Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

381쪽

5 Et premit et lassat. Cur justis obstruat aures ilic populus precibus, qui, pallea rogare paratum Paene illecturus, concordi mente animoque Conticuit' Merito veniat sine fine dolenda Vita homini cupido, bona fluxa et vana potiri; I0 Pro quibus aeternum se illo spoliavit amore. Sicut per noctis tranquilla et pura serenae Interdum subito discurrere lumine flamma Securosque solet visus necopina movere Mutantisque locum stellae sub imagine sertur: Ib Excipe, quod parte ex illa, unde accensa recesSit, Nil suit amissum; ista brevi vanescit in auras in Haud aliter cornu ex dextro, quod pertinet hujus Ad postrema crucis, Stellarum ubi plurimus ordo Fulgebat junctus, multa cum luce cucurrit 20 Astrum; nec proprium lemniscum gemma reliquit, Sed propter tractum radiorum excurrit, et igni Assimile est viSum, quem po Si alabastra locamus. Composita Ore pio Anchisis sic restitit umbra, Majori nostrae si dignum est credere Musae)25 In valle Elisia, natum cum Sensit adesse.

O Sanguis meus, o super omneIn gratia morem iEt cuinam, ut tibi, reclusa est bis janua coeli Sic illud lumen: quare tum ego totus in illo; Dein Dominae quaesivi oculos: namque altus agebat 30 Me stupor hinc atque hinc; quia tali huic lumina risu

Ardebant, ut et ipse meis mihi sorte datorum Donorum summam, Paradisi et habere viderer Jam partem. Dein vita oculis jucunda meisque Auribus, ad primas adjecit talia voces, 3b Quae non percepi; sic sensu est sata profundo. Nec jam consulto, at quod erat celare necesSe; diani Sermo illius signum super adstitit omni Praefinitum homini. - At postquam deserbuit arcus Ardentis studii sic, ut, quae sunderet ore,

382쪽

40 Descensu peterent quod nostra eSt tangere mente, ΙΙoc primum audivi: Bene Sit tibi, Trine, qui es Uuus,

Et nostrum es tantia dignatus munere Semen.

Dein: Grata et diuturna nimis jejunia, sili, Quae sunt ducta mihi libro ex majore legenti, 45 Pagina ubi alteriae haud reddit mutata colorem, Solvisti, hunc intus splendorem luminis, unde Verba tibi emitto, hac plumas tibi dante, volatum

Ausus sublimem. Quae tu modo pectore vel Sas, Ad me cuncta meare putas ex principe caussabo Illa, non secus ac quintuSque ei Sextus ab uno Exsurgit numeruS, Si qui S Satis addere novit.

uuare quis suerim, vel cur tibi laetior esse, Quam quisquam ex ista prodenti gaudia turba Nunc videar, non ulla fuit tibi caussa rogandi. 55 Quod credis, verum eSt; nam plusque minusque beati te Quae fruitur vita turba omnis suspicit illud, In quo tu speculo pandis tua Sensa, priusquam IIaec animo volvas. Verum ut sacri ignis amoris, Qui vigilare jubel pascentem lumina viso 60 Perpetuo et desiderio me suaviter urit. Plenius expletus maneat, vox libera, laeta

Et secura Sonet, quae Vis aut corde volutas,

Ad quae mox decreta mihi responsa dabuntur. Postquam respexi Dominam meque illa, priusquam 85 inciperem sari, audivit, vultuque Sereno Annuit arridens, cupienti qui addidit alas.

Tunc ego sic coepi: Sapientia et aestus amoris, Ex quo se vobis οStendit, quae regii aeque Cuncta, et pro meritis cuncta aequat, Summa Pola St3S, Io Uno respondent mensurae pondere vobis: Nam Solem propter, qui vos lustravit et ussit Luce Sua atque aestu, sic unicuique facultas Utraque inest aeque, nihil ut simile esse seratur.

At Studium, ac pariter mentis prudentia ob tySam, I

383쪽

75 Uuam nostis, caussam mortalia membra serentum Alis diversas fuerunt imponere Pennas. Quare ego, qui vivo morti devotus, in ista Sortis inaequalis video me lege retentum; Atque haec causSa fuit. cur paream Solvere grates 80 Voce, ac laetitiae plaudam modo corde paternae. Te precor ipse quidem, o vivax mihi sanania topati, IIunc quae thesaurum pretiOSum gemma de Coras, Per te Oxplere tuo ut liceat mihi nomine mentem. O mea frons, per quam venit mihi tanta voluptas 85 Solum expectanti, en radix tua, talia contra

