장음표시 사용
161쪽
H1s T. NATURA L M MEDIC. LIB. IV.
IΑςΑpVGAI O ARBOR & FRUCTUS.Cortices praeterea contusi x rite praeparati naupegis loco stupae inserviunt. Alia adhuc datur iisdem locis Iasqucasi arbor, priori simillima, nisi quod calices magis deformes producat, earumque nuces dignitate inferiores habeantur: quippe ex immoderato illarum usi, quibusdam capillos defluxisse Incolae testantur.
162쪽
VAriae arbores excelsae Guitys, eiusdem generis fructus flavescentes producunt ,
pauca carne, magnoque lapide OValis figurae intus refertos; quorum fructuum ad minimum milii tres vidisse species Contigit, Guiti corya, Guiti toroba, & Guiti-min, dictos; qui omnes, vel medicinales, Vel esculenti, sed a paucioribus eXpetiti, ex icepto primo, eoque praegrandi, δί a magnatibus in deliciis habito. GVI ΤΙ-IBA LPrima arbor Guiti iba, cujus fructus Guiti-corolla dicitur. Cortex arboris est griseus, altitudine, soliditate & duratione ipsam Quercum superans, lignumque a fabris in pretio habitum. Rami solia habent alternatim posita, oblonga, linguae fere figura, adtactum instar corii Hispanici, nervo recto & conis obliquis distincta, hinc inde molli lanugine obducta. flores in longum quasi spicam longesti, inodori, parvi, flavi, quos pictor non expressit. diu floret & tarde fructificat.stibinde alterum latus arboris uno amno , alterum secundo, fructus profert maturos, tertio quiescit, quarto demum tota j u'ctifera. Fructus pomum vulgare magnitudine excedit, informis rotunditatis & tuberOsus. Color cutis est instar panis atri; pulpa mollis, flava, grati ac dulcis saporis Odo'ris , panem recentem aemulans. Lapis s quem hic ex fructu exertum vides) magnitu' dine & figura est ovi anserint, cortice lignoso, hirstito, continens nucleum albican tem, non edulem, sed medicinalem, consistentia nucis Cocos astringentis. drachma HVβ
163쪽
plus minus rasa optimo cum suCcessii ex liquore datur Convenienti contra dysenteriam.
Idem praestat nuclei insusum duplici quantitate exhibituna ad sistendos quosvis sangui
nis fluXUS. Secunda quantum praeCedenti altitudine cedit, tantum Elegantia eam superat Guyti to
roba dicta. Folia enim fert in frondes Congesta, saturate viri dia, splendentia & crassa instar pergameni,ad tactum laevia,Cae teram figura nucis Iuglandis foliis non dissimilia. Inter copiosa folia ad frondium eXtremitates in ipsis ramulis egregie copiosi flores proveniunt flavi , Odore & magnitudine florum Tiliae. Diu floret tardeque fructificat idque mensibus aestivis. Caudex disiectus lac acre exsti dat inutile . Fructus Aurantiae quidem est: magnitudine, sed non figura, quia inaequalis est sti- perficiei& formae superiUS tur binatae, dulcis saporis sed odoris fortis & nauseabundi. Mature- factus e purpureo flaVescit, On- teque decidens edulis fit, alias enim n oxius o b lacteum succumaCrem. Lapis Contentus Iugian
dis es: magnitudine, sed figura Compressiori, altera parte gri
sei, altera umbrae Coloris splendentis; huic nucleus inclusus est iisdem usibus dicatus ut supra. Tertia Guyti-iba, cujus stuctus Guti miri dicitur. Praece dentibus Gu tys minor & te
nuior. Foliis est oblongis splendentibus, inferius alba lanugine obductis. cuilibet fere foliorum pediculo uviilae , parvis globu
lis vestitae adnascuntur , Unde
flosculi albi prodeunt Cum multis stamini 1lis erectis sicut ex hac icone separatim posita liquet . Mensibus Martio & Aprili fructus magnitudinis & figurae ovi gallinacei, flavescentis Coloris, profert. Caro fructus pauci, mollis, dulcis saporis, quasi mUscus admixtus. Lapis ovalis villosus, magnum quoqUC Ut Caeteri Guyys nucleum siccum a
maricantem astringentem continet , qui supra enarratis minus usualis est.
