De poeseos Hebraicae atque Arabicae origine, indole, mutuoque consensu. Atque discrimine commentatio a regia inscriptionum literarumque elegantiorum academia, quae Lutetiae Parisiorum floret, praemio ornata

121쪽

Cum exiret Israel ox Aegypto, Dolnus Iacobi o populo barbare loquente, Evasit Iuda sacriani ejus, Israel doni inium ejus. Maro vidit fugitque,

Iordanes convertit se retrorSum; Montes subsiluerunt sicut arieteS,

Colles sicuti pulli vium. Quid tibi, mare, quod fugeris,

Iordanes, quod retrorsum t con eri BriS, Montes, quod subsiluerili sicut arieteS, ,

Colles, sicuti pulli ovium lPrae conspectu Domini contremisco, terru, Prae cone pectu Dei Iacobi; Qui saxum convertit in stagnum qu Rrum, Silicona in fontem qu Rrum.

Carni in is hujus haec sero dispositio cum Jova populum suum ex Aegypto educeret, ipsa rerum natura ejus obtemperavit vo Iuniati. Qui hoc lactum Merito etenim ova potentissimus. Vides, quanta sit in disponenda materia Simplicitas neque minor in tractanda conspicitur. Nullae, neque in cogitationibus, neque in orbis ambages, nil quod nexum interrumpat, ut alio quovis modo lectorem impediat, Omnia plane et expedite procedunt. Possit tamen aliquis objicere, synonynium illum hemistichiorum parallelismum, Hebraeorum poesi familiarissimum, quo ea denisenientia bis, imo pluribus interdum vicibus, mutatis tantum Verbis, exprimitur, orationis simplicitati in carminibus Hebraicis haud parunt ossicere. - Si quid judicamus, paralleli Si tu Synonymus Orationis Simplicitati, adeo mon ossicit ut potius in . hoc

122쪽

i 10 Pars III. . Cap. I.

ipso uinina poseseos Hebraicae sim nlicitas conspiciatur. Num quo orationis simplicitas non in eo cernitur, ut sententiam aliquam projicias, neque cures, utrum audienti vel legenti satis sit perspicua, n ni inus; contra simplicitas semper cum perspicuitate orationis conjuncta est. Jam vero Hebraei, sicuti omnes homines simpliciores, a definitionibus atque demonstrationibus, quibus notiones ique Sententiae illustrari probarique solent, alienissimi sunt; neque id genus expositionis orationi poeticae Omnino conveniret. Quod igitur pictores solent, qui tabulas suas huc illuc vertunt, ut commodissima luce collustrentur, idem et Hebraeorum poetae faciunt, eandem nempe Sententiam diversis ni odis exprimunt, quo magis e ratione illustretur atque confirmetur. Neque illa sejusdem sententiae repetitio orationis neXum turbat, ut ullam lectori molestiam exhibet contra cum symmetriae legibus adstricia sit jucundissima videtur 'st). Hinc ossicitur, parallelismum synonymum rationis poeticae Simplicitati nequaquam ossicere. Neque tamen infitiandum , Seriores Hebraeorum o ias b

antiquiorum simplicitate aliquantum descivisse id quod do serioris aevi prophetis, maxime vero de Ezechiele praedicaverim, cujus

stylum haud raro adsectatum, confusum, nimiiSque Ornainentis cumulatum deprehendes.

q. LXVI.

Alterum dicendi genus, in Hebraeorum carminibus obvium, sententissum est, quod cum priori, Silii Plici nempe, conjunctissimum, imo ex illo originem truxisse vido iur. Solent enim, qui

simplici illunt ii sermone, breves esse, neque periodis artificiosis, sed sententiis leviter inter se connexi nni iiii Sensus proferre.

Hoc dicendi genere nil qui latis potissimum Sapientes usi sunt in SGy I o puruli elisiui posetici indole liberitis lis putubimus infrul, arte IV, ibi de ex tertia cui in in uni melirui comini Tormn agetur.

