장음표시 사용
71쪽
32 PRINCIPIORUM PHILOs OPHIAE corpoream indetinite extensani in iis contineri. Quia , ut iam s.se Osicias uiri est, idea ejus extensionis, quam in spatio qualicunque concipimus, e aciem plane est cum idea substantiae corporeae. H ncque etiam coli igi facile potest,non aliam cile materiam coeliquam terrae; a tque omnino si mundi citent infiniti, non posse non illos omnos ex una & cadem materia constare; nec proinde plures, misialio sed unu i ii tantu inesse posse: quia perspicue intelligimus, illam ma- terr , c teriam cujus natura in eo loto consistit quod sit substantia extensa,
1 ἡ λἡ omnia omnino spatia imaginabilia, in quibus alii isti mundi esse de
passe. berent, jam occupare: nec ullius alterius matcriae idcam in nobis
xxiii. Materia itaque in toto univer se una S eadem existit, utpote qua
Omnem 3- omiris per hoc unum tantum agnoscitur, quod sit extensa. Omnes. v-r J proprietates, quas in ca clare pcrcipimus, ad hoc unum redu-
.is.... cuntur quod sit partibilis, & mobilis secundum partes; di proinde
formarum capax illarum omnium asseetionum, quas ex ejus partium motu sc- percipimus. Partitio enim , quae fit sola cogitatione, nihil reais tu. Inutat; sed omnis materiae variatio , sive omnium ejus formarum divortitas, pendet a motu . Quod passim etiam a Philosophis videtur fuisse animadversum; quia dixerunt naturam cile principium motus& quietis. Tunc enim per naturam intellexerunt id, per quod ros omnes corporeae tales evadunt quales ipsas cise cxpcrimur. XXIV. Motus autem, scilicet localis. neque enim ullus alius sub cogi- meam cadit; nec ideo etiam ullum alium in rerum natura 'mul a=nis fingeiadulδὲ puto motus, inquam, ut vulgo sumitur, nihil aliud est scusem. quam actιo, qua corpio aliquod ex uno loco in alium murat. Et idcirco, quemadmodum supra monuimus, candem rem eodem tempore dici polle locum mutare ac non mutaro; ita cadona ctiam dici potest moveri & non moveri. Vt qui sedet in nari, dum ea solvit c portu, putat quidem se moveri, si respiciat ad littora, eaque ut immota consideret; non autem si ad ipsam navim, inter cujus partes eundem semper stum servat. Quin etiam, quatenus vulgo putamus in omni motu cile actionem, in quiete vero cessationem actionis, magis proprie tunc dicitur quiescere quam moveri, quia nullam in se actionein sentit. XXV. Sed si non tam ex vulgi usu, quam ex rei veritate, consideremus, motum debeat intelligi, ut aliqua ci determinata natura; disere possumus, csse tran)lationem uum partu materia ,sive
72쪽
' tinivi corporu, ex ricinia eorum corporum , qua illud inmeria secontingunt,
ct tanquam quiescentia spectantur, in viciniam aliorum. Vbi per unum corpus , sive unam partem materiae, intelligo id omne quod simul transsertur; etsi rursus hoc ipsum constare possit ex multis partibus, quae alios in se habeant motus ; Et dico csse transsationem , noli vim vel actionem quae transfert; ut ostcndam, illum semper cilc iii mobili , non in movente, quia haec duo non satis accurate sol ciat distingui , ac esse duntaxat ejus modum, non rem aliquam subsilientcna, licui figura ost modus rei figuratae, ac quies rci quiescentis. Quippe notandum est, magno nos, in hoc, praejudicio laborare, XXVI. quod plus actionis ad motum rcquiri arbitremur, quam ad quietem.
