장음표시 사용
331쪽
s i Pecunia pupillaris,pro honesto lucro, coinmitenda mercarstribus. 3 Psurae exiguae, ct cum ratiune inquae nc est, propter ueri interesa comperosionem, sint licitae. s . 63 Vsurae rarione interess e tantum sunt permissae, O petendae .s s Omnes damn ct interesse petere permiscunt.1 6 Qui intero se petit,nihil ultra sortem petit. 1 7 Vsurae in contractibus licitae,ratione interesse,non ratione usurae.18 V suras multi fictis palliant,per interesse titulum.
s 9 Vsura expraua intentione, non ex contractu mutui iussicanda. εο Forum iudiciale de occultis,id est, minum intentione, non iudicia.
61 Interesse uerum aut probabile est licitum, O repeti potes.sa Stupida ignorantia ad interesse non res retendum, non excuses. 64 Vbi eadem militas raris , ibi eadem locum halat iuris dis' no .as Quaecunque in una conmemmi cause, in unoquoque conuenium
effectu.6c An tutor teneatur ad interesse , si pupillarem pecuniam non sarta
expenderit ad lucrum 6s Lucrum pecuniae pupillaris , uocatur interesse, non usura. o Tut es non tenentu' ad interesse, si defuit occasio lucri, bifariam. I Negligentia tutoris in lucri occasione Oblara,mn liberas ab interesse. a Immodita rationis dilatio, tutorem ad interesse constringu. 73.74 Pecunia pupillaris expendenda,non seruanda.
RAEsΕNΤΕΜ materiam exactius, ac penitus explicarus, ut
quae non lotu ad. l. v. politia, uerumetia ad Theologu pertineat,itatui principio huc multa, ac uaria convehere,vus aliquo modo ad hanc materia pertinere uidebuntur. Tandem uero in hoc subsedit sententia, ut o m. iiiis superuacaneis quae Lepe plus laboris, Emolumenti hent,&neglecto uerboru orinatu, re ipsa pinguiuscula minerua tradere, atq; ad ea tm trinitu necessis ia
332쪽
333쪽
ET PRO D. INTERES. CAP. I. ras
Zassus, cui potissimum Iuris studiosi, multum debent, in tus tulo. T. Si ouis ius dicenti t non obtemp. ad. l. Unicam. g. hoc iudiciu nihil aliud est, et amiculum &tegumentu usurar rsi. t Quum ena usurae aperto exerceri no pollunt, nonae usurae quidem tacetur, & alio quide titulo translatum uestit Rcoloratur,& interesse scilicet uocatur, interesse inquam co- uentum quod quantum absit ab usura non uideo. De eo enim habemus multas congestas repetitiones, in. l. I. C.de
sentent. quae pro eo quod inter proser. Quae quide interesisse descriptiones magis textibus consonae apparent, susscientesq; praesenti proposito, quibus et subscribunt nonnulli nequaquam infimae authoritatis Doctores Neoterici. Inter quos D. Udatricus Zalius loco iamiam allegati, necnon D. And. Alclarus, suo in Iudiciarij processiis compedio, atque
V. I. praxi de interesse restitutione. D. loan. Oldedorpius, de copia uerb.& rerum in iure civili, super uerb. Interesse,
S plures alii cum his iisdem in eadem sententia permanentes. Et si propemodum tot sint interesse descriptiones, quot simi doctores, ea de re ac materia scribentes,ut manifestum est ex D. Iacobi Renaldi tractatu de eo quod interest, ad i. Vnica. C. de sente . quae pro eo quod interest pro ser. intuenti ac legenti qui multas uariasq; ibidem in medium adfert interesse diuisiones,ad quas breuitati studentem, & curiosum remittimus, quas tametsi utiles sint amplar, ac pulchrς
quia tiaratra causam ac praeter intentione sunt, obiter pertransmittendas censeo, ind. l. V uica. C. de sement. quae pro