123쪽

De styla carminum Hebraicorum. li

tradendis vitas morumque rapceptis. Et profecto ad docendum populum nil coni modius brevibus ejusmodi sententiis, quae vel ab importitoribus facili negotio memoriae Andantur. Quaro apud omnes gentes popularis illa philosophia id dicendi onus proprium quasi sibi vindicavit. In Hebraeorum poesi sententio sum dicendi genus quam latiSSi me regnat, et non Olum in pro verbiis, quibus maxime peculicti est, verum etiam in reliquis libris poeticis atquo propheticis locum habet. Quin imo adeo ad poUticam Hobraeorum rationem pertinere Videtur, ut cessante illo dicendi genero et poesin ipsam cessare exi StimeS. Cui rei prophetaru in scripta documento esse possunt. Etenim haud raro prophetae, serioris potissimum e Vi Stylum Vari Ant, et modo poetica, modo proS Oratione utuntur. Utriusque Styli discrimonui OSSis cognoscere, Ritendendum prae primis, utrum brevioribus sententiis distincta sit oratio, an longiori diffluat verborum u-mine. Quamdiu sententiosam deprehendas Orationem, et cogi talioniblis sensibus qu poseticus haud deerit color contra simul ac difflupro id pas oratione in cogit Ationum quoque color poeticus evanescet. Quare recte Lo ullius de sententios dicendi sensero in hunc inodum judicat Τ): , Hoc igitur prilitum et praecipia uinhabot in o si Hebraea sententio Sum dicendii genus, ut iratio nem solutam et dii fluentem coerceat, numerisque distingunt. Sed si in ceteris , ut idem auctor docet, ni Agnam Abet vim, multasqus in se continet eaSque insignes virtutPs. Xam ut saepse ex hoc sonis eximiam elegantiam, dulcedinem et nitorem ducunt sacra poemata, ita in multis eidem suani debent sublimitatem et pondus crebra sibique in Stantes sententiae se maxime concisam, graVeni et incitatam faciunt rationem. Ceiorum cum id dicendi genus Hebraeorum poetis adeo sit familiare, it tantum 87 De sacra Hebraeorum poesi, praelect p. 85, edit. J. D. Micliaelis.

124쪽

non semper illo utantur, exemplis rem illusi raro eo minus necessarium Videtur, quo Agis ex iis, quae inferius in mediunt proferentur, illius generis ratio atque indoles cognosci poterit.

q. LXVII.

Tori ius poetici Hobia eorum styli character publimilate continetur, qui, si alius cujusdam gentis poesi, certe Hebraeorum niaxime peculiaris est. Omnis orationis sublimitas vel in cogi tationibus sensibusque, vel in elocutione posita est. Sublimi ias

cogitationum Sensu unique Oritur, ubi Agnu animus magnis rebus impletur atque commovetur. Quare Sublimes ut prodeant cogitationes Sensusque, neceSSe St, ut Agni gravibusque rebuspo tae animus intentus sit. Jam Ver Hebraeorum poetae maximam partem in rebus divinis versantur, quibus nihil majus graviusqtie quare fieri non potuit, quin altius Saepissime insurgerent, dummodo ingenio ne destituerentur. Quo quidem non tantum destituti non fuere, verum etiam excellentissimo praediit adeo, ut neque in veterum, neque in recentiorum populorum poesi invenias, quod magnificentissimas illas divinae maj0statis, potentiae atque benignitatis descriptiones, quae in Hebraeorum carminibus habentur, sublimitate possit aequiparare. Exempla frequentissimo occurrunt, maxime in Psalmorum et Iob libro, nec non Iesaiae vaticiniis; uniciat unum aliorumve in medium protulisse. Quid quaeso sublimius esse potest illa divinae potentiae descriptione,

qui Psalmus 1 orditur:

125쪽

Jova, Deus Ini, perquam Agnus es, Gloria et majestate mictu S. Induit Iucona, sicuti vestimentum,

Extendit coelum, tanquam ut Reum. Contignat aquis Oenacul SUR, Facit nubes currum Uum Vollitur in alis venti. Facit ventos nuntio SUOS, Ignemque flammantoni ministrum Suum: Fundavit torram super bases SURS,Ne vacillet in apternum. Abysso tanquam veste peruΡras eam, Super montes stabant quRe Ab incrppatione tua se proripuerunt, voce tonitrus tui fugat ne Sunt. Escenderunt montes, subsed serunt valles

In Iocuni, quem consiliuisti illis.

