장음표시 사용
71쪽
.se mare riam earcio terrae; ac plures munis
nem in omnem ejus firmarum diversitatem pendere
32 PRINCIPIORUM PHILoso PHIAE corpoream inclafinite extensam in iis contineri. Quia, ut jam sua ostensum est, idea ejus extensionis, quam in spatio qualicunque concipimus , eadem pland est cum idea substantiae corporeae. Hincque etiam colligi secith potest, non aliam esse materiam coeliquiim terrae; atque omnino si mundi essent in siniti, non pdse non illos omnes ex una & eadem materia constare; nec proinde plures , sed unum tantum , esse posse: quia perspicue intelligimus illam materiam , cujus natura in eo solo consistit quod sit substantia extensa , omnia omnino spatia imaginabilia, in quibus alii isti mundi esse deberent , jam occupare: nec ullius alterius materiae idem in nobis
ix lateria itaque in toto universo una eadem exim utpote quae omnis per hoc unum tantum agnoscitur, quod sit extensa. Omnes. que proprietates, quas in ea clare percipimuS,ad hoc unum reducuntur quod sit partibilis,& mobilis secundum partes;& proinde capaxillarum Omnium affectionum,quas ex ejus partium motu sequi pose percipimus. Partitio enim , quae fit sola cogitatione, nihil mutat; sed omnis materiae variatio, sive omnium ejus formarum diversitas ,
pendet a motu. Quod passim etiam a Philosophis videtur fuisse
animadversum; quia dixerunt naturam esse principium motus &quietis.Tunc enim per naturam intellexerunt id, per quod res omnes corporeae tales evadunt qum ipsas esse experimur. Motus autem scilicet localis, neque enim ullus alius sub cogutationem meam cadit; in ideo etiam ullum alium in rerum natura singendum puto , motus, inquam, ut vulgo sumitur, nihil aliud est quam actio, qua corpus aliquod ex uno loco in alium migrat. Et idcirco , quemadmodum supra monuimus, eandem rem eodem tempore diaci posse locum mutare & non mutare, ita eadem etiam dici potest moveri & non moveri. Ut qui sedet in navi,dum ea solvit E portu, putat quidem se moveri, si respiciat ad littora , eaque ut immota consideret; non autem si ad ipsam navim, inter cujus partes eundem semper situm servat. Quin etiam, quatenus vulgo putamus in omni motu esse actionem, in quiete vero cessationem actionis , magis propriὶ tunc dicitur quiescere quam moveri,quia nullam in se acti nem sentit. Sed si non tam ex vulgi usu, quam ex rei veritate, consideremus. quid per motum debeat intelligi, ut aliqua ei determinata natura tribuatur; dicere possumus esse transationem unius partis materia, fremitis
72쪽
PARssACUNDA . ius corporis, ex vicinia eorum corporum, qua illud immediatὲ contingunt,
O tanquam quiescentusspectantur; in viciniam aliorum. Ubi per unum corpus, sive unam partem materiae, intelligo id omne quod simul transfertur; etsi rursus hoc ipsum constare possit ex multis partibus, quae alios in se habeant motus; Et dico esse transationem, non timvel actionem quae transseri,ut ostendam illum semper esse in mobili, non in movente, quia haec duo non satis accuratὸ solent distingui; acesta duntaxat ejus modum , non rens aliquam subsit stentem, sicutsgura est modus rei figuratae, ac quies rei quiescentis. Quippe notandum est magno nos, in hoc, praejudicio laborare, XXVI. ouod plus actionis ad motum requiri arbitremur, quam ad quietem.' 'l'
Hocque ideo nobis ab ineunte aetate persualimus, quod corpus nostrum soleat moveri ε nostra voluntate, cujus intim E conscii sumus, tum& quiescere ex hoc solo, quod terrae adhaereat per gravitatem, cujus vim non sentimus. Et quidem quia ista gravitas, aliaeque plures ca se a nobis non animadversae,motibus, quos in membris nostras ciere volumus, resistunt, essiciuntque ut fatigemur, putamus majore a- Gone, sive majore vi opus esse ad motum ciendum, quam ad illum sistendum; su mentes scilicet actionem, pro conatu illo quo utimur ad membra nostra, & illorum ope alia corpora permovenda. Quod tamen praejudicium facilὰ exuemus, si consideremus, non modo conatu nobis opus esse ad movenda corpora externa, sed isse etiam ad eorum motus sistendos, cum a gravitate aliave causa non sistuntur. Ut exempli gratia, non majori utimur actione ad navigium in aqua stagnante quiescens impellendum , quam ad idem , cum movetur, subito retinendum; vel certe non multo majori; hinc enim demenda est aquae ab eo sublevatae gravitas, & ejusdem lentor,
a quibus paulatim sisti posset.