Ille; ac deinde inquit: Qui primus nomina vestro

Imposuit generi, et poSt centum atque amplius annos Certat adhuc primam monti S Superare coronam, Is meus est natus, bisavus tibi, cui decet ore 90 Et lactis te jam longum resecare laborem. Antiquos intra fines Florentia stabat Pace fruens plena, parvo contenta Puden Sque. Non pictas acubus vestes, non illa corollas Cognorat, non, semellis quae Stringeret apte s5 Crura, periscelidem; nec quidquam, cingula praeter, Formam singobat. Nondum modo nata pavore Filia torquebat patrem; nam tempora, d0Sque ΙΙinc atque inde modum nunquam transire sinebant. Nulla domus, vacuam quam turba domestica morte I00 Deseruisset. erat. Nondum, qui in luminis oras,

Quidquid posset agi secreta in parte domorum,

Ederet, ortus erat tristi alite Sardanapalus. Nondum Monsmarius monti. qui nomina primum Duxit ab aucupio, palmam cessisse priorem Iub Visus erat, qui, ut nunc superatur culmine in isto Adscensus, ita vincetur, dante urbe ruinam. His ego vidi oculis Bertin-Bel incionem ossis Et corii ornatu vestitum incedere, et uxor Illius numquam a speculo sucata redibat.

384쪽

PARADISl XV. 329 Ilo Del-Vecchium et Nerium contentos simplice pelle Vidi, et matronas susum pensumque trahentes. O sortunatas i Τumuli secura paterni Singula erat. Necdum ulla thoro deserta jacebat Gallorum ob gladios. Pueri cunabula propter Il5 Altera sidebat, verbis solata quietem, Quae quondam patrum linguam matrumque juvabant.

Atque colo mollem deducens altera crinem, Fallebat somnum, turba prope Stante Suorum, Iliacas memorans Fesulasque urbemque Quirini.

I20 Τum Cinguella. Lapus cognomine Salta rellus Nostro illi populo portentum tale fuissent, Quale foret vestro Cornelia, Cincinnatus. His ita tranquillis, ita pulchris moribus urbis, Tam fido populo, hospitio tam dulci et amico Ira Me dono dederat, genitrice vocante, Maria,

Et veteri ex vestro sacrato sonte renatus Chc IAGLIDA sui, fratre et consorte Moronto

Atque Elisaeo. Prognata in suminis ora Eridani conjux venit mihi. Nomen ab illa I 30 Filius is duxit, cujus tu nomine gaudes.

Induperatoris dein sum vexilla secutus Conradi, ense latus qui mi praecinxit, honore Dignatus tanto propter benefacta merentem. Contra nequitiam sum illum comitatus euntem Iab Legis, qua populus tellurem usurpat et urbem, Pastoris culpa, quas vobis iura dederunt. Atque ita mi gentem fuit extricata per illam. Haec anima ex mundo praesenti sallere, cujus Insidiosus amor multarum pectora turbat, I40 Atque ex martyrio ad pacem fuit exitus hancce.

385쪽

O curanda parum deducta a Sanguine nostra Nobilitas, si humana doces jactare vetuStum Pectora te propter decus hic, ubi languet amoris Flamma boni, nunquam fuerit mirabile visumb id inihi: quo nullo declinat calle cupido A vero, in coelo, si quid mihi gloria suasit.

Ipsa qui dein es vestis, quae mox sit curta Supellex, Ut, nisi quis studeAt quidquam superaddere in horas, Te circum volitet tacitum cum sorcipe tempus. Is Vos, hac voce usus coepi, quam pass' loquelam eStnoma prius, Sed quam post non tenuere nepotes; At quae constiterat paulum semola BEAT nix nidenti similis, quae tunc tussivit, ubi error Primus, ut est scriptum, sua Sit peccare Ginevrao, Ib Vos estis pater, a vobis fiducia menti Plena meae venit, vos sic me attollitis ultra VireS, ut major me sim. Tot sontibus haurit Mens mea laetitiam, ut per se sit laeta beati Fons gaudi; tamen in se Se tenet unda, nec arctum 20 Effringit claustrum. Quare, carissima Origo Prima meae gentis, majores dicite Vestros,

Dicite, quae primae suerint signata juventae Tempora, nec pigeat vos dicere, ovile Joannis Quantum ibi tum fuerit, quique inter millia multa 25 Exstiterint digni magis allis sidere scamnis. Flantibus ut ventis namma in carbone resumit Vires, sic illam vidi splendescere lucem Has ad blanditias: atque ut mage pulchra refulsit

Illa meis oculis, ita duleius ore sonante, 30 Sed non, quo utuntur nostri, sermone locuta est:

Ex quo dixit I vel coelo demissus ab allo

Gabriel, ad tempus, quo in luminis edidit auras Me genitrix, quae Sancta modo est, repeti SSe Leonem