Limites posuisti, ne transgredi Rntur Ne revertantur ad obrus fidam terrnm.

126쪽

114 Pars III. Cap. I. IIujus carminis quot versus, tot lumina quantus ille, qui coelum immensum instar nulae extendit, cujus mandatis venti atque fui inina parent, qui infinitum errae pondus immobili standamento fulcivit, cujusque minis asia illa aquarum moles, quae in primordio mundi terram operuit, fugata cancellisque suis circumscripta fuit - Haud deterioribus coloribus numinis divini omni-

praesonii depingitur salmo CXXXIX, - 13, in hunc modum:

tuo vo a facio tun stigiam lSi adscendam in coolunt, tu illic es

Si infernum stratum faciam, ecce tu des. Si alas aurorae Sumerem,

IIabi inrom in sinibus maris:

Etiam ibi munus tua me duceret, Teneretque me dextor tun . Si dicerem, certe caligo me occultabit: ipsa nox luce me circumfundii.

127쪽

De stylo tarminum Hebraicorum. 15 Eliani caligo non obscurat a te, Et nox sicuti dies lucet, Ponebrae sunt instar lucis. Nanique tu fornansti renes meos, Toxuisti in in uter matris meae.

Quoties insignent hanc divinae nani praesentiae dsscriptionem releginius, admiratione excellentissimi poetae ingonii ad- sic inrtir, persuasum quo habemus, nil grandius, nil sublimius in hoc genere posse reperiri. Certe vividiori imagine nuntinis divini scientia, cuncta penetran S, Nprimi Vi potuit, quam si di coro-tur, noctem ipsam atque caliginem in conspectu Dei diei ludisquo instar lucer . Neque tamen in divinis tantum rebus exponendis alitus insurgunt Hebraeorum poetae imo et in rerum serrenarum descriptione sublimes quam saepissime feruntur. xsempla absis

in equi, hippopotami et crocodili descriptione, quam Iob libor, cap. XXXIX, 22 2S XL, 5 XLI, 2b, exhibot. Ne longi

128쪽

Sternutatio j iis liceti splendentem mittit, Ocillique an litana palpebrae urorRP. Hucibus laces prodeunt, Scintilla ignis se proripiunt. I naribus sumus X it, Instar ollae assiuaniis atque Rheni. Halitus jus carbonec incondit, Flammaque ex re prodit. In collo ejus robur comm Orntur, Et coram facie exsultat terror. Ferrum pro palo habet, Aes pro lut rid ligno. Fcrvefacit ossa instar bySSum, Mure reddit sicut unguentorum commixtionen . Sed locus nos descorsit, si, quaecunque sublimius stati sunt HebrReorum poetae, proserro velimus; quar unum id addimus, integrum sors ob librum, idolicet inde a tertio capite ad primum et quadrngesimum usque, cogitationum sensuumque Sublimitate osse in Signem.

q. LXVIII.

Quod ad elocutionis attinet sublimitatem, ea vel in sententiarum conformatione, vel in verborum delectu locum habebit. Quamvis prino IIobraicus o in sorinnia dis sonipiat iis simplicissimia Sit, et epithetorum, quibus ninximo oriantur Ornii O, inopia quadam laboret, inmota haud desunt se in locutione, quae ad orationis sublimi intona conserunt. Illic reseras illviii octiirum II ebraeorum idiotis ilium, ito, proin vulgari licujus rei appellatione, tiliam ab insigni undani illius rei proprietate peti iam a Sira linias. Sic D His ii potΡnii: qiinii SOPI, issi ille 'IN, mortis, Appellatur, Jos. XLIX, 2s , 's CXXX Π, 2, 5; eodem vocabulo et tutari nec non qui insignit iniur. Ps. XXII, 3 dor. VIII, 16.

