Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

361쪽

mRADtSl X. Urbs tua, quae illius planta est, qui Vertere Prunus Terga suo auctori est ausus, cujusque dolentius

Est adeo livor, progignit et undique landit

Florem illum tristem, pecudes qui avertit et agnos; 120 Namque hic ex pastore lupuin secisse rapacem Arguitur. Duare Scripturae verba ducesque Magni linquuntur. Pervolvere Decretales Unica cura est his, haec his sibi priva supellex. Hoc est Pontificis studium, hoc qui cardine celso I 25 EiIulgent positi, volvunt sui, pectore Patres. Nagareth haud ipsis curae est, ubi Gabriel alas Τendit. Sed Deiri templum et sacra caetera BOmne, Bustaque militiao Petri vexilla seculae Turpi ab adulterio quamprimum libera cernes.

In genitum inspiciens pariter cum flamine amoris, Saeclorum a Serie aeterna quem spirat uterque, Primus rerum opifex, una, infinita poteStas, Quodcumque aut menti aut oculo obversatur, is omneb ordine perfecit tanto, ut, qui viderit istud,

Nemo carere queat potiundi illius amore. Ergo oculos attolle rotas, mi lector, ad alias, necta illuc mecum suspectans, vis ubi motus Una aliam alternis icit rapido incita cursu; is Atque illic artem lac contemplere magistri Intus amantis opus proprium, ut sua lumina ab isto Haud unquam amoveat. Cerne, ut diffunditur inde Circulus obliquus praesens asserre planetas, Ut sat terrigenis fiat clamantibus illos. 15 Quodsi non ipsis via loria obeunda daretur, Permulta in coelo virtus effusa periret, Omnis ei inserius vis serme mortua staret. Quodsi plusve ininusve a tramite declinaront

362쪽

PARADisl x. 30 TBecto cedentes, valdo imperfectus ubique

20 0rdo foret sursum ac deorsum, quo Cuncta moventur. Tu inodo sede tua sedeas, ea mente Volutans,

Quae leviter libas. si gaudia plena, priuSquam Desicias, o lector, amas. Tibi mensa parata est Per me; lac dapibus per te vescaris opimis.

25 Namque ea materies, quam Sum describere adortus, Omne meum ad sese ingenium curamque retorquet.

Quem sibi majorem novit natura ministrum Omnia qui signat coeli virtute supernn Lumine quique suo metitur temporis horas, 30 Illi, quam supra tibi paulo ostendimus ante, Parti conjunctus per spiras ipse rotabat, in quibus usque novum citius dat cernere mane; Cumque eo eram, Sed tam Sei Si me adscendere, quam qui Senserit illapsam, quae motus prima ciendi ab Caussa fuit, menti. Oh tu, mi divina M Taixi Illa repente adeo magis et magis aucta decore Apparens, punctum ut praevertat temporis actu. Quantam debuerit per se diffundere lucem. Quae species in sole inerat, quem corpore inivi, 40 Haud distincta colore suo, sed inimine lucis,

Ingenium quamvis artemque usumque Vocarem, Non hanc exprimerem sic, ut Vis cernere mentis

Hanc possit; sed credere erii, maneatque cupido Spectandi. 0uodsi nostrae simulaerae videmus 45 Mentis radere humum, nec tam se attollere posse. Nil mirum. Haud oculus noster solem iverit ultra. Illic talis erat domus alti quarta parentiS, Cui semper sat is est monstratque, ut spiret, et uni

Sit genitor genito. Ne cessa solvere Soli 50 Agminis angelici grates, est sata BEATnix, uui tibi gratificans voluit te attollere ad istum Sensibus humanis aptum. Haud pietate prolanda Uuisquam composuit pectus mortale, Deoque

363쪽

panADtSi X. Sic se subjecit totum, totaque Paratumbo Gratus inento, anima, ut digessi, hac talia lante, Me totum; et meus exardens se injecit in illum Totus amor sic, ut desectum passa BEATRI x Oblito exciderit: neque eam tamen ira momordit Sed sic subrisit, ridenti ut in ore renidens 60 Limpida lux uni conjunctam in plurima mentem

Sit partita meam. Plerosque ego cernere Vi VOS, Vincentesque ignes Sum vibus, qui orbe coronae Expanso medios nos circumiere rotati, Voce magis dulces, quam visum luce cientes. 65 Sic nos Latona genitam quandoque videmus Aere tam gravido cinctam. ut tantum ora videnda Lltima sit Zonae. Coeli, unde revertor, in aula

Copia gemmarum pretiosa et pulchra coruscat Talis, ut advectam haud liceat subducere regno; 70 Splendoresque illi resonabant cantibus illas: Qui non tranantes illuc sibi sumpserit alas,