164쪽
VNa ex procerioribus Brasilice arboribus est ianipaba: quae figura convenit cum Fago. corticem habet gryseum seu Canum; lignum fragile & medullosum. Rami soliis vestiti oblongis, linguae bubulae figura, sed in utraque parte fastigiatis septem, octo Vel novem juxta se dispositis, unum aut sesquipedem longis, superius splendentibus ac dilute virentibus, inferius saturate viridibus, quae singulis annis, menta se imprimis decembri Decidunt, non omnia quidem simul, sed pars illorum, diverso tempore. Mox nova prioribus multo laetiora & majora acquirit, idque singulis mensibUS. Florem gignit exiguum, mense Martio & Aprili, caeterum Narcisso haud multum dissimilem, qui odorem Caryophylli Carthusianorum aemulatur; Coloris albi, cum unguibus interius flavis: in medio floris stamen crassiusculum flavum habens, acin- super inter duo sol 1a floris corniculum pallidum e medio floris prodiens, deorsiim in
Fructus illius, magnitudinem habet mali Auraici, vel majorem, rotundus, Corti-Ce tenui, lento, Cinereo, sub quo primum Continet carnem sblidam, lentam, succulentam, flavescentem, saporis acidi, & refrigerantis, odoris grati. In medio autem fructus cst cavitas repleta seminibus molliori pulpa circumdatis, ejusdem cum re-Ι Α N I P A' B A. liqua Carne saporis. Seminis granasiint compressa, & suborbicularia, fere ut quae Una Comeduntur. Immatura poma viridia sint, mox matura, mespilorum instar,
165쪽
instar, putrescunt atque esui apta fiunt, unde a plebe nostrate appellantur pelsi & toto anno proveniunt, Cruda, non Cocta appetuntur. Saccharata& condita lautiora sunt. Contra fluxum Ventris feliciter exhibentur. Ardores palati & stomatachi compescunt, sanisque & aegris selatio sisent, nisi quod fortioris sint odoris caput insita
cientis. Immatura poma trita & in cataplasmatis formam redacta, ulceribus mali Dis & clavis luis venereae imponuntur. Vinum, quod ex illis exprimitur, in eosdem ustis reservatur, sed vetus redditum ca lidius exsis it , minusque adstringens. Ex pomo nondum maturo vi ignis liquorem extrahunt Indigenae, quo adversus ea
Ex pomi cortice immaturo pigmenti quoddam genus eliciunt,quod recens aqueum est, mox nigrescit, quo corpus pingunt, ut Vestitum nigrum eminus, foedo equidem spectaculo, mentiantur, &ut ad bellum ituri terribiliores hostibus evadant. Nullum alium usum hic succus habet, ad nequitias dumtaxat CXCogitatus. Tinctura enim ii lius corpori vel chartae illita, circa nonum diem eVanescit; nulla alia ratione ablui potest. Lignum seu ramus decerptus eodem modo tingit. Fr. Ximenes eandem arbo rem in nova Hispania crescere , eisdemque usibus dicatam testatur, quam Xahuesi
V Etustiorem & frondosiorem arbo
rem in Brasilia me vidisse vix me mini. Cortice est: cras , rugoso & e cinereo albicante, instar Sambuci. Altitudine proceram & patulam Titiam sit
Folia illius sunt laevia, directe sibi in
vicem opposita, ad quatuor interdum digitos longa, splendentia, nervo latosec dum longitudinem & venis trans
versis, & juglandis foliis haud absimitalia, verum acutiora; quae media aestate deponit, novisque ante hyemem decoratur,ut redintegrato quasi robore fructum melius proferat. Flosculos lia
bet copiosos, in magnos racemoS COH-
gestos,ex albo si1bflavescentes: post flores proveniunt pruna flava , nostratium magnitudine & figura; paucae qui dem , sed si1cculentae Carnis: lapidem Continentia magnum ex filamentis ii gnosis, nec durum, sed dentibus Cedentem; qui nucleum Continet in se, ex
albo flavescentem. Fructus hic grati est A ς A I A
acoris, ac proinde inter tragemata locum sibi vendicat, & tunica tenaci vestitur. Foetacundissima est arbor, toto fere annostructificat. Fructus maturi statim decidunt, ter ramque omnem tegunt, &stiavisamum orem spirant. Inter refrigerantes & astringentes habiti usque adeo, ut immaturi dentibus inserant stuporem, qui ex manducatione durioris alicujus ligni tollitur. Nauseabundis & a stuantibus prosunt,& contra sanguinis alvi fluxus in pretio habiti. Vinum ex iis conficitatur, quod vetus inebriat. Gemmae &summitates hujus arboris fanis & aegris in acetariis exhibentur. ex quibus contusis emanat spuma fortis & tenuium partium, quae oculis indita inflammationes arcet, visum clarificat, naevos &nubeculas oculorum tollit. dolor quem primo infert, facile evanescit. Folia, si icci, oculi & cortex externis juxta & internis affectibus medentur, quae omnia in gargarismum, contra gutturis inflammationem & similia mala praeparantur; Vel in lavacro, contra multos externos pedum & corporis calidos affectus adlaibentur.