8 eo qd inter.proseri. Multi aute sunt causidici novelli, qui
qm non audentes petere in iudicio usuras &fructus, hac inuenerunt cautela,ut peteret fructus & interesse, sub quo uerbo interesse, apud aduocatos, usurarum fraus, tanquam lubpileo siue modico contegitur & palliatur. Quocirca ut praesens materia magis reluceat, subsequentem distinctione adnectere uisum est, quae in sequentibus quoq; cognitu erit nes cessaria. 'Omne interesse oritur,aut py damnum emerges, Io aut propter lucrum cessans. 4 Exemptu de priori ante oculos
ponamus. Si quispia obligaretur mihi ad calendas Iulii ex Pacto soluere εο . ducatos, quos tame uiolata fide ad prae scriptum
334쪽
ptum diem non persblueret, sed aequo diutius solutionε procrastinaret, ut ego ob tale moram,& uiolata fide non passim uicissim meis creditoribus seruare solutionis fidem , unde mei creditores offensi, me in ius pertraherent,& dedecore, mulcta,& damno me eius causa allicerent. in eo quidem casu omne damnum, quod ego propter illa solutionis inorama I perperior luridici Intereste uocant. t Carterum hic nota dum est, damnum bifariam distingui. Euenit enim damna, alius ante solutionis constitutae terminum, alias post eundeterminum, atque hoc est illud damnum, quod quis patitur post constitutum,& non seruatum solutionis diem. Prius autem damnum nullo modo uocandum est Interesse, de quo latius infra dicemus. Secundum uero damnum, quod per moram solutionis , aut per non seruatum solutionis constitutae diem, quispiam patitur uere,& solum dicendu est Interesse, quod ultra primum debitum cuique optimo iure reposcendia est. Veturi si quisquam mihi daret mutuo scio. ducatoS, quos eidem promittentem teddere ad calendas Maia. Interimi men mutuatos ducatos, & reddi promissos, ad praescriptum diem non redderem, ob quod mutuator, alteri debens citaretur, di damnum pateretur, prosecto in hoc cas mutuator hic damna passiis, a me optimo iure eiusdem damni compensationem, S sibi res arciri pollulabit Interesse cum principali summa, etiamsi nulla accessisset stipulatio de interesse
compensando, Atque hoc est consentaneum ta inlcriptio i ri, secundum. l. Unicam. C. de sentent. quae pro eo quod interi rest, proser. ac Scrib. quam naturali aequitati,i Nam qui dat efficacem causam damni alteri, illud merito compensare deI 3 ber. c. Si culpa tua extra. de iniuriis. Imo testet Domino Panormitano ibidem . Qui dat causam damni aut damnu proueniens etiamex leuissima culpa, dans, obligatur in foro animae, D. notatalo. And. in c. an qua de usur. lib. s. Sed quia mora post lepus solutioni constitutu, praebet abunde efficace
I causam damni. t igitur aequissimu est ut illud interesse soluatur. Per praedictos itaq; cas per sipici potest, quod uerum, S non simulatu interesse sit illud quod accidere solet mutuariti. Atque illud resarciri, & compensari debet, etiam si nulla
335쪽
ET PRO D. INTERES. CAP. I. I 27
accessisset stipulatio. Nam si mutuo praetexeretur interesse, cita ut diceretur nullu csse debitum interesse, nisi accederet stipulatio) eo prosecto casu talis mutuatio illiberalis esset, Is praeciata esset, lucrosa esset usura saperet. t De lucro aut e cessante post moram, quod est, cum debitor non soluit consti tuto die) pronunciatur eo de modo deberi id quod interest.