Notitiam hinc maneat, muto narrante, novellam. Postquam illi ardentes modulati haec carinina soles Ter nos circumiere, velut quae stantibus astra II Volvuntu vicina polis, mihi visus adesse Femineus chorus est, qui nondum lege solutus Sit choreae, taciteque arrectis auribus ad Stat Usque novas captare notas dum copia detur. Inque uno ex ipSis,. ut Sensi, clara loquela M Sic coepit: Quoniam coelesti gratia abundans Lumine. quod veri flaminas accendit amoris,

Et plus augeScit, quo plus cor unit amantis, Multiplicata tibi arridet, ac tanta refulget, . Ut te per scalas isthuc adduxerit illas,85 Queis sine regressu nemo descenderit unquam; Qui tibi de propria phiala sua vina negaret Expletura sitim, sic liber, ut agmen aquarum, Esset, quod pronum maris haud se immittit in aequor.

364쪽

PARADISI X. 309 Scire cupis, quae sint ornantes noribus orbein M Serti hujus plantae gaudentis pulchra tueriora tuae Dominae virtute juvantis euntem In coelum. Unus eram ex agnis, quos sanctus habebat

Grex, cui monstrat iter Caliguris nobile lumen Pinguis ubi crescit qui res non captat inanes.s5 Qui mihi dexter adest propior, mihi frater et auctoris suit ALηEnrusque est ipse COLONUS; AQUINAsTuouhs dicor ego. Reliquos si est scire cupido, Tu me oculis saniem sequere, adscendensque beatum Fac lente inspicias sertum. Qui sulgurat ignis Iou Alter, is ex risu ci usiNi erumpit, utrique Qui sic sat secisse soro narratur, in alto Ut placeat regno. Nostrum qui propter honestat Concilium, hic PETRΠS est, cum quo paupercula stabat, Thesauri ipse sui dum sanctae munera matri I05 Obtulit. At lampas fulgens pulcherrima serti Istius quinta est, tantum quae spirat amoris, Ut tellus avide exspectet, qui vera reportent. Lux alta inius adest, adeo dilata profundo Consilii pelago, si verum Vera loquuntur

110 Ut vate a tanto non Surrexisse secundum

Constet. Quod juxta stat lumen, cereus ille est. Qui illic earne gravis melius vidisse putatur Naturam angelicam langendaque munera Divis. Luce alia in tenui ridet, qui templa sacrata I 15 Christia duni orator pro vi defenderat artis, Ex cujus scriptis proprium convertit in usum Multa AususTINis. Nunc tu si lumina visusEx luce in lucem laudantis verba secutus

Tranes, octavae tibi jam sitis altera restet. Ita Omnigenum spectare bonum sibi gaudet in ista Sancta anima illius, per quem pellacia mundi insidiosa patet docilem huic praebentibus aurem. Corpus, quo expulsa est, sacra stat in aede Papiae;

365쪽

PARADISl X l. Ipsa lianc ad pacem ex poena exilioque volavit. Ira Adspice praeterea, fulgentes mittere flammas IgmonI animam ardentem, BEDAEque, Viroque Majoris. vasta dum agitat sublimia mente. Ric HAnm. Iste est, unde tui ad me lumina visus Se reserunt, animae splendor, cui sun eris hora I 30 Tarda nimis visa est meditanti gaudia nostra. Sic En Ir aeterna haec lux est, quem stramine dictus Dicentem audivit vicus, Vera aspra peritum Invidiosa homini concludere syllogismis. Exin, ceu certam quae machina nunciat horam, I 35 Tunc cum sponsa Dei surgit sub mane novellum Sponso ac cantatura suo, sibi ut aequet amorem. Cujus pars unam trahit, et partem altera adurget. Edens tinnitus numero tam dulce sonanti Ut bene compositum pectus turge Scat amore; l40 Sic mihi praesignis decore est rota visa moveri,

Et cantare melos, et reSpondere parata, Harmonia Suavique modo, quem agnoscere non eSt.

Ni sedes adeas. aeterna ubi gaudia vivunt.

