Novae sectae SennertoParacelsicae recens in philosophiam & medicinam introductae, qua antiquae veritatis oracula, et Aristotelicae ac Galenicae doctrinae fundamenta convellere & stirpitus eruderare moliuntur novatores, detectio & solida refutatio. Au

91쪽

36 DIs PUTATIO IX. t violentae, quae nulla est, quoad ipsam mortem, sed ' saltem aliqua ex causis, quibus oritur. Omnis enim mors est exstinctio caloris nativir & nulla mors sive naturaliter sive violenter accidat, superstite calido nativo obvenit. Etsi nugivendi isti morosophi stulte putent,& ignaris persuadere velint in violenta mortate manere Calidum innatum, quia id non consumptum ex naturali actione caloris in humidum,uti fit in senium attinsentibus animalibus , tamen calore isto, cujus subjectum est humidum istud, exstincto vel naturaIiter vel violenter oritur mors, & exui

cto hoc calor neque spiritus potest esse superstes, quia actione caloris in humidum & attracti aeris re stauratione continuo sustentari vult, quibus subsidiis destitutus plane perit. Quin imo ipse spiritus ex calore ita constat, ut cum eo flammam humido ali- bilem constituat, quorum uno perdito nullum reliquorum siperesse possit ; nec calor sine spiritu, nec spiritus sine calore, nec utrumque sine suo pabulo,ut ipse D.Senne tus docet in Institui.lib. I .c.q.&lib. 2. e .de spiritibus. XXXIV. Omnis itaque mors est exstinctio caloris quatenus est qualitas haerens in spiritu, cum quo ve Iut flammulam constituit, humido Primigenio con tinuo nutriendam. Etsi vero ex his satis pateat, calorem, cujus praesentia definitur vita, este qualitatem Hementarem, & spiritum, in quo haeret, ct humi ,

dum, quo nutritur, esse clementaris conditionis,ta .men ut contra istorum novorum morosephorum scurrilitates & ineptias porro luculentius rem demonstremus contenti erimus, primo hic satis tradi-

. i disse

92쪽

disse Calidum inuatum, ut est qualitas,esse deesscntia innati calidi. XXXV. Quia vero iste calor, qui cum spiritu insito constituit Calidum innatum,ex mente D.Sennerti est qualitas, quaeritur an sit elementaris, an verbsu praelementaris conditionis. D. Sennertus hic iterum sibi non constat, nam lib.de Galen.cum Chym. cons &disi cap. io. sol. 26O . calorem ut accidens a

calore specie disserreasse it,videlicet vitalem ab elementari, & esse in diversis subjectis; elementarem habere ignem pro seriecto ; vitalem vero seu caeleastem habere pro sibjecto spiritum seu corpus analogum elemento stellarum. Hic amice lector notarΙ. quod qualitatem Calidi innati D.Sennertus distinia suo a sebjecto vel spiritu. 1 I. Quod spiritus ut sub-uantia non sit calor innatus;deinde quod dicat hunc calorem ut accidens & qualitatem differre specie aealore Elementari.

Contra quod ipse D. Sennertus in tractatu de febribus cap. x .dicat in Calido innato considerari qualitatem & substantiam. Calidum innatum si pro substantia consideretur non tantum ab lui caliditate, quae est elementaris qualitas, a qua praedominante spiritus insitus denominationem accepit, sed sibia stantia constare coelesti & nobiliore. Caliditatem hanc quae qualitas est, a calore alio Elementari & i .gneo specie non disterre largitur. Sic ipsius Ganymedes in tractati de Calid .innat. asserit & concedit, omnem calorem esse ejusdem speciei. Ergo calor qui est qualitas,&D.Sennerto cum materia seu sub jecto, cui immediate inhaeret, constituit Calidum innatum & est clementaris naturae

93쪽

. 38 D I s P v T A T I o IX. XXXVI. Calor autem, quo spiritus ille aethereussqui D.Sennertocsi substantia,utitur pro instrumento, necesi arid est accidens, quia substantiarum in strii menta sunt qualitates.Nulla enim corporea substantia est efficax sine qualitatibus. Usurpare vero spiritum illum hoc accidens ad perficiendum omnes actiones sitas docet lib. de Gai .cum Chym.conc& dis .c. Io. l.as 7. Sic enim inquit: Insuperstirisus

ille ac corpuη aethera analogum, letam est ct celen ι omni elemento, ct ad omnes actionessuae steriei convenientes obeundas aptuni, in se continet calorem,a quo etiam manimalibm denominationem accepit. Atqui illum calorem dicebat qualιtatem ιLI.de febrib.e. I. ct esse ebmentaris natura, utporro lib.δε α .cum Galen.eons st dig. c. I O. DL 2 4. testatur his verbis: Non quidem negamud conjunctum esse hunc stiritum, qui a calore, qui ιvanimabbus in eo epidentissimuη est, eabdum appellatur, cum elementari calore, ut βου-fere ab eo reperirι nequeat, quemadmodumfacultas animalis ab que naturali non reperitur ,σaethereum illum calore Put instrumenta elementari utis