Ho ue ideo nobis ab ineunte aetate persuasimus, quod corpus no- . strum soleat moveri a nostra voluntato, cujus intime conscii sumus, tum, quam& quiescere ex hoo solo, quod terrae adhaereat per gravitatem, cujus vim non sentimus. Et quidem quia ista gravitas, aliaeque plures causae e nobis non animadversae, motibus quos in membris nostris ciere volumus, resistunt, efficiuntque ut fatigemur, putamus , majore actione sive majore vi opus este ad motum ciendum, quam ad illum sistendum; sumentes scilicet actionem pro conatu illo quo utimur ad membra nostra & illorum ope alia corpora permovenda. Quod tamen praejudicium facile cxvcmus, si consideremus , non ' . modo conatu nobis Opus esse ad movcnda corpora externa, sed saepe etiam ad eorum motus sistendos, cum a gravitate aliave causa non sistuntur. Vt exempli gratia non majori utimur actione ad navigium in aqua stagnante quiescens impellendum, quam ad idem, . eum movetur, subito retinendum, vel ccrte non multo majori: hinc
enim demenda est aquae ab eo sublevatae gravitas ejusdem lentor, a quibus paulatim sisti posset. γCum autem hic non agatur de illa actione, quae intelligitur esse X X VII in movente, vel in eo qui motum sistit, sed de sola translatione, ae miranstationis absentia, livo quiete; manifestum est, hanc translati xi disiacm extra corpus motum cste non posse, atque hoc corpus alio mo- diversido se habere, cum transfertur, & alio cum non transfertur, sive cum II, quiescit: adeo ut motus & quies nihil aliud in eo sint, quam duo di-
vcrs modi. Addidi praeterea, transsationem fieri ex vicinia corporum conti- X X U II I. giloruin, in viciniam aliorunt,non autem cx uno loco in alium: quia, ρ ρ ut supra explicui, loci acceptio varia est, ac pendet a nostra cogita '. E tione:
73쪽
PRINCIPIORUM PHILO so PHIAE m ade. tione: sed cum per motum intelligimus eam transationein , quae fit pstra conti- ex vicinia corporum contIguorum, quoniam uia tantum corpora , codem temporis momento ejusdem mobilis, contigua cile pollunt , ιυγ. non pollumus illi mobili plures motus eodem tempore tribuero,sed
Addidi denique, translationem illam fieri ex vicinia, non quorumlibet corporum contiguorum , scd eorum duntaxat, quae tanquam quiescentia spectantur. Ipsa cnim translatio est reciproca,nec potcli intclligi corpus A B trans 'crri cx vicinia corporis C D, quin limul etiam intelligatur corpus CD transferri ex vicinia corporis A BAc plane eadem vis 5 actio requiritur ex una parte atque ex altera. Qiai propter si omnino propriam ,& npia ad aliud rctatam
naturam motui tribuere vellemus, cum duo corpora contigua, unum in unam , aliud in aliam partem transieruntur, sicque a se mutuo separantur, tantumdem motus in uno quam in altero clic diceremus. Sed hoc a communi loquendi usu nimium abhorreret. cum cnimalilaeti simus flare in terra, canaque ut quiescentem considerare, quamvis aliquas ejus partes aliis minoribuI corporibus contiguas ab eorum vicinia transferri videamus, non tamen ipsam ideo moveri putamus. Hujusque rei praecipua ratio ost, quod motus intelligatur osse totius corporis quod movetur, nec possit ita intelligi cile totius terrae, ob translationem quarundam ejus partium, ex vicinia minorum corporum quibus contiguae sunt ;quoniam saepe plui cscjusmodi translationes sibi mutuo contrarias in ipsa licet advertere. Vt si corpus
E F G H sit terra , & supra ipsam
feratur ab E xorsus F, ac C D ab H vcrsus G, quamvis hoc ipso par
tes terrae corpori AB contiguae, a B versus A transferantur , neque minor vel alterius naturae actio in
iis esse debeat ad illam transationem, quam in corpore AB; non ideo intolligimus, terram moveri a B versus A, livo ab Occidonicversus Orientem: quia pari ratione ob id quod rius partes corpori CD contiguae transscrantur a C vcrsus D, intelligendum csici,
74쪽
eain etiam in aliam partem moveri, nempe ab Oriente in Occidentem quae duo inter se pugnant. Ita ergo, ne nimium a communi usu loquendi recedamus, non hic dicemus, terram moveri, sed sola corpora AB dc CD , atque ita de reliquis. Sed interim recordabimur , id omne quod reale ust ac positivum in corporibus qtiae moventur, propter quod moveri dicuntur, reperiri etiam in aliis ipsorum contiguis, qula tamen ut juiescentia tantum spectantur.