O stultas hominum curast quam manca Iabascit Vanae vis sophiae, quae pennis verrere terram Vos doceti Hicce petebat jus, artemque medendi Alter, et ille sacros spectabat tonsus honores;

5 Viribus hic, lingua hic regnum usurpare parabat; Quidam furandi, quidam civilia agendi Ardebat studio, quosdam damnosa satigat

In Venerem rabies, quosdam tenet otium inertes. His ego tum penitus studiis, curisque solutus 10 omnibus in coelo tecum, O bene Itala BEATRIX,

Versabar. Venit mihi gloria tanta recepto. Postquam quisque locum rediens devenerat illum

366쪽

PARABlSl xl. 3l 1 Circuli, ubi ante luit. ceu cerea eandelabro Fax imposia, stetit. Tunc ante locuta lucernal5 Est audita inihi subrii sens talia rursus

ordiri exardens sulgenti purius igne:

Sicut ego aeternum speculatus lumine lumen Istius ad jubar ineendor, sic cernere in ipso Mi datur, unde nitant, quae agitant tua pectora, curae. 20 Tu dubitas optasque, ut Sic sermone patenti

Aique explanato rureus mea Verba reponam, Ut eapiat tua mens. Jam Scis haec me ante loculum. Pinguis ubi crescit. - Non surr isse secundum a tanto. - Haec mea dicta satis distinguere oportet. 25 Quae rerum summam Sapientia sola gubernat Consilio tanto, ut mentis genus omne creatae

Inspicientis in hanc, ante imum tangere fundum Quam sit, deficeret, rationis lumine victo; Ut sponsa illius, quam sacro sanguine suSo30 Junxerit ipse sibi, clamorem ex pectore ducens Altum, sub dulcis complexus iret amantis

Tutior ipsa sibi, et magis ipsi sida, duobus Principibus notis, gemino hanc solamine juvit,

Ipsam ut ductores hinc inde utrique praeireni: 35 Quorum unus Superum totus Spirabat amores; Alter, cui vastam implerat sapientia mentem, In terris coeli reserebat imagine lucem. Dicam unum; quicunque unum laudaverit, ambos

Dicit; uterque etenim ad metam tendebat eandem . . l40 Intra Tubinum et, quae collem elabitur, undam, , . Quam Sibi narratur sedem legisse beatus UnALDus, pendet clivus de monte praealto Fertilis, exercens Perusinos frigore, et aestu A porta solis, retroque jugum grave luget 45 Nuceria et Gualdus. Qua plus huic ardua clivo Semita se frangit, sol terris fulsit obortus Qualis nonnunquam surgens Gangetide ab ora.

367쪽

312 ' PARADtSl xl. Quare si cui sorte locum memorare placebit, Non ille AscEsi nam verbis parcius esset 60 Usus), sed proprio hunc Orientis nomine dicat. Nondum etiam adveniens multum distabat ab ortu, Cum iserras aliquo recreare levamine coepit Virtutis dives magnae. Nam talis amore Vinxerat hunc mulier, pro qua bella aspra subivit 55 Iunior a patre, et cui. ceu morti, oStia gaudi Haud quisquam pandit. Sed sacro antistite coram Atque patre hanc sibi conjunxit, quam Semper amavit, Et magis, inque dies magis. IIaec sponso orba priore, Mille ultra et centum spreta atque obscura per anno 60 Ante istum sedit, nullo invitante marito.

Nuc juvit, quod fama refert, sub paupere Amicla

Invenisse casa, qui securum egerat aevum

Illius ad vocem, qui totum terruit orbem; Et constans animo frustra fuit illa, seraxque 65 Stante Maria infra) ausa crucem conscendere, Christo

Indivisa comes. Sed ne ultra obscura revolvam, Disce his prolixe verbis me scribere amantes Iam Paupertatem et FRAN ISCUM. Laetus utrique Vultus, mirus amor, mens concors, dulce tuentes

70 His oculi in sanctas rapiebant pectora curas. Tunc primum nudare pedes venerabilis ardet BERNABDGS, tantamque avidus contingere pacem Emicuit, cursu sibi visus tardior isse. O male cognitae opes, o copia vera bonorum l75 Nudis AEginius, nudis SYLvEATER anhelat Sectari sponsum pedibus; sic Sponsa Placebat. Conjuge cum sancta incedit pater atque magister, Quem proles humili sequitur circumdata sitiae. Non huic securam frontem cor vile gravavit, 80 Quod natus PETRO sit BERNABDOVe parente. Quod spretus mire at regali pectore celsus Durum propositum OStendit, quod dextera summi

368쪽

PARADISI Xl. 3l3 Pontificis sanxit; quo mox praebente sigillum, olli turba frequens mira paupercula Vita, M Quam melius caneret coeleStis gloria coetus. Creverat; et serto est per ΗοNOBILM adaucta secundo Flamine ab aeterno ductoris Sancta cupido. Utque ardens propriam pro Christo essundere vitam Forti animo regis Babyloni ante ora superba 90 0ravit Christi caussam, Christumque sequentum; cumque minus movit praeeordia geniis acerba, Ne labor iret ibi nequidquam essusus, ad agros Italicos rediit, foecundaque gramina fructu. Antro marmoreo inclusus Tibriin inter et Arnum 95 A Christo accepit, postremi insigne sigilli, Stigmata, quae membris binos is gessit in annos. Posteaquam est illi visum, qui dote bonorum Tanta hunc donarat, studioque et mente pusillum Attrahere assumptum promissa ad praemia coeli; I00 Fratribus ille suam. ut justis haeredibus, aeque Cessit commendans, qua nil sibi carius unquam In vita fuerat Dominam, hos hortatus, ut istam Constanter colerent, fido istam pectore amarent; - Hujus et e gremio emissus se tollere ad auras I 05 Spiritus egregius voluit redituque recepit

in sua se regna, istam unam decus esse seretri Sat ducens posito. - Nunc tecum conjice mente, Qualis erat socius cimbam servare peritus

