45 Appingit, sic et jusso sanare Tobiam. Non hanc ille viam voluit calcare Timaeus,

339쪽

Humanas animas cum dicit ad astra redire; Nam suasisse sibi, quae dixerat, i pSe videtur, Istas inde ratus decisas tempore ab illo, 50 duo humanos artus informavere, Vocante Natura. Ast aliter sortasse is senserit, atque Vox sonat ac posset fieri, ut, quae intelligit ille, Deridenda minus fuerint. Nam si ille putasset Ad sphaeras istas laudem probrumque Venire 55 Virtutum, quae nostra valent in semina, forsan Nonnihil in veri signum hic offenderit arcus. IIoc secus acceptum, jam recto tramite totum Avertit mundum sic, ut persuaserit error Compellare Iovis Martisque et nomen inane 60 Mercurii. Sed quae mentem cura altera torquet. Est minus illa nocens; nam te haud abducere quiret Illius improbitas a me. Si nostra videturdustitia aequa minus mortalibus, haec via vobis Vestiganda, fidem exercet, non sparsa latenti est 65 Haereseos viro. At quoniam bene inire potestis Ingenio freti vestro haec penetralia veri,

Te mittam, ut cupis, expletum. Si, judice te, sit Vis, ubi, qui patitur, cogenti nil dare perstet,

Vis genus hoc animas non excusaverit illas. 70 Namque haud deficiet, Si nolit, veStra voluntas; Sed tacit, in 1laniana quod vos sacere usque videlis Naturam, si quis millenis ictibus ignem Torqueat assidue. Si necti plusque minusque Se sinat. illatam dubio procul ipsa secundat 5 Vini. Non absimili inveniens has mento fuisse

Cum fuerit gressum ad sua claustra referre poteStas. Si mens firma illis haud cedere certa fuisset, duae te, Laurenti, nammata in crate manere Passa est assatum; qua Scaevola maluit asper 80 Εsse suae dextrae, vis unde avulserat illas, Huc retraxisset tandem Sua quamque VoluntuS,

340쪽

Ut primum est data libertas. At pectora mente Tam solida sunt rara nimis. Iam verba per ista, Si bene, uti decuit, tu ista accipienda putasti,

85 Quae saepe ancipitem torsiSSet cura recursans, Cassa caditi Sed nunc alium tua lumina nexum Ossendunt, mente unde tua haud evadere posses; Lassarere prius. Tu me docuisse tenebis Id te: nunquam animam mentiri posse beatam; M Quod priino coram vero stat tempus in omne: At dein, PicchnDA, audisii diversa locula, Quod meminisse potes, animo CONSTANTIAM amas Se Usque Sacrum velum. Frater, saepe accidit istud. Ut quisquam, luctans praesenti exire Periclo,s5 Fecerit invitus, quod non fecisse decebat. Non RecuS Alcmaeon, qui, patre rogante, parentem Ipse suam exstinxit, cum maluit impius ultor, Quam minus ipse tenax patriae pietatis haberi. Haec equidem tecum vellem tu mente volutes: IM Suesse voluntati quoque vim concurrere mistam

Sic, ut purgari nequeant injuria facta. Libera vis animi per se vitare parata eStomne malum; ast isthuc tunc inclinare videtur, Major ubi metus hanc moveat, si certa reSi Stat. I 05 Quare quae exprimitur, PICCARDA sante, Volunta S, Libera sponte sua est; aliter, quam hoc nomine dico, Accipe. Sic disces pariter nos vera locuta S. Haud aliter sancta decurrit rivulus unda Fonte illo egrediens, quo verum profluit omne. II0 Pace ita composita, mihi tum utraque cura quievit. Dulcis amantis amor primi, diva inclita, dixi Post paulo, sermo cujus mihi pectora inundat, Inflammatque adeo, ut magis ac magis aucta vigore Succrescanti Non tanta mihi est data copia cordis IIb Prodere sensa mei, dignas ut solvere grateS

Pro meritis valeat; sed qui videt ima potestque,