Etsi autem unumquodque corpus habeat tantum unum motum XXX l.
sibi proprium , quoniam ab unis tantum corporibus sibi contiguis& quiescentibus recedere intelligitur, participare tamen etiam po--mtest ex aliis innumeris,si nenaposit pars illorum corporum alios inotus habentium. Vt si quis ambulans in navi horologi iam in pera gcstet, ejus horologii rotulae uniεo tantum motu sibi proprio movebuntur, sed participabunt etiam ex alio, quatenus adjunctae homini ambulanti unam cum illo materiae partcm component, di ex alio quatenus erunt adjunctae navigio in mari fluctuanti, & ex alio quatenus adjunctae ipsi mari, & denique alio quatenus adjunctae ipsi terrae,si quidem tota terra moveatur: Omnesque hi motus revera erunt
in rotulis istis ; sed quia non facile tam multi simul intelligi. nec etiam omnes agnosci postunt, suffciet, unicum illum, qui proprius
est cujusque cuj iisque corporis, in ipso considerare. Ac praetcrea ille unicus cujusque corporis motus, qui ci proprius X XXII. est, instar plurium potest considerari: ut cum in rotis curru uin duos diversos distinguinius, unum scilicet circularcna circa ipsarum axem,& alium rectum, secundum longitudinem viae perquam feruntur. Sed quod ideo tales motus non sint revera distincti, patet cx eo, quod unumquodque punctum corporis quod movetur, unam tantum aliquam lineam describat. Nec reseri, quod ista linea saepe sit valde contorta, & ideo a pluribus diversis motibus genita videatur, quia possumus imaginari, eodem mudo quamcunque lineam, ellain rectam, quae omnium
simplicissima est, ex infinitis diversis motibus
ortam esse. Vt si linea A B seratur versus C D, & eodem tempore punctuin X feratur versus B, linea recta AD, quam hoc punctu ni A describet, non minus pendebita duobus motibus rectis, ab Α in B , & ab AB in CD, quam linea curva, quae a quO
75쪽
. . V PRINCIPIOR v MPHI Los PHIAE is totae puncto delcribitur, pendet a motu recto & circulari. Aeproinde quamvis saepe utile sit unum motum in plurcs partes hoc pacto distinguere, ad faciliorem cjus perceptionem, absolute tamen loquendo, unus tantum in unoquoque corpore est numerandus. Ex hoc autem, quod supra fuerit animadversum, loca omnia corporibus plena esse, semperque easdem materiae partes aequalibus locis coaequari; sequitur . nullum corpus moveri poste nisi per circu-ciNabu cor- lum, ita scilicet, ut aliud aliquod corpus ex loco quem ingreditur
cxpellat, hocque rursus aliud, & aliud, usque ad ultimum, quod in. locum a primo derelictum, eodem temporis moimento, quo derelicitis est, ingrediatur. Hocque facile intclligimus in circulo perse-' cto, quia videmus, nullum vacuum, nullamque rarefactionem, aut . condensationem requiri, ut pars circuli A moveatur versus B, modo eodem leua pore pars B moveatur ver
sus C, C vcrsus D, ac D vcrsu A. Sed idem intelligi etiam potest in circulo non perfecto, di quantumlibet i
quo pacto omnes locorum inaequalitates inaequali motuum ccleritate possint compensari. Sic tota materia contenta in spatio E FG H. circulariter . moveri potcst absque ulla condon satione vel vacuo, & codcin tempore ejus pars quae est versus E, transire versus G, ac ea quae est versus G transire versus E; modo tantum ut
spatium in G supponitur cf- se quadruplo latius quam in Ε, ac duplo quani in F & H.