sicut iam de damno emergente diximus. Sed hoc tantum negociatoribus,& mercaturae operam dantibns co ceditur, idq;Propter uicinitatem, quam lucrum cessans habet cum damno emergente, quemadmoduni D. Panormita. in c. Conque16 stus, de usuris, scribit. t Nihilominus propter causaS aequas S rationabiles, idem interesse damni cessantis per Iudicem etia ad quo suis alios attribui,& permitti potest, scilicet reddituarios,& similes, qui ut ex illis uiuant, redditus, domos, praedia, & id genus alia , comparare consueuerunt, quando uenalia extant& reperiuntur. Exempli gratia. Si quispiam certum aliquam summam apud se habeat pecuniariam , qua in animo habet conuertere,& impendere redditibus emendis , simul atq; eosdem uenales compererit. Interim tamen hanc eande pecuniam ociosiam mutuo det amico egetiali, calege, qua eandem sit redditurus ilico postquam oblati suerint redditus, uel ad certum constitutum die. Si inquam hic amicus acceptam pecuniam ad constitutu die, uel ad coemendos redditus no reddat, ut mutuator eius causa tales redditus sibi eo parare non possit, profecto hic mutuator damnu lucri cessantis patitur, S acceptor mutui ad damnum uel ad Interesse eiusdem lucri cessantis tenetur. Et ideo tantum mutuatori addicetur, quantum cum eadem pecunia lin redditibus 17 lucratus fuisset. , Atque id potissimum obmutuatoris animum, quem prius ad redditus habebat intentum. Quocirca secus iudicandum est de ijs, qui suam pecuniam perpetuis scrini j sinclusas serussi, nec in huiusmodi usum unquam conuertere solent. De illis enim pronunctandum est, nequaqua
deberi id quod interest lucri cessantis, quia huiusmodi philargyris mutuantibus nullum interesse lucri cessantis, ratione mutui competere debet, uti omnibus est perspicuu , S curatione, aequitate, S iure consentaneum. Imo si quicquam ob eam
336쪽
ob eam causam reciperet, haud dubie ad eiusdem restitutionem optimo iure ccnseretur obnoxius. Atque ad hunc mo-i8 dum iudicandu erit de reliquis, & similibus . t Sunt hodie Doctores & Canon istae qui in mutuo semper censent habenda esse ratione lucri cellantis, adeo ut Interesse lucri cessanastis esse existiment, i quoties veru interesse mutuantis adfuerit, quod interesse non sit aliud quam detrimentum &impedimentum lucri, uel iustae utilitatis interceptio, ut pulchre ´ disserit D. Bart. eximium illud ingemit,in l. Vnica. C. xo de sentent. quae pro eo 'quod inter. profer. ubi quoque uult, quod ille qui pecuniam mutuatam alioqui seruaturus suisset, ita ut in loculis mansisset ociosa,& quieta, si eandem in mutuum non expedisset, si post iterum receptam eam pecunia, aliquid amplius acceperit, ueram usuram commisit. Quamobrem mercatores, qui tantundem pecuniae seruant, quantunecesse habent pro negociationis usu, si exercere uolunt, utaque ad conuentum mutui reddendi diem, nullum possunt deat iure interesse, cessantis lucri, deducere & exigere. t Neq; debet aestimatio interesse lucri cessantis haberi ad quantum lucrari potui sient, sed quantu uerisimiliter cum bono & aequo lucrati fuissent, deductis expensis & laboribus. Atque in ea aestimatione standum erit boni uiri arbitrio, quantum interest inter habere S prope esse. Et per haec putamus non obiter scopum & radicem praesentis materiae quomodocunque accipiatur, masticetur S intelligatur tetigisse. Porro dedamno emergente,&de lucro cessante ante moram mutuo, iura
quidem no dant actionem, nisi quis stipulatus sit, ut solvaturax illud quod interest. t Itaq; nunc usitata est hare stipulatio in
mutuatione , & persaepe praetextus est usiurarios, hoc igitur quaeritur an liceat stipulari de eo quod interest, etiam ante moram. Et respondetur amrmative. Ratio est. Omnis iusta
compensatio stipulari potest. Soluere id quod interest est iusta copensatio, igitur. Soluere id quod interest, stipulari potest. Minor probaturi, quia iura diserte discernunt inter um-ras,& id quod interest. In uiris lucrum ex mutuationis officio captatur,& ipsum ossicium ad questum consertur. Sed cupetitur id quod interest, uera & non simulata, aut ficta damna alleis
337쪽
na allegantur, quae uere & no scte ex mutuatione orta serit. Nemo autem debet alteri dare efficacem causam damni, qua de re diligenter cosiderandum S adnotandum est, quod . T.
