장음표시 사용
251쪽
Cliciter duodecini diverta jpecies piperis domestici sive Capsici Brasiliensis reta
perlinitur ut plurimunt figisca fructuum differentes, Cum in caeteris fere Con veniant. Quarum pleraeque licet ab exoticorum authoribus traditae sint ic0nes, obnsupervacaneum duxi, has addidisse. Quinque eorum genera, fructum surrectum Qv1YA sive PIPER BRASILIENSE.3c sursum spectantem habent, caeterae sunt fructibus sive rotundis sive oblongis ad terram inclinantibus. Frutescentes sunt omnes foliis & floribus inter se sibi similes; cae terum fructuum insigni pulchritudine inter se certant. Sed, ne quis erret, longe alia est planta ab ea quae fert notissimum aroma Mestiganta, Belgae vocant Gra , quod ex Africa affertur; nam neque semen, neque planta ullor nodo conveniunt; siquidem times utatae semen nascitur in iobis pene ad modum Ireos,&folia dicitur habere similia Gladiolo. Caeterum licet virium gradu differant hae nostrae Muguetae , fere omnes tamen simi acres atque insignis essicaciae, & imprimis quorum fructus minimi sunt, sive rotundi, sive oblongi, ut se ista qua sive Ameta rodonia, Guilla-mmati, M
252쪽
i idia cara . Excipitur tantum unica I Y Α. quὰ P euia Llce appellatur , & sive cruda sive conditamens, deliciis inser tur sine ullo calore molesto. Flores omnium fiant candidi, fructus sanguinei coloris, semine sunt ex flavo albicante &ferventis caloris, foliis Solani simili
Teste Ximene1lericani hanC plantam Chilli vocant, quae fert siliquas illas, Hispaniolae Incolae AH, & Antiqui Siliquastrum, Hispani piper Americanum,& Actuarius Capsicum. De quarum
viribus &usuramenes prolisce egit. Olim ob insignem acrin Ioniam,neque in medicinam, neque in Cibum admittebatur, sed postquam humanum genus excogitavit correctoria & utendi modum, utriusque nunc participat.
Indigenae, Lusitani, & nostrates ,haec Piperis genera omnia, Orientali Piperi
longe praeferre solent, eaque, tum recentia, tum siCcata, concisa, cibo,
imprimis piscibus, optimum saporem
Conciliant, &sanitati conducunt . In multiplicem usum praeterea a Medicis juxta ac vulgo arefacta reservantur, nec
facile vires deponunt, sed potius sumunt ad siccitatis & caliditatis supremos gradus. Integrum Piper recens
quod minoris es sbrtis) degluti tum ,
fiammopere valet ad discutiendos stomachi flatus, languidamque Concoctionem, corroborat denique viscera a fil-gore Obsita. Urinam cit in spiritu vini maceratae siliquae insusum; membra torpida paralytica restituit si eo reiteratis vicibus laventur. Pulvis ejus apostemata frigida resolvit gallinae axungiae mixtus. Tutius autem & jucundius haec praestat, si rite praeparatum ciborum obsbnia ingrediatur , quod fit ace to, cui integrum Piper immersum fuerit: tum quoque si in pulve-rgm redigatur cum modico Salis Brasiliensis.