Tamen si quaeratur,an spiritus ille nihil nisi Elementare in se contineat, cum multis doctis viris Fernelio, Valleriola, Scheckio & aliis pluribus asserimus, esse quid spiritu ossim in rebus naturalibus praeter elementa. Ex quibus apparet, velle D. Sennertum spiritum insitum, licet sit essentiae seperelementaris, tamen continere & constare etiam, quo ad calidus est, calore vel caliditate elementari,quo utitur ut instrumento.

XXXVII Eodem vero lib.c. I 2. l. as a. ait, pri mum motorem ιn miψbone esse animam ae formam cujusque res,o ζημιαρμν communem ct commune natura instru

mentuma

94쪽

DE PARADox Is SE OTAE SEN. 739mentum, quo ad virtuter rerum fovendo utatur, esse ca-Iorem ct oritum e usiaue rei insitum, ct φυ ν, quaest δα σπώτων λώcium. ια enim qui t)animasacultates sua. ministras;attractricem, qua ibi utilia ct fimilia attrahi retentricem, concoctrices alteratrice,qi attractasgi ita reddit,stcretrice ct expultricem, qua id quodalienum es,separat ct ejicit. Eaque omnia caloris ct natistonius beneficio peragit. u-d autem calor elementaris ut proximum arama non ιμ- instri entum, ct eum furitu aequali opera concurrens, havraestet, patet exsequentibu se s s 3 .ubi dubitaria oti quasitates prim ne proxima mistionis causa, ct putat addenium esse occulto quabiares, quia sunt magnae actae, 94strisin, quiasint

λα--ιλον δήκουσα ου α. Hic spiritus a calore ejusque

operatione distinguit. Et sane hic notandum, si ocia cultae qualitates & spiritus illi agant in elementa, &omnis actio juxta D. Senhertum est inte contraria unius generis, necessum est & spiritus & occultas qualitates esse elementaris naturae & originis. XXXVIII.De calore verb,uti est qualitas elementaris,quatenus actiones perficiat in corpore,D. Sen-nertus lib. I. de febribus c. I. disserit sit clare, quod nulla sephistica eludi possit. Ait enim fol. . ut cor δίreliqua membra omnia actiones suas exerceant, in similaribus calor quidam actualis de vegetus seu tem peries quaedam calida, ob quam corpus actu calidum redditur, requiritur, atque illa calida temperies pendet ex temperie singulis partibus insta, dc calore cum spiritu vitali in omnia membra influente. Et ob hunc calorem actualem omnes corporis partes vegetae, & ad actiones obeundas bene dispo- '

sitae e se dicuntur, si ille recte habeat, α neque defi' '

95쪽

o D Is PUTATIO IX. .ciat, neque excedat. Si vero hoc commune corporis temperamentum nimis calidum evadat, S caliditas illa actualis intendatur, ob calidum e corde influens,

febris accensa in corpore dicitur. Caliditas ita- . que illa naturalis si ab intensiore calore aliquot gradibus sit exaltata , fit ex duobus illis caloribus una calida intemperies, & prodit una ab his actio, sed 'itiosa Cum enim, inquit ibid. I9. Calor ille ni- .misi'tensus coquit quidem & alia agit, sed ob acris moniam & excessum vitiose. Vnde liquet veritas &consirmatio regulae, quod illa qualitas, quae natura ster disposita&temperata, perficit actiones natu- lcongruentes, eadem quoque si intendatur edat vitiosas 3c actionis latis causa siti quod omnis p sit excedens Adat actum propria virtutis. Si itaque, calor

elementaris has actiones, cum praeter naturam ha-set, vitiose edit, necessario etiam easdemi in n.turali statu tedie & ex naturae ordine perficiis,& sit proximum animae ad eas edendum instrumentum.

.XXXIX, Hic adjice quod ipse Ganymedes in tractat de morb.substant.in rςspons ad thes s I. quaest. 8.resp. I. stulte garrit. Coctionem, vivificationem, Vitae conserrationem non te sq. praestare calorem hoc est quatenus est calor sed quatenus opposita seu contraria sua sipetat & rectὰ gubernat.Hic accipimus quod largitur calorem elementarem coque re, vivificare, vitam conservare , contraria guberna

re, sed primo quod ait, sit hoc pacto haec agat, non agat ex se, id falsiim est ijd enim magis naturale

calori & ex natura caloris, quam edomare stigus sibi contrariumitu enim vere ex se Uit, cum directe sibi contrarium seperat, & eo ipse opera vitalia perficit.