ita etiam quadruplo celerius movcatur in E quam in G,
76쪽
ac duplo celerius quam in F vel H; Atque ita reliquis omnibus
in locis motus celeritas angustiam loci compenset: Hoc cnim pacto, in quovis determinato tempore, tantundem materiae per unam istius circuli partem, quam per alteram, transibit. Fatendum tamen est, dimotu isto aliquid reperiri, quod mens XXXIV. Quidem nostra percipit esse verum, s.d tamen , quo pacto fiat, non comprehendit, nempe divisionem quarundam particularum mate--iistiae in infinitum, sive indesilitam, atque in tot partes, ut nullam co- particulassitatione determinare poisimus tam exiguam, quin intelligamus, ipsam in alias adhuc minores re ipsa esse divisam. Fieri crum non quam , potest, ut materia quae jam implet spatium G, successive impleat nobissim omnia spatia innumeris gradibus minora, quae sunt inter G S: E nisi aliqua ejus pars, ad innumerabiles illorum spatiorum mensuras figuram suam accommodeto quod ut fiat, necesse cst omnes imaginabiles ejus particulas, quae sunt revera innumerae, a sic mutuo aliquantulum removeri, di talis quantulacu que remotio, vera divisio est. Notandum autem, me hic non loqui de tota materia, sed tan- XX XU. tum de aliqua ejus parte. Quamvis enim supponamus, duas aut tres ejus partes este in G, tantae latitudinis, quantae est spatium itemquc etiam plures alias minores, quae maneant indivisae ; nihilo- quo imu flantinus intelligi potest eas moveri circulariter versus Ε, modo quaedam aliae ipsis admistae sint, quae se quomodolibet inflectant, & figurassias sic mutent, ut junctae istis figuras suas non ita mutantibus, comprehen- sed solam celeritatem motus ad rationem loci occupandi accommodantibus, omnes angulos quos istae aliae non Occcupabunt accuratCcompleant. Et quamvis, quomodo fiat indefinita ista divisio, co- itatione comprehendere nequeamus, non ideo tamen debemus ubitare quin fiat; quia clarc porcipimus, illam necessario sequi ex
natura materiae nobis evidenissisine cognita, percipimusque etiam, eam esse de genere eorum quae a mente nostra, utpote sinita, ca- xxxvipi non possunt. D ume Motus natura sic animadversa, considerare oportet eius causam, prim N meamqtic dupliccm: Ptimo scilicet univcrsalein & primariam, quae I , 'I'
est causa generalis omnium motuum qui sunt in mundo: ac deinde eantem -
particularcna, a qua fit, ut singulae materiae partes motus, quos prius non habuerunt, acquirant. Et generalem quod attinet, ma nifestum mihi videtur illam non aliam csse, quam Deum ipsum, qui vers -- E a mate-Diuitiaco by Corale
77쪽
qvid una. quaeque res quantum in
statu perseveret icque quo emel
38 PRINGIPIOR v Μ PHILoso PHIAE materiam fmul cum irio tu& quiete in principio creavit, jamque per solum suum concursum oldinarium tantundem motus & quietis in ea tota quantum tunc posuit conservat. Nam quamvis ille motus nihil aliud sit in materia mota quam ejus modus; certam tamen &determinatam habet quantitatem , quam sacile intelligimus eandem semper in tota rerum univcrsitate cile, quam, is in singulis ejus partibus mutetur. Ita scilicet ut putemus, cum una pars matcris duplo celerius movetur quam altera, & haec altera duplo major est quam prior, tantundem motus esse in minore quam in majore, ac quanto motus unius partis lentior sit, tanto motum alicujus alterius ipsi aequalis fieri celeriorem. Intelligimus cliam, perscinionem esse in Dco, non sbium quod in scipso sitim nautabilis, sed etiam quod modo quam maxime constanti de immutabili operetur: Adeo ut iis mutationibus exceptis, quas evidens experientia, vel divinarcvelatio certas reddit, quasque sine ulla in crcatore mutatione fieri percipimus , aut credimus, nullas alias in ejus operibus supponere debeamus, ne qua inde uaconstaiatia in ipso arguatur. Vnὸe sequitur quam maxime rationi cile consentaneum, ut putemus ex hoc solo, quod Deus diversimode movcrit partes materiae, cum primum illas creas it, jamque totam istam materiam conservet, eodem plane m do , eademque atione qua prius creavit, eum criam tantundem motus in ipsa semper conserVare. Atque ex hac eadem immutabilitate Dei, regulae quaedam suo leges naturae cognosci pollunt, quae sunt causae secundariae ac particularcs diversorum motuum, quos in singulis corporibus advertimus. Harum prima est , unam quamque rem, quatenus cst simplex& indivisa, manere quantum in se est in eodem semper statu , nec unquam mutari nisi a causis externis. Ita si pars aliqua materiae sit quadrata, facile nobis persuadomus, illam perpetuo mansuram esse
