장음표시 사용
191쪽
sicque hoc unum corpus C in plura alia divisum est; ac ctiam soridin aliqua sua regione totum fluiduiu evasit, iis particulis ibi congregatis, quarum sigurae impediebant ne sibi mutuo facile adhaererent. Sed omnia hic explicari non possitiat. Ubi autem etiam particulae, minus solidae iis quae corpus D componebant , ex is deorsum lapsae sunt, haeserunt in superficie hujus corporis ' ac quia pleraeque ex ipsis suerunt ramosae,paullatim sibi mutuo annexae,corpus durum Γ, a duobus B & D,quae sunt suida ,
valde diversum, composuerunt. Atque hoc corpus E, initio adni dum tenue erat, instar crustae vel corticis supersciem corporis D contegentis r sed cum tempore crassius evasit, novis particulis ex
corpore B se illi adjungentibus; nec non etiam in D, quia chim reliquis ejusdem corporis D plane similes non essent, motu globul rum coelestium expellebantur, ut mox dicam. Et quia istae particulae aliter disponinantur, in iis partibus terrae ubi dies erat vel aestas, quam in iis ubi erat nox vel hyems, propter diversas actioncs luminis & caloris, quod huic corpori accedebat in una die, vel in una aestate, aliquo modo distinguebatur ab eo, quod eidem accedebat in die vel aestate sequenti; scque ex variis quassi crustis vel corticibus, sibi mutuo superinductis suit conssatum. Et quidem non longo tempore opus suis, ut Terrae suprema regio A, in duo corpora B & C distingueretur; nec etiam ut
multae particulae. oblongae coacervarentur versus D ; nec denique, ut prima interior crusta corporis E formaretur. Sed non nisi spatio plurium annorum particulae corporis D, ad duas species paulo ante descriptas reduci, atque omnes crustae corporis E formari potuerunt. Neque enim initio ratio fuit, cur particulae quae consuebant versus D, non essent unae aliis paullo crassiores & longi res, nec etiam cur essent plane laeves & teretes, sed aliquid adnue scabritici habere potuerint, quamvis non tantum haberent, ut ideo ramosis annecterentur; potueruntque etiam secundum longitudinem planae esse vel angulosae, ac crassiores in una extremitate quam in altera. Cum autem sibi mutuo non adhaererent, ideoque materiaccelestis assidue circumfluens, vim haberet i psas movendi, ple que paullatim mutuo attritu laeves & teretes evaserunt, atque inter se aequales & secundum longitudinem aequaliter crassae: propterea quod per easdem vias transibant, & aliae in aliarum loca succed bant, quae loca non poterant majores recipere, nec a minoribus
192쪽
P. A R s Q U ARTA. I 3 tota impleri. Sed pleraeque etiam, cum ad communem aliarum nom. mam reduci non possent,paullatim motu globulorum coelestium,ex
hoc corpore D ejectae sunt; & harum quidem nonnullae se corpori C adjunxerunt; sed maxima pars sursum ascendit versus E & B,m teriamque augendo corpori E subministravit. Quippe tempore diei & aestatis, cum Sol unam medietatem cor- XL.