Folia, imo & lignum, saporis sunt egregie acidi & astringentis,ac ad appetitum pro'
166쪽
istratrum revocandum & sitim levandam utiliter usurpantur. Fiunt & intinctus ad car nes assas ex junioribus foliis tritis gratissimi seporis. Lignum rufum & leve ut suber, cujus loco usurpari potes . . Peculiare habet haec Acaia arbor , quod volucres picae magnitudinis, nigris M aureis plumis eleganter vestitae, in extremitatibus ramorum affabre & concinne pendulos filios nidos construant, ut insidias serpentum aliorumque noxiorum insectorum declinent. T A P L A
in Urbe Olinda, totaque sere praefectura Parnambucensi rapia arbor nascitur. in Fagi altitudinem assurgit, ligno fragili, medulla sambucina, cortice laevi, cinereo. multos habet ramos ; & folia in singulis pediculis tria sibi invicem apposita, laevia, splendentia, superne saturatiore, inferne dilutiore virore Conspicua. In extremitatibus ramulorum plures pediculi, Cerasini quasi, collecti, in quorum quolibet flos nascitur, quatuor soliis constans albis & digitum longis. Quodlibet habet suum petiolum, figura ferri venabuli, & nervum secundum longitudinem, ac Venulas obliquas virescentes, & cum his alternatim possita quatuor soliola brevia Vire scentia; inter omnia haec enascuntur staminuta multa subrufa. Fructus fert nunc Copulatos, nunc solitarios, figura, magnitudine, cortice,& colore Aurantiis similes, edulesquidem & dulces, sed nauseabundi odoris, lapillis duris oblongis flavis, nucleumquς
Folia Contusa excellentissimo si intremedio contra malum hic perfamiliare Ani inflammationem, si exterius applicentur, raedarumque instar anoi ndantur: omneS denique servores refrigerio suo restinguunt, doloresque mitigant. Praeter haec auribuSin dita restituunt dolores capitis ex calore natOS. Duae
167쪽
167 P E Q V E A sive P E R I A Duae hujus vastae arboris reperiuntur species. Prioris lignum judicatur durissimum, omniumque in his locis nascentium gravissimum, quam Lusitani Selim appellant, sed a
bor infructifera habe tur. lignum putredinis quasi expers omni corruptioni resistit ac proinde navibus struendis dicatum. Altera, quae mihi innotuit, solio est glabro , magno, Uno nervo recto, & rarioribus venis obliquis praedito. Fructum fert Aurantio Malo majorem , Cortice crasib , duro , fulvo, cineret . que maculis Variegato, quo melleus quidam liquor continetur, dulcedine sita certans Cum Saccharo , cui nuclei multi sunt permixti, qui, exsiccato liquore pomi, strepitum edunt ut capita papaverum.
Barbaris peregrinantibus fructus ob dulcedinem gratam expetitus est: Europaeis tantum pro pectoris morbis in usu habitus.
AEaticu arbores Indigenae variae hic conspiciuntur: quarum duae, Fae Araticuson-he & Araticu ape dicuntur, parum differunt. Araticu ponhe enim est arbor caudice , ramorum figura , Corticis colore, Aurantiae Malo similis, sed solia, flores, & fructus differunt. Folia crassa &'solida, oblonga, alternatim sibi invicem opposita, superius saturate virentia, splendentia , inferius dilute viridia , crassa , & ad tactum solida , in extremitate acuminata . Hinc inde flos provenit magnus, primo suavis, mox nauseabiindi odoris: totus flavus, Compositus exterius ex tribus foliis cordisormibus, instar corticis Mali Aurantii, Crassis, erecte stantibus. Haec in se continent alia tria folia minora, ita inter se Composita, ut integrum globum, interius cavum, magnitudine Nucis juglandis repraesentent, & in eo stamen rotundum luteum cum apice suo orbicula
xi. Floret mensibus Septembri, Octobri, & Novembri. Flores multi singulis diebus se aperiunt, & mox sponte decidentes, ob gravitatem, strepitum inter cadendum edunt, quasi aliquis baculo feriret arborem. Florem sequitur fiuctus; qui maturatur praesertim Decembri & Ianuario, estque figurae turbinatae; cutis ejus quasi squamis ex albo viridibus videtur composita, cum tuberculis exiguis fuscis, ita ut
168쪽
Nucem pineam diceres. Pulpa est flava quasi ex flamentis pyramidalibus composita
& nucleis variis intermixta. Odore massam panis fermentatam refert, sapore ex dulci stibacido & acri. Ex arbore pendens sponte mollescit, mox decidit & fit edulis. Eo l6 co, ubi pediculo insedit fructus , durioris carnis corpus, in se continet, quod seorsim extractum comeditur 3c pro deliciis offertur. Semina fructus suntovalis figurae, coni pressa, splendentia, magnitudine fabae, quodlibet pollicula alba obductum; intus est nucleus albus, durus, sapore ex dulci amarescente. Folia ejus igni admota &cum oleo apostemati imposita,maturare fagiunt,aperiunt,& optime Gant. Aratisv-ape fere per omnia est similis Araticu nhe: utraque enim poma ex acido dul cia profert, esculenta, sed silvestria & frigida, ac propterea quibusdam non expetita,figura & magnitudine Nucis pineae. Substantia & carne intus molliori & flavescente, se minibus ex sulvo nigri cantibus turgida.
