장음표시 사용
211쪽
H1 s T. NATURA L. & MEDIC, LIB. IV. 18;
qiuod nimirum sella earum Contu sa , & si accus tecenter expressi is,anoque inflammato insertus, praesentissimum quasi antidotum sit, contra calamitosissim illud & familiare malum dicho dei culo abusive Lusitanis dictum. Vtraque planta fruticescens, in qualibet terra,prae cipue tamen arenosa littorali spon te nasicitur, Orobique species judicatur. Prior haec a secunda vix disteri nisi Gliis multo acuminatioribus, de Orobi Pannonici Clusii,ssimillima. Ex unica radice multi
prodeunt caules, circiter tres pedes longi , lignosi virides, nodosi,
in multos ramos divaricati, qui enodis prodeunt: in quolibet ramulo octo vel novem sella, sibi opposita. In extremitate ramorum
enascuntur flosculi, quinque seliis Constantes, plane similes illius Otarobi Pannonici, sed omnino lutei. Flores sequuntur siliquae quatuor
aut sex digitos longae, tereteS, paulum Compressae,maturefactae fusce sicunt, & sponte rumpuntur, atquCeffundunt semen rotundum su
sciam paulo majus lentibus. Toto anno floret & fert semen. Radix longa, recta multa superius habens flamenta , flavi coloris. Eadem P AIO MIRIO BA LΡ Λ 1 o M 1 R 1 Ο ΗΛ II.
Contra venena: semen autem cum aceto contra impetiginem valet.
Planta qualitate pollet refrigerandi, abstergendi, & mundificandi. Aqua enim ex floribus & soliis destillata urinas & calculos vesicaesertius movet quam OrobuS, ardoresque renum & strangurias
Altera species Palommoba, Tare-roqui Brasiliensibus, Malapasto Lusitanis dicta; est eadem figura & r dice ac flore: dissert tamen solio
rum figura: nam hujus sunt, Ovalis , ad exortum situm angustiora, Post Solis occasum folia sua Componit & quasi marcescit, mane ite rum explicat. Semen rotundum, nigrum, minutum & multum, di versum a semine Patomiriobae. Folia non solum ani inflamma tioni, sed & ulceribus anthracibusque applicata medentur. Ex
eisdem denique seliis aquae impositis & putrefactis, crassa quaedam dc pinguis substantia emanat, quam αδ guenti
212쪽
guenti mundificantis loco utuntur. Qui veterinariam artem exercent testati sunt mi hi, se nullum praesentius amplecti remedium in curatione vulnerum equorum.
A nisu est Buchex eleganter arborescens ligno molli, soliis teneris dilute viridi bus, in tres lacinias sectis, qui magnis floribus pentaphyllis laete flavescentibus,
stamine & tuberculis ejusdem coloris, in medio unguibus purpureis deCOratur. His succedit corpus ovale, viride, nigrisque punctulis variegatum & quod ubi matu A M 1 N II V . ruerit in tres Capstilas disiniit, unde albissimum Gosypium erumpit, in cujus flocco immersi sunt septem nigri fructus pistaceorum fere magnitudinis S figurae, quibus conti'netur nucleus albescens, pinguis, dulcis saporis instar amygdali, ex quo semine planxδpropagatur. Semina & oculi foliorum contra fluxus ventris sanguineos vel sola vel aliis rem diis mixta exhibentur. Eorum mucit agne incolae passim utuntur contra febres arden tes pectorisque morbos' atque venena erosionem ventriculo & intestinis inferentia. Sejmen hoc terrae commisssum in Hollandia felicissime pullulavit& ultra pedalem altitu'dinem e Crevit , sed inclementiam hyemis ferre non potuit Fr. Ximenes testatur stolo'nei c6ntusos non solue in eisdem malis, sed & morsibus puncturisque venenatorum ani malium mederi. α'
213쪽
tum, nunc ob usum 3c elegantiam in hortis Lusitanorum eXCulta arbor, figura Cerasi nostra tis acidae, nisi quod truncus contortior hinc inde cum xamis dispergatur. Foliis est saturate viridi
dibus, laevibus, duobus semper sibi oppositis,juxta quorum exortum flores albi, cum multis sta-mmulis Cerasinis prOdeunt , quibus silccedit fructus rotundus instar baccae Mori, primo miniatus , mox laetiUS paulo rubetens, & octies profunde striatus, umbilico praeditus. mensibus potissimum pluviis maturescit, cuticula non si
miniata, succulenta, saporis calidi & subamari,
Continetur Unicus albita Cat, nucleum calidum
amarum habens, lapidi Cerasi Ma arandiba similia
limus. Fructus autem hi, se cundae mensis deliciis non solum sed aegris prodesse solent. VentriCU-lum enim languidum mi re reficiunt, flatus discit tiunt, nauseam stomachi reprimunt.