Cum autem hic non agatur de illa actione, quae intelligitur esse in movente, vel in eo qui motum sistit, sed desola translatione, ac transsationis abse ilia, sive quiete; manifestum est hanc translatim s. i ii
nem extra corpus motum esse non posse, atque hoc corpus alio modo se habere, cum transfertur; & alio cum non tran fertur, sive cum ρ, i,
quiescit: adeo ut motus & quies nihil aliud in eo sint, quam duo diversi modi. Addidi praeterea, transationem seri ex vicinia.corporum conti- XXVRI. orum , in viciniam aliorum,non autem ex uno loco in alium:quia, ut supra exposui, loci acceptio Varia est, ac pendet a nostra cogita- η resere , E . tione:
73쪽
3 ΡRiNCIPI Oni3M PHILOIOPHIAE nisias eor- tione: sed cum per motum intelligimus eam translationem , quae r si ex vicinia corporum contiguorum, quoniam una tant ' corpora, eodem temporis momento ejusdem mobilis contigua esse posia r sunt, non possumus isti mobili plures motus eodem tempore tribuere, sed unum tantum . . . .
XXlX. Addidi denique, transsationem illam fieri ex vicinia, non quo-μ ref rumlibet corporum contiguorum, sed eorum duntaxat, quae tanquam quiescentia spectantur. Ipsa enim translatio est reciproca, nec riguo, quin potest intelligi corpus A B transferri ex vicinia corporis C D, quin ' ' intelligatur corpus C D, transferri ex vicinia corporis AB: Ac plane eadem vis & actio requiritur ex una Darie atque ex altera. Quapropter si omnino propriam, di non ad aliud relatam
naturam motui tribuere vellemus, cum duo corpora contigua unum in unam, aliud in aliam partem transferuntur, sicque a se mutuo se- parantur, tantundem motus in uno quam in altero esse diceremus. Sed hoc a communi loquendi usu nimium abhorreret. cum enim' assueti simus stare in terra, eamque ut quiescentem considerare , quamvis aliquas ejus partes aliis minoribus corporibus contiguas , . ab eorum vicinia tran5serri videamus, non tamen ipsam ideo m veri putamus. .
TXX. Hujusque rei praecipua ratio est, quod motus intelligatur est et νς tius corporis quod movetur, nec possit ita intelligi esse totius tert rae , ob transsationem quarnndam ejus partium, ex vicinia minorum corporum quibus contiguae sunt; quoniam saepe plures ejusmodi tran lationes sibi mutuo contrarias , in ipsa licet advertere. Ut si corpus
E F G H sit terra, & supra ipsam.