386쪽

PARADISl XVI. 331 Iste suum est visus quingentis orbibus ignis 35 Expletis, deciesque octonis, rursus ut i Sta Sub planta arderet. Patribus cunabula primis. Atque inihi dedit is locus, ut his ubi ultima sexta Est regio ex cursu, quem vobis ludus equorum Annuus absolvit. Nil de majoribus ultra. 40 Qui fuerint, quae caussa illis hanc suaserit urbem Appetere, est tacui SSe magis, quam dicere, honeStum. Totus ibi populus, cui vis erat apta serendis Armis, si incipias a Martis ad usque Ioannis

Cultum, quinta tuae, quam Seis modo Vivere, gentis . 45 Pars erat. Urbana at soboles, modo semine mista

Campi, Certaldi, Fighini, pura reperta est Infimum ad usque labrum. Sed quanto Optatius esset, Nunc quoque finitimis, quas dico. gentibus uti Sic, ut Tresplanus tantum et Galluppius urbib0 Terminus haeroret, quam has intra moenia habere,

Putoremque pati pago Agulione profecti Villici et alterius Signae orti, jam nimis aeris

Ad Daudem. Nisi, quam plus degeneraSSe videtis, In terris gens Augusto comperta novercabo Esset, at ut proprio genitrix non rustica nato, Talis se jactat modo sanguine Florentinum, Mutati mercatur, Semipontem qui ire cupisset Patris ubi genitor parvae stipis aes rogitabat. Mon lemurius adhuc Comitum sub jure maneret 60 Contentus, C Encirique forent. ubi pastor Aconem Convoeat aere cavo populum, et fortassis amarent Nunc quoque Valdigravi tuta otia BONDELMONTES. Congeries confusa hominum fuit usque malorum Prima urbi labes, patinarum ut copia nostris 65 Corporibus; citiusque eadit, qui luminis expers Taurus eat, quam agnus, pariter cui lumen ademptum est; Nec raro magis ac melius, quam quina, Secabit Unica vis gladii. Si inciun sata revolvas

387쪽

332 PARADISi XVI. Lunae, Urbi saliae, ut jam defluxere retroque 70 Ut sublapsurae sunt res Clusique Sinaeque,

Non tibi res nova erit gentes audire ruina EverSas, nec mira quidem, quando urbi hus ipsis Finis adest. Ut vos, sunt vestra obnoxia morti Omnia. et haec aliqua, quae stat diuturna, latescit 75 In re, at vestra brevis vita est. Atque orbis ad instar Lunam volventis, qui nudat littora et abdit Nec datur ulla quies; sic nunc fortuna vicissim Vestram urbem exercet. Quare haud mirare loquentem Me Florentinos, qui nunc capita alta serebant, 80 Antiquam quorum celarunt tempora famam.

Ugos, Osmanos vidi, Graecosque Philipposque, Atque Catellinos simul, et genus Alberichi,

Jam claros titulis, sorte inclinante superbis, Et genere antiquo multos opibusque potenteS. 85 Portam ultra, nova perfidiae quam pondera onuStam Tam graviter vexant, ut jam jactura gementis

Sit metuenda ratis, gens RAHGNANA manebat, Unde comes GUIDLs, quique a BELLI CIONE. alto

Dein duxit nomen. Dominandi nulla latebatae Iam via PnΕssRIsEM, atque domi PALIGAIus auro Ornarat capulum. Stabat jam magna columna,

Quae niveum et maculis distinctum insigne gerebat, Atque illi, admonitus modii quibus ora rubore Inficit. O quales vidi, quos turgida fastus5 Mens egit pessumi atque globos praedivite ab auro, Per quos florebat coepio Florentia in omni inaud secus illorum sese gessisse seruntur Patres, qui, quoties ecclesia vestra Vacavit, Ipsi in concilio stantes sibi corpus obesum 100 Curarant. Instata domus, quae, - Se ardua ut anguiSAi tollens contra fugientem suscitat iras, Nunc, si quis dentem ostendat loculumve sonantem, Mitescit velut agnus iners, - tum creScere primum

388쪽

PARADISi XVl. 333 Coeperat, at genere ex humili; socerum Ubaldmo105 Incusante suum, hanc consanguinitate propinquam Quod sibi junxisset. Rem dicam haud credere dignam, Sed veram: Angustam populus veniebat in urbem Per portam, proprium cui gens PEnuccIA nomen Imposuit. Quicumque gerunt insigne Dynastae' I 10 Magni perpulchrum, cujus nomenque decusque Solatur sacrata dies celeberrima Thomae, Inde et militiam duxere et munera priva; Quamvis conveniat vili cum sursure plebis Qui decus hoc hodie fulvo circumdedit auro.