altitudine non lum, sed & ligno, foliis fructibusque aemulatUr , eique,si e longinquo Conspiciatur , simillima ap paret. Olim silvestris &in montosis potissimum. locis naiens , nunc in hortis Lusitanorum MO-que excolitur. Florol. mensibus hybernis, mOX lque fert fructus infinitos
214쪽
magnitudine, sed figura nonnihil dissimiles, quod hi non exacte sphaerulae instar rotundi sint, sed paulo compressiores , & pediculis brevioribus crassioribusque ipsis ramis ad
nascantur. accedit quod pellicula vestiantur tenaci, crassa, prius rubescente, sea ubi mataturuerint, miniati & tristis coloris. Praeter duriorem quem continent lapidem, latacteo turgent liquore dulcissimo, eoque non ingrato, ac proinde ab omnibus pariter incolis inter epulas expetito. Quia temperate calidus est hic succus, & nutriendi facultate pollet, expressus emulsionis instar exhibetur; tum imprimis Contra frigi diores pectoris affectus, vel lus, vel aliis remediis pectoralibus admixtus: guttur deni que & asperam arteriam male affectam, maximopere mulcere compertum est.
Sex species Turarum , sive Ficuum Indicarum fama aru.
SI in ullis Americae plantis mirus Naturae lusiis, certe in his Carduis sve pictibus sit
vestribus apparet. Quippe adeo inter se variant, pro natalis soli diversitate, ut Vix omnes ad easdem species quis reserat, nisi flore & fructu, tum interna qualitate convenire deprehenderentur. In dissitis enim & denssis nemoribus, ad quae ViX adituSPatebat, aliquas Communis arboris magnitudinem stiperare, in littore vero sitienti aliquas vix fruticis altitudinem adaequare vidi. Prima spinosa quae se offert IAM A CARV I. ramacara , Lusitanis Cardon , fruticibus aut arboribus adnascitur tenues radices habens quibus se illis inserit. Folia ejus crassa , solida , instar Aloes triangularia, Vario modo sibi invicem opposita, Ut in Ficu Indica: Folia viridia, tur gentia si icco viscido, sed insipi do. in extremitatibus angula ribus foliorum , rudimenta fructuum sunt, & spinulae acu tae juxta se positaequatuor cinereae . Provenit in ejus sum mitate flos sitavis odoris, Caeterum Nymphaeae majori similis, CXterius constans multis soliis viridibus, angustis, oblongis,& in medio horum columna flava , rotunda, superius in multas partes diducta. Fructus est ovalis figurae & plus
minus magnitudinis, triangularibus eminentiis conspi-Cuus, cute tectus instar corticis Mali arantii, interne & eraterne Colore elegantissimo seu laccae&cinnabrii mixto. Caro interior alba, succulenta,
saporosia, seminibus nigris splendentibus reserta, quae simul cum pulpa comeduntur. Praeterquam quod ob delectabilem fructuum fragrantiam &obsuccum ex acido dulcem, ab aestuantibus expetuntur: febricitantibus imprimis & biliosis Conveniunt recentes, quod grato acore palatum assiciant, &sitim sedent, cor ac ventriculum mire reficiant. Succus denique ex hac planta extractus, febribus ex bile natis medetur. secunda
215쪽
Secunda Lamucara est mediocris magnitudinis frutex arborescens, caudice tereti, Giseo, & stellatis aculeis obssito: superiores autem rami deorsum propendent, quorum exordia sunt longi processus teretes stellatim aculeati ut Caudex ; his ramis versus exteriora, insident folia Tunae modo, ovalia, Compressa , in ambitu aculeis singulatatim possitis. Fert florem albicantem qui ex illis tuberculis foliorum enascitur & in multa staminula desinit. Fructus haud multum a praecedente differt, sed minor, caeterum gustu & dignitate illi par.