toris D, vi luminis & caloris rarefaciebat, non poterat omnis ma-
teria istius medieritis inter duo corpora Vicina D&E contineri; eouus μὰ neque haec corpora vicina, quae dura erant, locis expellere, atque rit mole im
ideo pleraeque ejus materiae particulae, per poroi corporis E versus B adscendebant, quae deinde tempore noctis & hyemis cessante ab pisaeis- ista rarefactione, ob gravitatem suam rursus descendebant. Mul- ter se Otae autem caussae erant, propter quas particulae tertii elementi, quae j.i um . sic ex corpore D egrediebantur, non poterant omnes postea in illud reverti. Nam majore impetu exibant, quam redibant; quia major est vis dilatationis 1 calore ortae , quam gravitatis. Et idcirco multae per angustos meatus corporis Ε, sibi viam faciebant ad adscendendum, quae postea nullam invenientes ad revenendum , in ejus superficie consistebant; ac etiam nonnullae meatibus istis impactae, ulterius adscendere non valentes, aliis descensuris
vias occludebant. Praeterea quaecunque caeteris erant tenuiores,ci a figura laevi & tereti magis distabant, solo globulorum coelestium motu extra corpus D pellebantur , ideoque primae se V offe-
193쪽
r PRINC I WIOR UN PHILoso Pili AEQsserebant ad adscendendum versus E & B: atque horum corporum particulis occurrendo, non raro figuras suas mutabant, & vel illis adhaerebant, vel saltem des nebant aptae esse ad revertendum versus D. Unde sequi debuit post multos dies & annos, ut magna pars hujus corporis D esset absumpta, & nullae amplius in eo partiaculae reperirentur, nisi duarum specierum antE descriptarum: ac etiam ut corpus E esset satis dentium & crassum, quia sere omnes particulae quae ex D recesserant, vel ejus poris impactae densius illud effecerant, vel occursu particularum corporis B mutatae, illis. que annexae, versus E relapiae erant, sicque crassitiem ejus auxerant; ac denique ut spatium satis amplum P, inter D & E relinqueretur; quod non alia materia potuit impleri, quam ea ex qua consatur corpus B; cujus scilicet particulae tenuissimae, per meatus corporis E secise transierunt,in loca quae ab aliis paullo crassioribus ex D exeuntibus , relinquebantur.
XLI. Ita corpus E, quamvis gravius & densius quam F, ac sortὁ etiam quam D, aliquandiu tamen ob suam duritiem, sornicis in-ar, supra D ta F susipensum mansit. Sed notandum est ipsum,
factae t. ctim primum formari coepit, meatus habuisse quam-plurimos, ad . mensuram corporis D excavatos. Cum enim ejus superficiei tunc incumberet, non poterat non praebere transitum istis particulis, quae quotidie vi caloris motae, interdiu versus B adscendebant, ac Poctu rursus descendebant, semperque se mutuo consequentes istos meatus implebant. Clim autem postea corpore: D mole imminuato , non amplius ejus particulae, omnes meatus corporis E occuparunt , aliae minores particulae ex B venientes, in earum loca su cesserunt; cumque hae istos meatus corporis E non satis implerent,& vacuum in natura non detur, materia coelestis, qua sola omnia exigua intervalla, quae circa particulas corporum terrestrium reperiuntur, impleri possunt , in illos ruens, eorum figuras immutabat, impetumque saciebat ad quosdam ita diducendos, ut hoc ipso alii, vicini angustiores redderentur. Unde facise contingebat, ut quibusdam partibus corporis E, a se mutuo disjunctis, in eo serent
fissurae, quae postea successu temporis majores & majores evaserunt. Eadem plane ratione, qua videmus aestate in terra multas rimas aporiri, dum a Sole siccatur, eamque magis & magis hiare quo diutius h liccitas perseverat. Ω- a Cum autem multae tales rimae essent in corpore L, atque ipsa
194쪽
P A R s Q UARTA. Is semper augerentur, tandem ejus partes tam parum sibi mutuo ad- ' inhaeserunt, ut non amplius in modum fornicis inter F & B posset sustineri ,& ideo totum confractum, in superficiem corporis C gra- fra tam. vitate sua delapsum est. Cumque haec superficies satis lata non esset, ad omnia illius fragmenta sibi mutuo adjacentia,& situm quem prius habuerant servantia, recipienda, quaedam ex ipsiis in latus inclinari atque una in alia recumbere debuerunt. Nempe si exempli gratia, in eo tractu corporis E, quem haec sgura repraesentat, praecipuae
fissurae ita fuerint dispositae in locis 123 367, ut duo fragmen-
195쪽