96쪽

DE PARADox Is SECTAE SEN. I sXL .Ex his eorummet ipsissententiis re verbispa tet, illum calorem, qui partim constituit Calidum innatum ; qui proximum Aristotelicis est animae&novatoribus spiritus superelementaris instrumentum, qui commune corporis imperamentum constituit, qui omnium corporis actionum causa. qui vitae auctor & conservator est, qui coctiones perii cit, quo debite posito vita, &exstincto mors desini tur, esse elementarem & elementaris conditionis, 3c falsum este quod Ganymedes dicit quaest. r. ad exscept.q.calorem elemetarem nihil praeter calefacere,& quod D. Sennertus in Insiit.calorem,quocunque modo ut instrumentum adhibeatur ab anima vela

priscipali essiciente,non posse aliquid pei sicere quod

sit supra virtutem caloris, hoc est calefaciendi. XLI. Atque hactenus ex propria novatorum confessione deduximus,quomodo calor innatus ut qualitas & pars Calidi innati, quatenus ejus essentia ex tribus vel si placet ex duobus constat, sit elementaris naturae, & plus praestare possit quam nude calefa cere ; idem nunc paucis explicabimus ex antiquae veritatis assertoribus, idque breviter, quia de hac re apud illos nullu dubium: Calore,qui praecipuum &proximu animae instrumentu praecipuas vitae actiones generationem, coctionem aliaq; praestantissima opera supra suae naturae conditione perficit, ut animae instrumentum, esseelementaris conditionis ex pluribus Aristotelis,Platonis veterumq; locis, quorum pauca saltem afferemus,abunde probari potest XLII. Aristoteles lib. a.de anim. text. qI. concludit, ignem non esse principem causam augmenti,sed concausam & instrumentum animae.lib.de respirat. Aa a s c. q.

97쪽

qa D I s P v T A T I . IX. c. .inquit, animam operari mediante igne; &pauld insta addit: Anima vegetalis sine igne consistere nequit. Et q. meteor. cum de primis qualitatibus agens doceret,duas esse activas & duas esse passivas, subdit earum opera esse generationem i& coctionem in nimalibus & plantis.Quocirca generatio viventium Sconcoctio sunt opera caloris, m est qualitas priama & clementaris; & cum calor innatus istorum operum auctor & causa sit, necessario unus & idem est cum elementari calore. Plato in Timaeo inquit, ex ignis excessu praecipue aegrotare animal. ubi quod Galenus innatum calo-Tem vocat, ex cujus excessu animal aegrotat, Plato &Aristoteles crebro ignem nominant. Galenus enim febrem definit, quod sit caloris nativi in igneum conversio vel mutatio: Hie intelligenda est mutatio vel secundum esse fimpliciter, ut totus intereat genereturque igneus secundum Armam diversus a calore innato; aut secundum modum fiat conversio, ut igneus fiat secundum accessionem plurium graduum & excessum exuberantiamque horum, ut fiat intemperies actionem laedens. De posteriore modo se loqui Galen lib. 8 .meth. declarat eamque sententiam accipiunt Medicorum praestantissimi, & in hoc eos secutus est ipse D. Sennertus, ut supra vidimus: unde& calorem hunc innatum esse clementaris naturae satis convincitur. Cum itaque calor noster innatus hoc pacto sit Glementaris naturae, quia ab elementari & simili intenditur & fiigore retunditur & perimitur,uti idem D. Sennertus concedit loco citato, videlicet lib.I. c. I.de febribus, vani sunt omnes clamores,quibus conatur

98쪽

Ds PARADox Is SECT. E SEN. 7 3 natur Ganymedes demonstrare calorem hunc est esuperelementaris naturae.

XL IlI.De calore hoc ulterius inquirendum,an m-hil possit praeter calefacere, sive solitarie agat, sive directus ab anima vel caelo ceu causis principalibus

illo utentibus pro instrumentor Vtrumque affrimat& dicit D Sennertita cum Ganymede siuo. Examinemus rem secundum modum utrunque. Pluribus in locis D. Sennertus& ejus Ganymedes calorem tantummodo calefacere ajunt. Deinde etiam nihil posse praeter Calefacere, quamvis ab anima dirigatur ad altiora. Calefactionem esse adaequatum actum caloris,lib. 2.Instit. p. 1.c. q. &licet a formis dirigaturaltioribus, nihilominus suas tantum vires exercere.