115 Jam GuADEROTTI domus et dornus IMPORTGNI Stabat, et hic vicus multo paeatior esset, Si nova ab hoc longe vicinia prorsus abeSSet. Illa domus, vestri stetus lans primus, ob iram Justam, quae tristi vos omnes lanere mersit,

Ita Quam propter vobis perierunt gaudia vitae, Cum sibi conjunctis multo florebat honore. Quam male, BONDELMoris, fugisti ducere SponSam, Consilio alterius captust Nam plurima turba, Nunc tristis, tute laetanti incederet ore, Ita Si Deus, ut primum portam nostrae urbis inisti, Teque tuosque Haemae tradendos ultro dedisseti Scilicet id decuit lapidem, qui littore truncus Prospectat pontem, ut foret is, Florentia, vobis Victima postremae paeis. Cum gentibus istis, 130 Cumque aliis pariter, tanta est urbs pace potita, Ut nunquam luctus caussa intercesSerit ulla. Istas per gentes justum insignemque decore Usque adeo populum vidi, ut sua lilia nunquam Plorarit capite inverso pendentia ab haSta, I 35 Nec per dissidium rubro maculata colore. .

389쪽

III l.

Qualis, ubi Climenen adiit, sibi pignora certa

Exposcens contra linguae conVicia acerbae,

Qui docuit natis minus indulgere parentes:

Talis eram ac talem me senserat eSSe BEATRIX,

5 Ac Sanctum lumen, quod pro me excesserat ultro Sede sua. Quare, quae dux milii et arbitra stabat: Eructa flammam studii, quod pectore VerSBS, Dixit, et erumpat signata impressaque clare Interiore typo; non quod quidquam addere nostrae I 0 Notitiae per verba queas, at ut ipse SueScas Enarrare sitim, donec quis mi Sceat undam. O dilecta mihi, quae Sic extollere, planta, Ut, veluti mens nostra videt non posse triquetrum Binos accipere obtusos, ita cuncta, priuSquam Ib Eveniant, ventura vides, atque ordine cerni S, In punctum inspiciens, quo tempora conveneret Tunc cum VIRGILlo junctus vestigia traxi

Per curantem animas montem ac Per mortua regna,

Multa milii gravia audivi de sorte suturae 20 Vitae; etsi invicto videar mihi robore septus Ictus fortunae contra. Quare ista maneret Cura satis contenta mihi, si discere detur, Quae mihi sata instent; siquidem praevisa sagitta Fit violenta minus. Luci sic ante locutae 25 Dixi, consessus studium prout ore BEATRIX Jusserat. Obscuris haud illa ambagibus usa est Assuetis animum vulgi captare, priusquam Insons indigna clausisset lumina morte Agnus divinus, qui tollit crimina mundi; 30 At claris usus verbis brevibusque paternus Ille amor inclusus proprio et sua gaudia risu Praeportans insit: Quidquid continget in horas Venturas, veStrae quod non Se porrigit extra

390쪽

PARADtSI xvii. 335 lateriae tabulam, id totum sese explieat ante

35 Conspectum aeternum pictum: at non inde necessum More alio sumit, is iam navis Sponte secundo Fluini ne descendens, a spectatore Sedente

Pro speculo in ripa. Venit inde, ut sertur ad aures Dulcis ab organico sonitus, tibi sorte parata 40 Tempestas spectanda mihi. Ut discessit ab urbe Hippolytus patria crudelis fraudo novercae, Sic te proripias profugum Florentia oportet. Insidet hoc animis, agiturque, et mox bene cedet Volventi hoc, ubi stat semper mercabilis aere 45 Christus; et offensam partem, ut sit, culpa Sequetur, Judice vulgari fama; sed proxima poena Τestis erit veri caussam ulciscentis iniquam. Omnia, quae fuerunt tibi pignora cara, relinques; Atque hoc, exilii quod primum conjicit arcus, 50 Est telum. Disces, ut sal sapit acre palato Alterius panis, quam sit via dura terenti

Alterius scalah, surSum deorsumque meando.

Quodque magis duro tua pondero terga gravabit, Improba erit comitum delabens turba tuorum, 55 Cum qua tu pariter vallem laberis in istam. Nam male grata tibi, et coeca deperdita mente, Impiaque adversans rRet in te tota; sed ipsa Post paulo incedet tristi sutasa rubore. Exitus insani motus sic acta probabit, 60 Et pulchrum fuerit tibi consuluisse seorSim.

Primum perfugium, hospitii spes prima quieti

Veronensis erit magni natura benigna Poriantis scalam, sancto super alite Stante. Hic te respiciet iam humanus, ut inter utrimque 65 Dantem ac poscentem, qui alias solet eSSe secundus,

Hic deprendatur primus. Deinde ipse videbis Hujus ita imbutum sortis virtute planetae Natali a primo puerum, ut praelustria facta