eodem tempore corpus A B transeseratur ab E verius F, ac C D ab H versus G, quamvis hoc ipso partes terrae corpori A B contiguae , a B versus A transferantur , neque
iis esse debeat, ad illam transationem, quam in corpore Α B, non ideo intelligimus. terram moveri a B versus Α , sive ab Occidente. ' versus Orientem, quia pari ratione ob id quod ejus partes corporiC D contiguae, transferantur a C versus D, intelligendum esset
74쪽
lam etiam in aliam partem moveri, nempe ab Oriente in Occidentem; quae duo inter se pugnant. Ita ergo ne nimium a communi usu loquendi recedamus, non hic dicemus terram moveri, sed sola corpora A B & C Datque ita de reliquis. Sed interim recordabimur, id omne quod reale est ac positivum , in corporibus quae moventur, propter quod moveri dicuntur, reperiri etiam in aliis ipserum contiguis , quae tamen ut quiescentia tantum spectantur. Etsi autem unumquodque corpus habeat tantum unum motum XXXI. sbi proprium, quoniam ab unis tantiim corporibus sibi contiguis& quiescentibus recedere intelligitur, participare tamen etiam pin is hora, test ex aliis innumeris, si nempe sit pars aliorum corporum alios mo- παπινι ἀ- tus habentium. Ut si quis ambulans in navi horologium in pera gestet, eius horol0gii rotulae linico tantum motu sibi proprio movebuntur , sed participabunt etiam ex alio, quatenus adjunctae homini ambulanti, unam cum illo materiae partem component, &ex alio quatenus erunt ad unctae navigio in mari fluctuanti, & ex alio quatenus adjunctae ipsi mari, & denique alio quatenus adjunctae ipsi ter- .rae,si quidem tota terra moveatur: Omnesque hi motus revera erunt
in rotulis istis; sed quia non facise tam multi simul intelligi, nec etiam omnes agnosci possunt, sussiciet unicum illum, qui proprius est cujusque corporis, in ipso considerare.
Ac praeterea ille unicus cujusque corporis motus, qui ei proprius XXXH. est, instar plurium potest considerari: ut cum in rotis curruum duos diversos distinguidius, unum scilicet circularem circa ipsarum axem, tu, proprii& alium rectum secundum topgitudinem viae per quam seruntur. sumptur, Sed quod ideo tales motus non sint revera distincti, patet ex eo, ' quod unumquodque punctum corporis quod movetur, unani tan- unicus est.
tum aliquam lineam describat. Nec refert, quod ista Enca saepe sit M' valde contorta, R ideo 1 pluribus dῖversis motibus genita videatur ;/φ' e
quia possumus imaginari, dem modo quamcunque lineam, etiam rectam, quae omnium
simplicissima est, ex infinitis diversis motibus ortam esse. Ut si linea A B seratur versus C D, & eodem tempore punctum A ser tur versus B ; linea recta A D, quam hoc punctum A describet, non minus pendebita duobus motibus ectis, ab A in B, & ab Λ B in C D, quam lipea curva, quae a quovis
75쪽
36 PRINCIPI RUΜ pHIL Os PHIAE vis rotae puncto describitur , pendet 1 motu recto & circulari. Aeproinde quamvis saepe utile sit unum motum in plures partes hoc pacto distinguere, ad faciliorem ejus perceptionem, absolute tamen loquendo, unus tantum in unoquoque corpore est numerandus. Ex hoc autem, quoc upra fuerit animadversum, loca omnia corporibus plena esse, semperque asdem materiae partcs aequalibus i cis coaequari; sequitur nullum corpus moveri posse nisi per circulum, ita scilicet, ut aliud aliquod corpus ex loco quem ingreditur expellat, hocque rursus aliud, & aliud , usque ad ultimum, quod in locum a primo derelictum, eodem temporis momento, quo dereliactus est, ingrediatur. Hocque facise intelligimus in circulo perse-