Idem lib.de Galen. cum Chym. cons. & disi . c. 8. inquit: Calor dum est animi vegetantis instru mentum solum calefacit, &solum calefaciendo coetioni inservit; Quod autem in ventriculo ex cibo fitchylus. non silum a calore sed a facultate ventriculi conco-ctrice seu vi chylifica prosciscitur.Et ibidem cap. IO. fol. 284.inquit raci iones, qua in ventriculo fiat chylus, in hepate sanguis non seli calori, sed animae potius calore utent1 adscribendas. XLIV. Primo itaque hic videbimus, an calor et

jam primo & per se nihil possit quam caleface emultaeque aliae ab ipso proscis antur operationes quam calefactio' Ipse D. Sennertus lib. 3. physic.cap. I.inquit mistam misti generationem & praeviam ad sormam alterationem a calore per se & primario pro ficisci. Et paulo post: totam mistionis si u generationis misti naturam indebita humidicum sicco conjunctione,quae a calore in certo gradu constituto fit, A a 4 con

99쪽

D φ PUTATIO IX. consistere, eandemque generationis S conservationis misti esse causam. ta

Accuratius Zabarella inquit: actio primarum qualitatum duplex est; una univoca, altera aequivoca. Vnivoca operatio est, qua unaquaeque qualitas idonea est gignere similem , quod prφstare nequit, nisi contrariam alteram interimat; ita calidum calefacit S generat calidum corrumpendo frigidum. AEquivoca est, qua producant secundas omnes qualitates

&ipsam quoque misti generatione. & paulo post

Haec actio non amplius est contrariae in contrariam, sed tanquam artificis in materia. Calor enim tanquam artifex concoquit, elaborat & terminat humidum & siccum tanquam subjectam materiam ad patiendum aptam, atque inde secundas qualitates a deoque ipsum mistum producit. Et cum calor teste eodem Zabaralla sinς beneficio calefactionis haec non essiciat, videlicet quod non exerceat actionem sequi vocam nisi mediante univoca, manet hoc,quod calefactione non solum calefaciat,sed & omnia ope- animae esticiat. Quando itaque calor chylificat mediante calefactione, atque item chymificat, sanguificat, generat,ossificat &c. Est proximum anima uinstrumentum ad omnes actiones,quas mediantibus instrumentis ossicit. Ingenii enim subtilitas dc promptitutio est a calore, teste Gai. hebetudo di stupor afrigore: a calore, inquit Galenus, lib. I 3. meth.motus, a frigore segnitixs. Calorem, de quo loquimur, omnium actionum in corpore animalis esse causam, ipse fassus cst D. Sennertus loco allegato ex liba de lde febrib.c. I.& lib.I.Instit .c. . XLV. Sed ne oc sionem calumniandi cavillato-

100쪽

DE PARADox Is SECT aE SEN. 76sribus demus, quaeritur an calor i ste clementatas ut instrumentum animae aut formarum aliarum haec

perficiat, an vero ex se & sita indole N per se Z Hierespondemus, verissimum esse illud antiquitatis principium, quod impudenter allatrant novatores, calorem O acculentia sequi nutum ct virtutem firma, aqua dirigantur. Quod Ganymedes intract.de morb.1hbstant. confirmat, cum inquit, omne accidens vel instrumentum agere in virtute principalis. Hinc dicitur, quod calor sequens formam ignis urat, quod directus ab anima gen cret, chylificet, coquat. Verum duplici modo huic regulae ogganniunt: primo nullam formam posse essicere , ut calor aliter agat quam calefaciat: secundo quod cum sic usurpare nequit, ut aliam quam calefactionis operam ullasque diversas operas praestat. Ad quod respondemus,dum anima generat per calorem juxta Aristotelem elementarem, dum chylificat , chymificat , vivisi-cat, vitam conservat , id facit sine instrumento caaloris, vel sine ejusdem opera, aut per illam: Nullam formam sebstantialem aut subitantiam operari sine accidentium ministerio regula veritatis eit: aut itaque anima immediate coquit & generat, aut quod

coquit & generat & vivificat id facit instrumento

caloris; non iacit immediate ergo opera caloris: atqui calor ex se nec generat, nec vivificat, nec coquit: proinde necessario sequitur; animam instrumento caloris sic uti, ut meriante calefactione generet, vivificet,coquat caeterasque naturae actiones perficiat, Anima itaque opera caloris & per calefactionem co

quit, nutrit, vegetat,&c.

XLVI. Vides itaque quam vani sunt garritus D. Aa a 3 Sen-