13 pro socio. l. Socium,&C. de usuris.t.: Cum alleg. in glossa prudentissime discernuntur usurae,& id quod interest. Ideo Doctores hanc stipulationem eius quod interest approbant per praesumptitiam ipsius interesse ueritatem, quando ipsa-met non apparet. Et in c. peruenit de fideiussoribus pronunciat. Si Pontifex, ut fide iustari qui pro aliis soluerat, soluatur S creditum, Squanti interest, nimirum quod fideiussor ille interim uelut mutuo dat pecuniam illi pro quo soluit. Qua re Doctores hoc exemplo utuntur, & hanc stipulationem licitam, necnon a labe usuraria immunem esse lentiunt, taleq;
interesse ex c5uentione peti posse dicunt. Sic enim iudicant Hostien.&ipsins sequaces, in c. Salubriter, deussir. Deberia i etiam id quod interest lucri cessantis ante moram, sed addunt, modo non sit usurarum praetextus. Atque ideo qua uis aliquam aequam copensationem talis lucri concedant, ameneidem certas constituunt metas, ut non quibusvis ea cessantis
lucri compensatio adiudicetur sed tantum mercatoribus & similibus, qui sitas iacultates omnes in pecunia,& in negociatione habent, quibus inquam pecuniis, cum non possint sine graui damno carere, aequum est ipsis aliquam compensationem reddi, Eleatenus probant hac stipulatione. Pr terea copenatio praedicta ijsde mercatoribus permittitur, quatenus mediocris, & aequitatem rationis no excedat. In qua re standum erit bonorum uirorum, aut certe iudicis iudicio: Nam aequabilitas in ei uilibus negociis n5 uersatur in indivisibili, sed in latitudine. Ideoq; non potest punictum, seu certa so a s ma, uel certa summa constitui in ipla stipulatione . t Quum Dir bonus, S iustus illam summam melius, et ueriq; commodius decernet, ex cognitis circunstantis, absq; ulla stipulatione, quam cum stipulatione, nempe si consideret quantum sit damnum, quantum interesse, quantosi; lucro fraudatus su afrit. Ideoq; hac copensandi forma probanda uidetur. t Caeterum quoties auarus quispiam ac pecuniosus, per pecuniae compensationem lucrum captat, id l, cu immoderata acces-- sione
338쪽
sone, quum tantum pecunia sua lucrari honeste non potuipset, aut fortassis nihil lucrata fuisset toties illnd interesse in
a7 usiuram degenerat.' Quare non sunt praetextu eius quod interest, ex cusandar illae crudeles, asperae, & immites usurae quae uelut hirudines exugunt summates, infimates, principes, ae regnorum potestates, & totas respublicas. Nouimus quidem omnes in Iure honestam ac plenam humanitatis &aequitatis appellationem esse id quod interes Verum isthaec honesta appellata non debet praetexti turpissimae rapacitati.
non lotu publicorum, uerum etiam secretorum foenerator u
quorum tanta ubiq; est copia, ut sine omnibus deploranda: t. Nam a quo tempore huiusmodi foeneratores, quos honeatior I uocabulo, financiarios vocamus)permissi sunt in Re pu .mio quotles Ipsi coli & frequentari, ac primas ct salut 8 tiones κ sedes m t Republica uendicare & praeoccupare coeperunt, refriguit ac plane collapsa est honesta negociatio.&mercium communis prostitutio S prima communicatio sublata es: ommumq; denique rerum insolita & absurda consecuta est mercium caritas. Et quod Deus Opt. Max. absur perlonarum exceptione communicandum uoluit, priuatum c5-
modum abligurauit & deuorauit, cum tamen ipse negociatio diuinituς instituta credatur,ad communem Reipub. utilitatem, atque propterea immanius nihil fit, quum uelut locuplea 6 tari cum tanta communitatis iniuria & iactura. t Quis enunnon dixerit Rempub. graui affici iniuria ρ quamdiu numerata pecunia eluris ueniar, qua merces, adeo ut hodie certior, infrequentior exerceatur negociatio pecuniarum, qua me Clum. Imo cum pecunia non solum usurae, sed etia usiurae usurarum,aut si ueli salio nomine, si nanciae sinanciarum passim 3 o exercentur & indebite debita extorquentur. t Unde praeter alia multa incommoda emergunt anxia & assidua familiae quae tamen semper retrograditur solicitudo, apothecarum In is initructio, rei dom hicae & familiaris sordida ob uticius S amictus in issicientiam parsimonia, uel potius cotra io ant inopia, fraudulenta uicissim lucra, adulterina me
norum cessiridemq; bellorum prolixi cotinuatio , patriaeq; assia
339쪽