Eximiae hae plantae jam dudum in hortis Hispaniae & alibi, non modo propter ornatum, Vertim & usum medicum ac condimentorum suere eXctiliae: In hortis autem totius fere habitatae Americae plures illius species observantur, & siliquae illarum in tam frequenti sunt usu, ut vix edulia reperias quibus non admisceantur. Quamobrem Cautio habenda , ne quis iis crebrius & immoderatius utatur. Renes enim, oculi & hepar eYinde inflammantur in regionibus his fervidioribus, praecipue juvenibus & viris qui a vino non abstinent, dolores hypochondriorum, abscessus internos excitant. Semen hujus plantae adeo est: acre, ut cavendum sit,ne quis digitos ad Cculos ferat, cum illud Confricuit. Qui plura volet, adeat Clusii Curas posteriores, ubi exhibetur 4 ractatus egregius Patris Gregorii de Siliquastris. Recens enim tussim Validam proritat, Corpus turbat, atque pectus maxime infestat, si carbonibus impos tum, ejus fumus excipiatur ore vel naribus. Omnium horum fruticum folia & radice prima balneorum calidorum sunt ingredientia. A Rte Colitur, non sponte crescit, Mangaratia, quae apud totius orbil Incolas in deli Cus ustirpat*r. Ac proinde Cum neque cultura vel externa facie, neque intern qualitatu
253쪽
dualitate ab alio ZinZiber in μνre multum discrepet, de- MANGARATI A sive I 1NΣΤΑΕ L. scriptioni hujus nostrae non inhaerebo. Recens &viridis, saporis est fortio ris quam quae aetate siccata ex India affertur, magna . que quantitate hic Saccharo conditur. Quod an tequam fit, Soli exponitur,ut supet flua humiditas consumatur : sed cave ti bi a nimio usu, praecipue qui sanguine es fervidiori:
adeo enim oscula venarum acrimonia sua aperit, ut
urinas eliciat. Quando cum caule & solio trans
plantatur, solia decidunt,& post trimestre demum
ideo sine caule sbia radix plantanda. Etiamsi putem non esse. Brasiliae nativam,sed ex In diis orientalibus sicut ory-2a huc tr*ductam ; tamen in omnibus Americae pro vinciis luxuriat ; seritur enim & propagatur tam per semen quam per radi cem , idque felicius mera sibus aestivis. Interdum integra radix, parieti appensa, ibi progerminat. Vide quae Clusus & Gargias ab Horto super hac Planta notarunt. . Umenes. Quod Mexicani vocant Chilli, Orientis Arabes, Turcae, & Perta di cunt Gin ibit, officinae G Tiber. Duae autem illius reperiuntur species: quarum una dicitur mas, altera, foemina. Mas habet folia magis aspera quam Gingiber, SI crassio ra, verum ejusdem figurae: radicem quoque majorem & Crassorem, saporis acris Maliquantum amari; usurpatur adversus affectus ventriculi & intestinorum e causa
O Limneglecta planta, in silvis & nemorosis dumtaxat locis reperiebatur ; tan dem, cognitis illius virtutibus, hortis est illata. Pro vario naturae & culturae lusu, variis modis excrescit, & faciem subinde mutat. Herba est Caule fatis cras sto, lignoso, tereti, geniculato, qui Portulacae modo partim humi serpit, partim erigitur atque radices agit multas, flamentosas, teneras, albas. Caulis & ramuli perpetua hirsutie quasi vestiuntur, atque hinc inde se ornate dispergunt, duo sibi oppositi, quisque Olium eroducens magnum, dilute viride; quod ut variae magnitudinis, ita Miigurae est; aliquando enim leviter est serratum, aliquando profunde laciniatum. In extremitate ramulorum flores proveniunt solitarii, magnitudine Ceras mino
254쪽
N ii A M B I. ris, constantes solo umbilico rotundo sine foliis: Caeterum Chamomaelo non multum dissimiles. Semen in umbilico, ovali figura, plane compressum, ex fusco grisei coloris splendentiS. Calida & sicca est in tertio gradu, linguamque praegustata vellicat. Lactucas cael rasque humectantes & refrigerantes herbas, quae pro acetariis solent apponi, tempς rat, & sapore aromatico imbuit. Praeterquam quod tenuitate partium & caliditato intensia Calculum frangat, vis peculiaris contra colicos affectus illi inest. Tum quoquo si flosculi 3c pappi comedantur, renum viscositates & uteri immunditieS expellunt. SPriaptis eisdem malis dicatus praeparatur. Flatus Si obstructiones ex frigore ortas dissipat, si intus assumatin , aut balneis, fovendo corpori concinnatis, injiciatur.
255쪽
Potentia antidotali praestare & toxico summe adversari, experimento compertum habeo. Itaque quod Vidi, hic referam. Brasilianus quidam Busonem nactus praegrandem&veneno tumidum, succo floris & soliorum tergo leviter instillato, eum conse stim enecavit. NeC tantum animantia venenata exstinguit, sed &praecordia hominum aduersus venena munit, si mane & Ventriculo adhuc jejuno manducetur. Aquas hydropicorum feliciter educit, & robur addit visceribus. Indigenae ad firmandam valetudinem, pultibus e Modihoca factis, hanc herbam indunt, non sine prospero siccessu quod frigiditatem ejus egregie retundat. F Rulcescens & orna tissima planta, inarenosis potissimum locis
Barbaris in ustim quotidianum recepta. Vulgus Lusitanorum4Sedet se nomen indiderunt. Assur git ultra duorum pedum altitudinem Caule hirsito. Foliis est crassis Nepetae similibus, palmae magni tudinis , rugosis, & adtactum plusquam Vrticae asperis,& ut SCarlea Cor-xugatis. Ex quibus exsi1rgit caulis , sive spica potius , decem circa digitos longa, granulis perpe tuis, eisque viridibus Coopertus more Plantaginis,
Caudae, Scorpionis instar incurvetur , quae finitur flosculis parvis, C Caeruleo & luteo mixtis, figurae instar parvi calicis.