cto, quia videmus nullum vacuum, nullamque rarefactionem, aut condensationem requiri, ut pars circuli A moveatur ve sus B , modo eodem tempore pars B moveatur ve
sus C, C versus D, ac D versus A. Sed idem intelligi
etiam potest in circulo non perfecto, & quantumlibet i
regulari, modo advertatur, quo pacto omnes locorum inaequalitates, inaequali m tuum celeritate possint com-- pensari. Sic tota materia co
circulariter moveri potest absque ulla condensatione vel vacuo, & eodem tempo- re ejus pars quae est versus E, transire versus G , ac ea quae est versus G, transire versus E; modo tant tun ut
alium in G supponitur es.se quadruplo latius quam in Γ, ac duplo quam in F de H, ita etiam quadruplo celerius moveatur in E quam in G,
76쪽
PAns s s C U N Din. 37ae duplo celerius quam in F vel H; atque ita reliquis omnibus in i
cis motus celeritas angustiam loci compenset: Hoc enim pacto, in quovis determinato tempore, tantundem materiae per unam istius circuli partem, quam per alteram transibit. Fatendum tamen est in motu isto aliquid reperiri, quod mens XXXIV. quidem nostra percipit esse verum , sed tamen, quo pacto fiat, non eis. comprehendit, nempe divisionem quarundam particularum mate- matreii iuriae in infinitum, sive indefinitam, atque in tot partes, ut nullam cogitatione determinare possimus tam exiguam, quin intelligamus δὲ ara' ipsam in alias adhuc minores reipsa esse divisam. Fieri enim non quamvis eis
potest, ut materia quae jam implet spatium G, succosiive impleat z-,-ιὰ
omnia spatia innumeris gradibus minora, quae sunt inter G & E; sibi&,. 'nisi aliqua ejus pars, ad innumerabiles illorum spatiorum mensuras figuram suam accommIdet: quod ut fiat, necesse in omnes imagianabiles ejus particulas, quae Mat revera innumerae , a se mutuo aliquantulum removeri, & talis quantulacunque remotio, vera divisio est.. Notandum autem me hic non loqui de tota materia, sed tan- ' xxxv.ttim ci aliqua ejus parte. Quamvis enim supponamus duas aut tres m M. ejus partes esse in G , tantae latitudinis, quantae est spatium E , . , itemque etiam plures alias minores, quae maneant .indivisae; nihil quia flaminus intelligi potest eas moveri circulariter versus E, modo quae, ae ' dam aliae ipsis admistae sint, quae se quomodolibet inflectant,& fgu- Tas suas sic mutent, ut junctae istis figuras suas non ita mutantibus, compreho sed solam celeritatem motus ad rationem loci occupandi accomm dantibus, omnes angulos quos istae aliae non occupabunt accurathcompleant. Et quamvis, quomodo fiat indefinita ista diviso, cogitatione comprehendere nequeamus, non ideo tamen debemus dubitare quin fiat; quia clare percipimus illam necessario sequi, exuatura materiae n0bis evidentissime cognita, percipimusque etiam eam esse de genere eorum quae a mente nostra, utpote finita, capi
non possunt. XXXVI. Motus natura sic animadversa, considerare oportet ejus causam, eamque duplicem : Primo scilicet universalem & primariam, quae morus cau- est causa aeneralis omnium motuum qui sunt in mundo; ac deinde I ct
particularem, aqua sit, ut singulae materiae partes motus, quos mesu, prius non habuerunt, acquirant. Et generalem quod attinet, ma- quamis
nisestum mihi videtur illam non aliam esse, quam Deum ipsum, qui
77쪽
semel move. twr, sempermoverι per gat.