quadratam, nisi quid aliunde advenist quod ejus figuram mutet ;Si
quiescat, non credimus, illam unquam incepturam moveri, nisi ab aliqua causa ad id impellatur; Ncc ulla major ratio est si moveatur, cur putemus, ipsam unquam sua sponte, & a nullo alio impeditam, in tum illum suum esse inter illuram. Atque ideo concludendum est,
id quod movetur, quantum in se est semper moveri. Sed quia hic
versamur circa terram , cujus constitutio talis est, ut motus omnes
qui propc illam fiunt, brevi silantur . & saepe ob caiisas quae sensus nostros latent ; ideo ab incunto aetate saepe judicavimus, eos motus,
78쪽
qui sic causis nobis is notis sistebantur, sua sponte desinorς: Iamque proclives sumus ad illud de omnibus existiniandum; quod videmur in multis esse experti; nempe illos ex natura sua cellare , si- .ve tendere ad qui cm. od prosecto legibus naturae quam maxime adversatur; quies enim motui est eontraria, nil nique ad sinuncontrarium, sive ad destructionem sui ipsus, cx propria natura surri potest. Et vero quotidiana experientia in iis quae projiciuntur, regulam XXXVIII.
nostram omnino contirniat. Neque enim alia ratio est, cur projecta persevcrent aliquandiu in motu, postquam a manu jaciente separata sunt, quam quia semel mota pergunt moveri, donec ab obviis corporibus retardentur. Et manifestum est, ipsa solere ab aere, aliisve quibuslibet fluidis corporibus in quibus moventur, paulati in retardari, atque ideo motum ipsorum diu durare non poste. Aerem enim motibus aliorum corporum resistere, ipso sensu tactus possumus experiri, si flabello ipsum percutiamus; idemque volatus avium confirmat. Et nullus alius cli liquor, quin non manifestius adhuc
aer motibus projectorum restitit. Altera dex naturae est; unamquamque partem materiae seorsim XXXIX. spectatam non tendere unquam , ut siccundum ullas lineas obliquas pergat moveri, sed tantummodo secundum rectas, ct simultae saepe cogantur deflectere propter occursum aliarum, atque, ut motus ece
paulo ante dictum est, in quolibet motu fiat quodammodo circulus ex omni materia simul mota. Causa hujus regillae eadem est quae ρυ λ -- praeccdentis , ncinpe immutabilitas , & simplicitas oporationis , riter moveπ- per quam Deus motum in materia conservat; Neque enim illum conservat, nisi praecise qualis est eo ipso temporis momento qtio reiciam a conservat, nulla habita ratione ijus qui forte suit paulo ante. Ae uamvis nullus motus fiat in instanti, manifestum tamen cst, omne
id quod movetur, in singulis instantibus, quae possunt designari dum
movetur, determinatum esse ad motum liuina continuandum versus aliquam partem, secundum lineam rectatri , non autem unctuam secundum ullam lineam curvam. Vt ex. causa, lapis A, in funda
EA per circulum δε BF rotatus, eo instanti, quo est in puncto Α, determinatus quidem est ad motum versus aliquam partem, nempc secundum lineam rectam versus C, ita scilicri ut linea recta AC, sit tangens circuli. Non autem fingi potest illum determinatum csic ad ullum motum curvum et citi eniti prius vcne it
79쪽
XL. Tertia lex: effusae unum corpris alte-
cx L ad A, per lineam curvam, nihil tamen istius curvitatis intelligi potest in eo remanere, dum est in puncto A. Hocque etian experientia confirmatur; quia si tunc c flanda egrediatur; non perget moveri versus B, sed versus C. Ex quo sequitur, omne corpus quod circulariter movetur, perpetuo tendere, ut recedat a centro circuli quem describit. Vt ipso manus sensu experimur in lapide, dii in illuni senda circumagimus. Et quia consideratione ista inseqtientibus saepe utemur, diligenter erit advertenda, fissusque infra exponetur.