fere recta, pauca aut nulla flamenta habens,intus alba , lignosa & lenta , fere insipida, cortice fisco. Inter abstergentes
IACVA ACA NGA.tur haeC planta, contra vulnera & ulcera, quod simul consolidandi qualitate polleat; tum & contra Cutaneos affectus, ex adustione natos, feliciter adhibetur, sive taplex, sive composita. Reperitur & alia species priori plane similis, nisi quod paulo major sit quoad caules. Radix eadem est, folia autem paulo molliora, spica quoque incurvata, flosculis albis, quinque foliolis Constantibus. Semen denique rotundum, non triang lare,ut in priori. Haec nomen audit qua quinha. Vulgaris quoque & trivialis planta, cujus folia contusa, apostemata & tumores resolvunt, si reiteratis vicibus eorum succo fricentur. Multis porro usibus dicarunt, & contra interna mala exhibent Incolae.
256쪽
P Auctoribus cognita, dcinnuperrima pexegrinatione mihi tradita haec herba, aspectu egre igia. Quam hactenus Vero nomine destillitam , primo intuitu La nuginosam appellare placuit, quod caulem&solia, eaque exigua , pulchra, longa & molli la nugine obducta invenissem. Fructum fert rotundum & vi ridem , lanuginosiam, fatuum: Radicem habet parvam & te nUem, non ingrati sed subama risaporis, cum quadam adstrictione, in qua sola parte plantae qualitatem medicam latere comper tum est.
Contra fluxus ventris a frigore natos, apud mediterraneos iareia motiores incolas,familiare est remedium, mihique admodum Commendatum, sed nondum in usus adhibitum, quod in habitata parte Brasiliae vix occurrat.
Νpratis uliginosis& apricis campis elegans planta Caa ata reperitur: Lusitanis Eroa depurga de Ioan nys dicta. Unico tenuissimo quadrangulari caule, Vix palmae altitudine assiirgit, semper laete virescens,partim terrae incumbens, ad genicula ite-
Vulas , partim erecta stans. Ad quodlibet geniculum, duo foliola sibi opponuntur, Nummularia figura & magnitudine seu rectius Veronicae aut Chamaedryos , in ambitu serrata, & pallide viridia.
Ad quodlibet par foliorum flos
cultis minimus provenit, quasi galeatus, albus. Post hunc sequitur siliqvula grani avenae magnitudine&figura, quae sponte se aperiens , semen effundit minimum, rotundum,obscure flavum, minUssemine papaveris minimi. Nullius odoris est planta,sed saporis amari. Radice est fibrosa, tentii, parva, stibamari saporiS. Inter nobilissimas M vere medicinales purgantes & aperienteS haec herba merito censetur a peri tioribus Incolis: a vulgo profano Vix cognita, & nondum in usiis applicata: utpote cujus manibus vix tuto permittitur tam efficax medicamentum-
257쪽
HIST. NATURA L. MEDIC L 1 a. IV.
dieamentum. Quippe illius deco bim vel succus, tum quoque pulvis, si exsiccetur,
pauca quantitate eXhibitus, tam Valide menses movet, ut non impune ab omnibus hapiatur. Ego siuccum recenter expressismad 3j. circiter, ex Convenienti liquore proiarinatum, menstrua & urinas, tum quoque CXCrementa per alvum fatis vehementer aliquando exturbasse observavi. I P E C A C V A' N A A. TAndem ad decantatas has salutiferas radices ordo nos deducit, quae praeter facultatem purgatricem per superiora & inferiora, omni veneno eximie adversantur. Nec credo, praestantius remedium adversius plurimos morbos ex longa obstructione ortos, imprimis in ventris fluxibus medendis, in hisce terris reperiri facile. Duae eXis uni species, neutra a nemine, quod sciam, descripta, earumve qualitates eximiae in lucem protractae. Vtraque eidem ustui dicata, sed gradibus facultatum, tum& facie , & natali selo, differunt. Vna enim earum humi depressa, exiguior in pratis crescit, Pugelio non admodum dissimilis. nam caulis soliis lanuginosis eYsurgit multis, albisque flosculis cingitur: radix illius est crassa, filosa, albicans, a Lusitanis ad differen tiam , Ipecacuisha Blanca dicta, quae, quod minus turbet corpus, & venenis validissime resistat, aeque pueris ac gravidis exhibetur. Altera, cujus Iconem hic damus, es: longitudinis semicubitalis, trinis vel quinis tam tum foliis ornata. Gaudet locis opacis, & tantum in densioribus reperitur nemoribus. In summitato Catilis baccas producit nigras, sed paucas. Radice es: tenui, tortuosa, nodosa, fusci coloris, saporis ingrati, amari, calidi & acris. Exsiccata in multos annos reservatur , nec facile vires deponit antidotales , sudoriseras, sed quidem vomitivas. Hus in pulverem redactae dosis est drachma; in insuso, drachmae, plus, minus, duae. Facultatem habet abstergendi, meatus reserandi, ac infarctus exsolvendi.