Tertia Lamacam aliis Caxabu ar bor magna & procera admodum, sponte erumpit ex unico folio cras ,
octangulo, spinulis in stellulae modum positis armato. Huic uni solio alia plura in altum erecta brachium
crassa Tunarum more ad nascuntur:
successu autem temporis solium inserius corticem griseum acquirit, aCin caudicem lignosum & crassiam abit, spongiosum tamen & facile cae duum; folia vero quae caudici proxima ramorum vicem stippient, Caetera foliorum. Caudex vetus, aC ramosa illa solia spinas denique amittunt , folia autem spinosa semper remanent. Flos huic caudici selitarius proVC-nit albus, magnus. sequitur fructus, ovo anserino duplo major, ovalis fi gurae exterius ruber obscure,qui quod
refrigerantis est qualitatis & grati lia poris ab aestuantibus, sicut mihi in longis peregrinationibus contigit ,
216쪽
IAM A CARV 'IV. Quarta species teretibus est ramis & nodosis, ad quos nodos sunt spinae ut in caeteris, cum quibus in reliquis convenit. Trunco est admodum spinosb, eoque rectissimo sicut Laracalia arbor scujus nomen abusive hUiC quoque Tuta attribuiturin vere Pinum diceres, si rectitudinem & alti tudinem consideres , verum in caeteris differt, quod soliis potius se invicem protrudentibus, quam ramis in arboris summitate, decoratur, quae rotunditate Crassitie palmam, longissimis spinis digitos manus aemulantur. Diistat hujus arboris nuper a nobis detectae fructus, mihi & semotaribus Brasilianis mecum peregrinantibus, hactenus minus innotuerunt. Caudicis medulla est Sambucina facile mol lior , quae secta arbore , continuo eXsiccatur, abitque in levissimum pulverem, qui decidit, moxque ablato spinoso
cortice,relinquitur scapus concavus,arundine leVior,miris
cancellis, quasi ex arte fabricatus: qui si ab igne accenda tur, flammam luculenter fovet, facisque loco nobis iter facientibus de nocte inserviebat. Quamobrem summa in dustria inde huc, tibiae crassitiei, viginti circiter pedum longitudinis scapum transferri jussi, & nunc in Horto Academico Lugduni Batavorum, apud Clarissi. Profestarem D. Vorstium reservati
I A M A C A R V V. Quinta Ficus spinosa, Cumbeba appellata. Ex radicibus tenuibus nascuntur triangu-1aria aut etiam quadrata folia, viridia, quibus alia hinc inde annascuntur ut in Ficti In dica: suntque duplo Crassiora quam Iamacaru quae fruticibus & arboribus annascitur; sed hujus longior sunt: in angulosis miremitatibus, aculeis munita, flavescentis seu lignei coloris; inaequalis magnitudinis juxta se posita. Florem fert ut praecedentes sed minorem. Fructus, figurae oblongae, Constans cute crassa, egregie rubra. Pulpa friabi' lis alba,succulenta,& quasi in multos globulos conglobata ut nix gelu indurata: Eadem Cum seminibus suis nigris comeditur, boni saporis, ficum vulgarem stuperans. Succu C cortice rubro expressus acidi adstringentis saporis uisiiccus Ribium immaturorum Folia succum dant brassicae similem : qui si amarus esset, planta haec Euphorbium essset, nam per omnia Convenit cum illius descriptione.
Haec Species Tunae in Nova Hispania profert Cochinillam, quae tamen hic loco'rum licet sedulo indagantibus nunquam apparuit. Omnes hae plantae Lamacaru nunc tenuibus, nunc crassis spinis horridae, adeo, pro funde carnem humanam penetrant, ut vix ullo remedio evelli possint praecipue auxς
haec quinta figura, Cumbeba dicta.
217쪽
IAM A CARV VLSexta, & ultima Lamacam, quantum quidem mihi & dili gentissimo meo domestico hactenus Constitit, peculiare nomen, sicut & aliae nonnullae, ab Indigenis accepit, scilicet nu rumbeba, ex familia quoque Tu-narum sive Ficuum Indicarum. Q me in desertis mediterraneis tantum reperitur , atque licet in usus Medicinae nondum re cepta, posteritati tamen inda ganda , ac proinde hic non ne gligenda. Caudice est recto , so lido, spinis validis inordinate positis armato, cui in summitate multa folia, crassa, spinis horrida, Palmae figura , ramo
rum vicem subeuntia , adnascuntur.