rues PRINCIPr o R U Μ PH ILO so P Π r IEta 2 3 & 7, paullo prius quam reliqua coeperint delabi , & alimrum quatuor fragmentorum extremitates et , 3, 1 de 6 priusquam oppositae I, & v; itemque extremitas 3 stagmenti ue, aliquanto prius delapsa sit, quam extremitas u fragmenti v, 6 pnon dubium est, quin ipsa jam debeant eo modo esse disposita, supra superficiem corporis C, quo hic depicta sunt; ita scilicet, ut fragmenta 2 3 , &6 7 proxime jungantur corpori C; alia autem quatuor in latus sine reclinata ,& una in alia recumbant, &c. Nec dubium cliam, quin corpus D quod fluidum est, S: minus grave quam fragmenta corporis E, occupet quidem quas tum potest, in seriores omnes cavitates sub istis stagmentis relictas, nec non eorum rimas & meatus; sed praeterea etiam, quia totum in illis contineri non potest, quin supra inferiora ex istis fragmentis, ut: 3 & 6 7, adscendat. . Jamque si consideremus, hic per corpus B & F aerem intelligi; per C, quandam terrae crustam interiorem crassissimam , ex quae metalla oriuntur; per D, aquam; ac denique per corpus E, terram exteriorem, quae ex lapidibus, argilla, arena & limo est conflata: facild etiam per aquam , supra fragmenta 24 67 eminentem, maria; per alia fragmenta molliter tantum inclinata, & nullis aquis tecta, ut 8 9, & v x, camporum planities; ac per aliae magis erecta ut I 2, & 9 4 v, montes intelligemus. Et denique
advertemus, cum fragmenta ista vi propriae gravitatis hoc pacto delapsa
196쪽
PAR s Q U ARTA. r IdeIapsa sunt, eorum extremitates sibi mutuo sortiter allisas, in alia multa minora fragmenta dissiluisse, quae saxa in quibusdam litoribus maris, ut in I, & multiplicia montium juga, partim altissima ut in q, partim renussiora ut in 9 & v, ac etiam scopulos in mari, ut in 3 re 6, composuerunt. Atque intimae horum omnium naturae,ex jam dictis erui possunt. XLV. Nam primo ex iis cognoscimus, aerem nihil aliud esse debere,quam congeriem particularum tertii elementi, tam tenuium S a se mutuo disjunctarum, ut quibus ibet motibus globulorum coelestium o sequantur; ideoque illum esse corpus valde rarum, fluidum, & pel-
Iucidum , & ex minutiis cujuslibet figurae posse componi. Quippe nisi ejusparticulae, a se mutuo essent plane disjunctae , jamdudum
adhaesissent corpori E; cumque disjunctae sint, unaquaeque movetur independenter a vicinis,occupatque totam illam exiguam sphae
ram, quam ad motum circularem circa proprium suum centrum requirit , & ex ea vicinas omnes expellit. Quamobrem nihil refert, cujusnam sint fgurae. Aer autem frigore facile densatur, & rare sit calore: cum enim XLv ejus particulae sere omnes sint flexiles, instar mollium plumularum, Cur faciis
vel tenuium laniculorum, quo celerius aguntur eo latius se extendunt, & idcirco majorem spatii sphaeram, ad motum suum requirunt; atque notum est ex dictis, per calorem nihil hic aliud quam accelerationem motus in istis particulis, & per frigus ejusdem imminutionem debere intelligi.
Denique aer in vase aliquo violenter compressiis, vim habet re- XLVII. stiendi ac per ampliorem locum se protinus extendendi.Unde fiunt machinae, quae ope solius aeris, aquas sursum Versus,instar sontium; pr. ιηι im&aliae quae tela cum magno impetu, arcuum instar, jaculantur. Hujusque caussa est, quod aere ita compresso, unaquaeque ejus pam' '' 'ticula sphaericum illud spatiolum, quod ad motum suum requirit, sibi soli non habeat, sed aliae vicinae in ipsum ingrediantur; cumque interim idem calor, sive eadem agitatio istarum particularum, conservetur a motu globulorum coelestium,assiduὰ circa ipsas suentium se eae suis extremitatibus se mutuo verberent, & loco expetilant , sicque omnes simul impetum faciant ad majus spatium occupandum. Quantum ad aquam, iam ostendi cur duae tantum particularum XLVIII. species in ea reperiantur , quarum unae sunt flexiles, aliae inflexi- De ορη
197쪽
i38 PRINCIPIORUM PHIL so PHIAE eumfelli lcs: atque si ab invicem separentur, hae salem , illae aquam dulcem componunt. Et quia jam omnes proprietates , cum salis tum aquae Asturi, in dulcis, ex hoc uno sundamento deductas, suse in Meteoris explicui, vera n non opus est, ut plura de ipsis hic scribam. Sed tantum notari velim, quam apte omnia inter se cohaereant, & quomodo ex tali gener tione aquae sequatur, etiam cam esse debere proportionem, inter ejus particularum crassitiem , & crassitiem particularum aeris; itemque inter ipsas, & vim qua globuli secundi elementi eas m vent, ut cum isti globuli paullo minus solito agunt, aquam in glaciem mutent, & particulas aeris in aquam; cum autem agunt paullo sortius, tenuiores aquae particulas, eas nempe quae sunt flexiles, in