3t ΡRr rpIORUM PHILOs OPHIAE materiam simul cum motu & quiete in principio creavit, jamquε persolum suum concursum ordinarium,tantundem motus & quietis in ea tota quantum tunc posuit conservat. Nam quamvis ille motus nihil aliud sit in materia mota quam ejus modus, certam tamen Sedeterminatam habet quantitatem , quam facilὸ intelligimus eandem semper in tota rerum universitate esse posse, quamvis in singulis ejus partibus mutetur. Ita scillaci ut putemus , cum una pars mat riae duplo celerius movetur quam altera, & haec altera duplo major est quam prior, tantundem motus esse in minore quam in majore, ac quanto motus unius partis lentior sit, tanto motum alicujus alterius
ipsi aequalis fieri celςriorem. Intellisimus etiam persectionem esse in Deo, non soliim quod in se ipse sit immutabilis, sed etiam quod
modo qu)m maxime constanti & immutabili operetur: Adeo ut iis mutationibus exceptis, quas evidens experientia, vel divina revelatio certas reddit, quasque sine ulla in creatore mutatione fieri percipimus , aut credimus, nullas alias in ejus operibus supponere debeamus, ne qua inde inconstantia in ipso arguatur. Unde sequitur quam maxime rationi esse tonsentaneum, ut putemus ex hoc selo, quod Deus diversimode moverit partes materiae, cum primum illas creavit, jamque totam istam materiam conservet, eodem plane m do, eademque ratione qua prius creavit, eum etiam tantundem tus in ipsa semper conserVare. Atque ex hac eadem immutabilitate Dei, regulae quaedam sive leges naturae cognosci possunt, quae sunt causae secundariae ac particulares diversorum motuum, quos in singulis corporibus advertismus. Harum prima est, unamquamque rem , quatenus est simplo& indivisa, manere quantum in se est in eodem semper statu, nec unquam mutari nisi a caulis externis. Ita si pars aliqua materiae sit quadrata, facile nobis persuademus illam perpetuo mansuram esse quadratam, nicquid aliunde adveniat quod ejus fguram mutet; Si quiescat, non credimus illam unquam incepturam moveri, nisi ab aliqua causa ad id impellatur; Nec ulla major ratio est si moveatur, cur putemus ipsam .nquam sua sponte, & a nullo alio impeditam , motum illum suum esse intermissuram. Atque ideo concludendum est id quod movetur, quantum in se est, sempcr moveri. Sed quia hieversamur circa terram, cujus constitutio talis est, ut motus omnes
qui prope illam fiunt, brevi sistantur, & saepe ob causas quae sensus nostros latent, ideo ab ineunte aetate saepe judicavimus eos motus ,
78쪽
qui sic a causis nobis ignotis sistebantur, sua sponte desincre: que proclives sumus ad illud de omnibus existimandum, quod videmur in multis esse experti; nempe illos ex natura sua cessare, sive tendere ad quietem. Quod profecto legibus naturae quam maxi- md adversatur; quies enim motui est contraria, nihilque ad suum contrarium, sive ad destructionem sui ipsius, expropria natura serri
potest. νEt vero quotidiana experientia in iis quae projiciuntur, regulam XXxVm. nostram omnino confirmat. Neque enim alia ratio est, cur projecta perseverent aliquandiu in motu, postquam a manu jaciente separata sunt, quam quia semel mota pergunt moveri, donec ab obviis corporibus retardentur. Et manifestum est, ibisa solere ab aere, at iisve quibus ibri fluidis corporibus in quibus moventur, paulatim retardari, atque ideo motum ipsorum diu durare non posse. Aerem enim motibus aliorum corporum resistere, ipso sensu tactus posumus experiri, si flabello iplum percutiamus; idemque volatus avium confirmat. Et nullus alius est liquor, qui non manifestius adhuc
quam aer, motibus projectorum resistat. Altera lex naturae est; unam quamque partem materiae seorsim XXX lx. spinatam, non tendere unquam, ut secundum ullas lineas obli r lex quas pergat moveri, sed tantummodo secundum rectas I etsi mul- isubd.- istae saepe cogantur deflectere pFopter occursum aliarum, atque ut motaei ra se paulo ante citctum est, in quolibet motu fiat quodammodo circulus, ex omni materia simul mota. Causa hujus regulae eadem est quae ou ri his praecedentis , nempe immutabilitas , & simplicitas operationis, mriter πι- perquam Deus motum in materia conservat. Neque enim illum conservat, nisi praecita qualis est eo ipso temporis momento quo ut retraant conserva, nulla habita ratione .ejus qui sorth suit Nulo antes Ac roci quamvis nullus motus fiat in instanti, manifestum tamen est Omne isse ibinit.