Fr. Ximenes varias quoqUC Nochili in nova Hispania appellatas in harum Plantarum diffse rentias dedit, quas potissimum sumsit a fructuum varietate. Omnes frigidas &humidas , licet gradu differentes , Comperi , exceptiS granis quae fiant sicca &astringentia. Quamobrem gummi quod ex illis destillat, tructus , folia, radices, febribus, aliisque malis ex intemperie calida natis, sive assumta sive extus admota medentur. Fructus imprimis, tam sanis Voluptati, quam aegris solatio existunt. Licet ego passim sui δί alii Autores ante me) in explicatione harum Ficuum Indicarum frondes quasi ex meris foliis constare dixerim: fateor tamen, si penitius ad exa men reducantur, rami potius quam folii naturae participare. Primo, quia nullum Bo tanicorum crediderim vidisse folium ex solio sicut hic, sed quidem ramum ex ramo pronasci, sicut rupetuo in hisce Ficubus, contingit. Secundo, quia folia decidua sunt, quod nunquam in hisce fictibus observatum est. Tertio, quia folia Contigua tantum sunt arbori; e contra omne quod rami vicem subit, Continuum sit sicut quoque ex anatomia quarundam ficuum apparuit, ubi radices immediate continuatas vidi isti frondi, quae solii nomen audit.
IMmensi esset laboris omnes & singulas elegantium harum stirpium differentias notatare. Primam itaque & praecipuam Caraguaiά-acaria, ex universa illarum familia, describendam suscepi, quae fructu esculento & medica facultate Commcndatur. Ε terris potissimum glebosis provenit, olim silvestris tantum, ninc ob usum re ele
Nascitur foliis laete viridibus, cavis,in speciem gladii mucronatiS,praelongis,utrimque serratis,denticulisque adeo acutis ,ut nulla arte tractari,stuctusque,quem intimo gremio occultat, vix impune erui possit. Eo loci proxime ad terram multi flores juxta se in orbem positi provenituat ex caeruleo purpurei &in medio alba stamina habentes. quilibet flos digitum longus, constat tribus foliis. Fructum eYinde promanantem quem vides hic ad vivum alterum integrum, alterum dissecatum) Barbari proclamant divendunt que. Figura est digitali, cujus longitudinem & crassitiem adaequat; colore tam intus quam extus albo, & ad flavum inclinante; semine rotundo-nigricante: Carne est fri-
218쪽
gida, lubrica 3 spongiosa, multoque si icco turgida, quae palato acidulo sapore apprime applaudit. Cavendum tamen ne affluentius utaris, quod dentium stuporem nonsbium inducat , sed&linguam atque fauces sauciet, palatumque eXcortet, ut non immerito a nautica pube hominetur. Succus Cochlearis mensura , addito pauxillo Sacclaari infantibus exhibitus eos vermibus M oris Scorbulo liberat. Adhaec febricitantibus ex Cacochymia salis pituitae prodest. Mens rua&
urinas strenue, imo plus justo, si non decenti dosi propinetur
prOVOCat. a praegnantibUS manducatus scelum ejicit: cujus rei non ignarae meretrices,ut viris tuto se prostituant sceleratum aliquando infanticidium eXercent.
Optimum vinum ex eodem plantae fructu exprimitur 3 ulli reservatur. Sed quia forte est, inebriat & sanguinem accendit. Secunda, Caraguataguacu sive mayor species,nascitur ex fibulosa radice quae magnitudine, figura colore plane Cepam aemulatur , atque inferius multa habet flamenta: primo assurgunt quatuor aut quinque folia crassa, succulenta, viridia, ca-Va , dein proveniunt plura, figuram habentia trianguli acutissimi, stan tque erecta, in orbem adnata, acutis denticulis rufesscentibus munita. Post biennium e medio soliorum exsurgit sica pus femoris humani crassitiei; rectus , spongiosus hinc inde triangularibus soliis minoribus vestitus, altitudine subindeviginti quinque pedum ; in summitate autem explicat tenerum& fastigiatum truncum instar arboris cum suis ramis; unde iterum enascuntur multa conica corpuscula, quae sese aperientia florem exhibent stellarem ex quinque foliolis constantem. Ex foliis hujus plantae optimus pannus conficitur,qui si rite praeparetur, panno lineo vix cedit. Ex substantia conicorum CorpusCulorum, antequam in flores abeant, alba filamentagosi ii aemula extrahi possunt. Folia stupam quoque & mlosam materiam stippeditant, e qua fila & retia sua contexunt
219쪽
H1s T. NATURA L. MEDIC. LIB. IV. 193
Eadem vel leviter vulnerata succum tenacem & pinguem exsudant, simegmatisque desectum si plent. Radix aut etiam folia hujus plantae recentia trita ac aquae injecta, pisces ita exanimant ut statim manu prehendi possint. 'Planta junior in musco nostro diu suspensa, nova produxit folia ad parietem. Litagnum Caraguata Dacώ siccatum instar funiculi sulfurati ardet; ex eo ignis elici potest duriore ligno applicato. Pulcherrima sane & rarissima Visu planta, cujus elegantissi mus scapus exsiccatus lectis pensilibus portandis est aptissimus. Ego unum ex Brasilia mecum detuli, quem Clarissimo Viro D. Vorstio in Horto Publico Lugd. Batav. servandum dedi.