129쪽

Dd stylo carminutu Hebraicorum. 117

Sic solis sidus calore nitari, candens, quia Ab albedine ria2b, alba, es. XXIV, 23, Cunt. VI, 10; li incipes a dignitate 'ar', graves, Ps. II, 2 p plateae a trepitu rari, Strepentes, ProV. L2l, dicuntur. ad poseiicae elocutionis sublii uti utent pertinet o ad-joctivi, cuna substanti 'O non . Sine mliqua Dialphasi, terniuinito. Exenipla habes s. X, ut Cra altitudo judicia tua e conmectu ejus, i. e. alta sive aean Ota udeo improbus judicia divina existiniat, ut nil indo sibi linteati Ps. LXXXVIII, 9, tam 'at ' u noli mei caligo, i. e. subtruxerunt se oculis in eis, perinde nc si caligine obduci essent, Iob. XXXIX, 20,rid ire 'na 'ri mugnoicentia reclitus ejus sequi terror, i. c. torribilis. Intserdum Hebraeoru in poetam verbi loco nomen sub stantivum adhibent, quae permutatio iiiii eiu nonnihil ad orationis dignitatem, Atque sublimitatem , conserro videtur Sic Mos. XLIX, 4, ud nn N S , Ruben laScivia instar aquarum, i. e. Ruben lascivia intumuisti sicut aquae ferventes intumeScero so- Ioni Similit0 Jos VIII, 5 - ribet ri ' a m nr N 'Σ ' a 'ad' et , quia populus hisce pernit aquas Siloae, et gaudium reΣini. i. o. et gaudet Iezino. Saepissiano doniquo

Hebraeorum poetae, inque primi prophetae, perSOnu permutant, ita uident, ut a prima ad tertiam, a tertin ad Secundulti, Versuque vico in secunda mi tertiam aranssiliant Quae personarii in subitu permutatio, ' sicuti ix 4 animo Vehementius commoto pro cedors solet, cita haut raro anBgnan vim mi agnum quin pondus orationi conciliat. Exompla sexcenta in medium proferre posse- Inus sufficiat anten unu in alterumve adposuisse. Modo primam, modo tertiam, personam, dico L de eadem sermo 'it adhibitam

vides Iob cap. XII, 4, quo loco Iobus de se ipso in hunc modum loquitur:

130쪽

is Pars III. Cup. I. Doris ui socio suo ego Sum, Invocans Deum, qui uni me exaudit, Dorisui ost integer, insons. tertia ad secundani personam transsilit oratio Iec I, 29 Pnn uri 'TN a', 'Si cin namque pudebit eos terebinthorum, quibus delectati estis in secunda ad tertiam personam transitur

Mos. XLIX, 4:

:riba 'x x' rabbri res Nam quo conscendisii cubilia patris tui, Tunc ea contaminasti stratum meum conscendit. Neque Vesunt exempla, quibus uoco uertiam persona primam poetas adhibent, et de rebus remotissimis perinde gunt, rac Si ipsi praesentes adfuissent, unde haud parum vigoris, imo et Sublimitatis orationi accedit . . Sic salitio LXVI, ubi do numinis divini honosciis, in populum Hebraicum antiquissimis temporibus collatis, poeta ita loquitur ac si ipse beneficiorum illorum particeps fuisset: ricidi triba in ' Σ1' 'rirn Convoriit Deus mare in terram Siccam,t o fluvium transierunt pedibus, Tunc laetati sumus eo.

g. LXIX.

Quari uni di condi genus, quo Hebraeorum poOtne utillatur, est tropicum Sive iguratum. Figuratum dicendi senus locum

habet, ubi, ut o mihi ii in naur verbis, una plur sv voces vel in n-gines in lini uti locuti transis mintur, ut Plinii aliis Ilii strandis

inserviunt, X liqua, quam cum iis habent, similitudino. Id dicendi genus cum datissime aegnet, indolemque iobseo. Me-