Tertia lex naturae haeccst. Vbi corpus quod movetur alteri occurrit , si minorem habeat vim ad pergendum secundum lincam rectam , quam hoc alterum ad ei resistendum, tunc deflectitur in aliam ps tem, & motum suum retinendo solam motus determinationem amittit; si vero habeat majorem, tunc alterum corpus secum in vet, ac quantum ci dat de suo motu, tantundem perdit. Ita cxperimur, dura quaelibet corpora projecta, cum in aliud durum corpus impingunt, non ideo a motu celsare, sed versus contrariam partem reriecti; contra vero, cum occurrunt corpori molli, quia facile in illud motum qiuncin suum transmittunt, ideo statim ad quietem reduci. Disitirco by Gorale
80쪽
PARsSΕCvNDA. 6 Iduci. Atque omnes causae particulares mutationum, quae corporibus accidunt, in hac tertia lege continentur; saltem eae quae ipsae corporeae sunt. an enim & qualem mentes humanae vel Angclicae vim habeant corpora movendi, non j pi inquirimus; sed ad tractationem de homine reservamus Demonstratur autem prior pars hujus legis ex eo , quod di L XLI. ferentia sit inter motum in se spectatum, & ipsius doterminati Probationem versus certam partem ; qua fit, ut illa determinatio possit mutari , motu integro remancntc. Cum enim , ut ante dictum auia. est, unaquaeque res, non composita, sed simplex, qualis cst in tus, semper esse perseveret, quamdiu a nulla causa externa destruitur; de in occursu duri corporis appareat quidem causa quae
impediat, ne motus alicrius corporis, cui occurrit, maneat d terminatus versus eandem partem; non autem ulla , quae motum ipsum tollat, vel minuat, quia motus motui non eli contrarius ;hinc sequitur, illum idcirco minui non debere.
Demonstratur etiam pars altera, ex immutabilitate operationis Dei, mundum eadem actione, qua olim crcavit, continuojam con- X LII. servantis. Cum enim omnia corporibus sint plena, & nihilominus uniuscujusque corporis motus tendat in lineam rectam, eerspicuum est, Deum ab initio mundum creando, non modo diversas elus partes diversimode moviste, sed simul etiam cstecisse, ut unae alias impcllerent, motusque suos in illas transferrent: adeo ut jam ipsum conservando eadem actionc, ac cuin iisdem legibus , cum quibus creavit, motum non iisdem materiae partibus semper infixum, sed
ex unis in alias, prout sibi mutuo occurrunt, transeuntem conservet. Sicque haec ipsa creaturarum continua mutatio , immutabilit iis Dei cli argumentum. Hic vero diligenter advertendum cst, in quo consistat vis cujusque corporis ad agendum in aliud, vel ad actioni alterius resisten- XLI II. dum: nempe in hoc uno, quod unaquaeque rcs tendat, quantum in
se est, ad permanendum in codem statu in quo est,juxta legem primo loco politam. Hinc enim id quod alteri conjunctum est, vim habet corporis ad
nonnullam, ad impediendum ne disjungatur; id quod disjunctum est, ad manendum disjunctum; id quod quiescit, ad persevcrandum
in sua qui cte, atque ex consequenti ad resistendum iis omnibus quae illam potiunt mutare; id quod movetur, ad persevcrandum in suo 'motu, hoc est, in motu eiusdem celeritatis, & versus eand cm par