Vtriusque quotidianus esst usus, malunt tamen dilutum, quod vel unius noctis sub
258쪽
dio maceratione aut Coctione in aqua, medicam suam virtutem abunde liquoribuς communicet. Postea Caput mortuum reservatum, denuoque eodem modo praeparatatum , in eumdem usum exhibetur; minus quidem emcax ad purgandum Vel vomen dum , sed magis adstringens. Ita ut radix haec non sblum materiam morbificam licet tenacissimam, a parte affecta revellat, eamque per superiora expellat, sed & astringendo viscerum tonum restituat. Praeterquam enim quod fluxibus ventris, aliisque
morbis medeatur, venenis adversatur, virusque, tum occulta qualitate, tum manife-s a, per vomitum statim expellit. Quamobrem religiose a Brasiliensibus reservatur, qui illius virtutes primi nobis revelarunt. C A Α - Α P I A . Q Ecretum hujus herbae Lusitanis debemus, qui nobis eam suppeditarunt. Pusilla est planta
3c depressa, sed quae humilitatem praeclaris do
tibus abunde Compen siet. Ex radice enim pen nam olorinam ctasSa,verrucosa , flamentis ad latera , & inferius tenuibus praedita, terius ogriseo flavescente, interius alba, tres vel quatuor pullulant pediculi, teretes , qui quilibet unicum solium istinent, obro tundum vel oblongum, tenerrimum, stiperius
splendide viride, inferius paulum albicans, habens
nervum, & inferius venas transversim ConspicuaS.
pediculo rotundum, Umbilici figura, foris Bellidis aemulum, multis sta minutis Constantem, ex quo semen provenit minus Sinapi. Radix ejus
dem fere cum Ipecacuanhapraestantiae & essicaciae , inde δί ecacuisba abusive a quibusdam appellatur. Cujus vicem in vomitu ciendo,& alvi profluvio compescendo egregie supplet. Eo tamen discrimine observato, quod primam suam dignitatem a virtute antidotali sertiatur, quam an aliunde mereatur, nisi quod viscera tetris suliginibus liberet, mihi nondum experiri licuit. Radix primum haud manifesto sapore est praedita, sed mansa, quodammodo acris est, & relinquit in lingua vellicantem humorem. Differt porro ab Ipecacu a, quod ad vomitum proritandum minus sit valida, nec pari essicacia humores peccantes per superiora exturbet: quo fit, ut radix, quae odorς&sapore alteri cedit, majori quantitate eYhibeatur. Indigenae integram plantam contundunt, & succo praelibato virus a ventre e Clu'dunt : a colubris laesi, aut sagittis venenatis percussi, eundem, antidoti loco, Vulneri instillant non sine soccessu.
Datur hic & alia Caa apiae species, priori per omnia similis, exceptis foliiS; quae qui' dem ejusdem sunt figurae, sed in ambitu serrata&hirsuta: pediculi horum raris Vestiuntur pilis. Florem fert in proprio pediculo rotundum cum umbilico in modio, instar βο-
259쪽
IN densis nemoribus mediterraneis variae Filicis species luXuriant, quarum praeci
puam, minusque ab Europaea abludentem in medium hic profero. Iae in trium aut quatuor pedum altitudinem assurgit, caule quadrato, ex ruso nigricante splendente lanugine rufa obducto. Folia e ius alata sibi invicem al- C o N A M B I A sive FILIX.