dissidua depopulatio. Quae ex sentetia D. Host. ita memini mus, tametsi eximius D. Panormi. in c. Nauiganti. de usit r. aliquato uerecundius pronunciat in ide cum eo consentit, modo no praetexatur simulat eu fictii interesse, haec enim' sunt eius uerba nota In contractu mutui peti polle interesse post moram lucri uerisimiliter cellantis . Sed an a principio possit haberi ista ratio λ pollet forte dici, quod ubi mutuans ducitur bona intentione, nec mutuat in fraudem , captandi lucri causa, quod tunc excusetur a peccato, licet alia
3i opinio sit sanior ac tutior. Itaq; si non sit i simulatsi fictui interesse, concedit & Panorm . ante moram peti posse,& satis honesta ratio est, si aequitaς rei & intentio considerent,3α quia ut lupra dictu est,t longissime a sese differunt interes' Ω & uuira. Nulla. n. leges usuras permittunt, attam e leges ipsae indicant aequissimam & honestissimam esse compensationem eius quod interest, sicut D. Baldus inquit in I. Accepta C. de usur. Comune & aequa interesse 'uenit in omni con tractu. Concludamus igitur, quod liceat stipulari quanti interest damni emergentis, etiam ante moram , nec id ualde 3 obscurum est. Nam uerum interesse soluere, in si est ustira, sed est debit 1 aequissima solutio. Nam haec compensiatio, siue solutio interesse, iuxta boni uiri iudicium deberetur, et si non intercessisset stipulatio, ob id quod nemo debeat al- teri dare ullam efficacem causam damni, quod si talem dani causam praebuit, prosecto etiam in conscientia ad eiusde da 3s ni copensatione tenebitur. Atq; i uicta hanc' responsione,
tametsi aliquanto obscurior sit ratio de lucro cessante ante 'moram, tamen si si etiam probabilis ratio similiter conce-
dedum est, quod liceat stipulari quanti interest, etiam ante moram lucri cessantis, sed Ot diximus fit probabilis ratio, uidelicet, si talis fit casus, in quo uir bonus iudicaret alteri deberi copensatione, et si nulla intercessisset stipulatio. Sed
sit copensatio aequa, S non immoderata. Haec aliquanto latius explicauimus, ut c5monefaciamus lectores studiosos, ut usuras a petitione eius quod interest prudenter discernant. Quare no sunt danandae sine descrimine omnes mutuatio
nes, in quibns ij qui mutuo dant stipulant quati interest an
340쪽
t moram: nam boni uiri re honesta bene uti possint. Est autem in hac materia sciendum, quod in ea probabilem rationem, legibusq; consentaneam habere sussiciat, quia medius 6 ut supra diximus, habet aliquam latitudinem. t Sed cum Dbabilis ratio reclamat, tum officium mutuationis, tantu ad quaestum conserri dicendum est, quia in emptionibus honestis illa pecunia tantu lucri no pareret. Ideoq hos quaestus 37 pala apparet este usiurarios, iniustos ac peccaminosos. t Sut autem usurae iniustae, propter multas causas, unam tamen , aut alteram causam nam omnes hic commemorare no est consilium lectoris ob oculos ponam, ut manifestissime cernat usurae intultitiam. Primo enim in usura non servaturaequalitas,ut uidere licet in isneratoribus, qui & sortem aecipiunt,& supra sortem etiam usuram extorquent, pro qua nihil dederunt. Imo tantum lucrum Sc plane enorme extorquent, idq; plane certum & sine ullo periculo quod tamen in mercatura non raro accidit ut nemo sanae mentis iudicare deberet, tam enorme extortum lucrum ullo modo posses 3 dici aequii & bonu,& iustu. 1 Si enim aequum esset,prosecto pecunioso cuiq; peteret certissimum ditescendi copendiu, P quod longe citius & certius Croesi opes corraderent, Qua per mercaturae saepe periculosiam negociationem. Altera causa iniquitatis usurariae, i cosipicitur, ex effectu uel euetupecunis usiuraris , ut si nec isneratoribus ipsis, nec ad scenus Oppignerantibus proruit unquam. Quis enim unquam eneratores taliciter ditescere, laetissime in uita ualere, aut ii norifice,& cum tanta,&secura conscientia, hanc uita relinquere conspexit ' Quis ipsoru haeredes in isticiter uiuere, di multo in talicius mori non cognouit λ Ad haec, Cui unquam homini pecunia accepta is nori prosuit λ Imo cuius facultates si utatur non exhaustique quaeso ad maiores aiangustias,& ad contractiore rem familiare non pertraxitpPςofectis ex hin6i rerum in talicissimo eventu facillime reducimur ad ipsorum causas, ut dicamus eas esse undique in
talicissimas, iniquas, Deo odibiles,& proximo perniciosis sinas,&charitati Christianae inimicissimas, ideoq; ex R pub.passim exturba das. Sed ad intermissa.Et prius si alio dii