Explicui autem in Meteoris causas ventorum, a quibus m di sui, hia re variis irregularibus modis agitatur. Sed superest alius regurii. laris ejus motus, quo bis in die singulis in locis attollitur & deprimitur , interimque semper ab Oriente in Occidentem fluit. Ad cujus motus caussam explicandam, ponamus nobis ob oc los exiguum illum coeli vorticem, qui Terram pro centro habet, quique cum illa & cum Luna, in majori vortice circa S
lem sertur. Sitque ABCD ille exiguus vortex; EFGH Te ra; I 234 superficies maris, 1 quo majoris perspicuitatis caus. sa Terram ubique tegi supponimus; & 3678 superficics aeris mare ambientis. Janaque consideremus, si nulla in isto vortia ce Luna esset, punctum T , quod est centrum Terrae, fore in puncto M, quod est vorticis contrum ; sed Luna insistente versus B, hoc centrum T esse debere inter M de D: quia
cum materia coelestis hujus vorticis, aliquanto celerius moveatur
quam Luna vel Terra, quas secum deseri, nisi punctum T alia quanto magis distarct a B quam a D, Lunae praesentia impediret, ne illa tam libere fluere posset inter B&T, quam inter T,& D;
cumque locus Terrae in isto vortice non determinetur, nisi ab aequalitate virium materiae coelestis eam circumfluentis, evidens est
ipsam idcirco nonnihil accedere debere versus D. Atque eodem modo cum Luna erit in C, Terrae centrum esse dcbebit inter M& A : sicque semper Terra nonnihil a Luna recedit. Praeterea quoniam hoc pacto, ox eo quod Luna sit versus B, non modo
spatium per quod materia coelestis fluit inter B & T, sed etiam illud per quod fluit inter T&D, redditur angustius, inde sequitur
198쪽
istam materiam coelestem ibi celerius fluere, atque ideo magis premere , tum superficiem aeris in 6 & S, tum superficiem aquae inquam si Luna non esset in vorticis diametro B D; cumque corpora aeris & aquae sint fluida, & facile pressioni isti obsequantur, ipsa minus alta esse debere supra Terrae partes F &H, qu mii Luna esset extra hanc diametrum B D ; ac u contra esse altiora versus G & E, adeo ut superscies aquae I, 3 , & aeris 3, 7 , ibi protuberent.
Jam vero , quia pars terrae quae nunc est in F, d regione puncti B, ubi mare est quam-minime altum, post sex horas erit in G i, e regione puncti C, ubi est altissimum, & post sex alias horas in o -b H, e regione puncti D, atque ita consequenter. Vel potius, quia O mi Luna etiam interim nonnihil progreditur B versus C, utpote issonuiat. quae mensis spatio circulum ABCD, percurrit, pars TerraequΣ
199쪽
bent ad orientem sint alas magis semperat . LV. Cur vultas
eiIO PRINCI pro RuM PHILOIOPHIAE nunc est in F, h regione corporis Lunae, post sex horas cum it minutis praeterpropter, erit ultra punctum G, in ea diametro voseticis A B CD, quae illam ejusdem vorticis diametrum , in quo tunc Luna erit, ad angulos rectos intersecat; tuncque aqua erit ibi altissima; & post sex alias horas cum duodecim minutis, erit ultra pumchium H, in loco ubi aqua erit quam minime alta, &c. Unde clarEintelligitur aquam maris, singulis duodecim horis cum 2 minutis, in uno & eodem loco fuere ac refluere debere. Notandumque est hunc vorticem A B C D, non esse accuratὸ rotundum, sed eam ejus diametrum, in qua Luna versatur cum est nova vel plena, breviorem esse illa quae ipsam secat ad angulos rectos, ut in superiore parte ostensum est; unde sequitur fluxus &rcsuxus maris debere esse majores, cum Luna nova est vel plena, quam in temporibus intermediis. Notandum etiam, Lunam semper esse in plano Eclipticae vicino, Terram autem motu diurno secundum planum aequatoris converti, quae duo plana in aequinoctiis se intersecant, in solstitiis autem murutum ab invicem distant: unde sequitur, maximos aestus maris esse debere circa initia Veris & Autumni. Praeterea notandum est, dum Terra sertur ab Eper F versus G, sive ab Occidente in Orientem , aquae tumorem qI 2, ite que auris tumorem 8 3 6, qui nunc parti Terrae E incumbunt, paullatim ad alias ejus partes, magis Occidentales migrare; ita ut post sex horas incumbant parti Terrae Η, &post horas duodecim parti Terrae G.Idemque etiam de tumoribus aquae & aeris 2 3 4 &6 78 est intelligendum: Unde fit, ut aqua & aer ab Orientalibus Terrae partibus, in ejusdem partes Occident. suxu continuo serantur.