ternatim opponuntur. Foliola autem alae, sunt tenera, Viridia,
itidem alternatim opposita, in ambitu subtiliter serrata; in uno autem latere cujusque folioli , pulvis secundum oram solioli in longum adpendet rufus. Qui instar farinae ulceribus tetris inspergitur Cum si IC cessu. Nec florem , nec fructum, nec semen fert. Radi ce esst longa saporis amari, neCramen mordicantis; ulceribus exsiccandis non Qtum exterius, sed lumbricis enecandis intus exhibita medetur. Iisdem porro usibus dicata quibus Veterum Filiae. Ac proinde ob insignem abstergendi & deobstruendi efficaciam ab advenismque ac indigenis in medici
liari vi vulneribus sagitta arundinea factis auxilio sit ut Dio scorides de ea testatur , a me nondum compertum est, licet vulnera a sagittis ejusino di in ficta , hic nimis frequentia exi
stant. C A TI C A A sive POLYPODIVM.
X T erum Polypodium, undiquaque in ipsis arboribus, praesertim vero in Palma par V Carduo Caraguata crescit. Caeterum vulgari Polypodio externa facie similis. Radice est longa pilosa nodosa si1bruso musco obducta, interius ex albo flavescente , succulenta, dulci, cum austeritate mixta. Vnde caules cubitum alti, Contorti, striati, nigri aut rubri recta exsurgunt. Qui in summitate multa habent folia, tri na sibi directe vel alternatim opposita, laete viridia, mollia, nervo obscure ruso secun dum longitudinem: juxta quem inutroque latere inferiori quadruplex series punctorum pulveris lutescentis e rufo conspicitur; M inter punctula a nervo per latera trans- Versim multae tenues venulae virides. Quantum ad vires hujus Polypodii Americani, facile Europaeum dignitate superat, atque validum remedium deobstruens & incideHS, bilemque abstergendo purgans per alvum.
260쪽
ONONIDI S speclas. TRivialis herba, cujus nomen Brasiliensie incognitum, vera Ononis non spinosa notabis visa est. Cui multi Caules teretes , lenti, pilosi, ex una radice enascuntur longi, partim surrecti, ad tactum quasi pinguiusculi seu glutinosi; e quibus hinc inde alia ternatim & quasi mutuo amplexu in exortu prodeunt ramuli, quOS COdem modo, petioli breves Complectuntur , atque quilibet tria foliola , quidam etiam tantum unicum continentes: simique foliola oblonga, angusta, nervo secundum longitudi nem & ventilis obliquis inferne praedita, NI leviter pilosa. flosculos ex sinu prodeun tes fert luteolos Ononidis nostratis modo , cui etiam circa facultates medicas non absimilis est: quamobrem supervacaneum duxi, earum herbarum cognitas qualitates, fusius enarrare, quae ab Auctoribus Bolanicis traditae sunt. Radix enim est ex ordine calefacientium atque tenuium partium, viscositatibus vesicae dicata. CONAMBAI MIRI sive duae ADIANT 1 species.
P bilia non fatis exacto semper ad veterum
e - ejusdem plantae qua- litates atque partes
CXternae rarissimem conveniunt. Q Uem Naturae lusum etiam obserVare in nota
Λω bili hac, partim gresti, partim dome- stica facta planta. In digenae ob similitu dinem quam cum Filice habet, imprimisi ι minor haec, idem fe- Te nomen quod Fili ci etiam huic indiderunt. Scilicet Co-: Gambai-mira, quasi parvam Filicem dicerent, cum tamen, si internae praesertim qualita-. i ad eXamen rite revocentur, ' Adianti vel
Trichomanis species sit habenda . quam Lusitani dixerunt. Quarum major& minor hic apponitur. Vtraque celebriS, Min quotidianos usus apud aegros rece pia. Assurgit major ultra duorum pedum altitudinem ex radice intus flava, extus nigricante, flamentosa sub terra serpente. Caulis hujus tenuit , striatus, ex brunno nigri cantis & splendentis Coloris, ac lanugine quadam hepatici coloris vestitus. Superius ramulos aliquot habet inordinate positos, qui, ut& caulis., folia habent alternatim posita, dilute viridia, in ambitu dentata, atque singularis figurae. Nec florem nec semen ejus unquam vidi, licet diversis anni temporibus aCCurate eam observaverim , quod quidem cum vero Adianto Europa O CommuHShabet. Husdem quoque est qualitatis, ejusdemque usus ad expectorandas Visciditates. Ii Adianti minoris caules ejusdem cum priore figurae & coloris, sed non Vestiti lanugine, Verum veluti farina quadam aspersi. Folia alata diversae magnitudinis alternatiraposita, superne saturate viridis coloris, inferius farina pulvere nigerrimo mi