Araticu pana, in arborem excrescit haud grandem, ramis Araticu ponhe similibus, sed soliis minoribus, figura ut folia nostratis Pyri. Flos ejusdem figurae totidem foliis constans, quot Aratici; ponhe; sed minor est, & intus lutei, extus vero sanguinζicoloris. Fructus figura & consistentia similis priori, sed minor : cortex & pulpa au'rei sunt Coloris, odoris ut cassetis putridus, & multos nucleos habentes ex flavo albi- Cantes. Radices agit haec arbor amplas, crassistimas, longas, ligno levi instar Subς' ris , CX quibus Clypei formantur, leves enim sunt, nec sagittae aut gladiorum ictus poriae trare possunt. Icon ejus exhibetur in libro de venenis. Notatu autem dignum, ejus radicem in paludibus crescentem, profunde tu terram
descendere; quod tamen in aliis Brasiliae arboribus haud facile conspicias) unde creet 'dibilo,
169쪽
dibile, noxiam eius frigidamque qualitatem, qua fructum nocere constat, ex infesto terrae frigore aCquirere. alitu do malo CXcrescit ut Araticu Pana. Fert fructus congestos, oblongos, Caepae junioris oblongae figura, Virides, qui interius singuli duo habent splendentia semina,Amygdalae figura& magnitudine.
CAaroba silvestris arbor , terris potissimum glebosis in Praefectura Parnambuta
censi delectatur. Si minus felici solo crescat, parvae arbusculae ViX aequatur. Florem seri e caeruleo purpurascentem, idque mense Iunio: Semen autem nigri-C A A R O B A. Cans , quod maturescit mense Septembri: Fructum rarum, sed inutilem, phaseolo maximo similem, qui maturus factus aperitur, manetque VacuUS. Mus solia oblonga sunt, linguae figura, dilute viridia, nervo secundum longitudinem& costis obliquis eminentibus praedita. Gustu si1nt amara ; siccata & contusa fomentis ac balneis peridonea. Quae ex illis conficiuntur remedia, etiam interne assumta, exsiccandi,mundificandi & sanandi vi pollent: quod feliciter in plurimis chronicis & articularibus morbis, imprimis autem in Lue Venerea curanda, sum expertus. Eadem trita atque in emplastrum praeparata, ulceribusque applicata , mirifice prosunt, morbum 'que radicituscipe expugnant. Praesertim, si repurgato primum coxpore, eorum desio ctum
170쪽
ctum per aliquot dies bibatur, & sudores provocentur. E floribus quo que componunt
conservam ad eundem usum. P 1 N D Λ I B A.
S Equitur silvestris haec arbor Pindassa, a nonnullis indigenis quoque dicta, ob
convenientiam quam habet Cum sequentis verae Ira qualitatibus fructuum & corticis ligni. Iuxta Olindae promontorium speciose ut plurimum nascitur, & ob acrimoniam fructus, Caeterasque qualitates, Piperis Brasiliensis aemula. Folia fert exigua acuminata, & Olivaefoliis simillima: lignum ejus tenue. Procera est admodum arbor,& in flammam altitudinem recta assurgit. Mensibus pluviis acini illius virent, sed maturescentes mensibus Decembri &I, Oario rubent, atque decidunt: qui si fuerint desiccati, nigrescunt, uruntque linguam,&aromaticum quid sapiunt, ablato semine nigro oblongo, quod in illis continetur, quod Iuniperum redolet. A jejunis manducati stomachum debilem corroborant, & discutiunt flatus. Tum Contusi & applicati morsibus serpentum medentur. Ex eisdem fiuctibus in pulverem redactis & exsiccatis gargarismata conficiunt contra stigidos gutturis affectus. EXcoquuntur ut reserventur in officinis. Culinis quoque vicem Piperis prae
Ex Arboris denique corticibus, funes igniarii, quo milites ignem fovent, Confi
Altera laaec,species vera Betulae figura crescens, cortice tenui susco Spunctulis albis notato.In ramis ramulos alternatim positos habet, & folia angusta,acu minata, figura foliorum Salicis, superne saturate viridia, glabra, splendenria, insem