Qui fluxus, licet non admodum celer, manifeste tamen deprehenditur ex eo, quod magnae navigationes sint multo tardiores &dissiciliores, versus partes Orientales quam versus occidentalcs; &quod in quibusdam maris angustiis, aqua semper fluat versus occasum; & denique quod caeteris paribus, eae regiones quae Mare habent in Oriente, ut Brasilia, non tantum Solis calorem sentiant, quam eae quae longos terrae tractus habent ad Orientem & Mare ad Occidentem , ut Guinea: quoniam aer qui a mari venit, frigidior est, quam qui 1 Terra. Notandum denique, totam quidem Terram mari non tegi, ut
200쪽
paullo anth assiimpsimus, sed tamen, quia Oceanus per omnem eius si xus in
ambitum se diffundit, idem de illo quantum ad generalem aquarum Σ' '
motum esse intelligendum, ac si totam involverct. Lacus autem & p ii: ais stagna, quorum aquae ab Oceano sunt disjunctae, nullos ejusmodi motus patiuntur: quia eorum superficies tam latae non sunt, ut multo magis in una parte quam in alia, ob Lunae praesentiam a materia μι. coelesti premantur. Atque propter inaequalitatem sinuum&ansea-ctiaum, quibus cingitur Oceanus, ejus aquarum incremcnta & decrementa diversis horis ad diversa litora perveniunt, unde innum
rae eorum varietates oriuntur.
Quarum omnium varietatum causae particulares deduci pote- Lur. runt ex dietis, si consideremus aquas Oceani, cum Luna nova est vel plena, in locis alitoribus remotis versus Eclipticam & AEquat rem hora sexta tam matutina quam vespertina, esse altissimas, & rre, in ideo versus litora fluere; hora autem duodecima esse maximd depressas, & ideo a litoribus ad illa loca refluere: ac prout litora sunt vici- i Nota . na vel remota, prout aquae ad ipsa tendunt per vias magis rectas vel obliquas, latas vel angustas, profundas vel vadosas, ad ipsa citius aut tardius, & in majore aut minore copia deserri; Ac etiam propter admodum varios & inaequales eorum anfractus, saepe contingere, ut aquae versus unum litus tendentes, iis oui ab alio litore veniunt occurrant, utque ita earum cursus diversimode mutetur: Ac denique varios ventos, & quorum nonnulli quibusdam in locis or- .dinarii sunt, istas aquas diversis modis impellere. Nihil enim puto ullibi observari circa fluxum & reduxum maris, cujus caussae in his
Circa terram interiorem C, notare licet eam constare parti- Lvir. culis cujusvis figurae, ac tam crassis, ut globuli secundi elementi, oris De notu dinario suo motu eas secum non abripiant, scd tantum deorsum premendo graves reddant, ac per meatus, qui plurimi inter ipsas reperiuntur, transeundo, nonnihil commoveant. Quod etiam facit materia primi elementi, eos ex istis meatibus, qui angustissimi sunt, replens: ac idem faciunt particulae terrestres superiorum corporum D & E, quae saepe in eos qui sunt omnium latillimi descendunt, atque inde nonnullas ex crassis hujus corporis particulis secum abducunt. Quippe credibile est, superiorem ejus stiperficiem constare partibus ramosis, sibi quidem mutuo valdh firmiter annexis; utpote quae dum hoc corpus formaretur, im-