Petri, atque explorare poli rata in aequore signa. 1io Dux fuit hic noster. Quare tibi nosse licebit, Quam lectam messem serat, hunc quae turba sequatur, Ut jubet. At se implere nova grex istius esca Ardet hians adeo, ut non sit prohibere poteStas, Quin per diversos saltus palatus aberret IIb Quoque magis peetides longe lateque Vagantur, Tanto ad ovile magis reserunt se lactis inanes. Nosco equidem ex istis aliquas, quac damna timentes

369쪽

iit satis exigui ad vestes Sit copia panni. i 20 Nunc si nostra tibi non est obscura loquela,

Si verba attentam tibi sunt immissa per aurem, Si, quae satus erant, revocas, contentus abibis Ex parte; ipse etenim cernes plantam, unde Secanturna mi, et praecinctum renes ita concludentem: I 25 Pinquis ubi cresciι, qui res non captat inanes.

III.

Postremam simulatque suis lux alma loquelam Assumpsit labris sari ulteriora parata,

orsa rotare molam est sanetam: nec verterat ante

Totum orbem, hanc alio quam incluserit altera circlo, 5 Et motum motu, et cantum cantu ipsa secundans; Cantu. qui vincit tanto Parnassidas illas Sirenes nostras, quanto lux prima repulsi Splendorem radii. Veluti per mollia nubis Aequo distantes arcus similesque colorem I 0 Volvuntur, cum Juno jubet mandata referre Ancillam, sexterior quoniam generatur ab arcu Interiore arcus, ut quae santi assonat Eccho, Quam consumpsit amor, ceu Solis flamma vapores; Ei dant hic vulgo praeSaga VOIVere mente, I5 Quae pepigisse Deum cum Noade laedera novit,

Se non ulturum poSthac mundum agmine aquarum: Sic duo serta rosis aeternis laeta moveri Nos circum. intem aeque ita respondere corona

Extima visa fuit. Postquam explicuere choream 20 Laetitiamque aliam ingentem stam voce canora, Quam luce in lucem alternis vibrante vicissim), Gaudia testatae ac blandae atque quiescere certae Ad tempus simul, ut, specie cum est percita dulci, Uno ictu prohibens aditum, reseransque neceSSe e Si

370쪽

PAR Di Sl xl l 25 Dupla oculi utatur virtus; ex corde novellae Lucis vox venit, quae me partem egit in illam, Unde erat, instar acus stellam spectantis; et insit: Ille amor, unde milii decus est, me dicere facta Alterius ducis hortatur, quem propter eundem 30 Hac lania est in laude meus. Res digna videtur, Ut, quam unus tenuit sedem, hanc simul occupet alter; Utque hi militiae pariter subiere labores Sic his aequalem splendorem gloria sundat. Quam lanii fuerat Christo rursum instruere armis, 3b Lecta acies gressus post Signum tarda movebat,naraque et addubitans. Cum Rex, qui tempus in omne Begnat, militiae trepidae similique labanti Consultum voluit, non quod quidquam ipsa mereret, Sed gralis lanium; atque, ut paulo diximus ante,

40 Heroas geminos jussit succurrere SponSae, Quorum acta. ac Voces populum sine more Vagalum Veracem docuere viam, atque in calle stetere

necto. Qua reserata venit placidi aura Favoni Blanda aperire novas frondes, viridique colore 45 Induere Europam rursum, haud procul aequoris undas Pulsantes littus, post quas sol, longius iredussus, saepe homini cuivis sua lumina celat, Fortunata sedet Caliguris, tuta sub amplo Scuto, ubi succumbit simulbique simul Leo vincit. 50 0rius ibi est, verae qui relligionis ainator Exstitit, humanusque suis, atque hostibus asper, Luctator sanctus. cui mens, Vix edita, plena Sic virtute suit viva, ut genitricis in alvo Fecerit hanc vatem. Postquam sponsalia sacri 55 Propter sontis aquas hunc conjunxere, fidemque, Mutua ubi alternis se dolavere salute; Femina, quae fuerat pro isto Spondere parata In somnis vidit signum mirabile fructus Inde egressuri, verisque haeredibus aeque.