CARA GVAaeae m. Tertia Caraguata, Lusitanis Er- ωa-babosa , Latinis Aloe dicta. Ex radice crassa si1cculenta brevi assurgunt folia multa, crassa, succulenta, aCuminata, utroque latere dentata, pallide viridia, at que hinc inde griseo Colore maculata. Inter folia prodit caulis, in duos ramos divistis, quorUmquilibet fert spicam forum fla Vorum ; est autem quilibet flos caVus, ad Oram sextupliciter scis fluS,apertus, deorsum propendenS,
Haec Planta aut eadem esst , aut ejusdem speciei, cum Issan-νο aut etsi MeXicanorum, Cu-bus plures reperiuntur species in nova Hispania de quibus Xime
nes accurate egit, non solum tanquam Theoricus Bolanicus, sed ut Practicus. Quippe insignes
eorumusus Medicos, nostris C arguata dignitatibus multum similes annotavit: Quae qui Curiosius videre volet, adeat Anno lata in Histor. nostram Brasiliae.
de rebus AmericaniS Commentati sunt meminerunt hujus plantae, Gomara, ACOsta, Clusius qui omnes fere consentatientia tradunt iis, quae Franc. Ximenes hic tradit ex Doct. Franc. Hernandea: Longe autem aliam plantam es Oportet quam D. Ioachimus Camerarius describit& cuia jus Iconem dat in Epitome deplantis, sub nomine Aloes Americanae; quia scribit folia abundare succo amaro, & alia quae minime ConVeniunt Cum superiori descriptione. Quare differentia harum plantarum bene es observanda, cum loquin foliis & qui busdam aliis notis inter se conveniant. Ego enim hujus de qua nunc sermo nobis, nun quam purgantes; sed Chirurgi detersorias & mi dificantes qualitates in ulceribus se lidis quotidie experti sunt. Quarta Caraguata est crescens in arboribus & putridis earum caudicibus. Ex radice flamentosa, proveniunt sex septem a it plura folia, ab uno ad quinque pedes longa, & crassa ut folia Anoas: tres aut quatuor digitos lata & cava instar canalis, atque in ambitu dentata aculeis brunnis, acutis,sursum erectis. Caulis in medio exstirgit crassus, lignostis, altus, hinc inde foliis obsitus, in si immitate vero corona variegati coloris decoratur.
Alia denique Caraguata species saxis horridis & montibus adhaerere conspicitur. Fructu fatuo quidem sed purpurei coloris insigni, A nos silvestrem diceres: semine
220쪽
numeroso turgens; Foliis vero crastis denticulatis, amplis & instar Dipsaci inci irvatis, quae aliquando medium sextarium,plus minusve,aquae limpidissimae, continent, maximo eorum s blatio, qui per loca deserta , nullisque sontibus irrigua iter facientes, ad hasce plantas confugiunt & sitim extinguunt. Sicut mihi non semel contigit, cum ha-digenis Mediterranea loca perlustranti. Polypodium praestantissimum his plantis sicut in Europa Robori) stipernasci selet, omni Polypodio ad usus medicos praeferendum.
ACtum agere nonnullis videbor, quod fructum toties descriptum & ad vivum eX-hibitum hic denuo producam. Verum cum ea prosequi sit instituti nostri, qua proin aeque ac Historiam Bolanicam illustrent; proferam quae de qualitatibus , tum ab aliis, tum propria experientia didici. Eoque magis quod a fide dignis senibus Incolis testatum sit, primum hunc fructum ex hisce provinciis ad Peruviam, iΠ'de ad Indias Orientales delatum esse. Recte quidem in comparanda rerum noVarum notitia, sollicite insitas vires investigamus: sed non minus interesse eYistimo, etiam In' dies cognitarum herbarum & fructuum ulteriores dignitates latentes scrutari, sicut in hoc & multis similibus verissime mihi contigit,& procul dubio saepissime mihi & alii posthaC continget. Altilis