id quod movetur,in singulis instantibus, quae possunt designari dum
movetur, determinatum esse ad motum suum continuandum versus aliquam partem, secundum lineam rectam, non autem unquam
secundum ullam lineam curvam. Ut exempli causa, lapis A, in sunda E A per circulum Α Β F rotatus, eo instanti, quo est in puncto Α, dcterminatus quidem est ad motum versus aliquam partem , nempe secundum lineam rectam versus C, ita scilicet ut linea r cta A C, si tangens circuli. Non autem fingi potest illum dete minatum esse ad ullum motum cuivum: etsi enim prius venerit
79쪽
XL. Tertia lex: quod unum corpus alte ri fortiori
ex L ad A, per lineam curvam, nihil tamen istius curvitatis intelligi potest in eo remanere, dum cst in puncto A. Hocque etiam experientia confirmatur, quia si tussc E sunda egrediatur, non perget moveri versus B, sed versus C. Ex quo sequitur, omne corpus quod circulariter movetur, perpetuo tendere, ut recedat a centro circuli quem describit. Ut ipso manus sensu experimur in lapide , dum illum landa circumagimus. Et quia consideratione ista insequentibus saepe utemur, diligenter erit advertenda, fusiusque in- se, exponetur. . . Tertia lex naturae haec est. Ubi corpus quod movetur alteri o currit , si minorem habeat vim ad pergendum secundum lineam rectam, qu m hoc alterum ad ei resistendum,tunc deflectitur in aliam partem, Z motum suum retinendo solam motus determinationem amittit; si vero habeat majorem , tunc alterum corpus secum m vel , ac quantum ei dat de suo motu, tantundem perdit. Ita experiamur dura quaelibet corpora projecta, clim in aliud durum sorpus impingunt, non ideo i motu cessare, sed versus contrariam partem reflecti; contra vero, cum occurrunt corpori molli, quia facilὰ in illud potum omnem suum transmittunt deo statim ad quietem it- . duci.
80쪽
PARI SE UNDA. 4 Ireduci. Atque omnes causae particulares mutationum, quae corporibus accidunt, in hac tertia lege continentur; saltem eae quae ipsae corporeae sunt; an enim & qualem mentes humanae vel Angelicae vim habeant corpora movendi, non jam inquirimus; sed ad tractati nem de homine reservamus.
Demonstratur autem prior pars huius legis, ex eo quod dinserentia sit inter motum in se spectatum , & ipsius determinationem versus certam partem ; qua fit, ut ista determinatio possit mutari, motu integro remanente. Cum enim, ut ante dictum est , unaquaeque res, non composita, sed simplex, qualis est m tus , semper esse perseveret , quamdiu a nulla causa externa destruitur; & in occursu duri corporis, appareat quidem causa quae impediat, ne motus alterius corporis, cui occurrit, maneat determinatus versus eandem partem; non autem ulla, quae motum ipsum tollat, vel minuat, quia motus motui non est contrarius; hinc sequitur illum idcirco minui non debere. Demonstratur etiam pars altera, ex immutabilitate operationis Dei , mundum eadem actione, qua olim creavit, continuo jam conservantis. Cum enim omnia corporibus sint plena, & nihilominus uniuscujusque corporis motus tendat in lineam rectam, perspicuum est Deum ab initio mundum creando, non modo diversas ejus partes diversimode movisse, sed simul etiam effecisse, ut unae alias impellerent , motusque suos in illas transferrent: adeo ut jam ipsum conservando eadem actione, ac cum iisdem lFibus, cum quibus creavit, motum non iisdem materiae partibus semper infixum, sed ex unis in alias, prout sibi mutuo occurrunt, transeuntem conservet. Sicque haec ipsa creaturarum continua mutatio, immutabilitatis Dei est argumentum. Hla vero diligenter advertendum est, in quo consistat vis cujusque corporis ad agendum in aliud, vel ast actioni alterius resistendum: nempe in hoc uno, quod unaquaeque res tendat, quantum in
se est ad permanendum in eodem statu in quo est,juxta legem primo loco politam. Hinc enim id quod alteri conjunctum est, vim habet nonnullam, ad impediendum ne disjungatur; id quod disjunctum est, ad manendum disjunctum; id quod quiescit, ad perseverandum in sua quiete, atque ex consequenti ad resistendum iis omnibus quae illam possunt mutare; id quod movetur ad perseverandum ιn suo motu, hoc est, in motu ejusdem ccleritatis, & versus eandem pa
Probat: prioris 'artis huius re